What vaccinating vampire bats can teach us about pandemics | Daniel Streicker

Çeviri: Furkan Zonturoğlu Gözden geçirme: Nihal Aksakal

Bugün size anlatacağım hikâye

The story that I'm going to tell you today,

for me, began back in 2006.

benim için 2006'ya dayanır.

That was when I first heard about an outbreak of mysterious illness

Peru'daki Amazon ormanlarında patlak veren

that was happening in the Amazon rainforest of Peru.

gizemli hastalığı duyduğum zamandı.

The people that were getting sick from this illness,

İnsanlar hastalıktan dolayı rahatsızlanıyordu.

they had horrifying symptoms, nightmarish.

Korkunç semptomlar vardı, kabus gibiydi.

They had unbelievable headaches,

İnanılmaz baş ağrıları vardı.

they couldn't eat or drink.

Yemek yiyemezler veya içemezlerdi.

Some of them were even hallucinating --

Bazıları halüsinasyon bile görüyordu.

confused and aggressive.

Kafaları karışmış ve agresiflerdi.

The most tragic part of all

Hepsinden de acıklısı

kurbanların çoğunun çocuk olmasıydı.

was that many of the victims were children.

And of all of those that got sick,

Hasta olanların hiçbiri hayatta kalamadı.

none survived.

It turned out that what was killing people was a virus,

Öldürenin virüs olduğu ortaya çıktı

but it wasn't Ebola, it wasn't Zika,

ama bu Ebola değildi, Zika değildi.

it wasn't even some new virus never before seen by science.

Bilimin görmediği yeni bir virüs değildi.

These people were dying of an ancient killer,

İnsanlar yüzyıllardır bildiğimiz

one that we've known about for centuries.

eski bir katilden dolayı ölüyorlardı:

They were dying of rabies.

Kuduzdan.

And what all of them had in common was that as they slept,

Ortak noktaları uyuduklarında sadece

kanla beslenen memeli olan vampir yarasa ısırıklarıydı.

they'd all been bitten by the only mammal that lives exclusively on a diet of blood:

the vampire bat.

These sorts of outbreaks that jump from bats into people,

Yarasalardan insanlara sıçrayan bu tür salgınlar

they've become more and more common in the last couple of decades.

son on yıldır yaygınlaştı.

In 2003, it was SARS.

2003 yılında bu SARS'tı.

It showed up in Chinese animal markets and spread globally.

Çin hayvan pazarlarında ortaya çıktı ve dünyaya yayıldı.

That virus, like the one from Peru, was eventually traced back to bats,

Bu virüsün Peru'daki gibi, taşıyıcı olan yarasalarda olduğu

which have probably harbored it, undetected, for centuries.

ve yüzyıllardır tespit edilemediği ve burada barındığı saptanmıştı.

Then, 10 years later, we see Ebola showing up in West Africa,

10 yıl sonra Kuzey Afrika'da ortaya çıkan

Ebolayı görüyoruz ve bu herkesi şaşırttı

and that surprised just about everybody

because, according to the science at the time,

çünkü o zamanki bilime göre Ebola'nın

Ebola wasn't really supposed to be in West Africa.

Kuzey Afrika'da olmaması gerekiyordu.

That ended up causing the largest and most widespread Ebola outbreak

Bu tarihteki en büyük ve en yaygın Ebola

in history.

salgınıyla sonuçlandı.

So there's a disturbing trend here, right?

Rahatsız edici bir gidişat var, değil mi?

Deadly viruses are appearing in places where we can't really expect them,

Ölümcül virüsler onlardan umulmadık yerde ortaya çıkıyor

and as a global health community,

ve küresel sağlık toplulukları

we're caught on our heels.

hazırlıksız yakalanıyor.

We're constantly chasing after the next viral emergency

Sürekli sıradaki viral hastalığı

in this perpetual cycle,

bu ebedi döngüde yakalıyoruz

always trying to extinguish epidemics after they've already started.

ve başladıktan sonra salgınları yok etmeye çalışıyoruz.

So with new diseases appearing every year,

Her yıl ortaya çıkan

yeni hastalıklar hakkında

now is really the time

ne yapılabileceğini düşünmenin tam zamanı.

that we need to start thinking about what we can do about it.

If we just wait for the next Ebola to happen,

Eğer sıradaki Ebola'nın olmasını beklersek

we might not be so lucky next time.

çok şanslı olamayabiliriz.

We might face a different virus,

Daha ölümcül ve daha iyi yayılan

one that's more deadly,

belki aşılarımızı yenebilen

one that spreads better among people,

bizi savunmasız bırakan

or maybe one that just completely outwits our vaccines,

yeni farklı bir virüsle

karşı karşıya kalabiliriz.

leaving us defenseless.

So can we anticipate pandemics?

Salgınları ön görebilir miyiz?

Can we stop them?

Durdurabilir miyiz?

Those are really hard questions to answer,

Bunlar cevaplanması çok zor sorular

and the reason is that the pandemics --

ve sebep şudur ki küresel olarak yayılan

the ones that spread globally,

gerçekten ön görmek isteyebileceğimiz

the ones that we really want to anticipate --

salgınlar gerçekten nadir görülür.

they're actually really rare events.

Bizim gibi türler için

And for us as a species that is a good thing --

bu çok iyi bir şeydir.

that's why we're all here.

İşte bu yüzden hepimiz buradayız.

But from a scientific standpoint, it's a little bit of a problem.

Ama bilimsel bir açıdan bu biraz sorundur.

That's because if something happens just once or twice,

Eğer bir şey bir kere veya iki kere olursa

that's really not enough to find any patterns.

bir düzen bulmamız için yeterli olmaz.

Patterns that could tell us when or where the next pandemic might strike.

Düzen bize yeni salgının nereyi ne zaman vurabileceğini gösterir.

So what do we do?

Peki ne yapmalıyız?

Well, I think one of the solutions we may have is to study some viruses

Çözümlerden birisi bazı hayvanlardan insanlara,

that routinely jump from wild animals into people,

evcil hayvanlarımıza veya çiftlik hayvanlarımıza

or into our pets, or our livestock,

geçen virüsleri araştırmak,

even if they're not the same viruses

aynısı olmasa bile

that we think are going to cause pandemics.

salgına neden olabileceğini düşündüğümüz hepsini.

If we can use those everyday killer viruses

Eğer bu her gün öldüren virüsleri,

to work out some of the patterns

bazı başlatıcı virüs düzenlerini

of what drives that initial, crucial jump from one species to the next,

belki de onları nasıl durdurabileceğimizi çözebilirsek

and, potentially, how we might stop it,

then we're going to end up better prepared

işte o zaman daha hazırlıklı oluruz;

for those viruses that jump between species more rarely

çünkü türler arasında bulaşan virüsler

daha nadir ama daha çok tehdit oluşturuyor.

but pose a greater threat of pandemics.

Now, rabies, as terrible as it is,

Göründüğü kadar korkunç olan kuduz

turns out to be a pretty nice virus in this case.

şimdi daha sevimli virüs olarak karşımıza çıktı.

You see, rabies is a scary, deadly virus.

Kuduz korkunç ölümcül bir virüs.

It has 100 percent fatality.

%100 öldürme oranına sahip.

That means if you get infected with rabies and you don't get treated early,

Bu demek oluyor ki eğer yakalanırsanız

ve erken tedavi edilmezseniz yapılacak bir şey yok demek.

there's nothing that can be done.

There is no cure.

Çare yok.

You will die.

Öleceksiniz.

And rabies is not just a problem of the past either.

Kuduz sadece geçmişin bir sorunu değil.

Even today, rabies still kills 50 to 60,000 people every year.

Hala her yıl 50-60 bin insanı ölüyor.

Just put that number in some perspective.

Bu sayıları bir perspektife sokalım.

Imagine the whole West African Ebola outbreak --

Bütün Kuzey Afrika Ebolası salgını olduğunu düşünün

about two-and-a-half years;

iki buçuk yıla kalmadan

you condense all the people that died in that outbreak

salgında ölen bütün insanları

into just a single year.

tek bir yıla sığdırabiliriz.

That's pretty bad.

Bu oldukça kötü

But then, you multiply it by four,

ama o zaman onu 4 ile çarparsanız

and that's what happens with rabies every single year.

bu sayı her yıl kuduzla alakalı olan sayı.

So what sets rabies apart from a virus like Ebola

Peki, kuduzu Ebola gibi virüsten ayıran

is that when people get it,

insanlar yakalandığında virüsü

they tend not to spread it onward.

ileri doğru yaymama eğilimindedirler.

That means that every single time a person gets rabies,

Bu demektir ki her seferinde birisi

kuduz hayvan tarafından ısırılıp kuduz olmuştur

it's because they were bitten by a rabid animal,

and usually, that's a dog or a bat.

genellikle bu yarasa veya köpektir.

But it also means that those jumps between species,

Bu türler arası bulaşma çok önemli

which are so important to understand, but so rare for most viruses,

ama kuduzdaki virüsler için nadir

aslında binlerce kez oluyor.

for rabies, they're actually happening by the thousands.

So in a way, rabies is almost like the fruit fly

Bir yönden kuduz, ölümcül virüsün

sirke sineği veya laboratuvar faresi gibidir.

or the lab mouse of deadly viruses.

This is a virus that we can use and study to find patterns

Bu, numune bulmak ve potansiyel olarak yeni çözümleri test etmek için

kullanabileceğimiz ve çalışabileceğimiz bir virüstür.

and potentially test out new solutions.

And so, when I first heard about that outbreak of rabies

Peru Amazon'unda

in the Peruvian Amazon,

kuduz salgınını ilk duyduğumda

potansiyel olarak güçlü bir şekilde beni etkiledi

it struck me as something potentially powerful

because this was a virus that was jumping from bats into other animals

çünkü bu yarasalardan diğer hayvanlara bulaşabilecek kadar

often enough that we might be able to anticipate it ...

sık yayılan bir virüstür.

Maybe even stop it.

Belki de durdurabiliriz.

So as a first-year graduate student

Mezun olduğumun ilk yılında

with a vague memory of my high school Spanish class,

lisedeki az İspanyolca bilgimle

I jumped onto a plane and flew off to Peru,

vampir yarasaları aramak için

looking for vampire bats.

uçağa atladım ve Peru'ya uçtum.

And the first couple of years of this project were really tough.

İlk zamanlar proje çok zordu

I had no shortage of ambitious plans to rid Latin America of rabies,

Latin Amerika'yı kuduzdan kurtarmak için

hırslı planlarım yoktu.

but at the same time,

Aynı zamanda patlak lastikler, heyelanlar

there seemed to be an equally endless supply of mudslides and flat tires,

elektrik kesintileri, böcekler hepsi beni durduruyordu.

power outages, stomach bugs all stopping me.

But that was kind of par for the course,

Ama bu, Güney Amerika'da kursun bir parçasıydı

working in South America,

and to me, it was part of the adventure.

ve bana göre maceranın bir parçasıydı.

But what kept me going

Ama devam etmemi sağlayan şey

was the knowledge that for the first time,

ilk defa yaptığım bir çalışmanın

the work that I was doing might actually have some real impact

kısa vadede insanların yaşamları üzerinde

on people's lives in the short term.

gerçek bir etkisi olabileceği bilgisiydi.

And that struck me the most

Bu fikir bana

when we actually went out to the Amazon

Amazon'a gittiğimde

vampir yarasa avlarken geldi.

and were trying to catch vampire bats.

You see, all we had to do was show up at a village and ask around.

Yapmam gereken köye gitmek ve soruşturma yapmaktı.

"Who's been getting bitten by a bat lately?"

''Son zamanlarda kimleri yarasa ısırdı?''

And people raised their hands,

İnsanlar ellerini kaldırdı

because in these communities,

çünkü bu topluluklarda

getting bitten by a bat is an everyday occurrence,

yarasanın ısırması çok sıradandı.

happens every day.

Her gün olurdu.

And so all we had to do was go to the right house,

Yapmamız gereken tek şey doğru eve gitmek

open up a net

ağı açmak

and show up at night,

ve gece oraya varmak

and wait until the bats tried to fly in and feed on human blood.

ve yarasaların kan emmeye çalışmasını beklemekti.

So to me, seeing a child with a bite wound on his head or blood stains on his sheets,

Benim için çocukların kafasında ısırık izi

ve yatakta kan izi görmek

that was more than enough motivation

fiziksel ve zihinsel yorgunluktan

to get past whatever logistical or physical headache

vazgeçmek için yeterli motivasyondu.

I happened to be feeling on that day.

Since we were working all night long, though,

Bütün gece çalışmamıza rağmen

I had plenty of time to think about how I might actually solve this problem,

bu problemi nasıl çözebileceğim hakkında düşünme zamanım oldu

and it stood out to me that there were two burning questions.

ve 2 soru karşıma çıktı.

The first was that we know that people are bitten all the time,

İlki insanların her zaman ısırıldığı

but rabies outbreaks aren't happening all the time --

ama kuduzun her zaman olmadığıydı.

every couple of years, maybe even every decade,

Her birkaç yılda bir veya on yılda bir

you get a rabies outbreak.

kuduz salgını oluyordu.

So if we could somehow anticipate when and where the next outbreak would be,

Diğer salgının nerede ve ne zaman

olacağını bilseydik kimse ölmeden

that would be a real opportunity,

insanları aşılayabileceğimiz anlamına gelen

meaning we could vaccinate people ahead of time,

before anybody starts dying.

iyi bir fırsat olurdu.

But the other side of that coin

Ama diğer yüz olan aşı

is that vaccination is really just a Band-Aid.

sadece bir yara bandı.

It's kind of a strategy of damage control.

Hasar kontrolü için bir strateji

Of course it's lifesaving and important and we have to do it,

tabii ki de önemli, hayat kurtarıcı ve yapmalıyız

but at the end of the day,

ancak günün sonunda

no matter how many cows, how many people we vaccinate,

aşılanan hayvan ve insan sayısına bakmadan

we're still going to have exactly the same amount of rabies up there in the bats.

yarasalarda hala aynı kuduz sayısına sahip olacağız.

The actual risk of getting bitten hasn't changed at all.

Isırılma riski hala aynı.

So my second question was this:

İkinci sorum şuydu:

Could we somehow cut the virus off at its source?

Virüsü kaynağından kesebilir miyiz?

If we could somehow reduce the amount of rabies in the bats themselves,

Yarasalardaki kuduzu azaltırsak

then that would be a real game changer.

bu gerçekten bir oyun değiştirici olur.

We'd been talking about shifting

Hasar kontrolünden korumaya yönelik

from a strategy of damage control to one based on prevention.

bir geçiş hakkında konuşuyoruz.

So, how do we begin to do that?

Peki, nasıl başlamalıyız?

Well, the first thing we needed to understand

Virüsün doğal evinde, yarasalarda,

was how this virus actually works in its natural host --

nasıl çalıştığını anlamak zorundayız.

in the bats.

And that is a tall order for any infectious disease,

Bu salgın için abartılı bir istek.

particularly one in a reclusive species like bats,

Özellikle yarasa gibi münzevi bir tür için

but we had to start somewhere.

ama bir yerden başlamalıydık.

So the way we started was looking at some historical data.

İlk aşamamız bazı tarihsel verilere bakmaktı.

When and where had these outbreaks happened in the past?

Bu salgınlar geçmişte nerede ve ne zaman oldular?

And it became clear that rabies was a virus

Sonra anlaşıldı ki

kuduz hareket etmesi gereken bir virüstü.

that just had to be on the move.

It couldn't sit still.

Sabit duramazdı.

The virus might circulate in one area for a year, maybe two,

Virüs bir yıl veya iki yıl bir bölgede dolanabilirdi

but unless it found a new group of bats to infect somewhere else,

ancak bulaştıracak bir grup bulmadığı sürece

yok olmaya mahkumdu.

it was pretty much bound to go extinct.

So with that, we solved one key part of the rabies transmission challenge.

Kuduzun yayılmasının ana noktasını çözdük.

We knew we were dealing with a virus on the move,

Hareket eden bir virüs olduğunu biliyorduk

but we still couldn't say where it was going.

ancak nereye gideceğini söyleyemiyorduk.

Essentially, what I wanted was more of a Google Maps-style prediction,

İstediğim Google Haritalar tarzında

''Virüsün rotası ne?'' gibi birşeydi.

which is, "What's the destination of the virus?

What's the route it's going to take to get there?

Varması ne kadar sürecekti?

How fast will it move?"

Ne kadar hızlı gidecekti?

To do that, I turned to the genomes of rabies.

Bunun için kuduzun genomlarına baktım.

You see, rabies, like many other viruses, has a tiny little genome,

Diğer virüsler gibi kuduz da hızlıca gelişen

but one that evolves really, really quickly.

küçük bir genoma sahip.

So quickly that by the time the virus has moved from one point to the next,

O kadar hızlı ki virüs yeni bir konuma ulaştığında

it's going to have picked up a couple of new mutations.

birkaç yeni mutasyon geçirecektir.

And so all we have to do is kind of connect the dots

Yapmamız gereken

evrim ağacında noktaları bağlamaktı

across an evolutionary tree,

and that's going to tell us where the virus has been in the past

ve geçmişte virüsün nerede olduğunu

and how it spread across the landscape.

ve nasıl yayıldığını söyleyecekti.

So, I went out and I collected cow brains,

Dışarı çıktım ve inek beyni topladım

because that's where you get rabies viruses.

çünkü kuduz virüsü buradan toplanır.

And from genome sequences that we got from the viruses in those cow brains,

Bu beyinlerden aldığımız genom sıralanışı

sayesinde anladım ki

I was able to work out

that this is a virus that spreads between 10 and 20 miles each year.

bu virüs her yıl 2,5 - 5 km arası yayılan bir virüs.

OK, so that means we do now have the speed limit of the virus,

Peki şimdi elimizde virüsün hız limiti var

but still missing that other key part of where is it going in the first place.

ama hala diğer ana noktayı kaçırıyoruz. İlk nereye gidecek?

For that, I needed to think a little bit more like a bat,

Bunun için yarasa gibi düşünmek zorunda kaldım.

because rabies is a virus --

Çünkü kuduz bir virüs

it doesn't move by itself,

ve kendisi hareket etmiyor

it has to be moved around by its bat host,

Konuk olduğu şey tarafından hareket ettirilmeli.

so I needed to think about how far to fly and how often to fly.

Ne sıklıkla ve ne kadar uzağa uçacağını düşündüm.

My imagination didn't get me all that far with this

Ne hayal gücüm

ne de önceden koymaya çalıştığımız takip cihazları

and neither did little digital trackers that we first tried putting on bats.

We just couldn't get the information we needed.

ihtiyacımız olan bilgiyi sağladı.

So instead, we turned to the mating patterns of bats.

Bunun yerine, yarasa çiftleşme düzenine döndük.

We could look at certain parts of the bat genome,

Genomlarının belli noktalarına baktık

and they were telling us that some groups of bats were mating with each other

ve bazı grupların birbirleriyle çiftleştiğini,

and others were more isolated.

diğerlerinin yalnız olduğunu gördük.

And the virus was basically following the trail laid out by the bat genomes.

Virüs genomların yolundan gidiyordu.

Yet one of those trails stood out as being a little bit surprising --

Yollardan biri şaşırtıcıydı.

hard to believe.

inanması zordu.

That was one that seemed to cross straight over the Peruvian Andes,

Amazon'u geçip Pasifik'e gelerek

crossing from the Amazon to the Pacific coast,

Peru And Dağları'nı geçmiş bir yoldu.

and that was kind of hard to believe,

Söylediğim gibi

as I said,

inanması zordu çünkü

And Dağları çok yüksekti, 6700 metre kadar

because the Andes are really tall -- about 22,000 feet,

and that's way too high for a vampire to fly.

ve vampirin uçması için çok yüksekti.

Yet --

Ama...

(Laughter)

(Kahkahalar)

when we looked more closely,

Yakından baktığımızda

we saw, in the northern part of Peru,

Peru'nun kuzeyinde

a network of valley systems that was not quite too tall

çiftleşmeleri için çok uzun olmayan vadiler gördük.

for the bats on either side to be mating with each other.

And we looked a little bit more closely --

Yakından baktık.

Tabii ki de her yıl o vadilerde 2,5 km yayılan kuduz vardı.

sure enough, there's rabies spreading through those valleys,

just about 10 miles each year.

Basically, exactly as our evolutionary models had predicated it would be.

Tam da bizim modellerimizin belirlediği gibi.

What I didn't tell you

Söylemediğim şey ise

is that that's actually kind of an important thing

bunun aslında çok önemli olduğudur.

because rabies had never been seen before on the western slopes of the Andes,

Çünkü kuduz And'ların kuzey yamaçları

or on the whole Pacific coast of South America,

veya pasifik kıyısında, Güney Amerika'da görülmedi.

so we were actually witnessing, in real time, a historical first invasion

İlk kez burada böyle tarihi bir büyük istilaya tanıklık ediyorduk.

into a pretty big part of South America,

which raises the key question:

Bu da bir soru ortaya çıkardı.

"What are we going to do about that?"

''Bunun için ne yapacağız?''

Well, the obvious short-term thing we can do is tell people:

Kısa vadede yapılacak şey insanlara aşılanmalarını

ve hayvanlarıni aşılamalarını,

you need to vaccinate yourselves, vaccinate your animals;

rabies is coming.

kuduzun geldiğini söylemek.

But in the longer term,

Uzun vadede bu yeni bilgiyi

it would be even more powerful if we could use that new information

durdurmak için kullanabilirsek

to stop the virus from arriving altogether.

daha da güçlü olabilir.

Of course, we can't just tell bats, "Don't fly today,"

Yarasalara bugün uçmayın diyemeyiz.

but maybe we could stop the virus from hitching a ride along with the bat.

Ama belki de virüsün yarasa ile birlikte bir yolculuk yapmasını engelleyebiliriz.

And that brings us to the key lesson that we have learned

Bu bizi kuduz kontrol programlarından

from rabies-management programs all around the world,

öğrendiğimiz ana derse götürüyor:

whether it's dogs, foxes, skunks, raccoons,

Köpek olsun tilki, kokarca, rakun olsun

Kuzey Amerika, Afrika veya Avrupa olsun

North America, Africa, Europe.

It's that vaccinating the animal source is the only thing that stops rabies.

bunu durdurmanın tek yolu kaynağı aşılamak.

So, can we vaccinate bats?

Yarasaları aşılayabilir miyiz?

You hear about vaccinating dogs and cats all the time,

Köpek veya kedi aşılamalarını duyuyoruz

but you don't hear too much about vaccinating bats.

fakat bunu daha önce duymadık.

It might sound like a crazy question,

Çılgın bir soru gibi gelebilir.

but the good news is that we actually already have edible rabies vaccines

İyi haber şu ki

yarasalar için üretilmiş yenebilir kuduz aşıları var

that are specially designed for bats.

And what's even better

ve daha iyisi ise

is that these vaccines can actually spread from bat to bat.

bu aşılar yarasalardan yarasalara yayılabilir.

All you have to do is smear it on one

Tek yapmak gereken birine bulaştırmak

and let the bats' habit of grooming each other

ve birbirlerini yalamalarını beklemek,

işin devamını bırakın onlar yapsın.

take care of the rest of the work for you.

So that means, at the very least,

Bu demek oluyor ki en azından

we don't have to be out there vaccinating millions of bats one by one

milyonlarca yarasayı teker teker küçük şırıngalarla

aşılamak zorunda değiliz.

with tiny little syringes.

(Laughter)

(Kahkahalar)

But just because we have that tool doesn't mean we know how to use it.

Buna sahip olmamız nasıl kullanıldığını biliyoruz anlamına gelmez.

Now we have a whole laundry list of questions.

Çok uzun bir soru listemiz var.

How many bats do we need to vaccinate?

Kaç tane yarasa aşılamamız gerekiyor?

What time of the year do we need to be vaccinating?

Yılın hangi zamanı aşılanmalılar?

How many times a year do we need to be vaccinating?

Yılda kaç kez aşılanmalılar?

All of these are questions that are really fundamental

Bu soruların hepsi

yeni bir aşı kampanyası başlatmak için önemli.

to rolling out any sort of vaccination campaign,

but they're questions that we can't answer in the laboratory.

ama bunlar laboratuvarda cevaplayamayacağımız sorular.

So instead, we're taking a slightly more colorful approach.

Daha renkli bir yaklaşım geliştiriyoruz.

We're using real wild bats, but fake vaccines.

Gerçek yarasalar, sahte aşılar kullanıyoruz.

We use edible gels that make bat hair glow

Saçlarını parlatacak yenebilir jeller

and UV powders that spread between bats when they bump into each other,

ve karşılaştıklarında yayılabilecek UV pudra kullanıyoruz.

and that's letting us study how well a real vaccine might spread

Bunlar bize gerçek aşının

in these wild colonies of bats.

ne kadar derece yayılabileceğini gösterir.

We're still in the earliest phases of this work,

İşin hala ilk aşamasındayız.

but our results so far are incredibly encouraging.

Ancak sonuçlarımız cesaret verici.

They're suggesting that using the vaccines that we already have,

Sahip olduğumuz aşıları kullanarak

we could potentially drastically reduce the size of rabies outbreaks.

kuduz salgınlarının azalabileceğini görüyoruz.

And that matters, because as you remember,

Hatırladığınız gibi kuduz sürekli hareket eden bir virüs

rabies is a virus that always has to be on the move,

and so every time we reduce the size of an outbreak,

ve biz salgını azalttığımızda

we're also reducing the chance

virüsün diğer bir koloniye varma şansını da azaltıyoruz.

that the virus makes it onto the next colony.

We're breaking a link in the chain of transmission.

Transfer halkasında zincir kopartıyoruz.

And so every time we do that,

Böyle yaptığımız her zaman yok etmeye

we're bringing the virus one step closer to extinction.

bir adım daha ilerliyoruz.

And so the thought, for me, of a world in the not-too-distant future

Yakın bir gelecekte kuduzun sonlanacağı

where we're actually talking about getting rid of rabies altogether,

fikrini konuşmak muhteşem

that is incredibly encouraging and exciting.

ve heyecan verici.

So let me return to the original question.

Ana soruya geri dönelim.

Can we prevent pandemics?

Salgınları engelleyebilir miyiz?

Well, there is no silver-bullet solution to this problem,

Kesin bir çözüm yok,

but my experiences with rabies have left me pretty optimistic about it.

ama benim tecrübelerim beni olumlu düşünmeye itti.

I think we're not too far from a future

Salgınları tahmine etmek için genomlara sahip olacağımız gelecek uzak değil

where we're going to have genomics to forecast outbreaks

and we're going to have clever new technologies,

ve yenilebilir, kendiliğinden yayılan, yeni bir insana bulaşmadan önce

like edible, self-spreading vaccines,

kaynağında sorunu çözecek olan yeni aşılara sahip olacağız.

that can get rid of these viruses at their source

before they have a chance to jump into people.

So when it comes to fighting pandemics,

Salgınlarla baş etmeye geldiğinde

the holy grail is just to get one step ahead.

kutsal kase bir adım ötede.

And if you ask me,

Bana sorarsanız

I think one of the ways that we can do that

bence yapabileceğimiz yollardan bir tanesi

is using some of the problems that we already have now,

kuduz gibi sahip olduğumuz bazı problemleri kullanmak,

like rabies --

astronotun uçak similatör kullandığı gibi,

sort of the way an astronaut might use a flight simulator,

yolları belirlemek, neyin işe yarayıp yaramadığını belirlemek

figuring out what works and what doesn't,

and building up our tool set

ve alet setimizi hazırlamak

so that when the stakes are high,

ve böylece riskler yüksekken hazırlıklı uçarız.

we're not flying blind.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)