How to seek truth in the era of fake news | Christiane Amanpour

Translator: Nhung Vũ Reviewer: Ai Van Tran

Chris Anderson: Christiane, great to have you here.

Chirstiane, chào mừng đến chương trình.

So you've had this amazing viewpoint,

Cô có một quan điểm tuyệt vời,

and perhaps it's fair to say that in the last few years,

và có lẽ không ngoa khi nói rằng trong những năm qua,

có một vài diễn biến đáng báo động mà chính cô cũng nhìn thấy.

there have been some alarming developments that you're seeing.

What's alarmed you most?

Vậy điều gì khiến cô lo ngại nhất?

Christiane Amanpour: Well, just listening to the earlier speakers,

Sau khi nghe các diễn giả trước trình bày,

I can frame it in what they've been saying:

Tôi có thể tóm gọn lại vấn đề ở:

climate change, for instance -- cities, the threat to our environment

biến đổi khí hậu như thành phố- mối đe dọa đến môi trường

and our lives.

và cuộc sống của chúng ta.

It basically also boils down to understanding the truth

Chung quy lại vẫn cần hiểu được sự thật

and to be able to get to the truth of what we're talking about

và tìm sự thật sau những điều chúng ta đang nói đến

in order to really be able to solve it.

để có thể giải quyết cốt lõi vấn đề.

So if 99.9 percent of the science on climate

Vì thế, nếu 99.9% kiến thức về khí hậu

is empirical, scientific evidence,

dựa trên thực nghiệm, hoặc bằng chứng khoa học

but it's competing almost equally with a handful of deniers,

nhưng đồng thời lại có vô số người phủ nhận nó

thì đó không phải sự thật;

that is not the truth;

that is the epitome of fake news.

đấy là ví dụ hoàn hảo nhất cho tin giả.

And so for me, the last few years -- certainly this last year --

Và vì vậy với tôi, những năm qua -- đặc biệt là năm ngoái --

has crystallized the notion of fake news in a way that's truly alarming

đã tỏ rõ khái niệm tin giả theo một cách đáng báo động

and not just some slogan to be thrown around.

và đó không đơn giản chỉ là tung ra một vài khẩu hiệu.

Because when you can't distinguish between the truth and fake news,

Vì khi bạn không thể phân biệt giữa tin thật và tin giả,

you have a very much more difficult time trying to solve

bạn sẽ khó mà giải quyết được

some of the great issues that we face.

một số vấn đề nghiêm trọng mà chúng ta đang đối mặt.

CA: Well, you've been involved in this question of,

Cô đã đi tìm câu trả lời cho câu hỏi

what is balance, what is truth, what is impartiality,

đâu là sự cân xứng, đâu là sự thật, và đâu là công bằng,

for a long time.

trong một thời gian dài.

You were on the front lines reporting the Balkan Wars 25 years ago.

Cô đã tiên phong đưa tin về chiến tranh Balkan 25 năm trước.

And back then, you famously said,

Thời điểm đó, cô có câu nói nổi tiếng

by calling out human right abuses,

qua việc vạch trần sự lạm dụng quyền con người,

you said, "Look, there are some situations one simply cannot be neutral about,

cô nói rằng,"Có những trường hợp bạn không thể chỉ đứng trung lập,

because when you're neutral,

vì khi bạn trung lập,

you are an accomplice."

bạn là tòng phạm."

So, do you feel that today's journalists aren't heeding that advice

Vì thế, cô có cảm thấy các nhà báo đang bỏ qua lời khuyên

about balance?

về sự cân bằng?

CA: Well, look, I think for journalists, objectivity is the golden rule.

Tôi nghĩ đối với nhà báo, tính khách quan là quy tắc vàng.

But I think sometimes we don't understand what objectivity means.

Nhưng theo tôi, đôi khi chúng ta không hiểu khách quan là gì.

Và tôi đã học được điều này rất sớm khi bắt đầu sự nghiệp

And I actually learned this very, very young in my career,

which was during the Balkan Wars.

cũng là khi chiến tranh Balkan diễn ra.

I was young then.

Khi đó tôi còn trẻ.

It was about 25 years ago.

Vào khoảng 25 năm về trước.

Và chúng ta chịu sự xâm phạm toàn diện, không chỉ về nhân quyền,

And what we faced was the wholesale violation, not just of human rights,

but all the way to ethnic cleansing and genocide,

mà còn cả về sự thanh trừng sắc tộc và diệt chủng

and that has been adjudicated in the highest war crimes court

và việc này được xét xử tại tòa án tối cao về tội ác chiến tranh

in the world.

trên thế giới.

Nên chúng tôi biết những gì đang diễn ra.

So, we know what we were seeing.

Nỗ lực để thế giới biết điều mà chúng tôi chứng kiến

Trying to tell the world what we were seeing

brought us accusations of bias,

đã khiến chúng tôi bị kết tội thiên vị

of siding with one side,

vì nghiêng về một bên,

of not seeing the whole side,

vì không nhìn bao quát,

and just, you know, trying to tell one story.

vì chỉ kể một câu chuyện.

I particularly and personally was accused of siding with,

Đặc biệt bản thân tôi đã bị buộc tội theo phe

for instance, the citizens of Sarajevo --

ví dụ, công dân của Sarajevo -

"siding with the Muslims,"

"theo phe Hồi giáo,"

because they were the minority who were being attacked

vì họ là số ít bị tấn công

by Christians on the Serb side

bởi người theo đạo Thiên Chúa ở phe Serbia

in this area.

trong khu vực này.

And it worried me.

Điều đó đã làm tôi lo lắng.

It worried me that I was being accused of this.

Lo rằng tôi bị lên án vì điều đó.

I thought maybe I was wrong,

Tôi nghĩ có thể tôi đã sai

maybe I'd forgotten what objectivity was.

có lẽ tôi đã quên mất tính khách quan là gì.

But then I started to understand that what people wanted

Nhưng sau đó tôi bắt đầu hiểu rằng điều mọi người muốn

was actually not to do anything --

thực ra là không làm gì cả,

not to step in,

không can thiệp,

not to change the situation,

không thay đổi tình hình,

not to find a solution.

không tìm giải pháp.

And so, their fake news at that time,

Và vì thế, tin giả khi đó,

their lie at that time --

lời nói dối của họ khi đó -

including our government's, our democratically elected government's,

bao gồm cả chính phủ của chúng ta, chính phủ bầu cử dân chủ

với những giá trị và nguyên tắc nhân quyền--

with values and principles of human rights --

their lie was to say that all sides are equally guilty,

lời bịa đặt ấy cho rằng các bên đều có tội như nhau,

rằng đây là thù địch dân tộc đã tồn tại hàng thế kỉ,

that this has been centuries of ethnic hatred,

whereas we knew that wasn't true,

trong khi chúng tôi biết rằng điều đó không đúng,

that one side had decided to kill, slaughter and ethnically cleanse

rằng một phe đã quyết định giết hại, tàn sát, và xóa bỏ

phe còn lại.

another side.

Vì thế, với tôi,

So that is where, for me,

đó là lúc tôi hiểu ra khách quan nghĩa là cùng lắng nghe từ mọi bên

I understood that objectivity means giving all sides an equal hearing

and talking to all sides,

và giao thiệp với mọi bên,

but not treating all sides equally,

nhưng không đối xử với mọi bên như nhau,

not creating a forced moral equivalence or a factual equivalence.

không cố tạo ra quy chuẩn đạo đức gượng ép hay thực tế tương đương.

And when you come up against that crisis point

Và khi bạn đứng lên phản đối vấn đề khủng hoảng đó

in situations of grave violations of international and humanitarian law,

trong hoàn cảnh luật quốc tế và luật nhân đạo bị xâm phạm nghiêm trọng,

nếu bạn không hiểu điều mình đang chứng kiến,

if you don't understand what you're seeing,

if you don't understand the truth

nếu bạn không hiểu sự thật

and if you get trapped in the fake news paradigm,

và nếu bạn mắc kẹt trong cái bẫy tin giả điển hình,

then you are an accomplice.

thì bạn cũng là đồng phạm.

And I refuse to be an accomplice to genocide.

Và tôi từ chối trở thành đồng phạm của tội ác diệt chủng.

(Applause)

(Vỗ tay)

CH: So there have always been these propaganda battles,

Luôn có những cuộc chiến tuyên truyền tin tức,

and you were courageous in taking the stand you took back then.

và cô đã dũng cảm bộc lộ quan điểm của mình khi đó.

Today, there's a whole new way, though,

Tuy nhiên, ngày nay ta một phương thức hoàn toàn mới

in which news seems to be becoming fake.

tại đấy tin tức dương như trở nên sai sự thật.

How would you characterize that?

Cô mô tả nó thế nào?

Tôi thật sự lo ngại về điều đó.

CA: Well, look -- I am really alarmed.

And everywhere I look,

Và ở khắp mọi nơi tôi thấy,

you know, we're buffeted by it.

chúng ta bị nó vùi dập.

Obviously, when the leader of the free world,

Rõ ràng là khi người lãnh đạo của thế giới tự do,

when the most powerful person in the entire world,

khi người quyền lực nhất thế giới,

which is the president of the United States --

là tổng thống Mỹ -

this is the most important, most powerful country in the whole world,

quốc gia quan trọng và quyền lực nhất trên thế giới

economically, militarily, politically in every which way --

về kinh tế, quân sự, chính trị; trên mọi phương diện -

and it seeks to, obviously, promote its values and power around the world.

và hiển nhiên quốc gia này tìm cách nâng giá trị và quyền lực trên toàn cầu.

So we journalists, who only seek the truth --

Vì thế chúng tôi, những nhà báo chỉ đi tìm sự thật --

ý tôi thì đó là sứ mệnh của chúng tôi--

I mean, that is our mission --

Chúng tôi đi khắp thế giới tìm kiếm sự thật

we go around the world looking for the truth

in order to be everybody's eyes and ears,

để trở thành tai mắt cho mọi người,

people who can't go out in various parts of the world

những người không thể đến nhiều nơi trên thế giới

to figure out what's going on about things that are vitally important

để tìm hiểu thực trạng của những vấn đề tối quan trọng

đối với sức khỏe và an toàn của mọi người.

to everybody's health and security.

So when you have a major world leader accusing you of fake news,

Nên khi nhà lãnh đạo chủ chốt thế giới buộc tội bạn truyền tin giả,

it has an exponential ripple effect.

ảnh hưởng sẽ lan truyền mạnh mẽ.

And what it does is, it starts to chip away

Tai hại đó chính là nó phá vỡ

at not just our credibility,

không chỉ uy tín của chúng tôi,

but at people's minds --

mà còn tẩy não mọi người --

họ nhìn vào chúng tôi, và có thể đang nghĩ rằng,

people who look at us, and maybe they're thinking,

"Well, if the president of the United States says that,

"Chà, nếu Tổng thống Mỹ nói vậy,

maybe somewhere there's a truth in there."

có lẽ điều này ít nhiều cũng đúng."

CH: Presidents have always been critical of the media --

Các vị tổng thống luôn chỉ trích truyền thông --

CA: Not in this way.

Không phải bằng cách này.

CH: So, to what extent --

Vậy, đến mức độ nào--

(Laughter)

(Tiếng cười)

(Applause)

(Vỗ tay)

CH: I mean, someone a couple years ago looking at the avalanche of information

Ý tôi là, vài năm trước khi một số người nhìn vào lượng thông tin tràn lan

pouring through Twitter and Facebook and so forth,

trên Twitter và Facebook, và các kênh tương tự,

might have said,

có thể đã nói rằng:

"Look, our democracies are healthier than they've ever been.

"Nền dân chủ của chúng ta trong sạch hơn bao giờ hết.

There's more news than ever.

Có nhiều tin tức hơn bao giờ hết.

Of course presidents will say what they'll say,

Tất nhiên các tổng thống sẽ nói những điều họ muốn,

but everyone else can say what they will say.

nhưng bất kì ai cũng có thể làm như vậy.

What's not to like? How is there an extra danger?"

Vậy thì có gì khác biệt? Tại sao trường hợp này lại tai hại hơn?"

CA: So, I wish that was true.

Tôi mong điều đó đúng.

I wish that the proliferation of platforms upon which we get our information

Tôi mong là sự bùng nổ thông tin trên những diễn đàn mà chúng ta khai thác

meant that there was a proliferation of truth and transparency

đồng nghĩa với việc sẽ có đầy đủ tính đúng đắn, minh bạch,

and depth and accuracy.

sâu sắc và chính xác về thông tin.

But I think the opposite has happened.

Nhưng theo tôi điều ngược lại đã xảy ra.

You know, I'm a little bit of a Luddite,

Các bạn biết đấy, tôi hơi lạc hậu,

I will confess.

tôi thừa nhận điều đó.

Even when we started to talk about the information superhighway,

Ngay cả khi chúng ta nhắc đến siêu xa lộ thông tin,

which was a long time ago,

thứ mà đã có từ rất lâu rồi,

before social media, Twitter and all the rest of it,

trước mạng xã hội, Twitter và tất cả những kênh còn lại,

I was actually really afraid

Tôi thực sự đã rất lo sợ

that that would put people into certain lanes and tunnels

rằng điều đó sẽ dồn mọi người vào những lối mòn nhất định

and have them just focusing on areas of their own interest

và khiến họ chỉ tập trung vào những vấn đề họ quan tâm.

instead of seeing the broad picture.

thay vì nhìn toàn cảnh bức tranh.

And I'm afraid to say that with algorithms, with logarithms,

Và tôi e là, với các thuật toán, với phép toán lô-ga-rít,

with whatever the "-ithms" are

với bất cứ '' thuật toán'' nào

that direct us into all these particular channels of information,

đều hướng ta đến những kênh thông tin nhất định này,

dường như đang xảy ra ngay lúc này.

that seems to be happening right now.

I mean, people have written about this phenomenon.

Ý tôi là mọi người đã viết về hiện tượng này.

People have said that yes, the internet came,

Mọi người đã nói rằng khi intenet xuất hiện,

its promise was to exponentially explode our access to more democracy,

nó hứa hẹn làm giúp chúng ta có bước tiến lớn đến dân chủ hơn,

more information,

nhiều thông tin hơn,

less bias,

ít thiên vị hơn,

more varied information.

thông tin đa dạng hơn.

And, in fact, the opposite has happened.

Và,thực tế, nó làm ngược lại.

And so that, for me, is incredibly dangerous.

Và điều đó, theo tôi, nguy hiểm khôn lường.

And again, when you are the president of this country and you say things,

Và khi bạn là tổng thống một đất nước và phát ngôn về vấn đề gì

it also gives leaders in other undemocratic countries the cover

thì nó cũng tạo cho nhà lãnh đạo ở các nước không dân chủ khác

to affront us even worse,

cái cớ để lăng mạ chúng tôi tệ hơn,

and to really whack us -- and their own journalists --

và để tấn công chúng tôi-- và chính nhà báo của họ--

with this bludgeon of fake news.

bằng vũ khí tin giả này.

CH: To what extent is what happened, though,

CH: Dù điều này diễn ra ở mức độ nào,

thì ít nhiều vẫn là một hậu quả không lường trước,

in part, just an unintended consequence,

that the traditional media that you worked in

rằng lĩnh vực truyền thông truyền thống mà cô làm việc

had this curation-mediation role,

có vai trò chắt lọc,

mà ở đó mọi người tuân theo những quy chuẩn nhất định,

where certain norms were observed,

certain stories would be rejected because they weren't credible,

bác bỏ những câu chuyện không đáng tin cậy,

but now that the standard for publication and for amplification

nhưng giờ tiêu chuẩn xuất bản và phát hành

is just interest, attention, excitement, click,

lại dựa vào sự hứng thú, tâm điểm, sự kích thích, cú nhấp chuột,

"Did it get clicked on?"

"Tin đó có được nhấp vào không?"

"Send it out there!"

"Truyền nó ra ngoài đi!"

and that's what's -- is that part of what's caused the problem?

và đó là -- đó có phải một phần nguyên nhân của vấn đề không?

CA: I think it's a big problem, and we saw this in the election of 2016,

Tôi nghĩ đó là vấn đề lớn, và chúng ta đã chứng kiến trong cuộc bầu cử năm 2016,

where the idea of "clickbait" was very sexy and very attractive,

khi mà quan niệm về "giật tít" rất hấp dẫn và thu hút,

and so all these fake news sites and fake news items

vì thế những kênh tin giả và những món tin giả

không chỉ được đưa ra ngoài một cách bừa bãi và ngẫu nhiên

were not just haphazardly and by happenstance being put out there,

there's been a whole industry in the creation of fake news

mà có cả một ngành công nghiệp tạo tin giả

in parts of Eastern Europe, wherever,

ở một vài khu vực Đông Âu, bất cứ đâu

and you know, it's planted in real space and in cyberspace.

và anh biết đấy, nó được gieo rắc ở trong cả không gian thực và ảo.

So I think that, also,

Vì vậy tôi cũng nghĩ rằng,

công nghệ có khả năng thúc đẩy tin giả lan truyền mạnh mẽ

the ability of our technology to proliferate this stuff

at the speed of sound or light, just about --

với tốc độ âm thanh hay thậm chí ánh sáng,

mà chúng ta chưa đối mặt với vấn đề này bao giờ

we've never faced that before.

And we've never faced such a massive amount of information

Và chúng ta chưa bao giờ tiếp nhận một lượng thông tin khổng lồ

which is not curated

mà không được kiểm duyệt

by those whose profession leads them to abide by the truth,

bởi những người trong nghề- khiến họ tôn trọng sự thật

to fact-check

để kiểm chứng nó

and to maintain a code of conduct and a code of professional ethics.

và để duy trì quy tắc ứng xử, đạo đức nghề nghiệp.

CH: Many people here may know people who work at Facebook

Rất nhiều người ở đây có thể biết những người làm việc ở Facebook

or Twitter and Google and so on.

hay Twitter và Google...

They all seem like great people with good intention --

Họ đều có vẻ là những người tài năng với mục đích tốt--

let's assume that.

hãy cho là như vậy.

If you could speak with the leaders of those companies,

Nếu cô có thể nói chuyện với lãnh đạo của những công ty này,

what would you say to them?

cô sẽ nói gì với họ?

CA: Well, you know what --

Chà, anh biết đấy

I'm sure they are incredibly well-intentioned,

Tôi chắc chắn rằng họ xuất phát từ ý định tốt,

and they certainly developed an unbelievable, game-changing system,

và họ đương nhiên đã phát triển một hệ thống đột phá không tưởng

where everybody's connected on this thing called Facebook.

nơi mà tất cả mọi người gắn kết trên thứ gọi là Facebook.

And they've created a massive economy for themselves

Và họ tạo ra nền kinh tế khổng lồ cho chính họ

and an amazing amount of income.

và một nguồn thu nhập ấn tượng.

I would just say,

Tôi sẽ chỉ nói.

"Guys, you know, it's time to wake up and smell the coffee

"Các bạn, đã đến lúc tỉnh dậy và tận hưởng hương cà phê

and look at what's happening to us right now."

và xem điều gì đang xảy ra với chúng ta lúc này."

Mark Zuckerberg wants to create a global community.

Mark Zuckerberg muốn tạo ra một cộng đồng toàn cầu.

I want to know: What is that global community going to look like?

Tôi muốn biết: Cộng đồng toàn cầu đó sẽ trông ra sao?

I want to know where the codes of conduct actually are.

Tôi muốn biết những quy tắc ứng xử thực sự nằm ở đâu.

Mark Zuckerberg said --

Mark Zuckerberg đã nói --

and I don't blame him, he probably believed this --

và tôi không đổ lỗi cho cậu ấy, cậu ấy chắc chắn tin vào nó--

that it was crazy to think

thật không thể nghĩ được rằng

that the Russians or anybody else could be tinkering and messing around

người Nga hay bất kì ai có thể gây rối và náo loạn

with this avenue.

nơi này.

And what have we just learned in the last few weeks?

Và chúng ta đã học được gì trong những tuần vừa qua?

That, actually, there has been a major problem in that regard,

Rắng, thực sự, có một vấn đề lớn tại đây

and now they're having to investigate it and figure it out.

và giờ họ cần điều tra và giải quyết nó

Yes, they're trying to do what they can now

Đúng, họ đang cố gắng làm những gì có thể bây giờ

to prevent the rise of fake news,

để ngăn chặn sự bùng nổ tin tức giả,

but, you know,

nhưng các bạn biết đấy,

it went pretty unrestricted for a long, long time.

tin giả đã không bị kiểm soát trong một thời gian rất dài.

So I guess I would say, you know,

Vì thế có thể nói rằng,

you guys are brilliant at technology;

Các bạn là những tài năng công nghệ;

let's figure out another algorithm.

hãy tìm ra một thuật toán khác.

Can we not?

Chúng ta có thể không?

CH: An algorithm that includes journalistic investigation --

Một thuật toán bao gồm việc điều tra ngành báo--

CA: I don't really know how they do it, but somehow, you know --

Tôi không chắc họ sẽ làm cách nào, nhưng bằng cách nào đấy,

filter out the crap!

hãy lọc cặn bã đi!

(Laughter)

(Tiếng cười)

And not just the unintentional --

Và không chỉ những lời nói vô ý--

(Applause)

(Vỗ tay)

but the deliberate lies that are planted

mà cả lời dối trá được bịa ra

by people who've been doing this as a matter of warfare

bởi những người cố ý gây chiến

for decades.

trong nhiều thập kỉ.

The Soviets, the Russians --

Những người Xô - Viết, người Nga --

they are the masters of war by other means, of hybrid warfare.

họ là chuyên gia gây sự, nói cách khác là gây chiến hỗn tạp

And this is a --

và đây là ---

this is what they've decided to do.

đây là những gì họ rắp tâm thực hiện.

It worked in the United States,

Kế hoạch đó đã thành công ở Mỹ,

it didn't work in France,

thất bại ở Pháp,

it hasn't worked in Germany.

vẫn chưa có kết quả ở Đức.

During the elections there, where they've tried to interfere,

Trong suốt quá trình bầu cử ở đó, nơi mà họ cố can thiệp

the president of France right now, Emmanuel Macron,

tổng thống Pháp đương nhiệm, Emmanuel Macron,

took a very tough stand and confronted it head on,

đã đứng ở lập trường khó khăn và phải đối đầu với nó,

as did Angela Merkel.

Angela Merkel cũng vậy.

CH: There's some hope to be had from some of this, isn't there?

Vẫn còn chút hy vọng sau nhưng điều đó, phải không?

That the world learns.

Rằng thế giới đã rút ra bài học.

We get fooled once,

Chúng ta đã bị lừa một lần,

maybe we get fooled again,

có thế bị lừa lần thứ hai,

but maybe not the third time.

nhưng sẽ không có lần thứ ba,

Is that true?

Đúng không?

CA: I mean, let's hope.

Hãy hy vọng vậy.

But I think in this regard that so much of it is also about technology,

Nhưng tôi nghĩ về phương diện này , phần nhiều liên quan đến công nghệ,

that the technology has to also be given some kind of moral compass.

công nghệ cũng phải được quy định theo la bàn đạo đức nào đó.

I know I'm talking nonsense, but you know what I mean.

tôi biết tôi nói nghe vô lí nhưng anh biết ý tôi mà,

CH: We need a filter-the-crap algorithm with a moral compass --

Chúng ta cần một thuật toán lọc tin cặn bã bằng một la bàn đạo đức ---

CA: There you go.

Nó là như vậy đấy.

Tôi nghĩ việc này rất tốt.

CH: I think that's good.

CA: No -- "moral technology."

Không --- "công nghệ có đạo đức".

We all have moral compasses -- moral technology.

Chúng ta đều có những la bàn đạo đức -- công nghệ có đạo đức.

CH: I think that's a great challenge. CA: You know what I mean.

Tôi nghĩ đó là một thách thức lớn. Anh hiểu ý tôi rồi đấy.

Hãy bàn một chút về khả năng lãnh đạo.

CH: Talk just a minute about leadership.

Cô đã có cơ hội nói chuyện với nhiều người trên thế giới.

You've had a chance to speak with so many people across the world.

Tôi nghĩ trong chúng ta

I think for some of us --

ngay bản thân tôi, không biết người khác có cảm thấy vậy không--

I speak for myself, I don't know if others feel this --

there's kind of been a disappointment of:

phải chán nản thốt ra:

Where are the leaders?

Những người lãnh đạo đâu rồi?

So many of us have been disappointed --

Rất nhiều người trong chúng ta đã nản lòng--

Aung San Suu Kyi, what's happened recently,

Như với Aung San Suu Kyi gần đây

it's like, "No! Another one bites the dust."

Giống như "Không! Lại một người đi gặp ông bà"

You know, it's heartbreaking.

Cô biết đấy, thật đau lòng.

(Laughter)

(Cười)

Who have you met

Cô đã từng

who you have been impressed by, inspired by?

người mà cô ấn tượng và được truyền cảm hứng cho?

CA: Well, you talk about the world in crisis,

Anh đề cập đến thế giới trong cơn khủng hoảng

which is absolutely true,

hoàn toàn đúng,

and those of us who spend our whole lives immersed in this crisis --

và trong số chúng tôi, những người dành cả cuộc đời đắm mình trong khủng hoảng đó

I mean, we're all on the verge of a nervous breakdown.

Ý tôi là, chúng ta đều nằm trên bờ vực suy sụp nghiêm trọng.

So it's pretty stressful right now.

vì thế bây giờ đang khá căng thẳng

And you're right --

Và anh nói đúng--

there is this perceived and actual vacuum of leadership,

có sự thiếu xót đáng kể trong khả năng lãnh đạo

and it's not me saying it, I ask all these --

và không phải chỉ tôi cho là vậy, tôi hỏi tất cả ---

whoever I'm talking to, I ask about leadership.

bất kì ai tôi nói chuyện cùng tôi đều hỏi về khả năng lãnh đạo.

I was speaking to the outgoing president of Liberia today,

Tôi đã nói chuyện với vị tổng thống sắp mãn nhiệm kì của Liberia hôm nay,

[Ellen Johnson Sirleaf,]

[Ellen Johnson Sirleaf]

who --

người--

(Applause)

(Vỗ tay)

in three weeks' time,

trong 3 tuần tới

will be one of the very rare heads of an African country

sẽ là một trong những người đứng đầu hiếm hoi của Châu Phi

who actually abides by the constitution

thực sự tuân theo hiến pháp

and gives up power after her prescribed term.

và từ bỏ quyền lực sau nhiệm kì,

She has said she wants to do that as a lesson.

Cô ấy đã nói cô ấy muốn thực hiện điều đó như một bài học.

But when I asked her about leadership,

Nhưng khi tôi hỏi về khả năng lãnh đạo,

and I gave a quick-fire round of certain names,

và tôi đã đưa ra nhanh một vài cái tên cụ thể

I presented her with the name of the new French president,

Tôi đã đề cập với cô ấy tên vị tổng thống mới của Pháp

Emmanuel Macron.

Emmanuel Macron.

And she said --

Và cô ấy đã nói ----

I said, "So what do you think when I say his name?"

Tôi nói: "Vậy cô nghĩ gì khi tôi nói nhắc đến tên anh ấy?"

And she said,

và cô ấy nói,

"Shaping up potentially to be

"Đó là một lãnh đạo có khả năng

a leader to fill our current leadership vacuum."

bù đắp những thiếu xót trong việc lãnh đạo của chúng ta."

I thought that was really interesting.

Tôi nghĩ điều đó thật sự rất thú vị.

Yesterday, I happened to have an interview with him.

Hôm qua, tôi đã phỏng vấn ông ấy

Tôi thật tự hào khi nói

I'm very proud to say,

Tôi đã có buổi phỏng vấn quốc tế đầu tiên với ông ấy ngày hôm qua.

I got his first international interview. It was great. It was yesterday.

And I was really impressed.

Và tôi thật sự ấn tượng.

tôi không biết tôi có nên nói điều đó trong một diễn đàn mở hay không

I don't know whether I should be saying that in an open forum,

nhưng tôi thật sự rất ấn tượng.

but I was really impressed.

(Laughter)

(Cười)

Và có thể vì đó là buổi phỏng vấn đầu tiên của ông ấy,

And it could be just because it was his first interview,

but -- I asked questions, and you know what?

Nhưng -- tôi đã hỏi các câu hỏi, và anh biết gì không?

He answered them!

Ông ấy đã trả lời hết!

(Laughter)

(Cười)

(Applause)

(Vỗ tay)

There was no spin,

Không có sự vòng vo,

there was no wiggle and waggle,

không đưa đẩy,

there was no spend-five-minutes- to-come-back-to-the-point.

không phải dành 5 phút để quay về chủ đề chính.

I didn't have to keep interrupting,

Tôi không phải liên tục cắt ngang,

which I've become rather renowned for doing,

tôi khá nổi tiếng trong khoản cắt ngang,

because I want people to answer the question.

Vì tôi muốn mọi người trả lời câu hỏi của tôi.

And he answered me,

Và ông ấy trả lời tôi,

and it was pretty interesting.

và buổi trò chuyện đó thật thú vị.

Và ông ấy nói ---

And he said --

Nói với tôi điều ông ấy đã nói đi.

CH: Tell me what he said.

không, anh tiếp tục đi.

CA: No, no, you go ahead.

Cô cắt ngang, tôi lắng nghe.

CH: You're the interrupter, I'm the listener.

Không, cứ tiếp tục đi.

CA: No, no, go ahead.

Ông ấy đã nói gì?

Được rồi. Anh bàn về chủ nghĩa dân tộc và chủng tộc hôm nay.

CH: What'd he say?

CA: OK. You've talked about nationalism and tribalism here today.

Tôi đã hỏi ông ấy,"Làm thế nào mà anh có can đảm đối phó với phe phái cổ súy

I asked him, "How did you have the guts to confront the prevailing winds

of anti-globalization, nationalism, populism

chống toàn cầu hóa, chủ nghĩa dân tộc và dân túy

when you can see what happened in Brexit,

khi anh có thể thấy những điều xảy ra ở Brexit,

when you could see what happened in the United States

khi anh có thể thấy điều xảy ra ở Mỹ

và những gì có thể đã xảy ra ở các cuộc bầu cử ở Châu Âu

and what might have happened in many European elections

at the beginning of 2017?"

vào đầu năm 2017?"

And he said,

Và ông ấy nói rằng,

"For me, nationalism means war.

"Với tôi, chủ nghĩa dân tộc đồng nghĩa với chiến tranh.

We have seen it before,

Chúng tôi đã chứng kiến điều này,

we have lived through it before on my continent,

đã trải qua điều này ở lục địa của mình,

and I am very clear about that."

và tôi hiểu rất rõ về nó."

Vì thế ông ấy sẽ không chỉ vì mục đích chính trị,

So he was not going to, just for political expediency,

embrace the, kind of, lowest common denominator

bảo vệ quan điểm chung ít được ủng hộ

that had been embraced in other political elections.

điều đó đã được chấp nhận trong các cuộc bầu cử chính trị khác

And he stood against Marine Le Pen, who is a very dangerous woman.

Và ông ấy chống lại Marine Le Pen, một người phụ nữ rất nguy hiểm.

CH: Last question for you, Christiane.

Câu hỏi cuối dành cho cô, Christiane.

TED là nơi để lan tỏa thông điệp.

TED is about ideas worth spreading.

If you could plant one idea into the minds of everyone here,

Nếu cô muốn dành lại một điều sẽ đọng lại trong những ai đang ngồi đây.

what would that be?

Đó sẽ là gì?

CA: I would say really be careful where you get your information from;

Tôi khuyên bạn nên thật cẩn thận với nguồn thông tin bạn nhận được;

really take responsibility for what you read, listen to and watch;

nghiêm túc chịu trách nhiệm cho những gì bạn đọc, nghe và xem

make sure that you go to the trusted brands to get your main information,

hãy chắc chắn rằng bạn tìm đến tờ báo tin cậy để lấy thông tin

no matter whether you have a wide, eclectic intake,

dù cho bạn có tiếp nhận thông tin nhiều thế nào đi nữa

really stick with the brand names that you know,

hãy gắn bó với những cái tên mà bạn biết,

because in this world right now, at this moment right now,

vì trên thế giới này, ngay lúc này đây,

our crises, our challenges, our problems are so severe,

Khủng hoảng, thử thách, vấn đề của ta rất nghiêm trọng

that unless we are all engaged as global citizens

đến mức nếu chúng ta không gắn kết như công dân toàn cầu

who appreciate the truth,

tôn trọng sự thật,

who understand science, empirical evidence and facts,

hiểu về khoa học, các bằng chứng thực nghiệm và sự thật

then we are just simply going to be wandering along

thì chúng ta sẽ mãi chỉ đi lang thang dọc theo

to a potential catastrophe.

một thảm họa tiềm ẩn.

So I would say, the truth,

Vì vậy tôi muốn nói, sự thật,

and then I would come back to Emmanuel Macron

và sau đó tôi sẽ quay trở lại với Emmanuel Macron

and talk about love.

và nói về tình yêu.

Tôi muốn nói rằng vẫn chưa đủ cho bầu không khí yêu thương.

I would say that there's not enough love going around.

And I asked him to tell me about love.

Và tôi đã hỏi ông ấy về tình yêu.

I said, "You know, your marriage is the subject of global obsession."

Tôi nói,"Hôn nhân của ông là chủ đề của nóng bỏng toàn cầu."

(Laughter)

(Cười)

"Ông có thể nói tôi nghe về tình yêu không?

"Can you tell me about love?

What does it mean to you?"

Nó có ý nghĩa gì với ông?"

Tôi chưa từng hỏi tổng thống hoặc vị lãnh đạo tuyển cử nào về tình yêu

I've never asked a president or an elected leader about love.

I thought I'd try it.

Tôi nghĩ tôi sẽ thử.

And he said -- you know, he actually answered it.

Và ông ấy tâm sự -- ông ấy thật sự trả lời câu hỏi đó.

And he said, "I love my wife, she is part of me,

Và ông ấy nói, "Tôi yêu vợ tôi, cô ấy là một phần của tôi,

we've been together for decades."

Chúng tôi đã ở bên nhau hàng thập kỉ."

But here's where it really counted,

Nhưng điều đáng giá nhất,

what really stuck with me.

Điều mà tôi ghi nhớ.

He said,

Ông ấy nói,

"It is so important for me to have somebody at home

"Điều đó rất quan trọng với tôi là có người trong gia đình

who tells me the truth."

luôn thành thật với tôi.''

Vì vậy, tôi mang tâm thế đó khi về nhà. Quan trọng nhất là thành thật.

So you see, I brought it home. It's all about the truth.

(Laughter)

(Cười)

CH: So there you go. Truth and love. Ideas worth spreading.

Chính là thành thật và tình yêu. Chúng đáng được chia sẻ.

Christiane Amanpour, thank you so much. That was great.

Christiane Amanpour, cảm ơn rất nhiều.

Buổi chia sẻ thật tuyệt vời.

(Applause)

CA: Thank you. CH: That was really lovely.

(Vỗ tay)

(Applause)

CA: Thank you.

Cảm ơn

(Vỗ tay)