Richard Preston: Climbing the world's biggest trees

Richard Preston dev ağaçları anlatıyor

Çeviri: Öykü Yağcı Gözden geçirme: osman oguz ahsen

The north coast of California has rainforests --

Kaliforniya'nın kuzey kıyıları yağmur ormanlarıyla kaplı.

temperate rainforests -- where it can rain more than 100 inches a year.

Bu ormanlar, yılda 2.5 metreden daha fazla yağış alan ılıman kuşakta yer alıyor.

This is the realm of the Coast Redwood tree.

Burası, Sahil Sekoya ağacının diyarıdır.

Its species name is Sequoia sempervirens.

Latinca tür ismi, Sequoia sempervirens'tir.

Sequoia sempervirens is the tallest living organism on Earth.

Sequoia sempervirens, Dünya üzerinde yaşayan en uzun canlı organizmadır.

The range of the species goes up to as much as 380 feet tall.

Bu türün, 116 metre yüksekliğe ulaşan bireyleri vardır.

That's 38 stories tall.

Neredeyse 38 katlı bir bina yüksekliğinde.

These are trees that would stand out in midtown Manhattan.

Bunlar, Manhattan şehir merkezinde bile göze çarpabilecek ağaçlardır.

Nobody knows how old the oldest living Coast Redwoods are

Yaşayan en yaşlı Sahil Sekoyasının yaşını kimse bilmiyor

because nobody has ever drilled into any of them

çünkü bugüne kadar kimse ağaçların içini delip

to count their annual growth rings, and, in any case,

yıllık büyüme halkalarını saymadı. Ancak her halükarda,

the centers of the oldest individuals appear to be hollow.

en yaşlı bireylerin ortaları boş görünüyor.

But it's believed that the oldest living Redwoods

Ancak yaşayan en yaşlı Sekoyanın

are perhaps 2,500 years old -- roughly the age of the Parthenon --

2500 yaşında olduğu düşünülüyor; neredeyse Partenon Tapınağı kadar eski.

although it's also suspected that there may be individual trees

Fakat ondan daha yaşlı ağaçların

that are older than that.

olduğu da düşünülüyor.

You can see the range of the Coast Redwoods. It's here, in red.

Sahil Sekoyalarının dağılımını, kırmızıyla işaretli yerde görebilirsiniz.

The largest individuals of this species,

Bu türlerin en iri bireyleri,

the dreadnoughts of their kind, live just on the north coast of California,

yani türün en dayanıklıları, Kaliforniya'nın kuzey sahillerinde bulunur.

where the rain is really intense.

Yağmurun en yoğun olduğu bölgede...

In recent historic times, about 96 percent of the Coast Redwood forest

Yakın geçmişte, Sahil Sekoyalarının yaklaşık yüzde 96'sı,

was cut down, especially in a series of bursts of intense liquidation logging,

yoğun tomrukçuluk faaliyetleri nedeniyle kesildi;

clear-cutting that took place in the 1970s through the early 1990s.

özellikle de 1970'lerden 1990'ların başına kadar olan tıraşlama sürecinde...

Even so, about four percent of the primeval Redwood rainforest remains intact,

Yine de, kadim Sekoya yağmur ormanlarının yüzde 4'ü hala el değmemiş halde duruyor.

wild and now protected -- entirely protected --

Yabani ve tamamı koruma altında olan,

in a chain of small parks strung out like pearls

inci gibi sıralanmış küçük park dizileri şeklinde,

along the north coast of California, including Redwood National Park.

Redwood Ulusal Parkı'nı da içine alarak, Kaliforniya'nın kuzey sahillerinde uzanıyor.

But curiously, Redwood rainforests, the fragments that we have left,

Ama ilginç bir şekilde, parça parça kalan Sekoya yağmur ormanları,

to this day remain under-explored.

bugüne kadar hala yeterince keşfedilemedi.

Redwood rainforest is incredibly difficult to move through,

Sekoya yağmur ormanlarında ilerlemek oldukça güçtür

and even today, individual trees are being discovered

ve bugün bile, daha önce hiç görülmemiş yeni yeni bireyler keşfediliyor.

that have never been seen before, including, in the summer of 2006,

Bunlar arasında, 2006 yazında farkedilen,

Hyperion, the world's tallest tree.

dünyanın en uzun ağacı Hyperion da var.

I'm going to do a little Gedanken experiment.

Şimdi ufak bir Gedanken deneyi yapacağım.

I'm going to ask you to imagine what a Redwood really is as a living organism.

Sekoyayı, yaşayan canlı bir organizma olarak nasıl hayat ettiğinizi öğrenmek istiyorum.

And, Chris, if I could have you up here? I have a tape measure.

Chris, yardım eder misin? Mezurayla bir ölçüm yapalım.

It's a kind loaner from TED.

Mezurayı, oldukça düşünceli davranan TED ekibinden ödünç aldım.

And Chris, if you could take the end of that tape measure?

Chris, ucundan tutabilir misin?

We're going to show you what the diameter

Şimdi size, göğüs hizasındayken

at breast height of a big Redwood is.

bir Sekoyanın çapının ne kadar büyük olduğunu göstereceğiz.

Unfortunately, this tape isn't long enough -- it's only a 25-foot tape.

Maalesef bu mezura yalnızca 7.62 metre; yeteri kadar uzun değil.

Chris, could you extend your arm out that way? There we go. OK.

Chris, o yöne doğru kolunu uzatır mısın? Tamam, şimdi oldu.

And maybe about here, about 30 feet, is the diameter of a big Redwood.

Belki biraz da bu tarafa doğru gidersek, büyük bir Sekoya'nın yarıçapının yaklaşık 9 metre olduğunu gösterebiliriz.

Now, let your imagination go upward into space.

Şimdi hayalgücünüzü serbest bırakmanızı istiyorum.

Think about this tree, rising upward into Redwood space, 325 feet,

99 metre uzunluğuyla Sekoya evrenine uzayıp giden bu ağacı düşünün.

32 stories, an individual living organism articulating its forms

32 katlı bir bina yüksekliğindeki kendine özgü bu canlı organizma,

upward into space over long periods of time.

yüzyıllardır gökyüzüne doğru yol alıyor.

The Redwood species seems to exist in another kind of time:

Sekoya türleri bambaşka bir zaman diliminde yaşıyor gibidir:

not human time, but what we might call Redwood time.

Bizim algıladığımız insan zamanında değil, kendilerine özgü bir Sekoya zamanında...

Redwood time moves at a more stately pace than human time.

Sekoya zamanı, bildiğimiz insan zamanından çok daha heybetli bir hızda işliyor.

To us, when we look at a Redwood tree, it seems to be motionless and still,

Bir Sekoyaya baktığımızda, onun hareketsiz ve sabit olduğunu düşünürüz

and yet Redwoods are constantly in motion,

ama aslında Sekoyalar sürekli hareket halindedir;

moving upward into space, articulating themselves

gökyüzüne doğru ilerler ve binlerce yıllık Sekoya zamanı süresince

and filling Redwood space over Redwood time, over thousands of years.

Sekoya evrenini bir bir doldururlar.

Plant this small seed, wait 2,000 years, and you get this:

Bu ufak tohumu ekip 2000 yıl beklerseniz, sonunda

the Lost Monarch.

bir "Lost Monarch"ınız olur.

It dwells in the Grove of Titans on the north coast,

1998 yılında keşfedilen bu "Kayıp Hükümdar",

and was discovered in 1998.

kuzey sahilinde yer alan Titan Koruluğu'nda (Grove of Titans) yaşıyor.

And yet, when you look at the base of a Redwood tree,

Bir Sekoyanın tabanına baktığınızda

you're not seeing the organism.

bu canlının tamamına hakim olamazsınız.

You're like a mouse looking at the foot of an elephant,

Daha çok kendinizi, bir filin ayağına bakan fare gibi hissedersiniz

and most of the organism is overhead, unseen.

çünkü bu canlının görülemeyen çok daha büyük bir bölümü tepenizdedir.

I became very interested, and I wrote about a couple.

Yakın zamanda ilgimi çeken bir çift hakkında bir yazı yazdım.

Steve Sillett and Marie Antoine are the principal explorers

Steve Sillett ve Marie Antoine, Sekoya ormanlarının zirvelerini keşfeden

of the Redwood forest canopy. They're world-class athletes,

en önemli kişilerdir. Yalnızca dünya standartlarında atletler değil,

and they also are world-class forest ecology scientists.

aynı zamanda birinci sınıf orman ekologlarıdır.

Steve Sillett, when he was a 19-year-old college student

Steve Sillett, 19 yaşında Reed Üniversitesi'nde okurken,

at Reed College, had heard that the Redwood forest canopy

Sekoya tepelerinin "Sekoya çölü"

is considered to be a so-called Redwood desert.

olarak anıldığını öğrenmiş.

That is to say, at that time it was believed

Yani, o zamanlarda Sekoya dalları dışında

that there was nothing up there except the branches of Redwood trees.

bu bölgede başka hiçbir şeyin olmadığı sanılırmış.

And with a friend of his, he took it upon himself to free-climb a Redwood

Bir gün, bir arkadaşını da yanına alarak, yukarıda ne olduğunu görmek için

without ropes or any equipment to see what was up there.

hiç halat ve alet kullanmadan bir Sekoya'nın tepesine tırmanmaya karar vermiş.

He climbed up a small tree next to this giant Redwood,

Önce, dev Sekoya'nın yanında dikilen ufak bir ağaca tırmanmış

and then he leaped through space and grabbed a branch with his hands,

ve kendini boşluğa bırakarak yandaki bir dala tutunmuş

and ended up hanging, like catching a bar of a trapeze.

ve trapez çubuğuna tutunur gibi, öylece havada asılı kalmış.

And then, from there, he climbed directly up the bark

Oradan da ağacın gövdesine geçiş yaparak

until he got to the top of the tree.

sonunda en tepeye ulaşmış.

His friend, a guy named Marwood Harris, was following behind.

Arkadaşı Marwood Harris de arkadan onu takip ediyormuş.

Neither one of them had noticed that there was

Her ikisi de, Steve'in atladığı dalda duran ve

a Yellow Jacket wasp's nest the size of a bowling ball

bowling topu büyüklüğündeki

hanging from the branch that Steve had jumped into.

sarı yaban arılarının yuvasını farketmemiş.

And when Marwood made the jump, he was covered with wasps

Marwood o büyük atlayışı yaptığında, arılar dört bir yanını sarmış ve

stinging him in the face and eyes. He nearly let go.

onu, yüzünden, gözlerinden sokmuşlar. Marwood neredeyse kendini bırakıyormuş.

He would have fallen to his death, being 75 feet above the ground.

Yerden 22 metre yükseklikten düşmek, tam da ölümüne düşmek olurdu.

But they made it to the top, and what they found

Ancak bir şekilde yukarı ulaşmışlar ve gördükleri şey

was not a Redwood desert, but a lost world --

Sekoya çölü değil, kayıp bir dünyaymış.

a kind of three-dimensional labyrinth in the air, filled with unknown life.

Gökyüzünde üç boyutlu bir labirent gibi asılı duran ve içinde türlü yaşamlar barındıran bir dünya...

Now, I had been working on other topics:

Yakın zamanda başka konulara da odaklandım:

the emergence of infectious diseases,

Bunlardan biri, Dünya'nın doğal ekosistemlerinin yarattığı

which come out of the natural ecosystems of the Earth,

bulaşıcı hastalıkların ortaya çıkışı ve

make a trans-species jump, and get into humans.

türler arası bir sıçrama yaparak insanlara geçişiydi.

After three books on this, it got to be a bit much, in a way.

Bu konuda üç kitap yazdıktan sonra şimdilik yeterli olduğunu düşündüm.

My wife and I adore our children.

Eşim ve ben çocuklarımıza tapıyoruz.

And I began climbing trees with my kids as just something to do with them,

Son zamanlarda, çocuklarımla vakit geçirmenin bir yolu olarak onlarla ağaca tırmanmaya başladım

using the so-called arborist climbing technique,

ve "ağaç uzmanı tekniği" denilen yöntemle,

with ropes. You use ropes to get yourself up into the crown of a tree.

halat kullanarak ağaç tepelerine kadar çıktık.

Children are incredibly adept at climbing trees.

Çocuklar ağaca tırmanma konusunda çok yeteneklidir.

That's my son, Oliver.

Fotoğraftaki, oğlum Oliver.

They don't seem to suffer from the same fear of heights that humans do.

Anlaşılan, büyüklerin yaşadığı yükseklik korkusu onların yanından bile geçmiyor.

(Laughter)

(Kahkaha)

If ontogeny recapitulates phylogeny, then children

Birey oluş soyoluşu tekrar ediyorsa, çocukların da, bu açıdan

are somewhat closer to our roots as primates in the arboreal forest.

ağaçlarda yaşayan primat atalarımıza çok daha yakın olduğunu söyleyebiliriz.

Humans appear to be the only primates that I know of

Yükseklik korkusu olan tek primat türü,

that are afraid of heights.

bildiğim kadarıyla insan.

All other primates, when they're scared,

Diğer primatlar korktuklarında,

they run up a tree, where they feel safe.

kendilerine güvende hissetmek için ağaçların tepesine kaçarlar.

We camped overnight in the trees, in tree boats.

Biz de çocuklarla ağaçların tepelerinde, ağaç botlarının içinde kamp yaptık.

This is my daughter Laura, then 15, looking out of a tree boat.

Bu fotoğrafta, ağaç botundan çevreyi izleyen kişi, kızım Laura. O zaman 15 yaşındaydı.

She's, by the way, tied in with a rope so she can't fall.

Ağaca halatla bağlı olduğu için düşme ihtimali yok bu arada.

Looking out of a tree boat in the morning and hearing birdsong

Böyle zamanlarda tek yaptığımız, ağaç botunun içinden etrafı izlemek ve

coming in three dimensions around us.

üç boyutlu şekilde çevremizi saran kuş seslerini dinlemekti.

We had been visited in the night by flying squirrels,

Geceleri, daha önce hiç ağaç tepesinde insan türü görmedikleri için

who don't seem to recognize humans for what they are

bizi "insan" olarak algılamayan

because they've never seen them in the canopy before.

uçan sincapların ziyaretlerine şahit olduk.

And we practiced advanced techniques like sky-walking,

Bazen de gökyüzünde yürüme denemeleri yaptık, ileri düzey teknikler geliştirdik;

where you can move from tree to tree through space,

daha çok Spiderman gibi, ağaçtan ağaca atlayarak

rather like Spiderman.

boşlukta süzüldük durduk.

It became a writing project.

Daha sonra tüm bunları bir yazıda toparladım.

When Steve Sillett gets up into a big Redwood, he fires an arrow,

Steve Sillett, Sekoyanın tepesine çıktığında, bir ok fırlatır

which trails a fishing line, which gets over a branch in the tree,

ve oka bağlı misina da bir ağacın dalına takılarak rotayı çizer.

and then you ascend up a rope which has been dragged into the tree by the line.

Ardından, rotayı takip edecek şekilde, halatı gövde boyunca yukarı çeker.

You ascend 30 stories.

Böylece 30 kat çıkmış kadar olursunuz.

There are two people climbing this tree, Gaya,

Gaya adı verilen ve en yaşlı Sekoyalardan biri olduğu bilinen

which is thought to be one of the oldest Redwoods. There they are.

bu ağaca tırmanabilen iki kişi var. Fotoğrafta gördüğünüz gibi...

They are only one-seventh of the way up that tree.

Bulundukları nokta, o ağacın yalnızca 1/7'si.

You do feel a sense of exposure.

Oradayken ifşa olmuş gibi hissediyorsunuz.

There is a small person right down there on the ground.

Yerde de, ağacın dibinde ufacık görünen biri var.

You feel like you're climbing a wall of wood.

Aynı zamanda tahtadan bir duvara tırmanıyormuş gibi hissediyorsunuz.

But then you enter the Redwood canopy,

Ama hemen sonra, tepelerde bir yerde, Sekoyanın örtüsünün içine dalıyorsunuz;

and it's like coming through a layer of clouds.

tıpkı bulut katmanlarının arasından çıkmış gibi...

And all of a sudden, you lose sight of the ground,

Bir anda artık tabanı göremediğinizi farkediyorsunuz.

and you also lose sight of the sky,

Aynı şekilde gökyüzünü de...

and you're in a three-dimensional labyrinth in the air

Havada asılı üç boyutlu bir labirentin içindeymiş gibi,

filled with hanging gardens of ferns growing out of soil,

topraktan doğan ve gökyüzünde asılı bir eğreltiotu bahçesine,

which is populated with all kinds of small organisms.

her türlü ufak canlının arasına giriyorsunuz.

There are epiphytes, plants that grow on trees.

Burada, ağaç tepelerinde yeşeren "epifit"ler var.

These are huckleberry bushes.

Bunlar da yaban mersini çalılıkları.

Many species of mosses, and then all sorts of lichens just plastering the tree.

Burada, ağaçları saran bir sürü yosun türüne ve her türlü likene de rastlayabilirsiniz.

When you get near the top of the tree, you feel like you can't fall --

Ağacın en tepesine yaklaştığınızda artık düşemeyeceğinizi hissediyorsunuz;

in fact, it's difficult to move.

hareket etmek oldukça zorlaşıyor.

You're worming your way through branches which are crowded

Dalların arasından bir solucan gibi kendinize yol açmaya çalışıyorsunuz

with living things that don't occur near the ground.

ve karada görmediğiniz canlıların arasında geziniyorsunuz.

It's like scuba diving into a coral reef,

Bu, mercan resifine dalmak gibi birşey.

except you're going upward instead of downward.

Tek farkı, aşağı değil, yukarı doğru ilerlemeniz.

And then the trees tend to flare out into platform-like areas at the top.

Çok geçmeden, ağaçların bir düzlük üzerinde gittikçe genişleyerek uzandığını görüyorsunuz.

Maria's sitting on one of them.

Maria da fotoğrafta bu ağaçların birinde oturuyor.

These limbs could be five to six hundred years old.

Bu dalların, 500-600 yaşında olduğu düşünülüyor.

Redwoods grow very slowly in their tops.

Sekoyalar üstten çok yavaş büyürler.

They also have a feature: thickets of huckleberry bushes

Bir özellikleri daha vardır: tepelerinde yetişen

that grow out of the tops of Redwood trees

yaban mersini çalılıklarına da ev sahipliği yaparlar.

that are technically known as huckleberry afros,

Bunlara "yaban mersini 'afro'su" da denir.

and you can sit there and snack on the berries while you're resting.

Üzerlerine rahatlıkla oturabilir ve dinlenirken bir miktar yaban mersini atıştırabilirsiniz.

Redwoods have an enormous surface area that extends upward into space

Sekoyaların, yukarı doğru genişleyen kocaman yüzey alanları vardır.

because they have a propensity to do something called reiteration.

Çünkü her seferinde kendilerini yinelerler.

A Redwood is a fractal. And as they put out limbs,

Sekoyanın fraktal bir yapısı vardır ve çıkan her dal

the limbs burst into small trees, copies of the Redwood.

ufak ağaçlara dönüşür, Sekoya'nın kopyaları olurlar.

Now, here we see a reiteration in Chronos, one of the older Redwoods.

Burada, eski Sekoyalardan biri olan Chronos'taki yinelenmeyi görüyoruz.

This reiteration is a huge flying buttress

Fotoğraftaki yineleme, ağacın gövdesinden çıkan

that comes out the tree itself.

bir tür dev uçan payanda.

This buttress is less than halfway up the tree.

Bu payanda, ağacın ortasına yakın bir yerde oluşup

And then it bursts into a forest of Redwoods.

sonrasında başlı başına bir Sekoya ormanına dönüşüyor.

This particular extra trunk is a meter across at the base

Gördüğünüz ek gövdenin taban genişliği bir metre

and extends upward for 150 feet.

ve yukarı doğru 45 metre kadar genişliyor.

It's as big as any of the biggest trees east of the Mississippi River,

Mississippi Nehri'nin doğusundaki en büyük ağaçlar kadar büyük neredeyse.

and yet it's only a minor feature on Chronos.

Ama Chronos'un yalnızca ufak bir parçası.

This three-dimensional map of the crown structure of a Redwood named Iluvatar,

Bu gördüğünüz ise, Iluvatar adındaki Sekoyanın tepe yapısını gösteren üç boyutlu bir harita.

made by Steve Sillett, Marie Antoine and their colleagues, gives you an idea.

Haritayı Steve Sillett, Marie Antoine ve çalışma arkadaşları hazırladı.

What you're seeing here is a hierarchical schematic development

Haritada, ağacın gövdeleri arasında hiyerarşik ve sistematik bir gelişim görüyoruz.

of the trunks of this tree as it has elaborated itself over time into six layers of fractal,

Çünkü ağaç, zaman içinde kendini, altı katmanlı fraktal bir yapıya dönüştürmüş.

of trunks springing from trunks springing from trunks.

Yani gövdenin gövdesinden yine, yeni yeni yinelenen gövdeler türemiş.

I asked Steve to put a human being in this to give a sense of scale.

Ölçek hakkında fikir verebilmesi için Steve'den haritaya bir insan yerleştirmesini rica ettim.

There's the person, right there. The person is waving to us.

Tam da sağ tarafta bize el sallayan bir kişi var.

I've wanted to ask Craig Venter if it would be possible to insert

Craig Venter'a hep sormak istemişimdir: Bir insanın vücuduna

a synthetic chromosome into a human

sentetik bir kromozom yerleştirip

so that we could reiterate ourselves if we wanted to.

istediğimiz zaman kendimizi yinelememiz mümkün olur mu diye.

And if we were able to reiterate, then the fingers of our hand

Eğer kendimizi yineleyebilseydik, elimizdeki parmaklar

would be people who looked like us,

bize benzeyen insanlar olurdu.

and they would have people on their hands and so on.

Onların ellerinde de, yine onlara benzeyen insanlar olur, bu böyle devam edip giderdi.

And if we had Redwood-like biology,

Biyolojimiz Sekoyalarınkine benzeseydi,

we would have six layers of people on our hands, as it were.

ellerimizde altı katmanlı insanlar olurdu.

And it would be a lovely thing to be able to wave to someone

O haldeyken birine el sallamak harika olurdu

and have all our reiterations wave at the same time.

ve tüm kopyalarımızın da aynı anda el sallaması...

(Laughter)

(Kahkaha)

To reiterate the point, let's go closer into Iluvatar.

Konuyu pekiştirmek için Iluvatar'a biraz daha yaklaşalım.

We're looking at that yellow box.

Şimdi sarı kutunun olduğu yeri inceleyeceğiz.

And this hallucinatory drawing shows you --

Bu halüsinatif çizimde gördüğünüz her şey

everything you see in this drawing is Iluvatar.

Iluvatar'ın ta kendisi.

These are millennial structures -- portions of the tree

Bunlar bin yıllık yapılar; yani bin yıldan daha yaşlı olduğunu

that are believed to be more than 1,000 years old.

düşündüğümüz ağaç parçaları.

There are four humans in this shot -- one, two, three, four.

Bu karede dört tane insan var: bir, iki, üç ve dört.

And there's also something that I want to show you.

Size göstermek istediğim başka birşey daha var.

This is a flying buttress.

Bu bir uçan payanda.

Redwoods grow back into themselves as they expand into space,

Sekoyalar gökyüzüne doğru genişledikçe kendilerine doğru tekrar büyürler.

and this flying buttress is a limb shot out of that small trunk,

Bu uçan payanda da, o küçük gövdeden çıkıp

going back into the main trunk and fusing with it.

ana gövdeye doğru büyüyen ve yine onunla birleşen bir dal haline gelmiş.

Flying buttresses, just as in a cathedral, help strengthen the crown of the tree

Uçan payandalar, tıpkı katedrallerdeki gibi, ağacın tepesini güçlendirmeye yarar.

and help the tree exist longer through time.

ve o bireyin daha uzun yaşamasını sağlarlar.

The scientists are doing all kinds of experiments in these trees.

Bilim insanları bu ağaçlarda türlü deneyler yapıyorlar.

They've wired them like patients in an ICU.

Yoğun bakımdaki hastalar gibi onları tellerle çevreliyorlar.

They're finding out that Redwoods can move moisture out of the air

Sekoyaların, havadaki nem oranını içlerine çekip

and down into their trunks,

gövdelerine aktardıklarını keşfediyorlar;

possibly all the way into their root systems.

muhtemelen ta köklerine inecek kadar...

They also have the ability to put roots anywhere in the tree itself.

Aynı zamanda bu ağaçların, gövdesinin herhangi bir yerinde kök bırakma özelliği de var.

If a portion of a Redwood is rotting,

Sekoyanın bir parçası çürümeye yüz tuttuğunda,

the Redwood will send roots into its own form

Sekoya, kendi gövdesine kökler yollar ve

and draw nutrients out of itself as it falls apart.

dağılma aşamasındayken, besleyici maddeleri kendine çekerek yaymaya başlar.

If we had Redwood-like biology, if we got a touch of gangrene in our arm

Sekoya gibi bir biyolojimiz olsaydı ve kolumuzda bir kangren başlangıcı olsaydı,

then we could just, you know,

besin maddelerini ve nemi emer,

extract the nutrients extract the nutrients and the moisture out of it until it fell off.

sonunda o bölgenin düşmesine izin verirdik.

Canopy soil can occur up to a meter deep,

Gövdenin yükseldiği toprağın derinliği bir metreye ulaşabilir;

hundreds of feet above the ground, and there are organisms in this soil

yerin onlarca metre üstünde... Aynı toprağın içinde, bugüne kadar isimlendirilmemiş

that have, as yet, no names.

çeşitli organizmalar da vardır.

This is an unnamed species of copepod. A copepod is a crustacean.

Bu, isimlendirilmemiş bir "copepod". Copepod, kabuklu bir hayvandır

These copepods are a major constituent of the oceans,

ve okyanusların önemli bir parçasıdır.

and they are a major part of the diet of grazing baleen whales.

Özellikle de çubuklu balinaların en önemli besin maddelerinden biridir.

What they're doing in the Redwood forest canopy soil

Sekoya ormanlarınının içinde,

hundreds of feet above the ocean, or how they got there,

okyanustan yüzlerce metre yüksekte ne aradıkları, buraya nasıl geldikleri

is completely unknown.

bizim için hala tam bir muamma.

There are some interesting theories

Bununla ilgili çok ilginç teoriler var.

that, if I had time, I would tell you about.

Zamanım olsaydı size bunları anlatmak isterdim.

But as you go and you look closer at a tree,

Ancak biraz daha yaklaşıp ağaca yakından baktığınızda,

what you see is, you see increasing complexity.

gördüğünüz en önemli şey, gittikçe karmaşıklaşan bir yapı.

We're looking at the very top of Gaya, which is thought to be the oldest Redwood.

Şu anda en yaşlı Sekoyalardan biri olan Gaya'nın en tepesini görüyoruz.

Gaya may be 3,000 to 5,000 years old,

Gaya'nın 3 bin ila 5 bin yaşlarında olduğunu düşünüyoruz.

no one really knows, but its top has broken off

Tam olarak söyleyemiyoruz ama tepesi gövdeden kopmuş ve

and it's been rotting back now.

çürümeye yüz tutmuş durumda.

This little Japanese garden-like creation probably took 700 years

Japon bahçelerinden çıkmış gibi görünen bu ufak canlının oluşması

to form in its complexity that we see right now.

ve bugün gördüğümüz formu alması, yaklaşık 700 yıl almış olmalı.

As you look at a tree, it takes a magnifying glass to see a giant tree.

Bir ağaca baktığınızda, onu dev bir bütün olarak görebilmek için bir büyüteç lazım.

I have to show you something unfortunately very sad

Konuşmamın sonuna yaklaşırken, size oldukça üzücü olan

at the conclusion of this talk.

başka birşey daha göstermeliyim.

The Eastern Hemlock tree has often been described as the Redwood of the East.

Kuzeydoğu Amerika ladini, çoğu zaman doğunun Sekoyası olarak tanımlanır.

And we're moving in a full circle now.

Şimdi neredeyse tam bir daire çiziyoruz.

In the 1950s, a small organism appeared in Richmond, Virginia,

1950'lerde Richmond, Virginia'da ufak bir organizma ortaya çıkarıldı

called the Hemlock woolly adelgid.

ve buna "Hemlock wooly adelgid" adı verildi.

It made a trans-species jump out of some other organism in Asia,

Asya'daki başka bir organizmadan türler arası bir sıçrama yaparak,

where it was living on Hemlock trees in Asia.

Asya'daki ladin ağaçlarında yaşamaya başladı.

When it moved into its new host, the Eastern Hemlock tree,

Kuzeydoğu Amerika ladinini yeni evi olarak seçtiğinde,

it escaped its predators, and the new tree had no resistance to it.

doğal düşmanlarından uzaklaşmış oldu ve yeni ağaç da ona daha fazla direnemedi.

The Eastern Hemlock forest is being considered in some ways

Kuzeydoğu Amerika ladinlerinin, bir anlamda,

the last fragments of primeval rainforest east of the Mississippi River.

Mississippi Nehri'nin doğusunda kalan kadim yağmur ormanlarının son parçaları olduğu düşünülüyor.

I hadn't even known that there were rainforests in the east,

Daha önce doğuda yağmur ormanları olduğunu bile bilmiyordum.

but in Great Smoky Mountains National Park

Ancak Great Smoky Dağları Ulusal Parkı

it can rain up to 100 inches of rain a year.

yılda 2.5 metre yağmur alan bir bölge.

And in the last two to three summers, these invasive organisms,

Son iki-üç yazdır bu istilacı organizmalar,

this kind of Ebola of the trees, as it were,

ağaçlardaki bir tür Ebola virüsü gibi,

has swept through the primeval Hemlock forest of the east,

doğunun ladin ormanlarına hızla yayıldı ve

and has absolutely wiped it out. I climbed there this past summer.

bu ormanları tamamen ortadan kaldırdı. Geçtiğimiz yaz orada bir tırmanış yapmıştım.

This is Great Smoky Mountains National Park,

İşte burası, Great Smoky Dağları Ulusal Parkı

and the Hemlocks are dead as far as the eye can see.

ve gördüğümüz ladinler de ölmüş durumda.

And what we're seeing is not just the potential death

Bu, yalnızca Kuzeydoğu Amerikan ladin türlerinin

of the Eastern Hemlock species --

potansiyel ölümü değil;

that is to say, its extinction from nature due to this invading parasite --

yani, bu istilacı parazit yüzünden bu ormanların yeryüzünden silinmesi değil,

but we're also seeing the death of an incredibly complex ecosystem

aynı zamanda çok karmaşık bir ekosistemin de ölümü demek.

for which these trees are merely the substrate

Oysa bu türler, havada asılı duran gökyüzü labirentinin

for the aerial labyrinth of the sky that exists in their crowns.

alt tabakasını oluşturan en önemli yapı taşları.

It's absolutely heartbreaking to see.

Yok olduklarına şahit olmak gerçekten çok üzücü.

One of the things that is just -- I almost can't conceive it --

Bir türlü anlayamadığım şeylerden biri de,

is the idea that the national news media hasn't picked this up at all,

ulusal haber kanallarının bu konuda hiçbir yayın yapmıyor olması.

and this is the devastation of one of the most important ecosystems in North America.

Çünkü Kuzey Amerika'nın en önemli ekosistemlerinden biri çökmek üzere.

What can the Redwoods tell us about ourselves?

Peki, Sekoyalar bize kendimizle ilgili ne anlatabilir?

Well, I think they can tell us something about human time.

Sanıyorum bize, yaşadığımız insan zamanı hakkında birşeyler söyleyebilirler.

The flickering, transitory quality of human time

Bana, yeniden insan zamanının eğretiliğini, faniliğini,

and the brevity of human life -- the necessity to love.

insan yaşamının kısalığını ve sevmenin gerekliliğini hatırlattılar.

But we're different from trees, and they can also teach us

Ama biz ağaçlardan çok farklıyız ve bu nedenle

something about ourselves in the differences that we have.

kendi türümüz arasındaki farklara dair daha fazla bilgi sunabilirler.

We are human, and we have the capacity to love,

Biz insanız ve sevme,

we have the capacity to wonder, and we have a sort of

şaşırma kapasitemiz ve bir çeşit

boundless curiosity, a restless inquisitiveness

sınırsız merakımız ve uslanmaz bir sorgulama özelliğimiz var.

that so suits us as primates, I think.

Primatlar olarak bize en uygun özellikler bunlar bence.

And at least for me, personally, the trees have taught me

Ağaçlar, şahsen bana,

an entirely new way of loving my children.

çocuklarımı çok daha farklı bir şekilde sevmeyi öğretti.

Exploring with them the forest canopy

Onlarla birlikte ağaç tepelerini keşfe çıkmak,

has been one of the most lovely things of my existence on Earth.

yeryüzündeki varoluşumun en keyifli anlarını yaşattı.

And I think that one of the happiest things is the sense that

Aynı zamanda beni en mutlu eden şey de,

with my children I've been able to introduce them

bu ağaçlara tırmanacak kadar şanslı,

into the very small circle of humans who are lucky enough,

ya da enayi olan az sayıda insanla

or possibly stupid enough, to still climb trees.

çocuklarımı tanıştırabilmiş olmak.

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)

Chris Anderson: I think at a previous TED,

Chris Anderson: Daha önceki bir TED konuşmasında,

I think it was Nathan Myhrvold who told me that it was thought that

sanıyorum Nathan Myhrvold bana şöyle demişti:

because these trees are like, 2,000 years and older,

Bu ağaçlar 2 bin yaşından daha fazla oldukları için,

on many of them there are ecosystems where there are species

birçoğunun üzerinde öylesine farklı ekosistemler var ki,

that are not found anywhere on the Earth

yeryüzünde görülmeyen birçok değişik türü barındırıyorlar.

except on that one tree. Is that correct?

O tek ağaç dışında... Bu doğru mu?

Richard Preston: Yes, that is correct. I mentioned Hyperion, the world's tallest tree.

Richard Preston: Evet, doğru. Dünyanın en uzun ağacı olan Hyperion'dan bahsettim.

And I was a member of a climbing team that made the first climb of it, in 2006.

2006 yılında bu ağaca ilk kez tırmanan ekibin içinde yer almıştım.

And while we were climbing Hyperion, Marie Antoine spotted

Hyperion'a tırmanırken, ağacı yarıladığımızda, Marie Antoine,

an unknown species of golden-brown ant about halfway up the trunk.

daha önce hiç bilinmeyen kızıl kahverengi bir karınca türü gördü.

Ants are not known to occur in Redwood trees, curiously enough,

Şaşırtıcı bir biçimde Sekoyaların üzerinde karıncaların yaşamadığı bilinir.

and we wondered whether this ant, this species of ant,

Bu nedenle biz de, bu karınca türünün

was only endemic to that one tree, or possibly to that grove.

yalnızca o tek ağaca ya da koruluğa özgü endemik bir tür olup olmadığını düşündük.

And in subsequent climbs they could never find that ant again,

Sonrasında yaptığımız tırmanışlarda o karıncayı bir daha göremedik;

and so no specimens have ever been collected.

örnek bile toplayamadık.

We don't know what it is -- we just know it's there.

Hala ne olduğunu bilmiyoruz ama oralarda bir yerde olduğunu biliyoruz.

CA: So, you have to wonder when, you know,

CA: Bu durumda şunu merak etmeden de yapamıyoruz:

if some other species than us was recording the stories that mattered on Earth,

Bizden başka türler, Dünya için önem taşıyan öyküleri kayda geçirseydi,

you know, our stories are about Iraq and war and politics and celebrity gossip.

öykülerimiz, Irak'tan, savaştan, politikadan ve magazinden ibaret olurdu.

You've just told us a different story of this tragic arms race that's happening,

Sen bize, bu trajik silahlanma yarışında bambaşka bir öykü anlattın.

and maybe whole ecosystems gone forever.

Belki de tüm ekosistemin ortadan kalkacağı gerçeğini aktardın.

It's an amazing sense of wonder you've given me,

Bu konuda bende çok büyük bir merak uyandırdın

and a sense of just how fragile this whole thing is.

ve tüm bu düzenin aslında ne kadar da hassas olduğunu hatırlattın.

RP: It is fragile, and you know, I think about emerging human diseases --

RP: Gerçekten de hassas. Hele ki, insanlarda ortaya çıkan yeni hastalıkları ve

parasites that move into the human species.

insana geçen parazitleri de düşünürsek...

But that's just a very small facet

Ama bu, çok daha büyük bir sorun olan istilacı türlerin dünya çapında yayılışının,

of a much greater problem of invasions of species worldwide,

tüm ekosistemleri ve Dünya'yı etkileyişinin

all through the ecosystems, and you know, the Earth itself --

yalnızca çok ufak bir kesiti.

CA: Partly caused by us, inadvertently.

CA: Bir ölçüde, farkında olmasak da bunun sorumlusu bizleriz.

RP: Caused by humans. Caused by the movement of humans.

RP: Asıl sorumlu insan ve insanın faaliyetleri.

You can think of the Earth's biosphere as a palace,

Biyosferi, dünyanın sarayı olarak düşünebiliriz.

and the continents are rooms in the palace,

Kıtalar da bu sarayın içindeki odalar.

and the islands are small rooms.

Adalar ise, küçük odacıklar.

But lately, the doors of the palace have been flung open,

Ancak son zamanlarda sarayın kapıları sonuna kadar açıldı

and the walls are coming down.

ve duvarlar da tek tek çökmeye başladı.

CA: Richard Preston, thank you very much, I think.

CA: Richard Preston, çok teşekkür ederiz.

RP: Thank you.

RP: Ben teşekkür ederim.