What foods did your ancestors love? Aparna Pallavi

Transcriber: Joseph Geni Reviewer: Camille Martínez

Translator: Hân Hân Reviewer: Khuê Dương

Last year, I was living with this indigenous family in India.

Năm ngoái, tôi sống cùng một gia đình bản địa ở Ấn Độ.

One afternoon,

Một buổi chiều nọ,

the young son was eating,

đứa con trai nhỏ đang ăn

and at the sight of me, he quickly hid his curry behind his back.

và khi thấy tôi, nó nhanh chóng giấu cà ri sau lưng.

It took a lot of persuasion to get him to show me what he was eating.

Tôi mất rất nhiều thời gian để thuyết phục cậu bé cho tôi thấy thứ mà cậu đang ăn.

It turned out to be moth larvae,

Thì ra là ấu trùng bướm đêm-

a traditional delicacy with the Madia indigenous people.

một món truyền thống của người Madia bản địa.

I cried,

Tôi kêu lên:

"Oh my God, you're eating these!

"Ôi Chúa ơi, hóa ra em đang ăn chúng,

I hope there's a little left for me!"

còn lại một chút nào cho chị không?"

I saw disbelief in the boy's eyes.

Tôi nhìn thấy sự ngạc nhiên trong mắt cậu.

"You ... eat these?"

"Chị... ăn chúng sao"?

"I love these," I replied.

"Chị thích món này lắm", tôi trả lời.

I could see he did not trust me one bit.

Tôi có thể thấy rằng cậu không tin tôi một chút nào.

How could an urban, educated woman like the same food as him?

Làm thế nào mà một phụ nữ thành thị tri thức lại thích đồ ăn giống như cậu?

Later, I broached the subject with his father,

Sau đó, tôi mở lời về chủ đề này với bố cậu bé,

and it turned out to be a mighty touchy affair.

và nó hóa ra là một câu chuyện cảm động vĩ đại.

He said things like,

Anh ấy nói những điều như:

"Oh, only this son of mine likes to eat it.

"Ồ, chỉ có đứa con trai này của tôi thích ăn nó.

We tell him, 'Give it up. It's bad.'

Chúng tôi bảo nó: "Bỏ đi, không hay đâu".

He doesn't listen, you see.

Nhưng nó không nghe, bạn thấy đấy.

We gave up eating all this ages back."

Chúng tôi đã không ăn từ rất nhiều đời trước rồi".

"Why?" I asked.

Tôi hỏi: "Tại sao?

"This is your traditional food.

Đây là món ăn truyền thống của bạn.

It is available in your environment,

Nó có sẵn xung quanh của bạn,

it is nutritious,

nó bổ dưỡng

and -- I can vouch for it -- delicious.

và tôi có thể bảo đảm nó ngon.

Why is it wrong to eat it?"

Tại sao ăn nó là sai?"

The man fell silent.

Người đàn ông im lặng.

I asked,

Tôi hỏi:

"Have you been told that your food is bad,

"Bạn đã bị bảo rằng thức ăn của bạn là xấu,

that to eat it is backward,

rằng ăn nó là lạc hậu,

not civilized?"

không văn minh?"

He nodded silently.

Anh im lặng gật đầu.

This was one of the many, many times in my work with indigenous people in India

Đây chỉ là một trong rất nhiều lần của tôi với người bản địa ở Ấn Độ

that I witnessed shame around food,

khi tôi chứng kiến sự xấu hổ về thức ăn,

shame that the food you love to eat,

xấu hổ vì thức ăn bạn yêu thích,

the food that has been eaten for generations,

thứ đã được ăn qua nhiều thế hệ,

is somehow inferior,

bỗng bị cho là thấp kém,

even subhuman.

thậm chí không giống người.

And this shame is not limited to out-of-the-way, icky foods

Và sự xấu hổ này không chỉ giới hạn ở những món ăn lạ thường

like insects or rats, maybe,

như côn trùng hay có thể là chuột,

but extends to regular foods:

mà còn cho đến những thực phẩm thông thường:

white vegetables,

rau trắng

mushrooms, flowers --

nấm, hoa

basically, anything that is foraged rather than cultivated.

về cơ bản, bất cứ thứ gì săn tìm được thay vì nuôi trồng.

In indigenous India, this shame is omnipresent.

Ở Ấn Độ bản địa, sự xấu hổ này tồn tại khắp nơi.

Anything can trigger it.

Điều gì cũng có thể khơi gợi nó.

One upper-caste vegetarian schoolmaster gets appointed in a school,

Một giáo viên ăn chay thượng đẳng đến dạy trong một trường học,

within weeks, children are telling their parents it's yucky to eat crabs

trong vòng vài tuần, trẻ em sẽ nói với cha mẹ rằng thật kinh khủng khi ăn cua

or sinful to eat meat.

hoặc tội lỗi khi ăn thịt.

A government nutrition program serves fluffy white rice,

Một chương trình dinh dưỡng của chính phủ phục vụ món cơm trắng,

now no one wants to eat red rice or millets.

bây giờ không ai muốn ăn cơm gạo đỏ hoặc kê.

A nonprofit reaches this village with an ideal diet chart for pregnant women.

Một tổ chức phi lợi nhuận đến làng với một chế độ ăn lý tưởng cho phụ nữ có thai.

There you go.

Rồi sao?

All the expectant mothers are feeling sad

Tất cả các bà mẹ mang thai đều cảm thấy buồn

that they cannot afford apples and crepes.

vì họ không thể chi trả cho táo và bánh crepe.

And people just kind of forget the fruits

Và mọi người quên đi các loại hoa quả

that can be picked off the forest floor.

có thể nhặt được từ thềm rừng.

Health workers,

Các nhân viên y tế,

religious missionaries,

các nhà truyền giáo,

random government employees

nhân viên chính phủ

and even their own educated children

và ngay cả những đứa trẻ được giáo dục

are literally shouting it down at the indigenous people

hầu như hét vào những người dân địa phương

that their food is not good enough,

rằng thức ăn của họ không đủ tốt,

not civilized enough.

không đủ văn minh.

And so food keeps disappearing,

Và thế là thức ăn cứ biến mất,

a little bit at a time.

từng chút một.

I'm wondering if you all have ever considered

Tôi tự hỏi nếu tất cả các bạn đã từng nghĩ xem

whether your communities would have a similar history around food.

liệu cộng đồng của bạn sẽ có một lịch sử tương tự xung quanh thực phẩm.

If you were to talk to your 90-year-old grandmother,

Nếu bạn đã nói chuyện với người bà 90 tuổi của bạn,

would she talk about foods that you have never seen or heard of?

liệu bà sẽ nói về những món ăn mà bạn chưa từng nhìn hoặc nghe về?

Are you aware how much of your community's food

Bạn có nhận ra biết bao nhiêu thức ăn của cộng đồng bạn

is no longer available to you?

không còn tồn tại nữa?

Local experts tell me

Các chuyên gia địa phương cho tôi biết

that the South African food economy is now entirely based on imported foods.

rằng nền kinh tế thức ăn Nam Phi bây giờ hoàn toàn dựa trên nhập khẩu.

Corn has become the staple,

Ngô đã trở thành cây chủ lực,

while the local sorghum, millets, bulbs and tubers are all gone.

trong khi lúa miến địa phương, kê củ và củ mầm đều biến mất.

So are the wild legumes and vegetables,

Các loại đậu và rau dại cũng vậy,

while people eat potatoes and onions, cabbages and carrots.

khi mọi người ăn khoai tây và hành tây, cải bắp và cà rốt.

In my country,

Ở nước tôi,

this loss of food is colossal.

sự mất mát về thức ăn này là khổng lồ.

Modern India is stuck with rice, wheat

Ấn Độ hiện đại bị mắc kẹt với gạo, lúa mì

and diabetes.

và bệnh tiểu đường.

And we have totally forgotten foods like huge varieties of tubers,

Và chúng ta đã hoàn toàn quên thức ăn như rất nhiều loại củ,

tree saps, fish, shellfish,

sáp cây, cá, động vật có vỏ,

oil seeds,

hạt dầu,

mollusks, mushrooms, insects,

nhuyễn thể, nấm, côn trùng,

small, nonendangered animal meats,

thịt động vật nhỏ, không nguy hiểm,

all of which used to be available right within our surroundings.

tất cả chúng đã từng có sẵn ngay trong môi trường xung quanh chúng ta.

So where has this food gone?

Vậy thực phẩm này đã đi đâu?

Why are our modern food baskets so narrow?

Tại sao các giỏ thức ăn hiện đại của chúng ta lại hẹp như vậy?

We could talk about the complex political economic and ecological reasons,

Chúng ta có thể nói về những lý do kinh tế chính trị và sinh thái phức tạp,

but I am here to talk about this more human phenomenon of shame,

nhưng tôi ở đây để nói điều này là vì hiện tượng xấu hổ của con người hơn,

because shame is the crucial point

bởi vì xấu hổ là lí do cốt yếu

at which food actually disappears off your plate.

mà thực phẩm biến mất khỏi đĩa của bạn.

What does shame do?

Sự xấu hổ để lại hậu quả gì?

Shame makes you feel small,

Sự xấu hổ làm bạn cảm thấy nhỏ bé,

sad,

buồn,

not worthy,

không xứng đáng,

subhuman.

thấp kém.

Shame creates a cognitive dissonance.

Sự xấu hổ tạo ra sự bất hòa về nhận thức.

It distorts food stories.

Nó bóp méo chuyện ăn uống.

Let us take this example.

Hãy để tôi lấy ví dụ này.

How would you like to have

Bạn sẽ như thế nào để có

a wonderful, versatile staple

một món chính đa năng, tuyệt vời,

that is available abundantly in your environment?

dồi dào sẵn có trong môi trường của bạn?

All you have to do is gather it,

Tất cả bạn phải làm là thu thập nó,

dry it, store it,

làm khô nó, lưu trữ nó,

and you have it for your whole year

và bạn có thể dùng nó cho cả năm

to cook as many different kinds of dishes as you want with it.

nấu nhiều món khác nhau mà bạn muốn.

India had just such a food, called "mahua,"

Ấn Độ chỉ có một loại thực phẩm như vậy, gọi là "Mahua",

this flower over there.

chính là loại hoa này.

And I have been researching this food for the past three years now.

Và tôi đã nghiên cứu thực phẩm này trong ba năm qua.

It is known to be highly nutritious in indigenous tradition

Nó được biết đến là rất bổ dưỡng trong truyền thống bản địa

and in scientific knowledge.

và trong kiến thức khoa học.

For the indigenous,

Đối với người bản địa,

it used to be a staple for four to six months a year.

nó từng là một món ăn chính trong bốn đến sáu tháng một năm.

In many ways, it is very similar to your local marula,

Theo nhiều cách, nó rất giống Marula của địa phương bạn,

except that it is a flower, not a fruit.

ngoại trừ việc đó là hoa, không phải trái cây.

Where the forests are rich,

Ở những khu rừng dồi dào,

people can still get enough to eat for the whole year

mọi người vẫn có thể có đủ ăn cho cả năm

and enough spare to sell.

và đủ dư thừa để bán.

I found 35 different dishes with mahua

Tôi tìm thấy 35 món ăn khác nhau với Mahua

that no one cooks anymore.

mà không ai còn nấu nữa.

This food is no longer even recognized as a food,

Thực phẩm này thậm chí không còn được công nhận là thức ăn,

but as raw material for liquor.

mà là nguyên liệu thô cho rượu.

You could be arrested for having it in your house.

Bạn có thể bị bắt vì chứa nó trong nhà của bạn.

Reason? Shame.

Lý do là gì? Xấu hổ.

I talked to indigenous people all over India

Tôi đã nói chuyện với người bản địa khắp Ấn Độ

about why mahua is no longer eaten.

về lý do tại sao người ta không còn ăn mahua nữa.

And I got the exact same answer.

Và tôi đã có câu trả lời chính xác.

"Oh, we used to eat it when we were dirt-poor and starving.

"Ồ, chúng tôi đã từng ăn nó khi chúng ta nghèo khó và đói khát.

Why should we eat it now?

Tại sao chúng tôi nên ăn nó bây giờ?

We have rice or wheat."

Chúng ta đã có gạo hoặc lúa mì".

And almost in the same breath,

Và đồng thời,

people also tell me how nutritious mahua is.

mọi người cũng nói với tôi Mahua bổ dưỡng như thế nào.

There are always stories of elders who used to eat mahua.

Luôn có những câu chuyện về người lớn tuổi đã từng ăn Mahua.

"This grandmother of ours, she had 10 children,

"Bà của chúng tôi có mười đứa con,

and still she used to work so hard, never tired, never sick."

và bà đã làm việc rất chăm chỉ không bao giờ mệt, không bao giờ bệnh".

The exact same dual narrative every single where.

Chính xác cùng một chuyện như nhau ở mọi nơi.

How come?

Tại sao lại như vậy?

How does the same food

Làm thế nào để cùng một loại thực phẩm

get to be seen as very nutritious and a poverty food,

vừa được coi là rất bổ dưỡng lại vừa được coi là thực phẩm nghèo,

almost in the same sentence?

gần như cùng một lúc?

Same goes for other forest foods.

Các loại thực phẩm khác từ rừng cũng vậy.

I have heard story after heartrending story

Tôi đã nghe câu chuyện đau lòng

of famine and starvation,

phía sau sự thiếu thốn và nạn đói,

of people surviving on trash foraged out of the forest,

của những người mà sống sót nhờ vào rác xả ra trong rừng,

because there was no food.

bởi vì không có thức ăn.

If I dig a little deeper,

Nếu tôi đào sâu hơn một chút,

it turns out the lack was not of food per se

hóa ra sự thiếu thốn không phải là thức ăn

but of something respectable like rice.

mà là thứ đáng trân trọng như gạo.

I asked them,

Tôi đã hỏi họ,

"How did you learn that your so-called trash is edible?

"Làm sao bạn học được rằng rác có thể ăn được?

Who told you that certain bitter tubers can be sweetened

Ai đã nói với bạn rằng củ đắng có thể được làm ngọt

by leaving them in a stream overnight?

bằng cách để chúng trong con suối suốt đêm?

Or how to take the meat out of a snail shell?

Hoặc cách lấy thịt ra khỏi vỏ ốc?

Or how to set a trap for a wild rat?"

Hay làm thế nào để đặt bẫy một con chuột hoang?"

That is when they start scratching their heads,

Đó là khi họ bắt đầu gãi đầu,

and they realize that they learned it from their own elders,

và nhận ra rằng họ đã học được nó từ những người lớn tuổi hơn,

that their ancestors had lived and thrived on these foods for centuries

rằng tổ tiên của họ đã sống dựa vào chúng qua nhiều thế kỷ

before rice came their way,

trước khi gạo xuất hiện,

and were way healthier than their own generation.

và khỏe mạnh hơn thế hệ của chính họ.

So this is how food works,

Vì vậy, đây là cách thực phẩm vận hành,

how shame works:

cách sự xấu hổ vận hành

making food and food traditions disappear from people's lives and memories

làm cho thực phẩm và truyền thống biến mất khỏi cuộc sống và ký ức của mọi người

without their even realizing it.

mà thậm chí họ không nhận ra nó.

So how do we undo this trend?

Vậy làm thế nào để chúng ta quay lại xu hướng này?

How do we reclaim our beautiful and complex systems of natural food,

Làm thế nào để chúng ta đòi lại hệ thống đa dạng và đẹp đẽ của thức ăn tự nhiên,

food given to us lovingly by Mother Earth according to her own rhythm,

thức ăn được trao một cách yêu thương bởi Đất Mẹ theo cách riêng của cô ấy,

food prepared by our foremothers with joy

thức ăn được chuẩn bị bởi những người bà với niềm vui

and are eaten by our forefathers with gratitude,

và được ăn bởi những người ông với lòng biết ơn,

food that is healthy, local, natural,

những thực phẩm lành mạnh, bản sắc, tự nhiên,

varied, delicious,

đa dạng, ngon miệng

not requiring cultivation,

không yêu cầu sự trồng trọt

not damaging our ecology,

không làm hỏng hệ sinh thái của chúng ta,

not costing a thing?

không tốn kém một thứ gì?

We all need this food,

Tất cả chúng ta đều cần loại thực phẩm này,

and I don't think I have to tell you why.

và tôi không nghĩ rằng tôi cần phải giải thích tại sao.

I don't have to tell you about the global health crisis,

Tôi không cần phải nói với bạn về cuộc khủng hoảng sức khỏe toàn cầu,

climate change, water crisis,

biến đổi khí hậu, khủng hoảng nước,

soil fatigue,

sự mất chất của đất,

collapsing agricultural systems,

sự sụp đổ các hệ thống nông nghiệp,

all that.

tất cả những thứ đó.

But for me, equally important reasons why we need these foods

Nhưng với tôi, lý do quan trọng không kém tại sao chúng ta cần những thực phẩm này

are the deeply felt ones,

là những cảm nhận sâu sắc,

because food is so many things, you see.

bởi vì thực phẩm là rất nhiều điều, bạn sẽ thấy.

Food is nourishment, comfort,

Thức ăn là dinh dưỡng, tiện nghi,

creativity, community,

sự sáng tạo, cộng đồng,

pleasure, safety, identity

niềm vui, sự an toàn, bản sắc

and so much more.

và nhiều hơn nữa.

How we connect with our food

Cách chúng ta kết nối với thức ăn của mình

defines so much in our lives.

nói lên nhiều điều về cuộc sống của chúng ta.

It defines how we connect with our bodies,

Nó lý giải cách chúng ta kết nối với cơ thể mình,

because our bodies are ultimately food.

bởi vì cơ thể chúng ta sau cùng là thức ăn.

It defines our basic sense of connection

Nó lý giải ý nghĩa cơ bản của chúng ta về sự kết nối

with our existence.

với sự tồn tại.

We need these foods most today

Hiện nay chúng ta cần những thực phẩm này hơn bao giờ hết

to be able to redefine our space as humans

để có thể xác định lại không gian con người

within the natural scheme of things.

trong sơ đồ tự nhiên của mọi thứ.

And are we needing such a redefinition today?

Và ta có cần sự định lại như vậy ngày hôm nay không?

For me, the only real answer is love,

Đối với tôi, câu trả lời thực sự duy nhất là tình yêu,

because love is the only thing that counters shame.

bởi vì tình yêu là thứ duy nhất chống lại sự xấu hổ.

And how do we bring more of this love into our connections with our food?

Và làm thế nào chúng ta mang tình yêu nhiều hơn vào sự gắn kết với thực phẩm?

For me, love is, in a big way,

Đối với tôi, tình yêu là, theo một cách lớn lao,

about the willingness to slow down,

là về sự sẵn lòng để chậm lại,

to take the time to feel,

dành thời gian để cảm nhận,

sense, listen, inquire.

cảm giác, lắng nghe, tìm hiểu.

It could be listening to our own bodies.

Nó có thể là lắng nghe cơ thể của chúng ta.

What do they need beneath our food habits, beliefs

Chúng cần gì ở thói quen ăn uống, niềm tin

and addictions?

và ham muốn của chúng ta?

It could be taking time out to examine those beliefs.

Cần có thời gian để xem xét những niềm tin đó.

Where did they come from?

Chúng đến từ đâu?

It could be going back into our childhood.

Nó có thể trở lại thời thơ ấu của chúng ta.

What foods did we love then,

Thức ăn gì ta đã yêu mến sau đó,

and what has changed?

và những gì đã thay đổi?

It could be spending a quiet evening with an elder,

Nó có thể là dành một buổi tối yên tĩnh với người lớn tuổi,

listening to their food memories,

lắng nghe những kỷ niệm ẩm thực của họ,

maybe even helping them cook something they love

thậm chí có thể giúp họ nấu món gì đó họ yêu thích

and sharing a meal.

và chia sẻ một bữa ăn.

Love could be about remembering

Tình yêu có thể là về việc nhớ

that humanity is vast

rằng nhân loại rộng lớn

and food choices differ.

và lựa chọn thực phẩm là khác nhau.

It could be about showing respect and curiosity

Nó có thể là bày tỏ sự tôn trọng và hiếu kỳ

instead of censure

thay vì phê bình

when we see somebody enjoying a really unfamiliar food.

khi chúng ta thấy ai đó thích thú với một món ăn thực sự xa lạ.

Love could be taking the time to inquire,

Tình yêu có thể mất thời gian để tìm hiểu,

to dig up information,

để đào sâu thông tin,

reach out for connections.

và tiếp cận với các kết nối.

It could even be a quiet walk in the fynbos

Nó thậm chí có thể là đi dạo yên lặng giữa fynbos

to see if a certain plant speaks up to you.

để xem nếu một cây nào đó cất tiếng với bạn.

That happens.

Điều đó có thể xảy ra.

They speak to me all the time.

Chúng nói chuyện với tôi mọi lúc.

And most of all,

Và hầu hết tất cả,

love is to trust that these little exploratory steps

yêu là tin tưởng rằng những bước khám phá nhỏ

have the potential to lead us to something larger,

có tiềm năng để dẫn dắt chúng ta đến một cái gì đó lớn hơn,

sometimes to really surprising answers.

đôi khi là một câu trả lời thực sự đáng ngạc nhiên.

An indigenous medicine woman once told me

Một nữ dược sĩ bản địa đã từng nói với tôi

that love is to walk on Mother Earth

tình yêu là bước đi trên Đất Mẹ

as her most beloved child,

như đứa con thân yêu nhất của bà,

to trust that she values an honest intention

tin tưởng rằng bà ấy coi trọng sự trung thực

and knows how to guide our steps.

và biết dẫn bước chúng ta thế nào.

I hope I have inspired you

Tôi hy vọng tôi đã truyền cảm hứng cho bạn

to start reconnecting with the food of your ancestors.

để bắt đầu kết nối lại với thực phẩm của cha ông bạn.

Thank you for listening.

Cảm ơn vì đã lắng nghe.

(Applause)

(Vỗ tay)