The lie that invented racism | John Biewen

Transcriber: Joseph Geni Reviewer: Camille Martínez

Translator: Altina Korça Reviewer: Erona Mjekiqi

What is up with us white people?

Çfarë po ndodh me ne njerëzit e bardhë?

(Laughter)

(Të qeshura)

I've been thinking about that a lot the last few years,

E kam menduar shumë këtë gjë vitet e fundit

and I know I have company.

dhe e di që nuk jam i vetmi

Look, I get it --

Shikoni, e kuptoj

people of color have been asking that question for centuries.

njerëzit me ngjyrë kanë shekuj duke e bërë këtë pyetje

But I think a growing number of white folks are too,

Por mendoj që një numër në rritje i njerëzve të bardhë po e bëjnë poashtu,

given what's been going on out there

duke marrë parasysh çfarë po ndodhë

in our country.

në vendin tonë.

And notice I said, "What's up with us white people?"

Dhe vini re unë thashë ''Çfarë po ndodh me ne njerëzit e bardhë?''

because right now, I'm not talking about those white people,

sepse në këtë moment, nuk jam duke folur për ata njerëzit e bardhë,

the ones with the swastikas and the hoods and the tiki torches.

ata me kryçet e thyera dhe me kapele e me pishtarë.

They are a problem and a threat.

Ata jenë një problem dhe një kërcënim.

They perpetrate most of the terrorism in our country,

Janë përgjegjës për shumicën e terrorizmit në vendin tonë

as you all in Charlottesville know better than most.

siç ju në Charlottesville e dini më mirë se shumica.

But I'm talking about something bigger and more pervasive.

Por unë po flas për diçka më të madhe dhe më të përhapur.

I'm talking about all of us,

Unë jam duke folur për të gjithë ne

white folks writ large.

njerëzit e bardhë hapur dhe qartë.

And maybe, especially, people sort of like me,

Dhe ndoshta, sidomos, njerëzit sikur unë,

self-described progressive,

i vetë-pëshkruar si progresiv,

don't want to be racist.

s'dua të jem racist.

Good white people.

Njerëzit e bardhë të mirë.

(Laughter)

(Të qeshura)

Any good white people in the room?

Ndonjë njeri i mirë i bardhë në sallë?

(Laughter)

(Të qeshura)

I was raised to be that sort of person.

Jam rritur të jem ai lloj njeriu.

I was a little kid in the '60s and '70s,

Isha fëmijë i vogël në të 60-tat dhe 70-tat

and to give you some sense of my parents:

dhe për të ju dhënë një përshtypje të prindërve të mi:

actual public opinion polls at the time

sondazhet aktuale të opinionit publik në atë kohë

showed that only a small minority, about 20 percent of white Americans,

treguan që vetëm një pakicë e vogël, e rreth 20 përqind të amerikanëve të bardhë

approved and supported

pranuan dhe mbështetën

Martin Luther King and his work with the civil rights movement

Martin Luther King dhe punën e tij me lëvizjen e të drejtave të njeriut

while Dr. King was still alive.

gjersa Dr.King ishte akoma gjallë.

Jam krenar të them, që prindërit e mi bënin pjesë në atë grup

I'm proud to say my parents were in that group.

Race got talked about in our house.

Raca ishte temë e folur në shtëpinë tonë

And when the shows that dealt with race would come on the television,

Dhe kur shfaqjet që kishin të bëjnë me racën dilnin në televizion,

they would sit us kids down, made sure we watched:

na ulnin neve fëmijëve para televizionit dhe siguroheshin që ishim duke shikuar

the Sidney Poitier movies, "Roots" ...

filmat e Sidney Poitier, ''Roots''...

The message was loud and clear,

Mesazhi ishte i lartë dhe i qartë,

and I got it:

dhe unë e kuptova:

racism is wrong; racists are bad people.

racizmi është gabim; racistët janë njerëz të këqinj.

At the same time,

Në të njejtën kohë,

we lived in a very white place in Minnesota.

ne jetonim në një vend me shumë njerëz të bardhë në Minnesota.

And I'll just speak for myself,

Dhe do të flas vetëm për vete,

I think that allowed me to believe that those white racists on the TV screen

mendoj që më ka lejuar të besoj se ata racistët e bardhë në ekranin e TV

were being beamed in from some other place.

po transmetoheshin nga ndonjë vend tjetër.

It wasn't about us, really.

Nuk ishte për ne, me të vërtetë.

I did not feel implicated.

Unë nuk ndihesha i implikuar

Now, I would say, I'm still in recovery from that early impression.

Tani, do të thoja, që jam akoma duke e marrë veten nga ajo përshtypje e parë.

I got into journalism

U futa në gazetari

in part because I cared about things like equality and justice.

një pjesë sepse më interesonin gjërat si barazia dhe drejtësia.

For a long time, racism was just such a puzzle to me.

Për një kohë të gjatë, racizmi ishte një enigmë për mua.

Why is it still with us when it's so clearly wrong?

Pse është akoma në mesin tonë kur është shumë e qartë që është gabim?

Why such a persistent force?

Pse kjo forcë kaq e vazhdueshme?

Maybe I was puzzled because I wasn't yet looking in the right place

Ndoshta isha në mëdyshje sepse akoma nuk isha duke shikuar në vendin e duhur

or asking the right questions.

ose duke pyetur pyetjet e duhura.

Have you noticed

A e keni vënë re

that when people in our mostly white media

që kur njerëzit në mediat tona kryesisht të bardha

report on what they consider to be racial issues,

raprtojnë në ato që konsiderojnë të jenë probleme racore,

what we consider to be racial issues,

çfarë ne konsiderojmë të jenë probleme racore,

what that usually means is that we're pointing our cameras

çfarë ajo zakonisht do të thotë është që ne po drejtojmë kamerat

and our microphones and our gaze

dhe mikrofonat tonë dhe vështrimin tonë

at people of color,

tek njerëzit me ngjyrë,

asking questions like,

duke bërë pyetje si,

"How are Black folks or Native Americans, Latino or Asian Americans,

Si janë njerëzit e me ngjyrë të zezë ose amerikanët vendas, latino ose

Aziatiko-Amerikanët, si janë duke kaluar?''

how are they doing?"

in a given community or with respect to some issue --

në një komunitet ose në lidhje me disa çështje

the economy, education.

ekonominë, edukimin.

I've done my share of that kind of journalism

Unë kam bërë pjesën time te atij lloji të gazetarisë

over many years.

përgjatë shumë viteve.

But then George Zimmerman killed Trayvon Martin,

Por pastaj George Zimmerman vrau Trayvon Martin,

followed by this unending string of high-profile police shootings

u ndoq nga një varg i pandalur i të shtënave nga policët e profilit të lartë

of unarmed Black people,

drejt njerëzve të zinj të paarmatosur

the rise of the Black Lives Matter movement,

ngritja e lëvizjes Black Lives Matter,

Dylann Roof and the Charleston massacre,

Dylann Roof dhe masakra e Charleston,

#OscarsSoWhite --

#OscarsSoWhite --

all the incidents from the day-to-day of American life,

të gjitha incidentet nga jeta e përditshme Amerikane

these overtly racist incidents

këto incidente haptazi raciste

that we now get to see because they're captured on smartphones

që ne tani mund ti shohim sepse po kapen në telefonat e mençur

and sent across the internet.

dhe po dërgohen nëpër internet.

And beneath those visible events,

Dhe nën këto incidente të dukshme,

the stubborn data,

këtyre informatave kokëforta,

the studies showing systemic racism in every institution we have:

studimet tregojnë racizmin sistemik në çdo institucion që kemi:

housing segregation, job discrimination,

ndarja e shtëpive, diskriminimi në punë,

the deeply racialized inequities in our schools

pabarazitë racionalisht të thella në shkollat tona

and criminal justice system.

dhe sistemin e drejtësisë penale.

And what really did it for me,

Dhe ajo që vërtetë më bëri të shoh

and I know I'm not alone in this, either:

dhe e di që nuk jam i vetëm në këtë:

the rise of Donald Trump

ngritja e Donad Trump

and the discovery that a solid majority of white Americans

dhe zbulimi që një shumicë e madhe e amerikanëve të bardhë

would embrace or at least accept

do e përvetësonin ose të paktën pranonin

such a raw, bitter kind of white identity politics.

ky lloj i tillë i papërpunuar, i hidhur i politikës së identitetit të bardhë.

This was all disturbing to me as a human being.

Kjo ishte e gjitha shqetësuese për mua si qenie njerëzore

As a journalist, I found myself turning the lens around,

Si gazetar, e gjeta veten duke e kthyer lenten përreth,

thinking,

duke menduar,

"Wow, white folks are the story.

''Wow, njerëzit e bardhë janë historia.

Whiteness is a story,"

E bardha është një histori.''

And also thinking, "Can I do that?

Dhe gjithashtu duke menduar, ''A mund ta bëjë këtë?

What would a podcast series about whiteness sound like?"

Si do të tingëllonte një seri e progameve në radio për bardhësinë?

(Laughter)

(Të qeshura)

"And oh, by the way -- this could get uncomfortable."

"Dhe oh, si dhe - kjo mund të bëhet e pakëndshme ".

I had seen almost no journalism that looked deeply at whiteness,

nuk kisha parë pothuajse asnjë gazetari që shikonte thellë në bardhësinë,

but, of course, people of color and especially Black intellectuals

por, patjetër, njerëzit me ngjyrë dhe sidomos intelektualët e zinj

have made sharp critiques of white supremacist culture

kanë bërë kritika të mprehta të kulturës supremaciste të bardhë

for centuries,

me shekuj

and I knew that in the last two or three decades,

dhe e dija që në dy apo tre dekadat e fundit

scholars had done interesting work

studiuesit kishin bërë punë interesante

looking at race through the frame of whiteness,

duke parë racën përmes kornizës së bardhësisë,

what it is, how we got it, how it works in the world.

çfarë është, si e morrëm atë, si funksionon në botë.

I started reading,

Fillova të lexoj,

and I reached out to some leading experts on race and the history of race.

dhe ju kërkova ndihmë disa ekspertëve udhëheqës në temën dhe historinë e racës.

One of the first questions I asked was,

Një nga pyetjet e para që më bënë ishte,

"Where did this idea of being a white person

''Prej nga të qenit person i bardhë

come from in the first place?"

erdhi si idea në rradhë të parë?''

Science is clear.

Shkenca është e qartë.

We are one human race.

Ne jemi një racë njerëzore.

We're all related,

Të gjithë jemi të lidhur

all descended from a common ancestor in Africa.

të gjithë rrjedhim nga një paraardhës i përbashkët në Afrikë.

Some people walked out of Africa into colder, darker places

Disa njerëz u larguan nga Afrika në vende më të ftohta dhe të errëta

and lost a lot of their melanin,

dhe humbën shumë nga melanina e tyre,

some of us more than others.

disa nga ne më shumë se tjerët

(Laughter)

(Të qeshura)

But genetically, we are all 99.9 percent the same.

Por gjenetikisht, ne jemi të gjithë 99.9 përqind të njejtë.

There's more genetic diversity within what we call racial groups

Ka më shumë diversitet gjenetik brenda atyre që ne i quajmë grupe racore

than there is between racial groups.

sesa ka midis grupeve racore.

There's no gene for whiteness or blackness or Asian-ness

Nuk ka gjen për të bardhën apo të zezën apo aziatiken

or what have you.

ose çfarëdo tjetër.

So how did this happen?

Atëherë, si ndodhi kjo?

How did we get this thing?

Si e morëm këtë gjë?

How did racism start?

Si filloi racizmi?

I think if you had asked me to speculate on that,

Mendoj se po të më kishe pyetur të spekuloj për këtë,

in my ignorance, some years ago,

në injorancën time, disa vite më parë,

I probably would have said,

Unë ndoshta do të kisha thënë,

"Well, I guess somewhere back in deep history,

"Epo, mendoj diku prapa thellë në histori ,

people encountered one another,

njerëzit u ndeshën me njëri-tjetrin,

and they found each other strange.

dhe ata e konsideruan njëri-tjetrin të çuditshëm.

'Your skin is a different color, your hair is different,

'Lëkura jote ka ngjyrë tjetër, flokët e tu janë ndryshe,

you dress funny.

ju visheni çuditshëm.

I guess I'll just go ahead and jump to the conclusion

Unë vetëm do shkoj përpara dhe të hidhem në përfundim

that since you're different

se meqë je ndryshe

that you're somehow less than me,

se je disi më pak se unë,

and maybe that makes it OK for me to mistreat you.'"

dhe ndoshta kjo e bën atë në rregull që unë të të keqtrajtoj ".

Right?

Apo jo?

Is that something like what we imagine or assume?

A është kjo si diçka çfarë imagjinojmë apo supozojmë?

And under that kind of scenario,

Dhe nën atë lloj skenari,

it's all a big, tragic misunderstanding.

e gjitha është një keqkuptim i madh, tragjik.

But it seems that's wrong.

Por duket se është e gabuar.

First of all, race is a recent invention.

Së pari, raca është një shpikje e kohëve të fundit.

It's just a few hundred years old.

është vetëm disa qindra vjeç e vjetër.

Before that, yes, people divided themselves

Para saj, po, njerëzit e ndanë veten e tyre

by religion, tribal group, language,

nga feja, grupi fisnor, gjuha,

things like that.

gjëra të tilla.

But for most of human history,

Por për shumicën e historisë njerëzore,

people had no notion of race.

njerëzit nuk kishin asnjë nocion të racës.

In Ancient Greece, for example --

Në Greqinë e Lashtë, për shembull -

and I learned this from the historian Nell Irvin Painter --

dhe këtë e mësova nga historiani Nell Irvin Painter -

the Greeks thought they were better than the other people they knew about,

grekët menduan se ishin më të mirë sesa njerëzit e tjerë të cilët njihnin,

but not because of some idea that they were innately superior.

por jo për shkak të ndonjë ideje se ata ishin natyrshëm superiorë.

They just thought that they'd developed the most advanced culture.

Ata thjesht menduan se kishin zhvilluar kulturën më të përparuar.

So they looked around at the Ethiopians,

Kështu që ata shikuan përreth Etiopianëve,

but also the Persians and the Celts,

por edhe persët dhe keltët,

and they said, "They're all kind of barbaric compared to us.

dhe ata thanë: "Ata janë të gjithë barbarikë në krahasim me ne.

Culturally, they're just not Greek."

Nga ana kulturore, ata thjesht nuk janë grekë ".

And yes, in the ancient world, there was lots of slavery,

Dhe po, në botën antike, kishte shumë skllavëri,

but people enslaved people who didn't look like them,

por njerëzit i robëruan njerëzit që nuk dukeshin si ta,

and they often enslaved people who did.

dhe ata shpesh skllavëronin njerëz që dukeshin.

Did you know that the English word "slave" is derived from the word "Slav"?

A e dini se fjala angleze "slave" rrjedh nga fjala "Sllav"?

Because Slavic people were enslaved by all kinds of folks,

Sepse njerëzit sllavë ishin skllavëruar nga të gjitha llojet e njerëzve,

including Western Europeans,

përfshirë evropianët perëndimorë,

for centuries.

per shekuj.

Slavery wasn't about race either,

Skllavëria nuk kishte të bënte as me racë,

because no one had thought up race yet.

sepse askush se kishte menduar racën akoma.

So who did?

Po kush e bëri?

I put that question to another leading historian,

I'a shtrova atë pyetje një historiani tjetër kryesor,

Ibram Kendi.

Ibram Kendi.

I didn't expect he would answer the question

Nuk e prisja që ai do t’i përgjigjej asaj pyetje

in the form of one person's name and a date,

në formën e emrit të një personi dhe një date,

as if we were talking about the light bulb.

sikur po flisnim rreth llambës.

(Laughter)

(Të qeshura)

But he did.

Por ai e bëri.

(Laughter)

(Të qeshura)

He said, in his exhaustive research,

Ai tha, në hulumtimin e tij të lodhshëm,

he found what he believed to be the first articulation of racist ideas.

ai gjeti atë që besonte të ishte artikulimi i parë i ideve raciste.

And he named the culprit.

Dhe ai e quajti fajtorin.

Ky njeri duhet të jetë më i famshëm,

This guy should be more famous,

or infamous.

ose famëkeq.

His name is Gomes de Zurara.

Emri i tij është Gomes de Zurara.

Portuguese man.

Burrë portugez.

Wrote a book in the 1450s

Shkroi një libër në vitet 1450

në të cilën ai bëri diçka që askush nuk e kishte bërë kurrë më parë,

in which he did something that no one had ever done before,

according to Dr. Kendi.

sipas Dr.Kendi.

He lumped together all the people of Africa --

Ai ngjiti së bashku të gjithë njerëzit e Afrikës -

a vast, diverse continent --

një kontinent i gjerë, i larmishëm -

and he described them as a distinct group,

dhe ai i përshkroi ata si një grup i veçantë,

inferior and beastly.

inferior dhe shtazarak.

Never mind that in that precolonial time

Duke mos pasur mendjen se në atë kohë parakoloniale

some of the most sophisticated cultures in the world were in Africa.

disa nga kulturat më të sofistikuara në botë ishin në Afrikë.

Why would this guy make this claim?

Pse do ta bënte ky njeri këtë pretendim?

Turns out, it helps to follow the money.

Rezulton se, i ndihmon për të ndjekur paratë.

First of all, Zurara was hired to write that book

Para së gjithash, Zurara u punësua për të shkruar atë libër

by the Portuguese king,

nga mbreti Portugez,

and just a few years before,

dhe vetëm disa vjet më parë,

slave traders --

tregtarët e skllevërve -

here we go --

ja ku po shkojmë-

slave traders tied to the Portuguese crown

tregtarët e skllevërve të lidhur me kurorën Portugeze

had effectively pioneered the Atlantic slave trade.

në mënyrë efektive kishte filluar tregtinë e skllevërve në Atlantik.

They were the first Europeans to sail directly to sub-Saharan Africa

Ata ishin evropianët e parë të lundrojnë drejt në Afrikën nën-Sahariane

to kidnap and enslave African people.

për të rrëmbyer dhe skllavëruar njerëzit afrikanë.

So it was suddenly really helpful

Kështu që papritmas ishte vërtet e dobishme

to have a story about the inferiority of African people

të kemi një histori për inferioritetin e njerëzve afrikanë

to justify this new trade

për të justifikuar këtë tregti të re

to other people, to the church,

për njerëzit e tjerë, për kishën,

to themselves.

për veten e tyre.

And with the stroke of a pen,

Dhe me një vijë të një stilolapsi,

Zurara invented both blackness and whiteness,

Zurara i shpiku të dyja të zezën dhe bardhën,

because he basically created the notion of blackness

sepse ai në thelb krijoi nocioni e të qenit i zi.

through this description of Africans,

përmes këtij përshkrimi të afrikanëve,

and as Dr. Kendi says,

dhe siç thotë Dr. Kendi,

blackness has no meaning without whiteness.

e zeza nuk ka kuptim pa të bardhën.

Other European countries followed the Portuguese lead

Vendet e tjera evropiane ndoqën shembullin e portugezëve

in looking to Africa for human property and free labor

për kërkim në Afrikës për pronë njerëzore dhe punë falas

and in adopting this fiction

dhe në miratimin e këtij trillimi

about the inferiority of African people.

për inferioritetin e njerëzve afrikanë.

I found this clarifying.

Mua mu duk sqaruese.

Racism didn't start with a misunderstanding,

Racizmi nuk filloi nga një keqkuptim,

it started with a lie.

filloi me një gënjeshtër.

Meanwhile, over here in colonial America,

Ndërkohë, këtu në Amerikën koloniale,

the people now calling themselves white got busy taking these racist ideas

njerëzit që tani e quajnë veten të bardhë ishin të zënë duke marrë këto ide raciste

and turning them into law,

dhe duke i kthyer ato në ligj,

laws that stripped all human rights from the people they were calling Black

ligje që zhveshën të gjitha të drejtat e njeriut nga njerëzit që i quanin të zinj

and locking them into our particularly vicious brand of chattel slavery,

dhe mbylljen e tyre në veçanti në markën tonë të egër të pronës së skllavërisë,

and laws that gave even the poorest white people benefits,

dhe ligjeve që u dhanë përfitime edhe njerëzve të bardhë më të varfër,

not big benefits in material terms

përfitime jo të mëdha në aspektin material

but the right to not be enslaved for life,

por e drejta për të mos qenë të skllavëruar përjetë,

the right to not have your loved ones torn from your arms and sold,

të drejtën për të mos pasur të dashurit tuaj marrë nga krahët e juaj dhe shitur,

and sometimes real goodies.

dhe ndonjëherë të mira të vërteta.

The handouts of free land in places like Virginia

Shpërndarjet e tokës falas në vende si Virxhinia

to white people only

vetëm për njerëzit e bardhë

started long before the American Revolution

filluar shumë më parë se Revolucioni Amerikan

and continued long after.

dhe vazhduar shumë më vonë.

Now, I can imagine

Tani, mund ta imagjinoj

there would be people listening to me -- if they're still listening --

do të kishte njerëz që më dëgjonin - nëse ata janë ende duke dëgjuar

who might be thinking,

që mund të mendojnë

"Come on, this is all ancient history. Why does this matter?

"Eja, kjo është e gjitha histori e lashtë. Pse ka rëndësi kjo?

Things have changed.

Gjërat kanë ndryshuar.

Can't we just get over it and move on?"

A nuk mundemi thjesht ta kapërcejmë atë dhe të vazhdojmë tutje? "

Right?

Apo jo?

But I would argue, for me certainly,

Por unë do të argumentoja, për mua sigurisht,

duke mësuar këtë histori ka sjellë një zhvendosje të vërtetë

learning this history has brought a real shift

in the way that I understand racism today.

në mënyrën se si unë e kuptoj racizmin sot.

To review, two quick takeaways from what I've said so far:

Për të rishikuar, dy gjëra të shpejta për ti marrë nga sa kam thënë deri më tani

one, race is not a thing biologically,

një, raca nuk është një gjë biologjikisht,

it's a story some people decided to tell;

është një histori që disa njerëz vendosën të tregonin;

and two, people told that story

dhe dy, njerëzit treguan atë histori

to justify the brutal exploitation of other human beings for profit.

për të justifikuar shfrytëzimin brutal të qenieve të tjera njerëzore për përfitim.

I didn't learn those two facts in school.

Unë nuk i mësova ato dy fakte në shkollë.

I suspect most of us didn't.

Unë dyshoj se shumica nuk i mësuam

If you did, you had a special teacher.

Nëse i keni mësuar keni pasur një mësues special.

Right?

Apo jo?

But once they sink in,

Por sapo të zhyten në mendjen tonë

for one thing, it becomes clear

për një gjë, bëhet e qartë

that racism is not mainly a problem of attitudes,

se racizmi nuk është kryesisht një problem i qëndrimeve,

of individual bigotry.

të fanatizmit individual.

No, it's a tool.

Jo, është një mjet.

It's a tool to divide us and to prop up systems --

Është një mjet për të na ndarë dhe për të ngritur sistemet -

economic, political and social systems

sistemet ekonomike, politike dhe sociale

that advantage some people and disadvantage others.

të japin avantazhpër disa njerëz dhe disavantazh për tjerët.

And it's a tool to convince a lot of white folks

Është mjet për të bindur shumë njerëz të bardhë

who may or may not be getting a great deal out of our highly stratified society

që mund të jenë duke marrë ose jo, shumë jashtë shoqërisë sonë të shtresuar

to support the status quo.

për të mbështetur status quo-në.

"Could be worse. At least I'm white."

"Mund të jetë më keq. Të paktën unë jam i bardhë"

Once I grasped the origins of racism,

Sapo kuptova origjinën e racizmit,

I stopped being mystified by the fact that it's still with us.

Unë pushova së qeni i mistifikuar nga fakti se është akoma me ne.

I guess, you know, looking back,

Mendoj, e dini, duke parë prapa,

I thought about racism as being sort of like the flat Earth --

Kam menduar për racizmin si një lloj si për Tokën e rrafshët

just bad, outdated thinking that would fade away on its own

thjesht mendim i keq, i vjetruar që do të zbehej vetvetiu

before long.

pa kaluar shumë kohë.

But no, this tool of whiteness

Por jo, ky mjet i bardhësisë

is still doing the job it was invented to do.

është ende duke bërë punën që u shpik për të bërë.

Powerful people go to work every day,

Njerëz të fuqishëm shkojnë në punë çdo ditë,

leveraging and reinforcing this old weapon

duke shfrytëzuar dhe përforcuar këtë armë të vjetër

in the halls of power,

në sallat e pushtetit,

in some broadcast studios we could mention ...

në disa studio transmetuese mund të përmendim ...

And we don't need to fuss over

Nuk kemi nevojë të zhurmojmë

whether these people believe what they're saying,

nëse këta njerëy besojnë atë që po thonë

whether they're really racist.

nëse ata vërtetë janë racistë.

That's not what it's about.

Kjo nuk është ajo për të cilën bëhet fjalë.

It's about pocketbooks and power.

Bëhet fjalë për librat e xhepave dhe fuqinë.

Finally, I think the biggest lesson of all --

Më në fund, mendoj mësimi më i madh nga të gjithë -

and let me talk in particular to the white folks for a minute:

dhe më lini të flas në veçanti te njerëzit e bardhë për një minutë:

once we understand that people who look like us

sapo të kuptojmë se njerëzit të cilët duken si ne

invented the very notion of race

shpikën nocionin e racës

in order to advantage themselves and us,

në mënyrë që të përfitojnë nga vetja dhe ne,

isn't it easier to see that it's our problem to solve?

a nuk është më e lehtë për të parë që është problemi ynë për ta zgjidhur?

It's a white people problem.

është problem i njerëzve të bardhë.

I'm embarrassed to say that for a long time,

Jam i turpëruar të them që për një kohë të gjatë,

I thought of racism as being mainly a struggle for people of color to fight,

Mendoja se racizmi ishte kryesisht një luftë që njerëzit me ngjyrë duhej luftuar,

sort of like the people on the TV screen when I was a kid.

si njerëzit në ekranin e televizorit kur isha fëmijë.

Or, as if I was on the sidelines at a sports contest,

Ose, sikur të isha anash në një garë sportive,

on one side people of color,

në njërën anë njerëzit me ngjyrë,

on the other those real racists,

nga ana tjetër ata racistë të vërtetë,

the Southern sheriff,

Sherifi Jugor,

the people in hoods.

njerëzit me kapuçë.

And I was sincerely rooting for people of color to win the struggle.

Dhe sinqerisht po shpresoja që njerëzit me ngjyrë të fitojnë luftën.

But no.

Por jo.

There are no sidelines.

Nuk ka anë.

We're all in it.

Jemi të gjithë së bashku.

We are implicated.

Jemi të implikuar.

And if I'm not joining the struggle to dismantle a system

Dhe nëse nuk po i bashkohem luftës për të çmontuar një sistem

that advantages me,

kjo më jep përparësi,

I am complicit.

Unë jam bashkëpunëtor.

This isn't about shame or guilt.

Kjo nuk ka të bëjë me turpin apo fajin.

White guilt doesn't get anything done,

Faji i bardhë nuk bën asgjë,

and honestly, I don't feel a lot of guilt.

dhe sinqerisht, nuk ndiej shumë faj.

History isn't my fault or yours.

Historia nuk është faji im apo i juaji.

What I do feel is a stronger sense of responsibility

Ajo që unë ndiej është një sens i fortë të përgjegjësisë

to do something.

për të bërë diçka.

All this has altered the way that I think about and approach my work

E gjithë kjo ka ndryshuar rrugën që mendoj dhe i qasem punës sime

as a documentary storyteller

si tregimtar dokumentaresh

and as a teacher.

dhe si mësues.

But beyond that, besides that, what does it mean?

Por përtej kësaj, përveç kësaj, çfarë do të thotë?

What does it mean for any of us?

Ç'do të thotë për secilin prej nesh?

Does it mean that we support leaders

A do të thotë se ne mbështesim udhëheqësit

who want to push ahead with a conversation about reparations?

që duan të shtyjnë përpara me një bisedë rreth reparacioneve?

In our communities,

Në komunitetet tona,

are we finding people who are working to transform unjust institutions

a po gjejmë njerëz që punojnë për të transformuar institucionet e padrejta

and supporting that work?

dhe duke mbështetur atë punë?

At my job,

Në punën time

am I the white person who shows up grudgingly

a jam unë personi i bardhë i cili shfaqet me inat

for the diversity and equity meeting,

për takimin e diversitetit dhe barazisë,

or am I trying to figure out how to be a real accomplice

apo mundohem ta kuptoj si të jem bashkëpunëtor i vërtetë

to my colleagues of color?

për kolegët të mi me ngjyrë?

Seems to me wherever we show up,

Më duket s kudo ku shfaqemi,

we need to show up with humility and vulnerability

duhet të shfaqemi me përulësi dhe dhembshuri

and a willingness to put down this power that we did not earn.

dhe një gatishmëri për të ulur poshtë këtë fuqi që nuk e fituam.

I believe we also stand to benefit

Besoj se edhe ne mund të përfitojmë

if we could create a society

nëse do të mund të krijonim një shoqëri

that's not built on the exploitation or oppression of anyone.

që nuk është ndërtuar mbi shfrytëzimin apo shtypjen e dikujt.

But in the end we should do this,

Por në fund të fundit ne duhet ta bëjmë këtë,

we should show up,

ne duhet të shfaqemi,

figure out how to take action.

të kuptojmë se si të veprohet.

Sepse është e drejtë.

Because it's right.

Thank you.

Faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)