Richard Preston: Climbing the world's biggest trees

Translator: Tuan Mach Reviewer: Giang Phạm

The north coast of California has rainforests --

Vùng bờ biển phía bắc California có nhiều khu rừng mưa,

temperate rainforests -- where it can rain more than 100 inches a year.

rừng mưa ôn đới, nơi đón nhận lượng mưa hơn 100 iche (2500 mm) hàng năm.

This is the realm of the Coast Redwood tree.

Đây là vương quốc của loài Coast Redwood

Its species name is Sequoia sempervirens.

Tên khoa học là Sequoia Sempervirens

Sequoia sempervirens is the tallest living organism on Earth.

Sequoia Sempervirens là sinh vật cao nhất trên trái đất,

The range of the species goes up to as much as 380 feet tall.

với độ cao lên đến hơn 380 feet (100 m)

That's 38 stories tall.

tương đương 38 tầng.

These are trees that would stand out in midtown Manhattan.

Đây là một trong số những loài nổi bật nhất ở Midtown Manhattan

Nobody knows how old the oldest living Coast Redwoods are

Không ai biết tuổi của cây Coast Redwood sống lâu nhất là bao nhiêu

because nobody has ever drilled into any of them

vì chưa có người nào khoan vào thân cây

to count their annual growth rings, and, in any case,

để đếm số vòng sinh trưởng, và trong nhiều trường hợp

the centers of the oldest individuals appear to be hollow.

một vài cá thể lâu đời nhất lại không hề có vòng tròn nào bên trong

But it's believed that the oldest living Redwoods

Nhưng nhiều người tin rằng những cây Redwood sống lâu nhất

are perhaps 2,500 years old -- roughly the age of the Parthenon --

có thể tới 2,500 tuổi- gần bằng tuổi thọ của đền Parthenon-

although it's also suspected that there may be individual trees

mặc dù có nhiều ý kiến cho rằng có thể có vài cây

that are older than that.

thậm chí còn sống lâu hơn.

You can see the range of the Coast Redwoods. It's here, in red.

Các bạn có thể khu vực có Coast Redwood. Ở đây, màu đỏ.

The largest individuals of this species,

Những cá thể to lớn nhất trong loài,

the dreadnoughts of their kind, live just on the north coast of California,

những chiến hạm của loài, chỉ sống ở bờ biển phía Bắc California

where the rain is really intense.

nơi có lượng mưa vô cùng lớn

In recent historic times, about 96 percent of the Coast Redwood forest

Trong thời gian gần đây, khoảng 96% rừng cây Coast Redwood

was cut down, especially in a series of bursts of intense liquidation logging,

bị chặt phá, đặc biệt là hàng loạt vụ đốn hạ cây rừng nghiêm trọng

clear-cutting that took place in the 1970s through the early 1990s.

xảy ra và những năm 1970 đến đầu những năm 1990.

Even so, about four percent of the primeval Redwood rainforest remains intact,

Dù vậy, khoảng 4% rừng Redwood nguyên sinh không bị ảnh hưởng,

wild and now protected -- entirely protected --

còn hoang sơ và đang được bảo vệ - bảo vệ toàn diện-

in a chain of small parks strung out like pearls

trong một chuỗi các công viên nhỏ rải rác như những hòn ngọc

along the north coast of California, including Redwood National Park.

nằm dọc bờ biển phía Bắc california, trong đó có công viên quốc gia Redwood

But curiously, Redwood rainforests, the fragments that we have left,

Nhưng lạ thay, những khu rừng mưa Redwood còn lại này,

to this day remain under-explored.

cho đến ngày nay vẫn chưa được khám phá.

Redwood rainforest is incredibly difficult to move through,

Các khu rừng mưa Redwood đặc biệt khó nghiên cứu,

and even today, individual trees are being discovered

và thậm chí ngày nay, nhiều cây đang được khám phá

that have never been seen before, including, in the summer of 2006,

chưa từng được nhìn thấy trước đây, gồm có khám phá vào hè 2006

Hyperion, the world's tallest tree.

Hyperion, cây cao nhất thế giới.

I'm going to do a little Gedanken experiment.

Tôi sẽ làm một thí nghiệm Gedanken nhỏ,

I'm going to ask you to imagine what a Redwood really is as a living organism.

Hãy tưởng tượng rừng Redwood sẽ thế nào nếu nó là một sinh vật sống thật sự

And, Chris, if I could have you up here? I have a tape measure.

Và, Chris, anh lên đây được không? Tôi có một cái thước dây.

It's a kind loaner from TED.

Món này tôi mượn của TED.

And Chris, if you could take the end of that tape measure?

Chris, anh giữ đầu của cái thước được không?

We're going to show you what the diameter

Chúng tôi sẽ cho các bạn thấy đường kính

at breast height of a big Redwood is.

tại vòng thân của một cây Redwood to.

Unfortunately, this tape isn't long enough -- it's only a 25-foot tape.

Không may, cái thước này không đủ dài nó chỉ là thước 25-foot (7.5 m)

Chris, could you extend your arm out that way? There we go. OK.

Chirs, anh có thể dang vai theo cách đó? Đúng rồi, OK.

And maybe about here, about 30 feet, is the diameter of a big Redwood.

Và có lẽ khoảng này, gần 30 feet (~9 m) là đường kính của một cây Redwood lớn.

Now, let your imagination go upward into space.

Giờ, hãy tưởng tượng cao lên không gian

Think about this tree, rising upward into Redwood space, 325 feet,

Nghĩ về cây này, vươn vào không gian của Redwood, 325 feet (~100 m)

32 stories, an individual living organism articulating its forms

32 tầng lầu, một cá thể sống kiến tạo hình dạng của nó

upward into space over long periods of time.

vươn cao vào không gian suốt một thời gian dài.

The Redwood species seems to exist in another kind of time:

Các loài Redwood tồn tại trong một loại thời gian khác:

not human time, but what we might call Redwood time.

không phải thời gian của con người ta có thể gọi là thời gian Redwood.

Redwood time moves at a more stately pace than human time.

Thời gian Redwood trôi từ từ hơn thời gian của con người.

To us, when we look at a Redwood tree, it seems to be motionless and still,

Với ta, khi nhìn vào một cây Redwood nó có vẻ bất động

and yet Redwoods are constantly in motion,

và rồi Redwood cứ giữ tư thế đó,

moving upward into space, articulating themselves

vươn thẳng lên không gian, tự kiến tạo mình

and filling Redwood space over Redwood time, over thousands of years.

và làm đầy không gian Redwood trong suốt thời gian Redwood, qua nhiều ngàn năm.

Plant this small seed, wait 2,000 years, and you get this:

Gieo hạt giống nhỏ này, chờ 2000 năm, và bạn có cái này:

the Lost Monarch.

Vương Quốc bị lãng quên

It dwells in the Grove of Titans on the north coast,

Nó ngụ ở Grove of Titans ở bờ biển phía Bắc

and was discovered in 1998.

và được khám phá năm 1998.

And yet, when you look at the base of a Redwood tree,

Còn nữa, khi bạn nhìn vào chân của cây Redwood

you're not seeing the organism.

bạn không phải đang thấy một sinh vật.

You're like a mouse looking at the foot of an elephant,

Bạn như một con chuột đang nhìn vào chân một con voi,

and most of the organism is overhead, unseen.

Phần lớn của sinh vật cao quá đầu bạn, không nhìn tới

I became very interested, and I wrote about a couple.

Tôi đã rất hứng thú và đã viết về một cặp đôi.

Steve Sillett and Marie Antoine are the principal explorers

Steve Sillett và Marie Antoine là những nhà thám hiểm tiên phong

of the Redwood forest canopy. They're world-class athletes,

của tán rừng Redwood. Họ là vận động viên thế giới

and they also are world-class forest ecology scientists.

và họ cũng là những nhà sinh thái học quốc tế .

Steve Sillett, when he was a 19-year-old college student

Steve Sillett, khi anh ta là một sinh viên cao đẳng 19 tuổi

at Reed College, had heard that the Redwood forest canopy

tại trường Cao Đẳng Reed, đã nghe về tán rừng Redwood

is considered to be a so-called Redwood desert.

được xem là sa mạc Redwood.

That is to say, at that time it was believed

Thế có nghĩa là, lúc đó người ta tin rằng

that there was nothing up there except the branches of Redwood trees.

chẳng có gì ở đó ngoại trừ tán của những cây Redwood.

And with a friend of his, he took it upon himself to free-climb a Redwood

Với bạn mình, anh ta leo tự do lên một cây Redwood

without ropes or any equipment to see what was up there.

không có dây hay thiết bị nào để xem trên đó có gì.

He climbed up a small tree next to this giant Redwood,

Anh ta leo lên một cái cây nhỏ kế cây Redwood khổng lồ này,

and then he leaped through space and grabbed a branch with his hands,

và anh ta nhảy qua, dùng tay bám vào một nhành

and ended up hanging, like catching a bar of a trapeze.

và treo lủng lẳng, như bám thanh xà ngang.

And then, from there, he climbed directly up the bark

Sau đó, từ đấy, anh ta leo trực tiếp trên lớp vỏ

until he got to the top of the tree.

tới khi anh ta đến ngọn của cái cây.

His friend, a guy named Marwood Harris, was following behind.

Bạn anh ta, một gã tên Marwood Harris, theo sau.

Neither one of them had noticed that there was

Không ai để ý rằng

a Yellow Jacket wasp's nest the size of a bowling ball

có một tổ ong bắp cày cỡ một trái bowling

hanging from the branch that Steve had jumped into.

treo trên nhánh mà Steve mới nhảy qua.

And when Marwood made the jump, he was covered with wasps

Và khi tới Marwood nhảy sang anh ta bị bao vây bởi ong bắp cày

stinging him in the face and eyes. He nearly let go.

chích vào mặt và mắt anh ta. Anh ta gần như buông tay.

He would have fallen to his death, being 75 feet above the ground.

Anh ta đã có thể ngã đến chết, ở độ cao 75 feet (~25 m) trên mặt đất

But they made it to the top, and what they found

Nhưng họ đã leo tới ngọn, và họ tìm ra

was not a Redwood desert, but a lost world --

không phải là sa mạc Redwood, là một thế giới bị lãng quên --

a kind of three-dimensional labyrinth in the air, filled with unknown life.

một mê cung ba chiều trong không trung lấp đầy bởi những sự sống chưa biết đến.

Now, I had been working on other topics:

Giờ đây, tôi đã làm những chủ đề khác:

the emergence of infectious diseases,

Sự trổi dậy của bệnh truyền nhiễm,

which come out of the natural ecosystems of the Earth,

dẫn tới những hệ sinh thái tự nhiên của Trái Đất

make a trans-species jump, and get into humans.

gây ra nhiễm khác loài, và lây sang con người.

After three books on this, it got to be a bit much, in a way.

Sau ba quyển sách về đề tài này, nó đã hơi nhiều, theo cách nào đấy

My wife and I adore our children.

Vợ tôi và tôi chăm lũ trẻ.

And I began climbing trees with my kids as just something to do with them,

Và tôi bắt đầu trèo cây với bọn nhỏ

using the so-called arborist climbing technique,

dùng cách gọi là kỹ thuật leo thợ làm vườn

with ropes. You use ropes to get yourself up into the crown of a tree.

dùng dây. Bạn dùng dây thừng để leo lên ngọn của cái cây.

Children are incredibly adept at climbing trees.

Lũ trẻ cực kỹ lão luyện trong chuyện trèo cây

That's my son, Oliver.

Đây là con trai tôi, Oliver.

They don't seem to suffer from the same fear of heights that humans do.

Chúng có vẻ không sợ độ cao theo cách người ta hay làm.

(Laughter)

(Cười)

If ontogeny recapitulates phylogeny, then children

Nếu sự phát sinh cá thể tóm lại bằng cây sinh thái,

are somewhat closer to our roots as primates in the arboreal forest.

thì lũ trẻ bằng cách nào đấy gần với loài linh trưởng trên cây hơn.

Humans appear to be the only primates that I know of

Con người là loài linh trưởng duy nhất tôi biết

that are afraid of heights.

sợ độ cao.

All other primates, when they're scared,

Mọi loài linh trưởng khác, khi chúng sợ,

they run up a tree, where they feel safe.

chúng chạy lên cây, nơi chúng cảm thấy an toàn

We camped overnight in the trees, in tree boats.

Chúng ta cắm trại trên cây, trong những cái võng.

This is my daughter Laura, then 15, looking out of a tree boat.

Đây là con gái tôi, Laura, 15 tuổi đang nhìn ra ngoài võng.

She's, by the way, tied in with a rope so she can't fall.

Nhân tiện, con bé buộc một sợi dây để khỏi bị té.

Looking out of a tree boat in the morning and hearing birdsong

Buổi sáng nhìn ra ngoài võng và nghe tiếng chim hót

coming in three dimensions around us.

ngân đến từ mọi hướng xung quanh quanh

We had been visited in the night by flying squirrels,

Chúng tôi được vài con sóc bay đến thăm vào buổi tối,

who don't seem to recognize humans for what they are

chúng có vẻ không nhận ra con người là gì

because they've never seen them in the canopy before.

bởi vì chúng chưa thấy người trên tán cây này bao giờ.

And we practiced advanced techniques like sky-walking,

Chúng tôi luyện tập vài kỹ năng nâng cao như sky-walking,

where you can move from tree to tree through space,

cách mà bạn có thể đi từ cây này qua cây khác trên không,

rather like Spiderman.

kiểu như người nhện.

It became a writing project.

Điều này tạo ra một dự án viết

When Steve Sillett gets up into a big Redwood, he fires an arrow,

Khi Steve Sillett đến một cây Redwood to, anh ta bắn một mũi tên,

which trails a fishing line, which gets over a branch in the tree,

kéo theo một sợi cước, qua khỏi một nhánh cây,

and then you ascend up a rope which has been dragged into the tree by the line.

rồi bạn kéo sợi dây thừng lên cây bằng sợi cước đó.

You ascend 30 stories.

Bạn kéo lên 30 tầng.

There are two people climbing this tree, Gaya,

Có hai người đang leo cây này, Gaya,

which is thought to be one of the oldest Redwoods. There they are.

cây được cho rằng lớn tuổi nhất rừng Redwood. Họ ở kia.

They are only one-seventh of the way up that tree.

Họ đang ở chỉ 1 phần bảy chiều cao cây.

You do feel a sense of exposure.

Bạn cảm giác như ????

There is a small person right down there on the ground.

Có một người nhỏ đứng ngay dưới đất.

You feel like you're climbing a wall of wood.

Bạn sẽ cảm thấy mình đang leo lên bức tường gỗ

But then you enter the Redwood canopy,

Nhưng khi bạn đến tán cây Redwood,

and it's like coming through a layer of clouds.

giống như băng qua những lớp mây.

And all of a sudden, you lose sight of the ground,

Đột nhiên, bạn không thấy mặt đất đâu,

and you also lose sight of the sky,

và bạn cũng chẳng thấy bầu trời,

and you're in a three-dimensional labyrinth in the air

bạn lạc vào một mê cung ba chiều trong không trung

filled with hanging gardens of ferns growing out of soil,

lấp đầy bởi những vườn treo dương xỉ vươn lên từ đất,

which is populated with all kinds of small organisms.

là nhà của tất cả các loài sinh vật nhỏ.

There are epiphytes, plants that grow on trees.

Thực vật biểu sinh, cây cỏ mọc từ thân các cây.

These are huckleberry bushes.

Có cả bụi việt quất.

Many species of mosses, and then all sorts of lichens just plastering the tree.

Nhiều loài rêu, tất cả địa y bám đầy các cây

When you get near the top of the tree, you feel like you can't fall --

Khi bạn đến gần ngọn, bạn sẽ cảm thấy mình không thể ngã

in fact, it's difficult to move.

thực tế, rất khó di chuyển

You're worming your way through branches which are crowded

Bạn đang khoét đường đi qua những tán cây đông đúc

with living things that don't occur near the ground.

đủ loại sinh vật không thấy ở mặt đất.

It's like scuba diving into a coral reef,

Giống như lặn dùng bình oxy ở rặng san hô,

except you're going upward instead of downward.

chỉ khác bạn đang đi lên chứ không đi xuống

And then the trees tend to flare out into platform-like areas at the top.

Sau đó cây sẽ xòe tán ra dạng vòm ở đỉnh

Maria's sitting on one of them.

Maria đang ngồi trên một nhánh.

These limbs could be five to six hundred years old.

Những nhánh này có thể đã năm sáu trăm tuổi

Redwoods grow very slowly in their tops.

Redwood phát triển ngọn rất chậm.

They also have a feature: thickets of huckleberry bushes

Chúng cũng có đặc điểm: các lùm cây và bụi việt quốc

that grow out of the tops of Redwood trees

mọc lên trên ngọn của những cây Redwood

that are technically known as huckleberry afros,

chúng được biết đến một cách kỹ thuật là bộ tóc việt quốc,

and you can sit there and snack on the berries while you're resting.

bạn có thể ngồi đó, thưởng thức quả mọng trong lúc nghỉ ngơi.

Redwoods have an enormous surface area that extends upward into space

Redwood có một bề mặt to lớn kéo dài thẳng lên không gian

because they have a propensity to do something called reiteration.

bởi vì chúng có thiên hướng làm việc gọi là sự lặp.

A Redwood is a fractal. And as they put out limbs,

Redwood cấu trúc phân dạng. Khi chúng mọc nhánh,

the limbs burst into small trees, copies of the Redwood.

nhành cây bung ra thành một cây nhỏ, những bản sao của Redwood.

Now, here we see a reiteration in Chronos, one of the older Redwoods.

Ở đây ta thấy sự lặp lại trong Chronos, một trong những cây Redwood già.

This reiteration is a huge flying buttress

Sự lặp là một điểm tựa lơ lửng to lớn

that comes out the tree itself.

tự vươn ra khỏi cái cây.

This buttress is less than halfway up the tree.

Trụ đỡ này ở dưới nữa thân cây.

And then it bursts into a forest of Redwoods.

Nó bung ra một cánh rừng Redwoods.

This particular extra trunk is a meter across at the base

Cái thân mở rộng đặc biệt này to một mét ngang ở gốc

and extends upward for 150 feet.

và vươn cao 150 feet (~50 m)

It's as big as any of the biggest trees east of the Mississippi River,

Nó to bằng bất kỳ cây nào to nhất phía đông sông Mississippi,

and yet it's only a minor feature on Chronos.

nhưng nó chỉ là một điểm nhỏ trên cây Chronos.

This three-dimensional map of the crown structure of a Redwood named Iluvatar,

Bản đồ ba chiều này về cấu trúc ngọn của cây Redwood tên lluvatar,

made by Steve Sillett, Marie Antoine and their colleagues, gives you an idea.

vẽ bởi Steve Sillett, Marie Antoine và cộng sự cho bạn một ý tưởng

What you're seeing here is a hierarchical schematic development

Bạn đang nhìn thấy một sơ đồ phát triển có trật tự

of the trunks of this tree as it has elaborated itself over time into six layers of fractal,

của thân cây này khi nó phát triển chính bản thân theo sáu lớp,

of trunks springing from trunks springing from trunks.

thân cây xoắn vào thân xoắn vào thân cây

I asked Steve to put a human being in this to give a sense of scale.

Tôi hỏi Steive đặt một người vào để dễ hình dung kích thước

There's the person, right there. The person is waving to us.

Người đó kia, ngay đó. Người đó đang vẫy tay chào chúng ta.

I've wanted to ask Craig Venter if it would be possible to insert

Tôi muốn hỏi Craig Venter xem có thể nào

a synthetic chromosome into a human

chèn một nhiễm sắc thể tổng hợp vào con người

so that we could reiterate ourselves if we wanted to.

để ta có thể lặp bản thân nếu chúng ta muốn.

And if we were able to reiterate, then the fingers of our hand

Và nếu chúng ta có thể lặp, thì số ngón tay trên bàn tay

would be people who looked like us,

sẽ là người giống chúng ta,

and they would have people on their hands and so on.

và họ cũng sẽ có người trên tay họ, cứ vậy.

And if we had Redwood-like biology,

Và nếu ta có cấu trúc sinh học giống Redwood

we would have six layers of people on our hands, as it were.

chúng ta sẽ có sáu lớp người trên đôi tay

And it would be a lovely thing to be able to wave to someone

Trông sẽ thật đáng yêu khi ta vẫy chào ai đó

and have all our reiterations wave at the same time.

khi chúng ta cũng được vẫy chào kiểu vậy.

(Laughter)

(Cười)

To reiterate the point, let's go closer into Iluvatar.

Để tóm lại ý, hãy đến gần hơn với luvatar.

We're looking at that yellow box.

Chúng ta đang nhìn cái khung vàng.

And this hallucinatory drawing shows you --

và bức vẽ huyền hoặc này cho bạn thấy

everything you see in this drawing is Iluvatar.

mọi thứ bạn thấy trong bức vẽ là lluvatar

These are millennial structures -- portions of the tree

Những cấu trúc cổ xưa này - những phần của cây

that are believed to be more than 1,000 years old.

được tin rằng đã hơn 1000 tuổi.

There are four humans in this shot -- one, two, three, four.

Có bốn người trong bức ảnh - một, hai, ba, bốn.

And there's also something that I want to show you.

Và có vài thứ tôi muốn cho bạn xem.

This is a flying buttress.

Đây là cái trụ chống.

Redwoods grow back into themselves as they expand into space,

Redwood mọc ngược khi chúng mở rộng vào không gian

and this flying buttress is a limb shot out of that small trunk,

và cái trụ chống là một cành to đâm ra ngoài cái thân nhỏ

going back into the main trunk and fusing with it.

quay về với thân chính và nhập vào đó.

Flying buttresses, just as in a cathedral, help strengthen the crown of the tree

Trụ chống, giống như trong một nhà thờ lớn giúp gia cố ngọn cây

and help the tree exist longer through time.

và giúp cây tồn tại lâu hơn.

The scientists are doing all kinds of experiments in these trees.

Các nhà khoa học đang làm mọi thí nghiệm trên những cây này.

They've wired them like patients in an ICU.

Họ cột nó như những bệnh nhân trong một ICU (khu chăm sóc)

They're finding out that Redwoods can move moisture out of the air

Họ tìm ra rằng Redwood có thể mang hơi ẩm ra không khí

and down into their trunks,

và xuống thân cây,

possibly all the way into their root systems.

có khả năng cả xuống bộ rễ nữa.

They also have the ability to put roots anywhere in the tree itself.

Chúng cũng có khả năng mọc rể trên bất cứ nơi nào của cây.

If a portion of a Redwood is rotting,

Nếu một phần cây Redwood bị mục,

the Redwood will send roots into its own form

Redwood sẽ mọc rễ theo kiểu riêng của nó

and draw nutrients out of itself as it falls apart.

và hút dinh dưỡng ra khỏi nó khi nó rơi ra.

If we had Redwood-like biology, if we got a touch of gangrene in our arm

Nếu chúng ta như Redwood, nếu chúng ta bị hoại tử ở vai

then we could just, you know,

thì ta có thể, bạn biết là,

extract the nutrients extract the nutrients and the moisture out of it until it fell off.

lấy dinh dưỡng và nước cho đến khi nó rơi ra.

Canopy soil can occur up to a meter deep,

Đất trên thân cây có thể dầy cả mét,

hundreds of feet above the ground, and there are organisms in this soil

cao hàng trăm feet trên mặt đất, và có sinh vật sinh trưởng.

that have, as yet, no names.

cho đến giờ, chưa có tên.

This is an unnamed species of copepod. A copepod is a crustacean.

Đây là loài chưa có tên họ chân kiếm. Chân kiếm là phân ngành giáp xác

These copepods are a major constituent of the oceans,

Những con chân kiếm này là thành phần chính của các đại dương

and they are a major part of the diet of grazing baleen whales.

chúng là bữa ăn chính của cá voi tấm sừng.

What they're doing in the Redwood forest canopy soil

Điều chúng đang làm ở nấm đất trên cây Redwood này

hundreds of feet above the ocean, or how they got there,

hàng trăm feet trên mặt nước biển, hay làm sao chúng lên đây được

is completely unknown.

hoàn toàn chưa biết.

There are some interesting theories

Có vài giả thuyết thú vị

that, if I had time, I would tell you about.

nếu có thời gian, tôi sẽ nói bạn nghe.

But as you go and you look closer at a tree,

Nhưng khi bạn đi và nhìn gần hơn vào một cái cây,

what you see is, you see increasing complexity.

bạn thấy gì, bạn thấy sự phức tạp đang tăng

We're looking at the very top of Gaya, which is thought to be the oldest Redwood.

Chúng ta đang nhìn vào ngọn của Gaya, cây Redwood được cho là già nhất.

Gaya may be 3,000 to 5,000 years old,

Gaya có thể 3,000 đến 5,000 tuổi,

no one really knows, but its top has broken off

không ai biết chắc, nhưng ngọn cây đã gãy

and it's been rotting back now.

và đang mục rữa.

This little Japanese garden-like creation probably took 700 years

Cái vườn kiểu Nhật này mất khoảng 700 năm để hình thành

to form in its complexity that we see right now.

sự đa dạng chúng ta thấy hiện giờ.

As you look at a tree, it takes a magnifying glass to see a giant tree.

Khi bạn nhìn vào một cây, cần một kính khổng lồ để thấy một cây to.

I have to show you something unfortunately very sad

Tôi phải cho bạn thấy một thứ mà không may, rất đáng buồn

at the conclusion of this talk.

tại phần cuối của buổi nói chuyện này.

The Eastern Hemlock tree has often been described as the Redwood of the East.

Cây Eastern Hemlock thường được xem là Redwood của phương Đông

And we're moving in a full circle now.

Hiện nay đang đi một vòng tròn.

In the 1950s, a small organism appeared in Richmond, Virginia,

Những năm 1950, một sinh vật nhỏ xuất hiện ở Richmond, Virginia,

called the Hemlock woolly adelgid.

được gọi là Rêp muội độc cần.

It made a trans-species jump out of some other organism in Asia,

Nó tạo ra hiện tượng nhảy loài với các sinh vật khác ở châu Á,

where it was living on Hemlock trees in Asia.

khi chúng sống ở các cây Hemlock tại đây.

When it moved into its new host, the Eastern Hemlock tree,

Khi chúng di chuyển tới vật chủ mới, cây Eastern Hemlock,

it escaped its predators, and the new tree had no resistance to it.

nó để sổng kể săn mồi của nó, và những cây mới không có đề kháng.

The Eastern Hemlock forest is being considered in some ways

Khu rừng Eastern Hemlock đang được xem

the last fragments of primeval rainforest east of the Mississippi River.

là mảng rừng mưa nhiệt đới nguyên thủy lớn nhất sông Mississippi.

I hadn't even known that there were rainforests in the east,

Tôi còn không biết là có rừng mưa nhiệt đới ở phía đông,

but in Great Smoky Mountains National Park

nhưng trong vườn quốc gia Great Smoky Mountains

it can rain up to 100 inches of rain a year.

trời có thể mưa tới 100 inches (~2500 mm) mỗi năm.

And in the last two to three summers, these invasive organisms,

Và trong hai hay ba mùa hè vừa rồi, những sinh vật ngoài xâm này,

this kind of Ebola of the trees, as it were,

ví như loại dịch Ebola của cây

has swept through the primeval Hemlock forest of the east,

đã quét qua rừng nguyên sinh Hemlock ở phía đông,

and has absolutely wiped it out. I climbed there this past summer.

và hoàn toàn san phẳng nó. Tôi trèo lên đây hồi hè rồi.

This is Great Smoky Mountains National Park,

Đây là vườn quốc gia Great Smoky Mountains

and the Hemlocks are dead as far as the eye can see.

và rừng Hemlocks chết khắp tầm mắt mình.

And what we're seeing is not just the potential death

Điều chúng ta đang thấy không phải là tiềm năng chết

of the Eastern Hemlock species --

của loài Eastern Hemlock --

that is to say, its extinction from nature due to this invading parasite --

điều đáng nói, là sự tuyệt chủng từ tự nhiên do sự xâm nhập của ký sinh trùng

but we're also seeing the death of an incredibly complex ecosystem

nhưng ta cũng thấy cái chết của một hệ sinh thái cực kỳ phức tạp

for which these trees are merely the substrate

mà những cây này là nền

for the aerial labyrinth of the sky that exists in their crowns.

cho mê cung lơ lửng tồn tại ở ngọn của chúng.

It's absolutely heartbreaking to see.

Điều này thật sự rất đau lòng.

One of the things that is just -- I almost can't conceive it --

Một trong những thứ vừa -- Tôi hầu như không hiểu nổi

is the idea that the national news media hasn't picked this up at all,

là ý tưởng mà những bản tin quốc gia đã đăng

and this is the devastation of one of the most important ecosystems in North America.

và đây là sự tàn phá một trong những hệ sinh thái quan trọng nhất Bắc Mỹ

What can the Redwoods tell us about ourselves?

Rừng Redwood có thể nói lên điều gì về chúng ta?

Well, I think they can tell us something about human time.

Tôi nghĩ chúng nói điều gì đó về thời gian của con người.

The flickering, transitory quality of human time

Sự bập bùng, tạm thời của thời gian

and the brevity of human life -- the necessity to love.

và sự ngắn gọn của đời người sự cần thiết của yêu thương.

But we're different from trees, and they can also teach us

Nhưng chúng ta khác với cây, và chúng cũng có thể dạy ta

something about ourselves in the differences that we have.

điều gì đó về mình trong sự khác biệt ta có.

We are human, and we have the capacity to love,

Chúng ta là con người, chúng ta có khả năng yêu thương,

we have the capacity to wonder, and we have a sort of

chúng ta biết do dự, chúng ta cùng có

boundless curiosity, a restless inquisitiveness

sự tò mò vô tận, khám phá không ngừng nghỉ

that so suits us as primates, I think.

tôi nghĩ, khá phù hợp với loài linh trưởng.

And at least for me, personally, the trees have taught me

Ít nhất là với tôi, cá nhân, nhưng cây này đã dạy tôi

an entirely new way of loving my children.

một cách rất mới để yêu thương lũ trẻ.

Exploring with them the forest canopy

Cùng chúng khám phá tán rừng

has been one of the most lovely things of my existence on Earth.

là một trong những lý do đáng yêu nhất tôi tồn tại trên Trái Đất.

And I think that one of the happiest things is the sense that

Và tôi nghĩ một trong những điều hạnh phúc nhất là cảm giác

with my children I've been able to introduce them

giới thiệu cho lũ nhỏ

into the very small circle of humans who are lucky enough,

vòng tròn rất nhỏ của con người, loài đủ may mắn

or possibly stupid enough, to still climb trees.

hoặc là đủ ngu ngốc, để leo cây.

Thank you very much.

Cám ơn rất nhiều.

(Applause)

(Vỗ tay)

Chris Anderson: I think at a previous TED,

Chris Anderson: Tôi nghĩ là trong một kỳ TED trước đây,

I think it was Nathan Myhrvold who told me that it was thought that

Hình như Nathan Myhrvold đã nói với tôi người ta nghĩ rằng

because these trees are like, 2,000 years and older,

những cái cây này như, đã 2000 năm tuổi hay còn già hơn,

on many of them there are ecosystems where there are species

có nhiều hệ sinh thái đa loài ở trên chúng

that are not found anywhere on the Earth

không nơi nào khác trên Trái Đất có được

except on that one tree. Is that correct?

chỉ riêng trên cây đó thôi. Có đúng không?

Richard Preston: Yes, that is correct. I mentioned Hyperion, the world's tallest tree.

Richard Preston: Vâng, đúng vậy. Tôi nhắc tới Hyperion, cây cao nhất thế giới.

And I was a member of a climbing team that made the first climb of it, in 2006.

Và tôi là thành viên của đội leo đầu tiên leo lên cây đó, năm 2006.

And while we were climbing Hyperion, Marie Antoine spotted

Và khi chúng tôi leo lên Hyberion, Marine Antoine đã phát hiện

an unknown species of golden-brown ant about halfway up the trunk.

một loài kiến vàng nâu chưa biết ở khoảng nữa thân cây.

Ants are not known to occur in Redwood trees, curiously enough,

Kiến được biết không cư trú trên những cây Redwood, khá tò mò,

and we wondered whether this ant, this species of ant,

và chúng tôi phân vâng liệu con kiến này, loài kiến này,

was only endemic to that one tree, or possibly to that grove.

là đặc hữu cho một cây, hoặc cho khu rừng đó.

And in subsequent climbs they could never find that ant again,

Và những lần leo sau, họ không tìm thấy con kiến đó nữa,

and so no specimens have ever been collected.

cũng không có mẫu nào được thu thập.

We don't know what it is -- we just know it's there.

Chúng tôi không biết nó là gì chỉ biết nó ở đó.

CA: So, you have to wonder when, you know,

CA: Vậy, anh có phân vân, anh biết đấy,

if some other species than us was recording the stories that mattered on Earth,

nếu vài loài khác chúng ta đang ghi lại những câu chuyện trên Trái Đất,

you know, our stories are about Iraq and war and politics and celebrity gossip.

chẳng hạn, câu chuyện về Iraq, chiến tranh, chính trị và người nổi tiếng.

You've just told us a different story of this tragic arms race that's happening,

Anh vừa nói cho chúng tôi câu chuyện khác về bi kịch loài đang xảy ra,

and maybe whole ecosystems gone forever.

và có thể một hệ sinh thái biến mất mãi mãi.

It's an amazing sense of wonder you've given me,

Anh cho tôi cảm giác rất sửng sốt,

and a sense of just how fragile this whole thing is.

và cảm giác thế giới này mong manh thế nào.

RP: It is fragile, and you know, I think about emerging human diseases --

RP: Nó mong manh, anh biết không, tôi nghĩ về sự trỗi dậy của bệnh tật

parasites that move into the human species.

ký sinh trùng di chuyển vào loài người.

But that's just a very small facet

Nhưng đó chỉ là một khía cạnh rất nhỏ

of a much greater problem of invasions of species worldwide,

của một vấn đề lớn hơn, sự xâm lược các loài khắp thế giới,

all through the ecosystems, and you know, the Earth itself --

trên tất cả hệ sinh thái, anh biết đấy, cả Trái Đất.

CA: Partly caused by us, inadvertently.

CA: Phần nào đó gây ra bởi chúng ta, một cách tình cờ.

RP: Caused by humans. Caused by the movement of humans.

RP: Gây ra bởi con người. Gây ra bởi sự di chuyển của con người.

You can think of the Earth's biosphere as a palace,

Anh có thể xem sinh quyển Trái Đất như một lâu đài,

and the continents are rooms in the palace,

và những lục địa là các phòng trong ấy,

and the islands are small rooms.

những đảo là những phòng nhỏ.

But lately, the doors of the palace have been flung open,

Nhưng sau này, những cánh cửa của lâu đài đã bị mở,

and the walls are coming down.

và những bức tường đang sập xuống.

CA: Richard Preston, thank you very much, I think.

CA: Richard Preston, cám ơn anh rất nhiều.

RP: Thank you.