The unpaid work that GDP ignores -- and why it really counts | Marilyn Waring

Çeviri: Didem Tari Gözden geçirme: Can Boysan

(In Maori: My mountain is Taupiri.)

(Maori'de: Dağım Taupiri.)

(Waikato is my river.)

(Waikato benim nehrim.)

(My name is Marilyn.)

(İsmim Marilyn.)

(Hello.)

(Merhaba.)

As you've heard, when I was very young,

Duymuş olduğunuz üzere, ben çok küçükken,

I was elected to the New Zealand Parliament.

Yeni Zelanda Parlamentosu'na seçildim.

And at that age, you learn mostly by listening to others' stories.

Ve o yaşta, çoğunlukla başkalarının hikâyelerini dinleyerek öğrenirsiniz.

I remember a woman who'd been injured in a farm accident,

Bir çiftlik kazasında yaralanan bir kadını hatırlıyorum,

and it was coming up to shearing time

çiftlikte yün kırkma zamanı yaklaşıyordu

on the farm,

ve bir çoban ile,

and she had to be replaced by a shepherd,

by a rousie in the woolshed,

yerinin doldurulması gerekiyordu

and of course there was still someone needed to manage the household

ve elbette hâlâ evi yönetmesi

and to prepare the food for the shearing gangs.

ve kırkma ekibine yiyecek hazırlaması gereken birileri vardı.

And her mother came to help with that.

Annesi bu duruma yardım etmeye geldi.

But the family got no compensation for the mother,

Ancak ailede, annenin çalışması karşılığında ödenen bir para yoktu

because that's what mothers and family members are supposed to do.

çünkü annelerin ve aile üyelerinin yapması gereken buydu.

One year, a company called Gold Mines New Zealand

Bir yıl, Gold Mines New Zealand isimli bir şirket,

applied for a prospecting license on our beautiful Mt. Pirongia.

güzel Mt. Pirongiamız üzerinde maden arama için lisans başvurusunda bulundu.

It is a mountain

Orası, olağanüstü ekosistemlerle,

full of extraordinary ecosystems,

yemyeşil, bakir doğal ormanlarla dolu

of verdant, virgin native forests.

bir dağdır.

It produced oxygen, it was a carbon sink,

Oksijen üretiyordu, bir karbon yutağıydı,

it was a home for endangered species and for pollinating species

nesli tükenmekte olan türler için

ve etrafındaki tarıma elverişli arazilerde polen yayan türler için bir evdi.

in the farmland around.

And the mining company put up this great economic prospectus

Maden şirketi,

that was about how much money could be made

dağımızın madenciliğinden ne kadar para kazanılabileceğine

from mining our mountain,

ve Yeni Zelanda'nın bütçe tahminlerinde

about all the growth and development

görülecek büyüme ve gelişmenin tamamına ilişkin

that would show in New Zealand's budgetary forecasts,

o büyük ekonomi prospektüsünü ortaya koydu

and we were just left with the language

ve biz sadece,

of all that we valued about our mountain.

dağımız hakkında hepimizin değer verdiği dil ile kaldık.

Fortunately, we stopped.

Neyse ki durduk.

And then I remembered

Ve sonra

a woman who had three children under five

beş yaşından küçük üç çocuğu olan

who was caring for her elderly parents,

ve yaşlı ebeveynlerine bakan bir kadını hatırladım,

and nobody seemed to think that at some stage

hiç kimse, bir noktada, çocuk bakımı konusunda

she might actually need some assistance with childcare,

gerçekten yardıma ihtiyacı olabileceğini düşünmüyordu

because she wasn't in the paid workforce.

çünkü ücretli işgücünde değildi.

And there began to be a pattern in all of these stories I was being told.

Ve bu, bana anlatılan tüm bu hikâyelerde bir kalıp olmaya başladı.

And I started to ask enough questions

Ve tüm bu hikâyelerin bir parçası olan

to try and track to the core of this pattern of values

bu değer kalıplarının özünü takip etmeye çalışmak için

that was part of all of these stories.

yeterli sorular sormaya başladım.

And I found it

Ve bunu

in an economic formula called the "gross domestic product,"

"gayri safi yurtiçi hasıla" veya GSYİH adı verilen

or the GDP.

ekonomik bir formülde buldum.

Most of you will have heard of it.

Birçoğunuz bunu duymuşsunuzdur.

Many of you won't have any idea what it actually means.

Çoğunuzun ise bunun ne anlama geldiğine dair bir fikri yoktur.

The rules were drawn up by Western-educated men in 1953.

Kurallar 1953'te Batılı eğitimli erkekler tarafından hazırlandı.

They established a boundary of production

Bu kuralları hazırlarken

in drawing up these rules.

bir üretim sınırı oluşturdular.

What they were keen to measure

Ölçmek istedikleri,

was everything that involved a market transaction.

bir piyasa işlemiyle ilgili her şeydi.

So on one side of the boundary,

Yani sınırın bir tarafında,

everything where there was a market exchange was counted.

piyasada mübadelesi olan her şey sayıldı.

It doesn't matter whether the exchange is legal or illegal.

Mübadelenin yasal veya yasa dışı olması ise önemli değildir.

Market exchange in the illegal trade in armaments, [munitions],

Aşağıdakilerle ilgili yasa dışı ticarette piyasa mübadelesi, silahlanma, [mühimmat],

drugs, endangered species,

uyuşturucu, nesli tükenmekte olan türler,

trafficking of people --

insan kaçakçılığı --

all of this is great for growth

bunların hepsi büyüme için harikadır

and it all counts.

ve hepsi sayılmaktadır.

On the other side of the boundary of production,

Üretim sınırının diğer tarafında ise

“birincil olmayan üreticiler” olarak adlandırdıkları insanların yaptıkları işin

there was this extraordinary phrase in the rules

that the work done by the people they called "nonprimary producers"

"çok az olduğu veya hiç olmadığı" şeklinde

was "of little or no value."

olağanüstü bir ifade vardı kurallarında.

So I thought, let's see how many nonprimary producers we have here today.

Bugün burada kaç tane birincil olmayan üretici olduğunu görelim diye düşündüm.

So in the last week or so,

Geçen hafta içinde

how many of you have transported members of your household or their goods

kaçınız ev mensuplarınızı veya mallarını

without payment?

ücret almadan taşıdınız?

How many of you have done a bit of cleaning, a bit of vacuuming,

Kaçınız biraz temizlik biraz süpürme silme

a bit of sweeping, a bit of tidying up the kitchen?

biraz mutfağı toparlama yaptınız?

Yeah?

Evet?

How about going shopping for members of the household?

Peki ev mensupları için alışverişe gitmek?

Preparing food? Cleaning up afterwards?

Yemek hazırlamak? Arkasını toparlamak?

Laundry? Ironing?

Çamaşır? Ütü?

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Well, as far as economics is concerned,

Ekonomiye sorarsak

you were at leisure.

boş zaman geçiriyordunuz.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

(Applause and cheers)

(Alkış ve tezahürat)

Now, how about the women

Peki hamile olan

who have been pregnant and who have had children?

ve çocukları olan kadınlara ne dersiniz?

Yes.

Evet.

Now, I really hate to tell you this,

Bunu söylemekten gerçekten nefret ediyorum

because it might well have been hard labor,

çünkü o da gayet tabi ağır iş olabilirdi

but at that moment, you were unproductive.

ama o esnada siz verimsizdiniz.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And some of you may have breastfed your infant.

Bazılarınız bebeğinizi emzirmiş olabilir.

Now, in the New Zealand national accounts --

Yeni Zelanda ulusal hesaplarında

that's what the figures are called, that's where we get the GDP --

-rakamlar bu şekilde adlandırılır, GSYİH'ye buradan ulaşıyoruz-

in the New Zealand national accounts,

Yeni Zelanda ulusal hesaplarında,

the milk of buffalo, goats, sheep and cows

manda, keçi, koyun ve inek sütü

is of value

bir değeri haizdir

but not human breast milk.

ancak anne sütü değildir.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

It is the very best food on the planet.

Gezegendeki en iyi besindir.

It is the very best investment that we can make in the future health

Bir çocuğun gelecekteki sağlığına ve eğitimine yönelik

and education of that child.

yapabileceğimiz en iyi yatırımdır.

It doesn't count at all.

Ama bu hiç hesaba katılmamaktadır.

All of those activities are on the wrong side of the production boundary.

Bu faaliyetlerin tamamı üretim sınırının yanlış tarafındadır.

And something that's very important to know

Ve bu muhasebe yapısı hakkında

about this accounting framework:

bilinmesi gereken çok önemli bir şey var:

they call it "accounts,"

buna "hesaplar" diyorlar

but there's no debit side.

ama borç tarafı yok.

We just keep market exchanges going,

Sadece piyasa mübadelelerini sürdürüyoruz

and it's all good for growth.

ve büyüme için her şey iyi.

We're in Christchurch,

İnsanların yıkıcı bir doğal afet atlattığı

where people have lived through a devastating natural disaster

ve toparlandığı

and recovered.

Christchurch'teyiz.

And ever since that time,

Ve o zamandan beri, Yeni Zelanda'ya

New Zealand has been told

büyüme rakamlarımızın harika olduğu

our growth figures are great, because we're rebuilding Christchurch.

çünkü Christchurch'ün yeniden inşa edildiği söyleniyor.

Nothing was ever lost

Ulusal muhasebe yapısından

from the national accounting framework

hiçbir şey kaybedilmedi

because of the loss of lives,

zira sadece can kaybı,

the loss of land,

arazi kaybı,

the loss of buildings,

bina kaybı,

the loss of special spaces.

özel alanların kaybı oldu.

Now, it might also be becoming obvious to you

Sizin de gözünüze çarpmaya başlıyor olabilir ki

that this boundary of production works in terms of our environment.

bu üretim sınırı, çevremiz açısından da işlemektedir.

When we're mining it,

Madencilik yaparken,

when we're deforesting,

ormanları keserken,

when we're deleting our environment,

çevremizi silerken,

when we're fishing out our marine resources,

deniz kaynaklarımızı avlanıp tüketirken

legal or illegal,

yasal veya yasa dışı

as long as market is exchanged, it's all good for growth.

piyasa mübadelesi olduğu sürece büyüme için her şey iyidir.

To leave our natural environment alone,

Doğal çevremizi kendi haline bırakmak,

to sustain it, to protect it,

sürdürmek, korumak ise,

is apparently worth nothing.

görünüşe göre, beş para etmemektedir.

Now, how and what can we do about this?

Peki bu konuda neyi nasıl yapabiliriz?

Well, I wrote first about it 30 years ago.

Bu konu hakkında ilk olarak 30 yıl önce yazdım.

Then in 2008, after the global financial crisis,

Daha sonra, 2008 yılında, küresel mali krizden sonra,

President Sarkozy of France

Fransa Cumhurbaşkanı Sarkozy,

asked three men who had all won Nobel Prizes in Economics --

hepsi Nobel Ekonomi Ödülü kazanmış üç kişiden

Sen, Fitoussi and Stiglitz --

(Sen, Fitoussi ve Stiglitz)

to discover what I'd written about

30 yıl önce yazdıklarımı

30 years ago.

keşfetmelerini istedi.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

(Applause)

(Alkış)

"Relying on per capita GDP, relying on these growth figures," they said,

"Kişi başına düşen GSYİH'ye güvenerek, bu büyüme rakamlarına dayanarak," dediler,

"doesn't appear to be the best way to proceed

"kamu politikası yapmaya devam etmenin

to make public policy."

en iyi yolu gibi görünmüyor."

And I totally agree with them.

Onlara tamamen katılıyorum.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

One of the things that you notice about these rules --

Bu kurallara dair fark ettiğiniz şeylerden biri şu ki:

they are revised; 1968 they were revised, 1993, 2008 --

-1968 yılında, 1993'te, 2008'de revize edildiler-

is that the revisions are mostly done by statisticians,

revizyonlar çoğunlukla istatistikçiler tarafından yapılıyor

and the statisticians do know what is wrong with the data,

ve istatistikçiler verilerde neyin yanlış olduğunu biliyorlar

but hardly any of the economists ever stop to ask that same question.

ancak ekonomistlerin neredeyse hiçbiri aynı soruyu sormayı bırakmıyorlar.

So, in 2019,

Böylelikle, 2019 yılında

the GDP is in even worse shape.

GSYİH daha da kötü durumda.

You see, to measure GDP,

Görüyorsunuz ki GSYİH'yi ölçmek için,

you have to assume that some kind of production

bir ulus devlet içinde bir tür üretim

or service delivery or consumption

veya hizmet sunumu

occurs inside a nation-state,

veya tüketiminin gerçekleştiğini

and you know where that is.

ve bunun nerede olduğunu bildiğinizi varsaymalısınız.

But trillions of dollars are circling the globe,

Ancak küçük Google'larımızdan, Facebook'larımızdan, Twitter'larımızdan

in many part from our Googles, our Facebooks, our Twitters,

bir dizi vergi koruması ile süzülerek aktarılan

siphoned through a number of tax shelters,

trilyonlarca dolar dünyayı dolaşıyor,

böylece bilgisayarımızda bir şeyleri tıkladığımızda

so that when we click on our computer

and go to download some software,

ve bazı yazılımları indirmeyi seçtiğimizde

we don't know where it was produced,

onların nerede üretildiğini bilmiyoruz

and frankly, no one knows where we are as we're consuming it, either.

ve açıkçası, hiç kimse de bizim onu nerede kullandığımızı bilmiyor.

These tax-free havens

Bu vergiden muaf sığınaklar

distort the GDP to such an extent

GSYİH'yi o kadar çok bozuyor ki

that about three years ago,

yaklaşık üç yıl önce

Europe looked askance at Ireland

Avrupa İrlanda'ya bir göz attı

and said, "We don't think you're reporting correctly,"

ve "Doğru bir şekilde raporladığınızı düşünmüyoruz" dedi

and in the next year, their GDP went up 35 percent.

ve bir sonraki yıl, GSYİH'leri yüzde 35 yükseldi.

Now, all that work that you're doing

Şimdi, boşa geçirdiğiniz

when you were at leisure and unproductive,

ve verimsiz olduğunuz zamanlarda yaptığınız tüm o işler,

we can measure this,

bunları ölçebiliriz

and we can measure this in time use surveys.

ve zaman kullanım araştırmalarında bunları ölçebiliriz.

When we look at the amount of time that's taken

Karşılıksız sektörde geçen süreye baktığımızda,

in the unpaid sector,

bulduğumuz şey şu ki

what we find is that in almost every country where I've ever seen the data,

verileri gördüğüm hemen hemen her ülkede,

it is the single largest sector of the nation's economy.

ülke ekonomisinin en büyük tek sektörüdür.

In the last three years, for example,

Örneğin, son üç yılda,

the UK statistician has declared

Birleşik Krallık istatistikçisi,

that all of that unpaid work is the equivalent of all manufacturing

karşılıksız emeğin tamamının Birleşik Krallık'taki perakendecilik

ve imalatın tamamına eşdeğer olduğunu ilan etti.

and all retailing in the UK.

In Australia,

Avustralya'da,

the single largest sector of Australia's economy is unpaid childcare,

bankacılık ve sigorta ve finansal aracılık hizmetleri

and the second-largest sector is all the rest of the unpaid work,

piyasa sektörünün en büyük bölümünde iş başı yapmadan önce

before banking and insurance and financial intermediation services

Avustralya ekonomisinin en büyük tek sektörü, karşılıksız çocuk bakımı

clock in at the largest part of the market sector.

ve ikinci en büyük sektörse karşılıksız emeğin geri kalan kısmıdır.

Just last year, the Premier of the Victoria state of Australia

Sadece geçen yıl, Avustralya'nın Victoria eyaletinin Başbakanı,

declared that half of that state's GDP

bu eyaletin GSYİH'sinin yarısının

was, in fact, the value of all the unpaid work.

aslında karşılıksız emeğin tamamının değeri olduğunu ilan etti.

Now, as a policy maker,

Bir politika belirleyici olarak,

you cannot make good policy

eğer ülke ekonominizin en büyük tek sektörü

if the single largest sector of your nation's economy

görünür değilse

is not visible.

iyi bir politika yapamazsınız.

You can't presume to know where the needs are.

İhtiyaçların nerede olduğunu bilemezsiniz.

You can't locate time poverty.

Zaman yoksulluğunu konumlandıramazsınız.

You can't address the most critical issues of need.

En kritik ihtiyaç konularını ele alamazsınız.

So what can go in the place of GDP?

Peki GSYİH'nin yerine neler gelebilir?

Well, GDP has got many other problems, OK?

GSYİH'nin başka birçok sorunu var.

We don't behave in a way that assists GDP.

GSYİH'yi destekleyecek şekilde davranmıyoruz.

Large numbers of people around the planet

Gezegendeki çok sayıda insan şu sıralar Uber için,

are now using household assets -- their cars, their homes, themselves --

Airbnb için ev varlıklarını -arabalarını, evlerini, kendilerini-

for Uber, for Airbnb.

kullanıyorlar.

And no, we're not supposed to use assets from the unpaid sector

Hayır, karşılıksız sektöre ait varlıkları

piyasa sektöründe para kazanmak için kullanmamamız gerekiyor.

to make money in the market sector.

This is confusing!

Bu kafa karıştırıyor!

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And very difficult to measure.

Ve ölçülmesi çok zor.

So economists don't want to know

Bu yüzden, ekonomistler kendileri için en önemli şey olan GSYİH'lerinde

what's wrong with their most important GDP,

neyin yanlış olduğunu bilmek istemiyorlar

and I think they've got so many problems, they can just move off to a quiet corner

ve bence oldukça fazla problemleri var.

and continue to publish that

Yalnızca sessiz bir köşeye çekilip

and not come anywhere near the rest of us

geride kalan bizlerin yakınına hiç gelmeyerek

with this talk of capitals

bu sermayeler, doğal varlıklar

ve hayatımızın geri kalanını sömürgeleştirmenin diğer yollarına

and natural assets

and other ways in which to colonize the rest of our lives.

dair konuşmalarıyla bunu yayınlamaya devam edebilirler.

I think time use is the most important indicator going forward.

Bence zaman kullanımı, ilerlemede en önemli göstergedir.

Every one of us has exactly the same amount of it.

Her birimiz aynı miktarda zamana sahibiz.

If there are going to be critical issues as we move forward,

Eğer ilerledikçe kritik sorunlar olacaksa

we need a solid database,

sağlam bir veritabanına ihtiyacımız var

because whatever we change away from the GDP,

çünkü GSYİH'deki neyi değiştirirsek değiştirelim,

we're going to be stuck with it for about 50 years,

yaklaşık 50 yıl boyunca onunla sıkışıp kalacağız

and we need something that's solid and immutable

bu yüzden sağlam, değişmez ve herkesin anlayacağı

and that everybody understands,

bir şeye ihtiyacımız var

because if I put time use data in front of you,

çünkü, eğer zaman kullanımı verilerini önünüze koysam

you'll immediately start nodding.

hemen başınızı sallamaya başlarsınız.

You'll immediately start recognizing what it means.

Bunun ne anlama geldiğini hemen anlamaya başlarsınız.

And, honestly,

Dürüst olmak gerekirse,

if I put the GDP data in front of you,

GSYİH verilerini önünüze koysam

a lot of you would prefer to leave for morning tea.

çoğunuz sabah çayı için dışarı çıkmayı tercih edersiniz.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

We also need to be looking at the quality of our environment.

Ayrıca çevremizin kalitesine de bakmamız gerekiyor.

As every year goes past, we get much better

Her geçen yılla birlikte,

at measuring the devastation of it,

yıkımını ölçmede, artık ne kadar az koruduğumuzu ölçmede

of measuring how little we protect anymore.

çok daha iyi hale geliyoruz.

And yet, with climate change,

Ve yine de, iklim değişikliği ile

we don't all have to be scientists to see, to feel, to know

güzel gezegenimize neler olduğunu görmek, hissetmek, bilmek için

what is happening to our beautiful planet.

bilim insanı olmak zorunda değiliz.

We need, in this country,

Bu ülkede,

the paramountcy of what we can learn from kaitiakitanga,

kaitiakitanga'dan, whanaungatanga'dan,

from whanaungatanaga,

yüzyıllardır burada olan Maori'den

from what Maori, who have been here for centuries, can teach us.

öğrenebileceğimiz şeylerin üstünlüğüne ihtiyacımız var.

When you're in parliament,

Parlamentodayken

and you're not in an economist's frame of mind,

ve bir ekonomistin düşünce yapısında değilken,

you make decisions across a range of data.

bir dizi veri üzerinden karar verirsiniz.

You look at the trade-offs.

Getiri götürüsüne bakarsınız.

You think deeply about implications

GSYİH'nin artış veya azalış eğiliminde olup olmadığının

way beyond whether or not GDP is up or down.

çok ötesindeki sonuçları derinlemesine düşünürsünüz.

Economists want to turn everything into a monetary exchange,

Ekonomistler her şeyi, zaman kullanımı verisini bile,

even time use data,

parasal mübadeleye çevirmek istiyorlar,

so that they can carry on trying to decide

böylece GSYİH'nin yükseldiği veya düştüğüne dair

whether GDP is up or down.

karar vermeye çalışmayı sürdürebilirler.

That's not a great way to go.

Bu harika bir gidiş yolu değil.

And others have said to me,

Ve diğerleri bana dedi ki

"Marilyn, why don't you just work on a system

"Marilyn, neden sadece GSYİH içindeki

that includes all the unpaid work

tüm karşılıksız emeği, hamileliği,

and the pregnancy and the birth and the lactation

doğumu ve emzirmeyi içeren

in the GDP?"

bir sistem üzerinde çalışmıyorsunuz?"

There's a very important moral and ethical answer to that,

Bunun çok önemli, ahlakî ve etik bir yanıtı var

and it is that I do not want the most valuable things on earth,

şöyle ki dünyadaki en değerli şeyleri, çok kıymet verdiğim şeyleri,

the things I treasure,

savaşın büyüme için harika olduğunu

sitting in an accounting framework that thinks that war is great for growth.

düşünen bir muhasebe yapısında oturmak istemiyorum.

(Applause and cheers)

(Alkış ve tezahürat)

So from now on,

Bu yüzden, bundan sonra,

whenever you listen to the news,

haberleri her dinlediğinizde,

you're not going to go blank when they say GDP.

GSYİH dendiğinde boş bakmayacaksınız.

You're going to think,

"Ne hakkında konuştuklarını biliyorum,

"I know what they're talking about, and it's not good."

ve bu iyi bir şey değil." diye düşüneceksiniz.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

I know that there are alternatives,

Alternatifler olduğunu

and I'm going to spend my time correcting people,

ve zamanımı insanları düzelterek

talking to them about this value base

onlarla bu değer altlığı

and talking to them about what the alternatives can be,

ve alternatiflerin ne olabileceği hakkında konuşarak geçireceğimi biliyorum

because humankind

çünkü insanlığın

and our planet

ve gezegenimizin

need another way.

başka bir yola ihtiyacı var.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause and cheers)

(Alkış ve tezahürat)