How to seek truth in the era of fake news | Christiane Amanpour

Çeviri: İlker Ata Akhun Gözden geçirme: Ramazan Şen

Chris Anderson: Christiane, great to have you here.

Chris Anderson: Christiane, burada olman harika.

So you've had this amazing viewpoint,

İnanılmaz bir bakış açın var,

and perhaps it's fair to say that in the last few years,

son birkaç yıl içinde, senin de gördüğün

there have been some alarming developments that you're seeing.

bazı ürkütücü gelişmeler olduğunu söylemek herhalde doğru olur.

What's alarmed you most?

Seni en çok ürküten ne oldu?

Christiane Amanpour: Well, just listening to the earlier speakers,

Christiane Amanpour: Önceki konuşmacıları dinlediğimde,

I can frame it in what they've been saying:

söylediklerinden bunu çerçeveye oturtabilirim:

climate change, for instance -- cities, the threat to our environment

iklim değişikliği, örneğin; şehirler,

çevremize ve yaşamımıza olan tehdit.

and our lives.

It basically also boils down to understanding the truth

Bu esasında hakikati anlamak ve onu gerçekten çözebilmek için

and to be able to get to the truth of what we're talking about

hakkında konuştuğumuz şeyin hakikatine ulaşabilmek

in order to really be able to solve it.

olarak özetlenebilir.

So if 99.9 percent of the science on climate

Şöyle ki, iklim konusunda bilimin yüzde 99,9'u

is empirical, scientific evidence,

ampirik bilimsel kanıtlar ise

but it's competing almost equally with a handful of deniers,

ama bu neredeyse eşit bir şekilde bir avuç münkir ile rekabet ediyorsa,

that is not the truth;

bu, hakikat değildir;

that is the epitome of fake news.

bu, sahte haberin somut örneğidir.

And so for me, the last few years -- certainly this last year --

Dolayısıyla benim için, son birkaç yıl - kesinlikle geçen yıl -

has crystallized the notion of fake news in a way that's truly alarming

gerçekten ürkütücü bir şekilde, sahte haber kavramını billurlaştırdı

and not just some slogan to be thrown around.

ve bu sadece ortaya atılacak bir slogan değil.

Because when you can't distinguish between the truth and fake news,

Çünkü, gerçek ile sahte haberi biribirinden ayırt edemediğinizde,

you have a very much more difficult time trying to solve

karşılaştığımız önemli sorunların bazılarını çözmeniz

some of the great issues that we face.

daha da zorlaşır.

CA: Well, you've been involved in this question of,

CH: Sen denge nedir, hakikat nedir,

what is balance, what is truth, what is impartiality,

tarafsızlık nedir, sorularında

for a long time.

uzun süre yer aldın.

You were on the front lines reporting the Balkan Wars 25 years ago.

Cephe hattındaydın, Balkan Savaşlarını aktarıyordun, tahminimce 25 yıl önce.

And back then, you famously said,

Ve o zamanlar insan hakları ihlallerini dile getirerek,

by calling out human right abuses,

meşhur olan şu sözleri sarf ettin:

you said, "Look, there are some situations one simply cannot be neutral about,

"Bakın, burada birisinin kolayca tarafsız olamayacağı bazı durumlar var

because when you're neutral,

çünkü tarafsız olduğunuzda,

you are an accomplice."

suç ortağısınız." dedin.

So, do you feel that today's journalists aren't heeding that advice

Dolayısıyla, bugünün gazetecilerinin, denge konusundaki o tavsiyeye

aldırmadıkları görüşünde misin?

about balance?

CA: Well, look, I think for journalists, objectivity is the golden rule.

CA: Gazeteciler için, tarafsızlık altın kuraldır.

But I think sometimes we don't understand what objectivity means.

Ama bazen tarafsızlığın ne anlama geldiğini anlamıyoruz.

And I actually learned this very, very young in my career,

Doğrusu bunu kariyerimin çok, çok erken zamanlarında,

which was during the Balkan Wars.

Balkan Savaşları sırasında öğrendim.

I was young then.

O zamanlar gençtim.

It was about 25 years ago.

25 yıl kadar önceydi.

And what we faced was the wholesale violation, not just of human rights,

O zaman karşılaştığımız sadece insan hakları ihlalleri değildi,

but all the way to ethnic cleansing and genocide,

etnik temizlik ve soykırıma varan büyük çaplı ihlallerdi

and that has been adjudicated in the highest war crimes court

ve dünyanın en üst savaş suçları mahkemesinde

karara bağlandı.

in the world.

So, we know what we were seeing.

Yani, ne gördüğümüzü biliyoruz.

Trying to tell the world what we were seeing

Ne gördüğümüzü dünyaya anlatmaya çalışmak,

brought us accusations of bias,

bize, önyargı,

taraflardan birinin yanında yer alma,

of siding with one side,

of not seeing the whole side,

tüm tarafları görmeme ve bildiğin gibi,

and just, you know, trying to tell one story.

sadece tek bir hikaye anlatma suçlamalarını getirdi.

I particularly and personally was accused of siding with,

Ben, özellikle ve şahsen, örneğin,

Saraybosnalıların tarafını tutmakla,

for instance, the citizens of Sarajevo --

"Müslümanların tarafını tutmakla" suçlandım,

"siding with the Muslims,"

because they were the minority who were being attacked

çünkü onlar Sırp tarafındaki Hristiyanlar tarafından

by Christians on the Serb side

saldırılan azınlık idi,

in this area.

bu bölgede.

And it worried me.

Ve bu beni endişelendirdi.

It worried me that I was being accused of this.

Bununla suçlanıyor olmak beni endişelendirdi.

I thought maybe I was wrong,

Belki hatalıyım, belki tarafsızlığın

maybe I'd forgotten what objectivity was.

ne olduğunu unuttum diye düşündüm.

But then I started to understand that what people wanted

Ama sonra insanların aslında hiçbir şey yapmamayı

was actually not to do anything --

istediklerini anlamaya başladım --

not to step in,

müdahale etmemeyi,

not to change the situation,

durumu değiştirmemeyi,

not to find a solution.

çözüm bulmamayı.

And so, their fake news at that time,

Yani, o zamanın sahte haberi,

their lie at that time --

onların o zamanki yalanı --

including our government's, our democratically elected government's,

demokratik olarak seçilmiş, insan hakları

with values and principles of human rights --

değer ve prensipleri olan hükümetlerimiz de dahil --

their lie was to say that all sides are equally guilty,

onların yalanı tüm tarafların eşit suçlu olduğu,

that this has been centuries of ethnic hatred,

bunun yüzyıllardır süren bir etnik nefret olduğu,

whereas we knew that wasn't true,

doğru olmadığını bilmemize rağmen,

that one side had decided to kill, slaughter and ethnically cleanse

bir tarafın diğer tarafı öldürmeye, katletmeye

ve etnik temizliğe karar verdiği idi.

another side.

So that is where, for me,

Bu noktada, bana göre,

I understood that objectivity means giving all sides an equal hearing

tarafsızlığın bütün tarafların sesini eşit miktarda duyurmak

and talking to all sides,

ve tüm taraflarla konuşmak anlamına geldiğini,

but not treating all sides equally,

ancak tüm taraflara eşit muamele etmek olmadığını

not creating a forced moral equivalence or a factual equivalence.

zorlama bir ahlaki veya fiili eşitlik yaratmak olmadığını anladım.

And when you come up against that crisis point

Ciddi uluslararası ve insancıl hukuk ihlallerinin olduğu durumlarda,

in situations of grave violations of international and humanitarian law,

bu kriz noktası ile karşı karşıya geldiğinde,

if you don't understand what you're seeing,

eğer ne gördüğünü anlamazsan,

if you don't understand the truth

eğer gerçeği anlamazsan,

and if you get trapped in the fake news paradigm,

eğer sahte haber paradigmasının tuzağına düştüysen,

then you are an accomplice.

o zaman sen bir suç ortağısın.

And I refuse to be an accomplice to genocide.

Ben soykırıma suç ortağı olmayı reddediyorum.

(Applause)

(Alkışlar)

CH: So there have always been these propaganda battles,

CH: Bu propaganda savaşları her zaman olmuştur

and you were courageous in taking the stand you took back then.

ve sen o zamanki duruşunu almakta cesurdun.

Today, there's a whole new way, though,

Gerçi, bugün haberlerin sahteleşiyor gibi göründüğü

in which news seems to be becoming fake.

tamamen yeni bir yöntem var.

How would you characterize that?

Bunu nasıl karakterize ediyorsun?

CA: Well, look -- I am really alarmed.

CA: Ben gerçekten endişeliyim.

And everywhere I look,

Nereye baksam,

you know, we're buffeted by it.

bildiğin gibi, bununla hırpalanıyoruz.

Obviously, when the leader of the free world,

Açıkça, ne zaman ki özgür dünyanın lideri,

when the most powerful person in the entire world,

ne zaman ki bütün dünyanın en güçlü insanı

which is the president of the United States --

ki bu Birleşik Devletlerin başkanı--

this is the most important, most powerful country in the whole world,

bu bütün dünyadaki en önemli, en güçlü ülke,

economically, militarily, politically in every which way --

ekonomik, askeri, politik ve her türlü şekilde --

and it seeks to, obviously, promote its values and power around the world.

ve açıkça dünya çapında kendi değerlerini ve gücünü teşvik etmek peşinde koşmakta.

So we journalists, who only seek the truth --

Dolayısıyla sadece gerçeği arayan biz gazeteciler --

I mean, that is our mission --

- demek istediğim, bu bizim görevimiz -

we go around the world looking for the truth

Herkesin gözü ve kulağı olmak için gerçeği ararken,

in order to be everybody's eyes and ears,

dünyanın çevresinde dolaşırız,

people who can't go out in various parts of the world

dünyanın bazı bölgelerinde dışarıya çıkamayan insanların

to figure out what's going on about things that are vitally important

herkesin sağlık ve güvenliğine hayati derecede etkisi olan konularda

to everybody's health and security.

ne olup bittiğini anlayabilmesi için.

So when you have a major world leader accusing you of fake news,

Dolayısıyla önemli bir dünya lideri sizi sahte haberle suçladığında,

it has an exponential ripple effect.

bu, katlanarak artan bir dalga etkisine sahiptir.

And what it does is, it starts to chip away

Yaptığı şey sadece

bizim inanırlığımızı yok etmekle kalmaz,

at not just our credibility,

but at people's minds --

ayrıca insanların aklında --

people who look at us, and maybe they're thinking,

bize bakan insanlar belki de şöyle düşünüyorlar:

"Well, if the president of the United States says that,

"Eğer Birleşik Devletler'in başkanı bunu söylüyorsa,

bunun içinde bir yerde bir parça doğruluk olabilir."

maybe somewhere there's a truth in there."

CH: Presidents have always been critical of the media --

CH: Başkanlar her zaman medyayı eleştirmiştir--

CA: Not in this way.

CA: Bu şekilde değil

CH: So, to what extent --

CH: Öyleyse, ne ölçüde--

(Laughter)

(Gülüşmeler)

(Applause)

(Alkışlar)

CH: I mean, someone a couple years ago looking at the avalanche of information

CH: Demek istiyorum ki, bir kaç yıl önce Twitter ve Facebook ve

benzerlerinden düşen bilgi çığına bakan birisi

pouring through Twitter and Facebook and so forth,

might have said,

şöyle söylemiş olabilir,

"Bak, demokrasilerimiz şimdiye kadar olduğundan daha sağlıklı.

"Look, our democracies are healthier than they've ever been.

There's more news than ever.

Her zamankinden daha fazla haber var.

Of course presidents will say what they'll say,

Tabii ki başkanlar istediklerini söyleyebilir,

but everyone else can say what they will say.

ama diğerleri de istediklerini söyleyebilir,

Bunda hoşa gitmeyecek ne var? Bunda nasıl bir ilave tehlike var?"

What's not to like? How is there an extra danger?"

CA: So, I wish that was true.

CA: Bunun doğru olmasını dilerdim.

I wish that the proliferation of platforms upon which we get our information

Bilgi aldığımız platformların çoğalmasının,

meant that there was a proliferation of truth and transparency

aynı zamanda gerçeğin, şeffaflığın, derinliğin ve doğruluğun da

and depth and accuracy.

çoğalması anlamına gelmesini dilerdim.

But I think the opposite has happened.

Ama bence bunun tam aksi gerçekleşti.

You know, I'm a little bit of a Luddite,

Ben biraz makineleşme düşmanıyım,

I will confess.

itiraf edeceğim.

Even when we started to talk about the information superhighway,

Uzun zaman önce bilgi otoyolu

which was a long time ago,

hakkında konuşmaya başladığımızda,

before social media, Twitter and all the rest of it,

sosyal medya, Twitter ve diğerlerinden önce;

I was actually really afraid

bunun, insanlara büyük resmi göstermek yerine

that that would put people into certain lanes and tunnels

onları belirli yollara ve tünellere sokmasından

and have them just focusing on areas of their own interest

ve onları sadece kendi çıkarlarının olduğu alanlara

yönlendirmesinden korkuyordum.

instead of seeing the broad picture.

And I'm afraid to say that with algorithms, with logarithms,

Ne yazık ki bizi belirli bilgi kanallarına yönlendiren algoritmalarla,

logaritmalarla, bilmem ne "-itma"larla

with whatever the "-ithms" are

that direct us into all these particular channels of information,

bunun şu anda gerçekleşmekte olduğunu söylemeliyim.

that seems to be happening right now.

I mean, people have written about this phenomenon.

Demek istiyorum ki, insanlar bu fenomen hakkında yazdılar.

People have said that yes, the internet came,

İnsanlar dediler ki, evet, internet geldi,

its promise was to exponentially explode our access to more democracy,

daha fazla demokrasiye,

more information,

daha fazla bilgiye,

less bias,

daha az önyargıya, daha çeşitli bilgiye,

more varied information.

erişimin hızla artmasını vaad ediyor.

And, in fact, the opposite has happened.

Gerçekte bunun tam tersi gerçekleşti.

And so that, for me, is incredibly dangerous.

Dolayısıyla, benim için, inanılmaz derecede tehlikeli.

And again, when you are the president of this country and you say things,

Ayrıca, bu ülkenin başkanıysanız ve bir şeyler söylediğinizde,

it also gives leaders in other undemocratic countries the cover

bu, diğer demokratik olmayan ülkelerdeki liderlere de,

bize - ve kendi gazetecilerine - çok daha kötü bir şekilde hakaret etme

to affront us even worse,

and to really whack us -- and their own journalists --

ve sahte haber copuyla sopalama mazeretini sunar.

with this bludgeon of fake news.

CH: To what extent is what happened, though,

CH: Bir kısmı sadece istenmeyen sonuçlar olsa da,

in part, just an unintended consequence,

senin çalıştığın geleneksel medyada

that the traditional media that you worked in

küratörlük-arabuluculuk rolüne sahipken,

had this curation-mediation role,

where certain norms were observed,

belirli normlar gözetilirken,

certain stories would be rejected because they weren't credible,

kimi hikayeler inandırıcı olmadığı için reddedilirken,

but now that the standard for publication and for amplification

şimdi yayınlama ve çoğaltma için standardın

is just interest, attention, excitement, click,

sadece merak, ilgi, tıklama olması,

"Did it get clicked on?"

"Tıklandı mı?"

"Send it out there!"

"Bunu hemen dağıtın."

and that's what's -- is that part of what's caused the problem?

ne kadar etkili oldu?

Ve bu problemin bir parçası mı?

CA: Bunun, büyük bir problem olduğunu düşünüyorum,

CA: I think it's a big problem, and we saw this in the election of 2016,

bunu, "tıklama-yemi" fikrinin çok seksi ve çekici olduğu 2016 seçimlerinde gördük.

where the idea of "clickbait" was very sexy and very attractive,

and so all these fake news sites and fake news items

Tüm o sahte haber siteleri ve sahte haber ögeleri

were not just haphazardly and by happenstance being put out there,

sadece rastgele ve tesadüfi olarak oraya konmamıştı.

there's been a whole industry in the creation of fake news

Sahte haberlerin yaratılmasında tam anlamıyla bir endüstri vardı.

in parts of Eastern Europe, wherever,

Doğu Avrupa'nın bazı bölümlerinde, her neredeyse

and you know, it's planted in real space and in cyberspace.

ve bildiğin gibi, bu, gerçek uzaya ve siberuzaya yerleştirildi.

So I think that, also,

Dolayısıyla düşünüyorum da

the ability of our technology to proliferate this stuff

teknolojimizin bu şeyi ses veya ışık hızında

at the speed of sound or light, just about --

çoğaltma yeteneği,

we've never faced that before.

daha önce hiç karşılaşmadığımız bir şey.

And we've never faced such a massive amount of information

Meslekleri gerçeğe itaat etmek, teyit etmek ve

which is not curated

profesyonel etik değerlerle

by those whose profession leads them to abide by the truth,

davranış kurallarına uymak olanlar tarafından küratörlüğü yapılmamış

böylesine muazzam miktarda bilgiyle

to fact-check

and to maintain a code of conduct and a code of professional ethics.

daha önce hiç karşılaşmamıştık.

CH: Many people here may know people who work at Facebook

CH: Buradaki birçok insan Facebook veya Twitter

ve Google ve diğerlerinde çalışan insanları tanıyabilir.

or Twitter and Google and so on.

They all seem like great people with good intention --

Hepsi iyi niyetli büyük insanlar olarak görünüyorlar--

böyle olduğunu varsayalım.

let's assume that.

If you could speak with the leaders of those companies,

Eğer bu şirketlerin liderleri ile konuşabilseydin,

onlara ne söylerdin?

what would you say to them?

CA: Well, you know what --

CA: Ne söylerdim biliyor musun?

I'm sure they are incredibly well-intentioned,

Onların olağanüstü derecede iyi niyetli olduklarından eminim

and they certainly developed an unbelievable, game-changing system,

ve kesinlikle herkesin bağlantılı olduğu bu Facebook denen yerde

where everybody's connected on this thing called Facebook.

inanılmaz, oyunun kurallarını değiştiren bir sistem geliştirdiler.

And they've created a massive economy for themselves

Kendileri için muazzam bir ekonomi

and an amazing amount of income.

ve inanılmaz miktarda bir gelir yarattılar.

I would just say,

Sadece şöyle söylerdim:

"Guys, you know, it's time to wake up and smell the coffee

"Arkadaşlar, artık uyanmanın ve gerçekleri görmenin

and look at what's happening to us right now."

ve bize neler olduğuna bakmanın tam zamanıdır.

Mark Zuckerberg wants to create a global community.

Mark Zuckerberg küresel bir topluluk kurmak istiyor.

I want to know: What is that global community going to look like?

Bu küresel topluluğun neye benzeyeceğini bilmek istiyorum.

I want to know where the codes of conduct actually are.

Davranış kurallarının ne olduğunu gerçekten bilmek istiyorum.

Mark Zuckerberg said --

Mark Zuckerberg şöyle demişti:

and I don't blame him, he probably believed this --

- ki onu ayıplamıyorum muhtemelen buna inanmıştı -

that it was crazy to think

"Rusların veya bir başkasının

that the Russians or anybody else could be tinkering and messing around

bu gidişata müdahale edeceğini ve bununla uğraşacağını

with this avenue.

düşünmek deliliktir."

And what have we just learned in the last few weeks?

Biz daha yeni son birkaç hafta içinde ne öğrendik?

That, actually, there has been a major problem in that regard,

Bu bağlamda esasen büyük bir sorun olduğunu

and now they're having to investigate it and figure it out.

ve şimdi bunu araştırmak ve çözmek zorunda olduklarını.

Yes, they're trying to do what they can now

Evet, şimdi sahte haberlerin yükselişini engellemek için

to prevent the rise of fake news,

ellerinden geleni yapıyorlar,

but, you know,

ama biliyorsun,

it went pretty unrestricted for a long, long time.

çok, çok uzun bir zaman boyunca sınırsızca devam etti.

So I guess I would say, you know,

Bu yüzden sanırım şöyle diyeceğim:

you guys are brilliant at technology;

Siz çocuklar teknolojide harikasınız,

let's figure out another algorithm.

haydi başka bir algoritma bulalım.

Can we not?

Olmaz mı?

CH: An algorithm that includes journalistic investigation --

CH: Soruşturmacı gazetecilik içeren bir algoritma

CA: I don't really know how they do it, but somehow, you know --

CA: Nasıl yaparlar gerçekten bilmiyorum, ama bir şekilde, yani --

filter out the crap!

saçmalıkları filtreleyin!

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And not just the unintentional --

Ve sadece istem dışı olanları değil

(Applause)

(Alkışlar)

but the deliberate lies that are planted

Onyıllardır bunu savaşın bir unsuru

by people who've been doing this as a matter of warfare

olarak kullanan insanlar tarafından

yerleştirilen kasıtlı yalanları da.

for decades.

The Soviets, the Russians --

Sovyetler, Ruslar --

they are the masters of war by other means, of hybrid warfare.

diğer yöntemlerle savaşın, hibrit savaşın ustalarıdır.

And this is a --

ve bu --

this is what they've decided to do.

bu onların yapmaya karar verdikleri şey.

It worked in the United States,

Birleşik Devletlerde işe yaradı,

it didn't work in France,

Fransa'da işe yaramadı,

it hasn't worked in Germany.

Almanya'da henüz işe yaramadı.

During the elections there, where they've tried to interfere,

Orada müdahale etmeye çalıştıkları seçimler sırasında,

the president of France right now, Emmanuel Macron,

Fransa'nın şimdiki başkanı, Emmanuel Macron,

took a very tough stand and confronted it head on,

çok sıkı bir duruş sergiledi ve doğrudan karşısına çıktı,

as did Angela Merkel.

Merkel'in yaptığı gibi.

CH: There's some hope to be had from some of this, isn't there?

CH: Bunun birazından umut edilecek bir şeyler var, değil mi?

That the world learns.

Dünyanın öğrendiğine dair.

We get fooled once,

Bir sefer aldatılacağız,

maybe we get fooled again,

belki tekrar aldatılacağız,

but maybe not the third time.

ama üçüncü kez değil.

CH: Bu doğru mu? CA: Ümit ediyoruz.

Is that true?

CA: I mean, let's hope.

Ancak, bu bağlamda bunun çoğunun teknoloji hakkında olduğunu,

But I think in this regard that so much of it is also about technology,

that the technology has to also be given some kind of moral compass.

teknolojiye de bir çeşit ahlaki pusula verilmesi gerektiğini düşünüyorum.

I know I'm talking nonsense, but you know what I mean.

Saçmaladığımı biliyorum, ama ne demek istediğimi anlıyorsun

CH: We need a filter-the-crap algorithm with a moral compass --

CH: Ahlaki pusulası olan saçmalık-filtreli bir algoritmaya ihtiyacımız var.

CA: There you go.

CA: Aynen öyle.

CH: Bence bu iyi.

CH: I think that's good.

CA: No -- "moral technology."

CA: Hayır -- "Ahlaki teknoloji"

We all have moral compasses -- moral technology.

Hepimizin ahlaki pusulaları var -- ahlaki teknoloji.

CH: Bence, bu zor bir.

CH: I think that's a great challenge. CA: You know what I mean.

CH: Bir dakika için liderlikten bahset.

CH: Talk just a minute about leadership.

Dünya çapında birçok insanla konuşma fırsatın oldu.

You've had a chance to speak with so many people across the world.

I think for some of us --

Bazılarımız için --

I speak for myself, I don't know if others feel this --

Kendi adıma konuşuyorum, diğerleri böyle hissediyor mu bilmem --

there's kind of been a disappointment of:

bir çeşit hayal kırıklığı var:

Where are the leaders?

Liderler nerede?

Birçoğumuz hayal kırıklığına uğradık --

So many of us have been disappointed --

Aung San Suu Kyi, what's happened recently,

Aung San Suu Kyi, son zamanlarda olanlar,

it's like, "No! Another one bites the dust."

"Hayır! Biri daha hezimete uğradı." gibi.

You know, it's heartbreaking.

Bu yürek parçalayıcı.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Who have you met

Seni etkileyen, sana ilham veren

who you have been impressed by, inspired by?

kiminle karşılaştın?

CA: Well, you talk about the world in crisis,

CA: Krizdeki dünyadan bahsediyorsun,

which is absolutely true,

ki bu kesinlikle doğru

and those of us who spend our whole lives immersed in this crisis --

ve yaşamının tamamını bu krize gömülmüş olarak yaşayanlarımız --

I mean, we're all on the verge of a nervous breakdown.

Demek istediğim, hepimiz sinir krizinin eşiğindeyiz.

So it's pretty stressful right now.

Şu anda oldukça stresli.

And you're right --

Haklısın.

there is this perceived and actual vacuum of leadership,

Algılanan ve gerçekte var olan bir liderlik boşluğu var

and it's not me saying it, I ask all these --

ki bunu söyleyen ben değilim, bunları soruyorum --

whoever I'm talking to, I ask about leadership.

kiminle konuşuyorsam, liderlik hakkında soruyorum.

I was speaking to the outgoing president of Liberia today,

Bugün Liberya'nın görevini bırakan başkanı ile konuşuyordum,

[Ellen Johnson Sirleaf,]

- Ellen Sirleaf Johnson ile -

who --

ki o

(Applause)

(Alkışlar)

in three weeks' time,

üç hafta içerisinde,

will be one of the very rare heads of an African country

anayasaya gerçekten uyan

ve ona öngörülen dönem sonunda gücünü bırakan,

who actually abides by the constitution

and gives up power after her prescribed term.

nadir Afrika ülkesi başkanlarından biri olacak.

She has said she wants to do that as a lesson.

Bunu ders olsun diye yapmak istediğini söyledi.

But when I asked her about leadership,

Ama ona liderlik hakkında sorup

and I gave a quick-fire round of certain names,

hızlıca belirli isimlerden oluşan bir liste sunduğumda,

I presented her with the name of the new French president,

ona yeni Fransa başkanının, Emmanuel Macron'un

Emmanuel Macron.

ismini takdim ettim.

And she said --

Ve dedi ki --

I said, "So what do you think when I say his name?"

Dedim ki: "Onun ismini söylediğimde ne düşünüyorsunuz?"

And she said,

ve dedi ki:

"Shaping up potentially to be

"Muhtemelen mevcut olan liderlik boşluğumuzu

a leader to fill our current leadership vacuum."

doldurmak yolunda ilerliyor."

Bunun ilginç olduğunu düşündüm.

I thought that was really interesting.

Yesterday, I happened to have an interview with him.

Dün, onunla bir röportaj yapma fırsatım oldu.

I'm very proud to say,

İlk uluslararası röportajını benimle

I got his first international interview. It was great. It was yesterday.

yaptığını söylemekten gururluyum. Harikaydı. Dündü.

And I was really impressed.

Gerçekten etkilendim.

Bunu açık bir forumda söyleyebilir miyim bilmiyorum

I don't know whether I should be saying that in an open forum,

ama gerçekten etkilendim.

but I was really impressed.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And it could be just because it was his first interview,

Sadece onun ilk röportajı olmasından dolayı olabilir,

but -- I asked questions, and you know what?

ama -- soruları sordum ve ne oldu biliyor musun?

He answered them!

Onları cevapladı!

(Laughter)

(Gülüşmeler)

(Applause)

(Alkışlar)

There was no spin,

Lafı evirip çevirmek yoktu,

there was no wiggle and waggle,

kıvırmak ve saptırmak yoktu,

there was no spend-five-minutes- to-come-back-to-the-point.

tekrar-aynı-noktaya-dönmek- için-beş-dakika-harcamalar yoktu,

I didn't have to keep interrupting,

sözü kesip durmak zorunda kalmadım,

which I've become rather renowned for doing,

ki insanların soruya cevap vermesini sağlamak için

because I want people to answer the question.

bunu yapmakta epeyce şöhret edindim.

And he answered me,

Bana cevap verdi

and it was pretty interesting.

ve bu oldukça ilginçti.

And he said --

Dedi ki --

CH: Tell me what he said.

CH: Bana ne dediğini söyle.

CA: No, no, you go ahead.

CA: Hayır, devam et.

CH: You're the interrupter, I'm the listener.

CH: Söz kesen sensin, ben dinleyenim.

CA: No, no, go ahead.

CA: Hayır, hayır, devam et. CH: Ne dedi?

CH: What'd he say?

CA: Bugün milliyetçilik ve kabilecilikten bahsettiniz.

CA: OK. You've talked about nationalism and tribalism here today.

Ona şunu sordum: "Hakim olan küreselleşme karşıtlığı, milliyetçilik,

I asked him, "How did you have the guts to confront the prevailing winds

of anti-globalization, nationalism, populism

popülizm rüzgarlarına karşı koyabilecek cesareti nasıl buldun?

when you can see what happened in Brexit,

Halbuki Brexit'te ne olduğunu,

when you could see what happened in the United States

Birleşik Devletler'de ne olduğunu

ve 2017 yılında Avrupa'daki seçimlerde neler olabileceğini görebiliyordun."

and what might have happened in many European elections

at the beginning of 2017?"

And he said,

Şöyle söyledi:

"For me, nationalism means war.

"Benim için, milliyetçilik savaş demektir.

We have seen it before,

Bunu daha önce gördük,

we have lived through it before on my continent,

daha önce benim kıtamda bu badireyi atlattık

and I am very clear about that."

ve ben bu konuda çok netim."

So he was not going to, just for political expediency,

Yani, sadece politik menfaat için

embrace the, kind of, lowest common denominator

diğer politik seçimlerde benimsenen

that had been embraced in other political elections.

en küçük ortaya paydayı benimsemeyecekti.

And he stood against Marine Le Pen, who is a very dangerous woman.

Çok tehlikeli bir kadın olan Marine Le Pen'in karşısına dikildi.

CH: Last question for you, Christiane.

CH: Senin için son soru Christinane.

TED is about ideas worth spreading.

Bize yaymaya değer fikirlerden bahset.

If you could plant one idea into the minds of everyone here,

Buradaki herkesin zihnine bir fikir ekebilseydin,

what would that be?

bu ne olurdu?

CA: I would say really be careful where you get your information from;

CA: Bilginizi nereden aldığınıza gerçekten çok dikkat edin.

really take responsibility for what you read, listen to and watch;

Okuduklarınızın, dinlediklerinizin ve seyrettiklerinizin sorumluluğunu alın.

make sure that you go to the trusted brands to get your main information,

Temel bilgilerinizi edinirken güvenilen markalara müracaat ettiğinize emin olun.

no matter whether you have a wide, eclectic intake,

Ne kadar geniş ve seçilmiş miktarda olursa olsun,

really stick with the brand names that you know,

bildiğiniz marka isimlerini takip edin.

because in this world right now, at this moment right now,

Çünkü an itibariyle bu dünyada, şu anda,

our crises, our challenges, our problems are so severe,

krizlerimiz, mücadelelerimiz, problemlerimiz o kadar şiddetli ki

that unless we are all engaged as global citizens

bilimi, ampirik kanıtları ve gerçekleri anlayan

who appreciate the truth,

hakikati önemseyen,

who understand science, empirical evidence and facts,

anlayan küresel vatandaşlar olarak hepimiz müdahil olmadığımız taktirde,

then we are just simply going to be wandering along

muhtemel bir afetin

to a potential catastrophe.

kıyısında dolaşıyor olacağız.

So I would say, the truth,

Yani önce hakikati sorar

and then I would come back to Emmanuel Macron

ve sonra Emmanuel Macron'a döner

and talk about love.

ve aşk hakkında konuşurdum.

I would say that there's not enough love going around.

Etrafta yeterince sevgi yok derdim.

And I asked him to tell me about love.

Ondan, bana aşk hakkında bahsetmesini istedim.

I said, "You know, your marriage is the subject of global obsession."

Dedim ki "Bildiğiniz üzere, evliliğiniz küresel bir takıntının öznesi."

(Laughter)

(Gülüşmeler)

"Can you tell me about love?

"Bana aşktan bahseder misiniz?

What does it mean to you?"

Sizin için ne anlam ifade eder?"

I've never asked a president or an elected leader about love.

Bir başkana veya seçilmiş lidere hiç aşk hakkında sormadım.

I thought I'd try it.

Deneyeceğimi düşündüm.

And he said -- you know, he actually answered it.

Gerçekten cevapladı.

And he said, "I love my wife, she is part of me,

Dedi ki: "Karımı seviyorum, o benim bir parçam,

we've been together for decades."

onyıllardır beraberiz."

But here's where it really counted,

Ama asıl değerli olan şuydu,

what really stuck with me.

beni asıl etkileyen.

He said,

Dedi ki:

"It is so important for me to have somebody at home

"Benim için, evde bana hakikati söyleyecek birisinin

who tells me the truth."

olması çok önemli."

So you see, I brought it home. It's all about the truth.

Bunu eve getirdim. Tamamen hakikat hakkında.

(Gülüşmeler)

(Laughter)

CH: İşte budur. Hakikat ve aşk. Yaymaya değer fikirler.

CH: So there you go. Truth and love. Ideas worth spreading.

Christiane Amanpour, çok teşekkür ederim. Bu harikaydı.

Christiane Amanpour, thank you so much. That was great.

(Applause)

(Alkışlar)

CA: Thank you. CH: That was really lovely.

CA: Teşekkürler: CH: Bu gerçekten çok güzeldi

(Applause)

(Alkışlar)

CA: Thank you.

CA: Teşekkür ederim.