What foods did your ancestors love? Aparna Pallavi

Transcriber: Joseph Geni Reviewer: Camille Martínez

Çeviri: Murat Mutlu Gözden geçirme: Can Boysan

Last year, I was living with this indigenous family in India.

Geçen yıl Hindistan'daki bir yerli aileyle yaşıyordum.

One afternoon,

Bir öğleden sonra

the young son was eating,

küçük oğlu yemek yiyordu

and at the sight of me, he quickly hid his curry behind his back.

ve beni görünce yemeğini hızla arkasına sakladı.

It took a lot of persuasion to get him to show me what he was eating.

Bana ne yediğini göstermesi için çok fazla ikna gerekiyordu.

It turned out to be moth larvae,

Güve larvaları olduğu ortaya çıktı,

a traditional delicacy with the Madia indigenous people.

bu, Madia yerli halkının geleneksel bir lezzetidir.

I cried,

Şöyle haykırdım:

"Oh my God, you're eating these!

"Aman Tanrım bunları yiyorsun!

I hope there's a little left for me!"

Umarım bana da biraz kalmıştır! "

I saw disbelief in the boy's eyes.

Çocuğun gözünde inançsızlık gördüm.

"You ... eat these?"

"Sen, bunları yer misin?"

"I love these," I replied.

"Bunları seviyorum" diye yanıtladım.

I could see he did not trust me one bit.

Bana birazcık bile güvenmediğini görebiliyordum.

How could an urban, educated woman like the same food as him?

Şehirli, eğitimli bir kadın onunla aynı yemeği nasıl sevebilirdi?

Later, I broached the subject with his father,

Daha sonra konuyu babasıyla paylaştım

and it turned out to be a mighty touchy affair.

ve muazzam bir hassas mesele olduğu ortaya çıktı.

He said things like,

Şöyle bir şey dedi:

"Oh, only this son of mine likes to eat it.

"Ah sadece bu oğlum onu yemeyi sever.

We tell him, 'Give it up. It's bad.'

Ona diyoruz ki "Vazgeç, o kötü."

He doesn't listen, you see.

Dinlemiyor işte.

We gave up eating all this ages back."

Tüm bunları yemeyi yıllar önce bıraktık."

"Why?" I asked.

"Neden?" diye sordum.

"This is your traditional food.

"Bu sizin geleneksel yemeğiniz.

It is available in your environment,

Sizin çevrenizde elde edilebilir, besleyicidir

it is nutritious,

and -- I can vouch for it -- delicious.

ve garanti ederim ki lezzetlidir.

Why is it wrong to eat it?"

Bunu yemek neden yanlış olsun ki?"

The man fell silent.

Adam sessizliğe büründü,

I asked,

"Size yemeğinizin kötü olduğu söylendi mi?

"Have you been told that your food is bad,

that to eat it is backward,

Bunu yemek çağ dışı mı?

not civilized?"

Yoksa medeni değil mi?" diye sordum.

He nodded silently.

Sessizce başını salladı.

This was one of the many, many times in my work with indigenous people in India

Bu, Hindistan'daki yerli insanlarla yaptığım çalışmalarda

that I witnessed shame around food,

yemek konusunda

shame that the food you love to eat,

ve yemeyi sevdikleri yiyecekten utanmalarına şahit olduğum,

the food that has been eaten for generations,

nesillerdir yenen yiyeceklerin

is somehow inferior,

bir şekilde değersiz, insanlık dışı bile olduğu

even subhuman.

birçok andan birisiydi.

And this shame is not limited to out-of-the-way, icky foods

Bu utanç, böcekler ve sıçanlar gibi alışılmamış tiksindirici yiyeceklerle

like insects or rats, maybe,

sınırlı değil

but extends to regular foods:

fakat alışılmış gıdalara kadar uzanır:

white vegetables,

beyaz sebzeler,

mushrooms, flowers --

mantarlar, çiçekler,

basically, anything that is foraged rather than cultivated.

temel olarak ekili olmaktan ziyade yem olan herhangi bir şey.

In indigenous India, this shame is omnipresent.

Yerli Hindistan'da bu utanç her yerde mevcut.

Anything can trigger it.

Her şey bunu tetikleyebilir.

One upper-caste vegetarian schoolmaster gets appointed in a school,

Bir üst sosyal sınıftan olan vejetaryen okul müdürü bir okulda görevlendirilir,

within weeks, children are telling their parents it's yucky to eat crabs

haftalar içinde çocuklar ailelerine yengeç yemenin iğrenç

or sinful to eat meat.

ya da et yemenin günah olduğunu söylüyorlar.

A government nutrition program serves fluffy white rice,

Bir hükümetin beslenme programı yumuşak beyaz pirinç servis eder,

now no one wants to eat red rice or millets.

şimdi kimse kırmızı pirinç veya darı yemek istemiyor.

A nonprofit reaches this village with an ideal diet chart for pregnant women.

Kâr amacı gütmeyen bir kuruluş,

hamile kadınlar için ideal bir diyet tablosu ile bu köye ulaşır.

There you go.

İşte böyle.

All the expectant mothers are feeling sad

Tüm hamile anneler,

that they cannot afford apples and crepes.

elma ve krep alamayacakları için üzgün hissediyorlar.

And people just kind of forget the fruits

İnsanlar sadece orman örtüsünden toplanabilen meyveleri unutuyorlar.

that can be picked off the forest floor.

Health workers,

Sağlık çalışanları,

religious missionaries,

dini misyonerler,

random government employees

rastgele hükümet çalışanları,

and even their own educated children

hatta kendi eğitimli çocukları bile

are literally shouting it down at the indigenous people

kelimenin tam anlamıyla yerli insanlara yiyeceklerinin yeterince iyi olmadığını,

that their food is not good enough,

yeterince uygar olmadığını bas bas bağırıyorlar.

not civilized enough.

And so food keeps disappearing,

Böylece yiyecekler her seferinde biraz daha kayboluyor.

a little bit at a time.

I'm wondering if you all have ever considered

Hepinizin, topluluklarınızın yiyecek konusunda

whether your communities would have a similar history around food.

benzer bir geçmişe sahip olup olmadığını düşünüp düşünmediğinizi merak ediyorum.

If you were to talk to your 90-year-old grandmother,

90 yaşındaki büyükannenle konuşsaydınız

would she talk about foods that you have never seen or heard of?

daha önce görmediğiniz veya duymadığınız yiyecekler hakkında konuşur muydu?

Are you aware how much of your community's food

Topluluğunuzun yiyeceklerinin ne kadarının artık kullanılmadığının farkında mısınız?

is no longer available to you?

Local experts tell me

Yerel uzmanlar bana,

that the South African food economy is now entirely based on imported foods.

Güney Afrika gıda ekonomisinin tamamen ithal gıdalara dayandığını söylüyor.

Corn has become the staple,

Mısır temel gıda maddesi haline gelirken

while the local sorghum, millets, bulbs and tubers are all gone.

yerel süpürge darısı, darılar, çiçek soğanları ve yumru kökleri,

hepsi yok oldu.

So are the wild legumes and vegetables,

İnsanlar patates ve soğan, lahana ve havuç yerken

while people eat potatoes and onions, cabbages and carrots.

yabani baklagiller ve sebzeler de temel gıda maddesi haline geldi.

In my country,

Benim ülkemde

this loss of food is colossal.

bu yiyecek kaybı çok büyük.

Modern India is stuck with rice, wheat

Modern Hindistan,

and diabetes.

pirinç, buğday ve diyabet ile sıkışmış.

And we have totally forgotten foods like huge varieties of tubers,

Hepsi çevremizde mevcut olan çok çeşitli yumrular,

tree saps, fish, shellfish,

ağaç reçineleri, balık, kabuklu deniz ürünleri,

oil seeds,

yağlı tohumlar,

mollusks, mushrooms, insects,

yumuşakçalar, mantarlar, böcekler,

small, nonendangered animal meats,

küçük, nesli tükenmeyen hayvan etleri gibi

all of which used to be available right within our surroundings.

yiyecekleri tamamen unuttuk.

So where has this food gone?

Bu yiyecekler nereye gitti?

Why are our modern food baskets so narrow?

Modern yemek sepetlerimiz neden bu kadar kısıtlı?

We could talk about the complex political economic and ecological reasons,

Karmaşık olan politik, ekonomik ve ekolojik nedenlerden bahsedebiliriz

but I am here to talk about this more human phenomenon of shame,

ama ben insani utanç olgusundan bahsetmek için buradayım

because shame is the crucial point

çünkü utanç, yemeğin tabağınızdan

at which food actually disappears off your plate.

gerçekten kaybolduğu en önemli nokta.

What does shame do?

Utanç ne yapar?

Shame makes you feel small,

Utanç sizi küçük,

sad,

üzgün, değersiz,

not worthy,

subhuman.

insanlık dışı hissettirir.

Shame creates a cognitive dissonance.

Utanç, bilişsel bir uyumsuzluk yaratır.

It distorts food stories.

Yiyecek hikâyelerini çarpıtır.

Let us take this example.

Bu örneği ele alalım.

How would you like to have

Çevrenizde bol miktarda bulunan

a wonderful, versatile staple

harika, çok yönlü bir temel gıda maddesine

that is available abundantly in your environment?

nasıl sahip olmak istersiniz?

All you have to do is gather it,

Tek yapmanız gereken onu toplamak,

dry it, store it,

kurutmak, stoklamak

and you have it for your whole year

ve bütün yıl boyunca

to cook as many different kinds of dishes as you want with it.

istediğiniz kadar farklı yemek pişirmek için ona sahip olursunuz.

India had just such a food, called "mahua,"

Hindistan'da "mahua" adı verilen bir yiyecek vardı,

this flower over there.

o çiçek işte şurada.

And I have been researching this food for the past three years now.

Son üç yıldır bu yiyeceği araştırıyorum.

It is known to be highly nutritious in indigenous tradition

Yerli geleneğe ve bilimsel bilgiye göre

and in scientific knowledge.

oldukça besleyici olduğu biliniyor.

For the indigenous,

Yerliler için

it used to be a staple for four to six months a year.

yılda dört ile altı ay boyunca temel bir besin maddesiydi.

In many ways, it is very similar to your local marula,

Birçok yönden yerel marulaya çok benzer,

except that it is a flower, not a fruit.

tek fark bir meyve değil, bir çiçek olması.

Where the forests are rich,

Ormanların zengin olduğu yerlerde,

people can still get enough to eat for the whole year

insanlar hâlâ tüm yıl boyunca yeterince yemek

and enough spare to sell.

ve satmak için yeterli stoğu elde edebilirler.

I found 35 different dishes with mahua

Artık kimsenin pişirmediği

that no one cooks anymore.

35 farklı mahua yemeği buldum.

This food is no longer even recognized as a food,

Bu yiyecek artık yiyecek olarak tanınmıyor

but as raw material for liquor.

fakat likör için ham madde olarak kullanılıyor.

You could be arrested for having it in your house.

Evinizde olduğu için tutuklanabilirsiniz.

Reason? Shame.

Peki ya sebebi, sebep utanç.

I talked to indigenous people all over India

Hindistan'ın her yerindeki yerli insanlarla

about why mahua is no longer eaten.

mahuanın artık neden yenilmediği hakkında konuştum.

And I got the exact same answer.

Aynı cevabı aldım.

"Oh, we used to eat it when we were dirt-poor and starving.

"Onu çok yoksulken ve açlıktan ölürken yerdik.

Why should we eat it now?

Şimdi neden yiyelim?

We have rice or wheat."

Artık pirinç ve buğdaya sahibiz."

And almost in the same breath,

Neredeyse her nefeste,

people also tell me how nutritious mahua is.

insanlar bana mahuanın ne kadar besleyici olduğunu da söylediler.

There are always stories of elders who used to eat mahua.

Her zaman, mahua yiyen yaşlıların hikâyeleri vardır.

"This grandmother of ours, she had 10 children,

"Bu büyükannemizin 10 çocuğu vardı

and still she used to work so hard, never tired, never sick."

ve hâlâ çok çalışıyordu, hiç yorulmadı, asla hasta değildi. "

The exact same dual narrative every single where.

Her yerde aynı ikili anlatım vardı.

How come?

Nasıl olur?

How does the same food

Aynı yiyecekler neredeyse aynı cümlede,

get to be seen as very nutritious and a poverty food,

nasıl çok besleyici ve yoksullar için bir yiyecek olarak görülüyor?

almost in the same sentence?

Same goes for other forest foods.

Aynı şey diğer orman gıdaları için de geçerli.

I have heard story after heartrending story

Ormanın dışındaki çöplerde yiyecek arayarak hayatta kalan

of famine and starvation,

ve açlık çeken insanların

of people surviving on trash foraged out of the forest,

yürek parçalayan hikâyelerini duydum

because there was no food.

çünkü orada yiyecek yoktu.

If I dig a little deeper,

Eğer biraz daha derine inersem

it turns out the lack was not of food per se

bu eksikliğin aslında yiyecek olmadığı ortaya çıkacaktır

but of something respectable like rice.

ama pirinç gibi saygın bir şey.

I asked them,

Onlara şöyle sordum:

"How did you learn that your so-called trash is edible?

"Sözde çöpün yenilebilir olduğunu nasıl öğrendiniz?

Who told you that certain bitter tubers can be sweetened

Bazı acı yumruların gece boyunca bir dere içinde bırakılarak tatlandırılabileceğini

by leaving them in a stream overnight?

kim söyledi?

Or how to take the meat out of a snail shell?

Eti salyangoz kabuğundan nasıl çıkarabilirim?

Or how to set a trap for a wild rat?"

Ya da vahşi bir fare için tuzak nasıl kurulur?"

That is when they start scratching their heads,

Kafalarını kaşımaya başladıklarında

and they realize that they learned it from their own elders,

ve pirinçler gelmeden yüzyıllar boyunca

that their ancestors had lived and thrived on these foods for centuries

bu yiyecekleri, yaşayan ve yemekleri yapmada başarılı olan atalarından,

before rice came their way,

kendi büyüklerinden öğrendiklerini

and were way healthier than their own generation.

ve onların kendi nesillerinden daha sağlıklı olduklarını fark ettiler.

So this is how food works,

Yiyeceklerin ve utancın

how shame works:

nasıl işe yaradığı işte böyle:

making food and food traditions disappear from people's lives and memories

yiyecek ve yemek geleneklerini,

onlar farkında bile olmadan insanların hayatlarından ve anılarından silmektir.

without their even realizing it.

So how do we undo this trend?

Peki bu eğilimi nasıl geri alacağız?

How do we reclaim our beautiful and complex systems of natural food,

Güzel ve karmaşık olan doğal gıda sistemlerimizi,

food given to us lovingly by Mother Earth according to her own rhythm,

doğanın kendi ritmine göre sevgiyle bize verdiği yiyecekleri,

food prepared by our foremothers with joy

kadın atalarımız tarafından keyifle hazırlanan

and are eaten by our forefathers with gratitude,

ve erkek atalarımız tarafından şükranla yenilen,

food that is healthy, local, natural,

sağlıklı, yerel, doğal,

varied, delicious,

çeşitli, lezzetli,

not requiring cultivation,

toprağı işleme gerektirmeyen,

not damaging our ecology,

ekolojimize zarar vermeyen,

not costing a thing?

hiçbir maliyeti olmayan yiyecekleri nasıl geri kazanabiliriz?

We all need this food,

Hepimizin bu yiyeceğe ihtiyacı var

and I don't think I have to tell you why.

ve size nedenini söylemem gerektiğini sanmıyorum.

I don't have to tell you about the global health crisis,

Size küresel sağlık krizinden,

climate change, water crisis,

mevsim değişikliğinden, su krizinden,

soil fatigue,

toprak yorgunluğundan,

çökmekte olan tarım sistemlerinden,

collapsing agricultural systems,

bunların hepsinden bahsetmek zorunda değilim.

all that.

But for me, equally important reasons why we need these foods

Fakat bana göre, yiyeceklere olan ihtiyacımızın

neden eşit derecede önemli olduğu çok hisse dokunan bir şey.

are the deeply felt ones,

because food is so many things, you see.

Yiyecek çok şey demektir.

Food is nourishment, comfort,

Gıda; beslenme, rahatlık,

creativity, community,

yaratıcılık, topluluk,

pleasure, safety, identity

zevk, güvenlik, kimlik

and so much more.

ve daha birçoğu.

How we connect with our food

Yiyeceklerimizle nasıl bağlantı kurduğumuz

defines so much in our lives.

hayatımızdaki çok şeyi tanımlar.

It defines how we connect with our bodies,

Vücudumuzla nasıl bağlantı kurduğumuzu tanımlar

because our bodies are ultimately food.

çünkü bedenlerimiz nihayetinde besindir.

It defines our basic sense of connection

Varoluşumuzla temel bağlantı anlayışımızı tanımlar.

with our existence.

We need these foods most today

Günümüzde bu şeylerin doğal düzeni içinde insanlar olarak,

to be able to redefine our space as humans

mekanımızı yeniden tanımlayabilmek için

within the natural scheme of things.

bu gıdalara ihtiyacımız var.

And are we needing such a redefinition today?

Bugün böyle bir yeniden tanımlamaya ihtiyacımız var mı?

For me, the only real answer is love,

Benim için tek doğru cevap sevgidir

because love is the only thing that counters shame.

çünkü utançla mücadele eden tek şey sevgidir.

And how do we bring more of this love into our connections with our food?

Bu sevgiden daha fazlasını yiyeceklerimize olan bağlantılarımıza nasıl getirebiliriz?

For me, love is, in a big way,

Benim için sevgi;

about the willingness to slow down,

büyük ölçüde yavaşlama,

to take the time to feel,

hissetmek için

sense, listen, inquire.

algılamak, dinlemek ve sorgulamak için zaman ayırma isteğiyle ilgilidir.

It could be listening to our own bodies.

Bedenlerimizi dinliyor olabilir.

What do they need beneath our food habits, beliefs

Yeme alışkanlıklarımızın, inançlarımızın

and addictions?

ve bağımlılıklarımızın altında neye ihtiyaçları var?

It could be taking time out to examine those beliefs.

Bu inançları incelemek zaman alabilir.

Where did they come from?

Nereden geldiler?

It could be going back into our childhood.

Çocukluğumuza geri dönmekle ilgili olabilir.

What foods did we love then,

O zaman hangi yiyecekleri sevdik

and what has changed?

ve ne değişti?

It could be spending a quiet evening with an elder,

Yaşlı biriyle sakin bir akşam geçirmek,

listening to their food memories,

yemek hatıralarını dinlemek,

maybe even helping them cook something they love

hatta sevdikleri bir şeyi pişirmelerine

and sharing a meal.

ve bir yemeği paylaşmalarına yardımcı olmak olabilir.

Love could be about remembering

Sevgi, insanlığın engin olduğunu

that humanity is vast

ve yiyecek seçimlerinin farklı olduğunu

and food choices differ.

hatırlamakla ilgili olabilir.

It could be about showing respect and curiosity

Birisinin gerçekten alışık olmadığı bir yiyeceği zevkle yediğini gördüğümüzde

instead of censure

onu kınamak yerine

when we see somebody enjoying a really unfamiliar food.

saygı ve merak göstermekle ilgili olabilir.

Love could be taking the time to inquire,

Sevgi; sorgulamak,

to dig up information,

bilgiyi kazımak,

reach out for connections.

bağlantılara ulaşmak için zaman alıyor olabilir.

It could even be a quiet walk in the fynbos

Hatta belirli bir bitkinin

to see if a certain plant speaks up to you.

sizinle konuşup konuşmadığını görmek için

Fynbos bitki örtüsünde sessiz bir yürüyüş de olabilir.

That happens.

Böyle şeyler olur.

They speak to me all the time.

Benimle her zaman konuşurlar.

And most of all,

En önemlisi,

love is to trust that these little exploratory steps

sevgi, bu küçük keşif adımlarının

have the potential to lead us to something larger,

bizi daha büyük bir şeye götürme potansiyeline sahip olduğuna,

sometimes to really surprising answers.

bazen de gerçekten şaşırtıcı cevaplarına güvenmektir.

An indigenous medicine woman once told me

Yerli bir tıp kadını bana bir defa,

sevginin, onun en sevdiği çocuğu olarak toprak ana üzerinde yürümek olduğunu,

that love is to walk on Mother Earth

as her most beloved child,

dürüst niyetli olduğuna inanmak olduğunu

to trust that she values an honest intention

ve adımlarımızı nasıl yönlendireceğimizi

and knows how to guide our steps.

bilmek olduğunu söyledi.

I hope I have inspired you

Umarım atalarınızın yiyecekleriyle yeniden bağlantı kurmaya başlamanız için

to start reconnecting with the food of your ancestors.

size ilham verdim.

Thank you for listening.

Dinlediğiniz için teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)