The magic of Khmer classical dance | Prumsodun Ok

Çeviri: Melek Selin Tozkan Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

"Robam kbach boran,"

'' Robam kbach boran, ''

or the art of Khmer classical dance,

ya da klasik Kmer dans sanatı,

is more than 1,000 years old.

bin yıldan daha eskidir.

It was developed as a prayer in movement

Tarım toplumlarında yağmurun

for rain and fertility,

bereket ve refah getirmesi için,

and a prosperity that this meant for an agricultural society.

hareketlerle yapılan bir dua biçimi olarak geliştirildi.

Dancers who were both men and women

Erkek ve kadın dansçılar cennet ile dünya arasında

were offered to temples

where they served as living bridges between heaven and earth.

hizmet ettikleri tapınaklara sunulurlardı.

Their dancing bodies carried the prayers of the people up to the gods,

Onların dans eden vücutları insanların dualarını tanrılara taşırdı

and the will of the deities was delivered back through them

ve tanrıların kararları, onlar aracılığıyla yeryüzüne

to the people and the land.

ve insanlara ulaşırdı.

There are a lot of curves in Khmer dance.

Kmer dansında çok kıvrım vardır.

Our backs are arched,

Sırtlarımız kavisli,

our knees are bent,

dizlerimiz çökük,

our toes are curled,

ayak parmaklarımız kıvrık,

our elbows are hyperflexed

dirseklerimiz çok esnek

and our fingers are curved backwards.

ve parmaklarımız tersine kıvrılmıştır.

All of these curves create a serpentine impression,

Bütün bu kıvrımlar yılanımsı bir izlenim yaratır.

and this is important because before the introduction of major religions,

Bu çok önemlidir çünkü temel dinlerden önce Kimmerler

Khmers, and people all over the world practiced animism.

ve tüm dünyadan insanlar hayvanları tanrılaştırmışlardı.

Serpents were especially important in this belief system

Yılanlar bu inanç sisteminde özellikle önem taşıyordu.

because in their fluid, curvilinear movement,

Çünkü akışkan, kıvrak hareketleriyle

they mimicked the flow of water.

suyun akışını taklit ederler.

So to invoke the serpent in your dancing body then

Yani, dans eden vücudunuzla yılanı çağrıştırmak

was to conjure the image of rivers cutting across the earth:

o zamanlar yeryüzünü kesen nehirlerin görüntüsünü yansıtıyordu;

inspire the flow of life-giving waters.

suyun akışını canlandırmak için.

As you can see then,

Gördüğünüz gibi,

Khmer classical dance is a transformation of nature,

klasik Kmer dansı, doğanın hem etrafımızdaki fiziksel dünyaya

of both the physical world around us and of our own internal universe.

hem de içimizdeki evrene dönüşümüdür.

We have four primary hand gestures that we use.

Kullandığımız dört temel el hareketi vardır.

Can we do them together?

Birlikte yapabilir miyiz?

Yeah? OK.

Olur mu? Tamam.

This is a tree.

Bu bir ağaç.

That tree will grow,

Bu ağaç büyüyecek

and then it will have leaves.

ve sonra yaprakları olacak.

After it has leaves,

Yaprakları olduktan sonra,

it'll have flowers,

çiçekleri olacak

and after it has flowers,

ve çiçekleri açtıktan sonra,

it'll have fruit.

meyvesi olacak.

That fruit will drop

Bu meyve yere düşecek

and a new tree will grow.

ve yeni bir ağaç yetişecek.

And in those four gestures

Bu dört hareket

is the cycle of life.

yaşamın döngüsüdür.

These four gestures are then used

Bu dört hareket daha sonra dansçıların kendilerini

to create a whole entire language with which dancers express themselves.

ifade ettikleri kapsamlı bir dil yaratmak için kullanıldı.

So for example,

Yani örneğin,

I can say,

şunu diyebilirim:

"I."

'' Ben. ''

"I."

'' Ben. ''

In dance that would be ...

Dansla şu şekilde olurdu:

"I."

'' Ben. ''

Or I can say ...

Ya da şöyle diyebilirim;

"Hey you, come here, come here."

'' Hey sen, gel buraya, gel buraya. ''

In dance ...

Dansla..

"Come here,"

'' Buraya gel, ''

or, "Go, go."

veya '' Git, git. ''

(Laughter)

(Gülüşmeler)

"Go."

'' Git. ''

And everything from ...

Ve

love ...

sevgiden,

to sadness,

üzüntüye

to --

ve

(Stomping)

(Tepinme)

anger

öfkeye,

can be expressed through the dance as well.

her şey dansla ifade edilebilir.

There's a certain magic

Her şeyin sanatla sınırsız imkân sağlanması için

in the way that things are filtered, transformed and put together

süzülüp, dönüştürülüp bir araya getirilmesinde

to create limitless possibilities in art.

belli bir büyü vardır.

The Khmer word for art,

Kimmer dilinde sanat kelimesi,

silapak,

'' silapak ''

in fact, at its root, means "magic."

aslında, kökeni '' büyü '' kelimesine dayanır.

The artist --

Sanatçı,

the silapakar,

'' silapakar ''

or the silapakarani, then,

ya da '' silapakarani ''

is nothing short of a magician.

büyücüden başka bir şey değildir.

I am very proud to say

Köklü bir büyücü soyuna ait olduğumu

that I belong to a long line of magicians,

söylemekten gurur duyuyorum.

from my teacher, Sophiline Cheam Shapiro,

Kökenim; öğretmenim Sophiline Cheam Shapiro'nun

to her teachers who were stars in the royal palace,

asiller sarayında yıldız olan öğretmenlerinden,

to the ancient dancers of Angkor

antik Angkor dansçılarına

and to the primal villagers

ve sanatın ortaya çıktığı

from which the art form originally took life.

ilk köylülere dayanıyor.

That said,

Derler ki;

our cherished heritage was once almost completely destroyed.

sevgiyle anılan miraslarımız bir zamanlar neredeyse tamamen yok edildi.

If you are wearing glasses,

Gözlük takıyorsanız,

please stand up.

lütfen ayağa kalkın.

If you speak more than one language,

Birden fazla dil konuşuyorsanız,

please stand up.

lütfen ayağa kalkın.

If you have light skin,

Açık tenliyseniz,

please stand up.

lütfen ayağa kalkın.

Your glasses meant that you could afford health care.

Gözlükleriniz, sağlık için para harcayabildiğinizi gösterirdi.

That second or third language you spoke indicated your elite education.

Konuştuğunuz ikinci ya da üçüncü dil, yüksek düzey eğitim aldığınızı gösterirdi.

Your light skin meant you didn't have to work beneath the sun.

Açık tenli olmanız, güneş altında çalışmanız gerekmediğini gösterirdi.

Under the Khmer Rouge,

Kamboçya'yı 1975-1979 yıllarında

who took over Cambodia from 1975 to 1979,

ele geçiren, '' Khmer Rouge '' yönetiminde

we would all be dead now,

hepimiz ayrıcalıklı görülüp hedeflendiğimizden

targeted because of our assumed privilege.

ölmüş olurduk.

You see,

Görüyorsunuz ki;

the Khmer Rouge looked to Cambodia,

Kmer yönetimi Kamboçya'ya baktı

and they saw centuries of rigid inequality.

ve yüzyıllardır kalıplaşmış bir eşitsizlik gördü.

The king and the few elites around him

Kral ve etrafındaki birkaç soylu,

had all the pleasures and comforts of the world

çoğunluk yıpratıcı çalışma şartları

while the mass majority suffered from backbreaking labor

ve acımasız güçlerle uğraşırken, dünyanın tüm zevklerine

and harsh poverty.

ve rahatlığa sahiplerdi.

You don't need a history book to see that this is true.

Bunun doğruluğunu görmek için tarih kitabına gerek yok.

The Khmer word for "I,"

Kimmer dilinde '' Ben'' kelimesi

for "me,"

veya '' benim''

is khnhom.

'' khnhom.''

This very same word can also mean "slave"

Bu kelime köle anlamına da geliyor.

and dancers were in fact known as knhom preah robam,

Dansçılar aslında '' Khnhom preah robam''

or "slaves of the sacred dance."

veya '' kutsal dansın köleleri'' olarak bilinirler.

The Khmer Rouge sought to end slavery in Cambodia,

''Khmer Rouge'' Kamboçya'da köleliğe son vermeye çalıştı

yet somehow they turned everyone into slaves to do it.

fakat bunu yapmak için herkesi bir şekilde köle yaptılar.

They became the oppression that they sought to end.

Sonlandırmaya çalıştıkları baskıyı uyguladılar.

They evacuated the capital

Başkenti tahliye ettirdiler

and forced people into labor camps.

ve insanları çalışma kamplarında yaşamaya zorladılar.

They tore families apart

Aileleri birbirinden ayırdılar

and brainwashed children against their own parents.

ve kendi ailelerine karşı çocukların beyinlerini yıkadılar.

Everywhere, people were dying and being killed,

Her yerde, insanlar ölüyor ve öldürülüyorlardı.

losing their lives from disease,

Hastalıktan hayatlarını kaybediyorlardı

overwork,

ya da aşırı çalışmaktan

execution and starvation.

veya idamdan ve açlıktan.

The result of this is that an entire third of Cambodia's population was lost

Bunun sonucunda, Kamboçya nufüsunun tam üçte biri,

in less than four years,

dört yıldan kısa bir sürede yok oldu

and in that number were 90 percent of Khmer dance artists.

bu sayının yüzde 90'ı Kmer dansçılarıydı.

In other words,

Başka bir deyişle,

nine out of 10 visions for the tradition and future were lost.

gelenek ve gelecek görüşlerinin onda dokuzu gitmişti.

Thankfully, however,

Buna rağmen, çok şükür,

it was my teacher's teachers,

öğretmenimin öğretmenleri;

Chea Samy, Soth Sam On and Chheng Phon,

Chea Samy, Soth Sam On ve Cheng Phon,

who would lead the revival of the art form

sanatın soykırımdan ve savaşın küllerinden

from the ashes of war and genocide:

dirilmesine önderlik ettiler.

one student,

Bir öğrenci,

one gesture,

bir el işareti

one dance at a time.

ve bir dansın bir anda olması.

They wrote the love,

Onlar sevgiyi,

magic,

büyüyü,

beauty,

güzelliği,

history and philosophy of our lineage

kökenimizin tarihini ve felsefesini

into the bodies of the next generation.

gelecek neslin vücutlarına yazdılar.

Nearly 40 years later,

Yaklaşık 40 yıl sonra

Khmer classical dance has been revived to new heights.

klasik Kimmer dansı yeni doruklara ulaşmıştı.

Yet somehow it still exists in a vulnerable environment.

Yine de hâlâ savunmasız bir çevresi var.

The disastrous effects of war still haunt Khmer people today.

Savaşın feci etkileri hâlâ Kimmerler'in peşini bırakmıyor.

It is written in our bodies,

Bu vücutlarımızda yazılıdır,

manifested in a genetic passage of PTSD

genetik travma sonrası stres bozukluğu metinlerinde,

and in families facing cyclical poverty

döngüsel güçle çevrili ailelerde,

and immense cultural rifts and language barriers.

sonu gelmeyen kültürel çatlaklarda ve dil sınırlarında açıkça bellidir.

Yet beauty is a most resilient thing.

Fakat güzellik en dirençli şeydir.

Beauty has this ability to grow anywhere and everywhere

Güzelliğin herhangi bir yerde ve herhangi bir zamanda

at any time.

gelişebilme yeteneği var.

Beauty is what connects people through time and place.

Güzellik, zaman ve yer aracılığıyla insanları birbirine bağlar.

Beauty is a liberation from suffering.

Güzellik, acı çekmekten kurtulmaktır.

As Khmer artists work to revive our culture and country,

Kimmer sanatçılarının ülkemizi ve kültürü canlandırmaya çalıştıkları gibi,

we find that there are many paths in which to move forward into the future.

biz de geleceğe ilerleyebilmek için birçok yol olduğunu gördük.

And in a tradition where we often don't know the dancer's names,

Geleneğimize göre, çoğu zaman dansçıların isimlerini,

who they were,

kim olduklarını,

what their lives were like,

hayatlarının nasıl olduğunu,

what they felt,

ne hissettiklerini bilmeyiz.

let me propose that we move forward honestly and openly from "khnhom."

Size teklifim, dürüstçe ''khnhom'' kelimesiyle yola çıkalım.

Khnhom not as in slave,

Köle olarak ''khnhom'' değil,

but as in conscious service.

bilinçli hizmet ederek.

Khnhom:

Khnhom der ki:

"I,"

'' Ben,''

"me,"

''benim, ''

"flowering."

''çiçek açan.''

My name is Prumsodun Ok.

Benim adım Prumsodun Ok.

I am Khmer,

Ben bir Kmerim

and I am American.

ve bir Amerikanım.

I am the child of refugees,

Mültecilerin,

a creator, a healer,

bir yaratıcının, bir iyileştiricinin

and a builder of bridges.

ve köprüler inşa edenin çocuğuyum.

I am my teacher's first male student

Kadınların dansa uygun görüldüğü bir anlayışta,

in a tradition understood by many as female,

öğretmenimin ilk erkek öğrencisiyim

and I founded Cambodia's first gay dance company.

ve Kamboçya' nın ilk eş cinsel dans kumpanyasını kurdum.

I am the incarnation of the beauty, dreams and power

Benden önce gelmiş olan güzelliğin

of those who came before me.

hayallerin ve gücün vücut bulmuş hâliyim.

The convergence of past, present and future,

Geçmiş, bugün ve geleceğin,

and of individual and collective.

bireyselliğin ve topluluğun bir araya gelmesiyim.

Let me then play that ancient and ageless role

İzin verin, sanatçının köklü ve değişmez rolü olan

of the artist as messenger,

mesajcı olayım,

by sharing the words of Chheng Phon

Cheng Phon'un şu sözlerini paylaşayım:

"A garden with only one type of flower,

''Tek çeşit çiçeği olan bahçeler

or flowers of only one color,

ya da tek rengi olan çiçekler,

is no good."

iyi değildir. ''

This is a reminder that our strength,

Bu şunun hatırlatıcısır; gücümüz,

growth,

gelişmemiz,

survival

hayatta kalmamız

and very existence,

ve var olmamız,

lies in diversity.

çeşitliliğe dayanır.

It is, however,

Ancak, aynı zamanda

a message of courage as well.

bir cesaret mesajıdır.

For a flower does not ask for anyone's permission to bloom.

Çünkü bir çiçek, açmak için kimseden izin almaz.

It was born to offer itself to the world.

Kendini dünyaya sunmak için doğmuştur.

Fearless love is its nature.

Korkusuz sevgi onun doğasıdır.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)