Is the world getting better or worse? A look at the numbers | Steven Pinker

Tłumaczenie: Marek Wilkowski Korekta: Rysia Wand

Many people face the news each morning

Wiele osób słucha porannych wiadomości,

with trepidation and dread.

drżąc ze strachu.

Every day, we read of shootings,

Codziennie słyszymy o strzelaninach,

inequality, pollution, dictatorship,

nierówności, zanieczyszczeniu, dyktaturach,

war and the spread of nuclear weapons.

wojnie i broni atomowej.

These are some of the reasons

To niektóre z powodów

that 2016 was called the "Worst. Year. Ever."

nazwania 2016 roku

"Najgorszym. Możliwym. Rokiem".

Until 2017 claimed that record --

Do czasu aż 2017 okazał się gorszy...

(Laughter)

(Śmiech)

and left many people longing for earlier decades,

a wiele osób tęsknie wspominało minione dekady,

when the world seemed safer, cleaner and more equal.

gdy świat zdawał się bezpieczniejszy, czystszy i równiejszy.

But is this a sensible way to understand the human condition

Ale czy jest to rozsądny punkt widzenia, zrozumienia stanu ludzkości

in the 21st century?

w XXI wieku?

As Franklin Pierce Adams pointed out,

Jak wskazał Franklin Pierce Adams,

"Nothing is more responsible for the good old days

"Nic tak nie wpływa na stare dobre czasy,

than a bad memory."

jak kiepska pamięć".

(Laughter)

(Śmiech)

You can always fool yourself into seeing a decline

Łatwo można się oszukać,

if you compare bleeding headlines of the present

porównując współczesne krwawe nagłówki

with rose-tinted images of the past.

z różowymi obrazami z przeszłości.

What does the trajectory of the world look like

Jak wygląda świat,

when we measure well-being over time using a constant yardstick?

jeśli do badania użyjemy tej samej miary?

Let's compare the most recent data on the present

Porównajmy najświeższe współczesne dane

with the same measures 30 years ago.

z tymi samymi sprzed 30 lat.

Last year, Americans killed each other at a rate of 5.3 per hundred thousand,

Rok temu w USA było 5,3 zabójstw na sto tysięcy osób,

had seven percent of their citizens in poverty

7% obywateli żyło w ubóstwie,

and emitted 21 million tons of particulate matter

wyemitowaliśmy 21 milionów ton cząstek stałych,

and four million tons of sulfur dioxide.

oraz 4 miliony ton dwutlenku siarki.

But 30 years ago, the homicide rate was 8.5 per hundred thousand,

Jednak 30 lat temu wskaźnik zabójstw wynosił 8,5 na sto tysięcy,

poverty rate was 12 percent

wskaźnik nędzy wynosił 12 procent,

and we emitted 35 million tons of particulate matter

wyemitowaliśmy 35 milionów ton cząstek stałych

and 20 million tons of sulfur dioxide.

oraz 20 milionów ton dwutlenku siarki.

What about the world as a whole?

Jak to wyglądało na świecie?

Last year, the world had 12 ongoing wars,

Rok temu na świecie toczyło się 12 wojen,

60 autocracies,

istniało 60 autokracji,

10 percent of the world population in extreme poverty

10% populacji żyło w skrajnej nędzy

and more than 10,000 nuclear weapons.

i istniało ponad 10 000 ładunków nuklearnych.

But 30 years ago, there were 23 wars,

30 lat temu toczyły się 23 wojny,

85 autocracies,

istniało 85 autokracji,

37 percent of the world population in extreme poverty

37% populacji świata żyło w skrajnej nędzy,

and more than 60,000 nuclear weapons.

istniało ponad 60 000 ładunków jądrowych.

True, last year was a terrible year for terrorism in Western Europe,

Faktycznie, miniony rok upłynął pod znakiem terroryzmu

w Europie Zachodniej,

with 238 deaths,

skutkując 238 zabitymi,

but 1988 was worse with 440 deaths.

jednak rok 1988 był gorszy z 440 zabitymi.

What's going on?

Co się dzieje?

Was 1988 a particularly bad year?

Czy 1988 rok był wyjątkowo zły?

Or are these improvements a sign that the world, for all its struggles,

Czy ta poprawa wskazuje, że mimo problemów

gets better over time?

świat z czasem staje się lepszy?

Might we even invoke the admittedly old-fashioned notion of progress?

Czy moglibyśmy przywołać staromodne pojęcie postępu?

To do so is to court a certain amount of derision,

Narażamy się w ten sposób na kpiny,

because I have found that intellectuals hate progress.

bo intelektualiści nienawidzą postępu.

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Brawa)

And intellectuals who call themselves progressive really hate progress.

Progresywni intelektualiści naprawdę nienawidzą postępu.

(Laughter)

(Śmiech)

Now, it's not that they hate the fruits of progress, mind you.

Nie że nienawidzą owoców postępu.

Most academics and pundits

Większość naukowców i ekspertów

would rather have their surgery with anesthesia than without it.

wolałoby operację pod narkozą niż bez.

It's the idea of progress that rankles the chattering class.

Idea postępu wywołuje szum na sali.

If you believe that humans can improve their lot, I have been told,

Niektórzy uważają twierdzenie, że ludzie mogą poprawić swój los,

that means that you have a blind faith

za ślepą wiarę

and a quasi-religious belief in the outmoded superstition

oraz pseudo religijne przywiązanie do przestarzałych przesądów

and the false promise of the myth of the onward march

i fałszywej obietnicy mitu

of inexorable progress.

nieubłaganego postępu.

You are a cheerleader for vulgar American can-doism,

To kibicowanie wulgarnemu "damy radę",

with the rah-rah spirit of boardroom ideology,

naiwnej ideologii sal konferencyjnych

Silicon Valley and the Chamber of Commerce.

Doliny Krzemowej i Izby Handlu.

You are a practitioner of Whig history,

To praktykowanie wigowskego mitu historycznego,

a naive optimist, a Pollyanna and, of course, a Pangloss,

naiwny optymizm, Pollyanna i oczywiście Pangloss,

alluding to the Voltaire character who declared,

czyli postać od Voltaire'a, która twierdziła:

"All is for the best in the best of all possible worlds."

"Wszystko jest jak najlepiej w najlepszym z możliwych światów".

Well, Professor Pangloss, as it happens, was a pessimist.

Tak się złożyło, że profesor Pangloss był pesymistą.

A true optimist believes there can be much better worlds

Prawdziwy optymista wierzy, że istnieje znacznie lepszy świat

than the one we have today.

niż obecny.

But all of this is irrelevant,

Wszystko to jest jednak nieistotne,

because the question of whether progress has taken place

ponieważ dostrzeganie postępu

is not a matter of faith

nie jest kwestią wiary

or having an optimistic temperament or seeing the glass as half full.

ani optymistycznego postrzegania szklanki w połowie pełnej.

It's a testable hypothesis.

To możliwa do udowodnienia hipoteza.

For all their differences,

Pomimo różnic

people largely agree on what goes into human well-being:

ludzie w zasadzie zgadzają się, co wpływa na dobre samopoczucie:

life, health, sustenance, prosperity, peace, freedom, safety, knowledge,

życie, zdrowie, jedzenie, dobrobyt, pokój, wolność, bezpieczeństwo, wiedza,

leisure, happiness.

czas wolny, szczęście.

All of these things can be measured.

Wszystko to jest mierzalne.

If they have improved over time, that, I submit, is progress.

Jeżeli z biegiem czasu ulega poprawie, uważam to za postęp.

Let's go to the data,

Spójrzmy na liczby,

beginning with the most precious thing of all, life.

zaczynając od najcenniejszego - życia.

For most of human history, life expectancy at birth was around 30.

Przez większość historii ludzkości średnia wieku wynosiła około 30 lat.

Today, worldwide, it is more than 70,

Obecnie przekracza 70 lat,

and in the developed parts of the world,

a w krajach rozwiniętych - 80.

more than 80.

250 years ago, in the richest countries of the world,

250 lat temu w krajach najzamożniejszych

a third of the children did not live to see their fifth birthday,

trzecia część dzieci nie dożywała piątych urodzin,

before the risk was brought down a hundredfold.

po czym ryzyko śmierci zmniejszono stukrotnie.

Today, that fate befalls less than six percent of children

Obecnie taki los spotyka mniej niż 6% dzieci

in the poorest countries of the world.

żyjących w najbiedniejszych krajach.

Famine is one of the Four Horsemen of the Apocalypse.

Głód jest jednym z Jeźdźców Apokalipsy.

It could bring devastation to any part of the world.

Może zrujnować dowolne miejsce na świecie.

Today, famine has been banished

Obecnie głód zepchnięto

to the most remote and war-ravaged regions.

do najodleglejszych i trawionych wojną regionów.

200 years ago, 90 percent of the world's population

200 lat temu 90% populacji świata

subsisted in extreme poverty.

żyło w skrajnej biedzie.

Today, fewer than 10 percent of people do.

Dziś jest to mniej niż 10% ludzi.

For most of human history,

Przez większość historii ludzkości

the powerful states and empires

silne kraje i imperia

were pretty much always at war with each other,

niemal nieustannie toczyły między sobą wojny,

and peace was a mere interlude between wars.

a pokój był stanem przejściowym.

Today, they are never at war with each other.

Obecnie wcale nie walczą ze sobą.

The last great power war

Ostatnia wielka wojna

pitted the United States against China 65 years ago.

toczyła się między USA i Chinami 65 lat temu.

More recently, wars of all kinds have become fewer and less deadly.

Od niedawna różnego rodzaju wojny są rzadsze i mniej zabójcze.

The annual rate of war has fallen from about 22 per hundred thousand per year

Śmiertelność w wyniku wojny spadła z około 22 na sto tysięcy rocznie

in the early '50s to 1.2 today.

we wczesnych latach 50., do 1,2 obecnie.

Democracy has suffered obvious setbacks

Demokracja ucierpiała wyraźnie

in Venezuela, in Russia, in Turkey

w Wenezueli, Rosji i Turcji

and is threatened by the rise of authoritarian populism

oraz jest zagrożona autorytarnym populizmem

in Eastern Europe and the United States.

w Europie Wschodniej i USA.

Yet the world has never been more democratic

Mimo to świat nigdy nie był bardziej demokratyczny

than it has been in the past decade,

niż w ciągu ostatnich dziesięciu lat,

with two-thirds of the world's people living in democracies.

kiedy dwie trzecie populacji świata żyje w demokracji.

Homicide rates plunge whenever anarchy and the code of vendetta

Wskaźniki zabójstw spadają, gdy anarchia i prawo zemsty

are replaced by the rule of law.

są zastępowane przez rządy prawa.

It happened when feudal Europe was brought under the control of centralized kingdoms,

Stało się to, gdy feudalna Europa

trafiła pod kontrolę scentralizowanych królestw,

so that today a Western European

dlatego dla współczesnego Europejczyka z Zachodu

has 1/35th the chance of being murdered

ryzyko zostania ofiarą morderstwa jest 35-krotnie mniejsze

compared to his medieval ancestors.

niż dla jego średniowiecznego przodka.

It happened again in colonial New England,

Miało to także miejsce w kolonialnej Nowej Anglii,

in the American Wild West when the sheriffs moved to town,

na Dzikim Zachodzie, gdy pojawili się szeryfowie,

and in Mexico.

a także w Meksyku.

Indeed, we've become safer in just about every way.

Jesteśmy bezpieczniejsi pod każdym względem.

Over the last century, we've become 96 percent less likely

Przez ostatnie sto lat o 96% spadło ryzyko

to be killed in a car crash,

śmierci w wypadku samochodowym,

88 percent less likely to be mowed down on the sidewalk,

o 88% spadło ryzyko potrącenia na chodniku,

99 percent less likely to die in a plane crash,

o 99% niższe jest ryzyko śmierci w katastrofie lotniczej,

95 percent less likely to be killed on the job,

o 95% rzadziej giniemy w wypadkach przy pracy,

89 percent less likely to be killed by an act of God,

o 89% spadło ryzyko śmierci w wyniku dopustu Bożego,

such as a drought, flood, wildfire, storm, volcano,

jak susza, powódź, pożar, burza, wybuch wulkanu,

landslide, earthquake or meteor strike,

lawina, trzęsienie ziemi, uderzenie meteorytu,

presumably not because God has become less angry with us

prawdopodobnie nie dlatego, że Bóg mniej się na nas gniewa,

but because of improvements in the resilience of our infrastructure.

ale z racji rozwoju wytrzymałości infrastruktury.

And what about the quintessential act of God,

Co w przypadku prawdziwego aktu Bożego,

the projectile hurled by Zeus himself?

pocisku samego Zeusa?

Yes, we are 97 percent less likely to be killed by a bolt of lightning.

Faktycznie, szansa na śmierć od porażenia piorunem spadła o 97%.

(Śmiech)

Before the 17th century,

Przed XVII wiekiem

no more than 15 percent of Europeans could read or write.

mniej niż 15% Europejczyków umiało czytać lub pisać.

Europe and the United States achieved universal literacy

Europa i USA osiągnęły pełną piśmienność

by the middle of the 20th century,

w połowie XX wieku,

and the rest of the world is catching up.

a reszta świata ich dogania.

Today, more than 90 percent of the world's population

Obecnie ponad 90% światowej populacji

under the age of 25 can read and write.

w wieku do 25 lat umie czytać i pisać.

In the 19th century, Westerners worked more than 60 hours per week.

W XIX wieku mieszkańcy Zachodu pracowali ponad 60 godzin tygodniowo.

Today, they work fewer than 40.

Obecnie jest to mniej niż 40.

Thanks to the universal penetration of running water and electricity

Dzięki powszechnemu dostępowi do bieżącej wody oraz elektryczności

in the developed world

w krajach rozwiniętych

and the widespread adoption of washing machines, vacuum cleaners,

oraz rozpowszechnieniu pralek, odkurzaczy,

refrigerators, dishwashers, stoves and microwaves,

lodówek, zmywarek, kuchenek i mikrofalówek

the amount of our lives that we forfeit to housework

ilość czasu poświęcanego na prac domowe

has fallen from 60 hours a week

spadł z 60 godzin tygodniowo,

to fewer than 15 hours a week.

poniżej 15 godzin tygodniowo.

Do all of these gains in health, wealth, safety, knowledge and leisure

Czy te usprawnienia w zdrowiu,

bogactwie, bezpieczeństwie, wiedzy i czasie wolnym

make us any happier?

czynią nas szczęśliwszymi?

The answer is yes.

Tak.

In 86 percent of the world's countries,

W 86% krajów świata

happiness has increased in recent decades.

poziom szczęścia wzrósł w minionych dziesięcioleciach.

Well, I hope to have convinced you

Mam nadzieję, że was przekonałem,

that progress is not a matter of faith or optimism,

że postęp nie jest kwestią wiary czy optymizmu,

but is a fact of human history,

lecz faktem w historii ludzkości,

indeed the greatest fact in human history.

największym faktem w historii ludzkości.

And how has this fact been covered in the news?

Jak tę prawdę prezentują media?

(Laughter)

(Śmiech)

A tabulation of positive and negative emotion words in news stories

Zestawienie pozytywnych i negatywnych zwrotów w wiadomościach

has shown that during the decades in which humanity has gotten healthier,

wskazało, że podczas gdy ludzkość stawała się zdrowsza,

wealthier, wiser, safer and happier,

bogatsza, mądrzejsza, bezpieczniejsza i szczęśliwsza,

the "New York Times" has become increasingly morose

"New York Times" stał się bardziej posępny,

and the world's broadcasts too have gotten steadily glummer.

tak samo jak nadawane informacje stawały się coraz bardziej ponure.

Why don't people appreciate progress?

Czemu ludzie nie doceniają postępu?

Part of the answer comes from our cognitive psychology.

Część odpowiedzi daje psychologia poznawcza.

We estimate risk using a mental shortcut called the "availability heuristic."

Oceniamy ryzyko, stosując skrót myślowy, zwany "heurystyką dostępności'.

The easier it is to recall something from memory,

Im łatwiej przywołać coś z pamięci,

the more probable we judge it to be.

tym bardziej jest to prawdopodobne.

The other part of the answer comes from the nature of journalism,

Druga część wynika z natury dziennikarstwa,

captured in this satirical headline from "The Onion,"

ujętej w satyrycznym nagłówku z "The Onion":

"CNN Holds Morning Meeting to Decide

"Na porannym spotkaniu CNN zapadnie decyzja,

What Viewers Should Panic About For Rest of Day."

o co widzowie mają panikować przez resztę dnia".

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Brawa)

News is about stuff that happens, not stuff that doesn't happen.

Newsy są o tym, co się stało, a nie, co się nie stało.

You never see a journalist who says,

Nigdy nie zobaczycie dziennikarza mówiącego:

"I'm reporting live from a country that has been at peace for 40 years,"

"Nadaję na żywo z kraju,

który od ponad 40 lat jest w stanie pokoju"

or a city that has not been attacked by terrorists.

albo miasta nie zaatakowanego przez terrorystów.

Also, bad things can happen quickly,

Poza tym złe rzeczy dzieją się nagle,

but good things aren't built in a day.

ale dobre nie dzieją się w przeciągu dnia.

The papers could have run the headline,

Gazety mogłyby pisać na pierwszych stronach:

"137,000 people escaped from extreme poverty yesterday"

"137 000 osób uniknęło wczoraj ciężkiego ubóstwa"

every day for the last 25 years.

codziennie, przez ostatnich 25 lat.

That's one and a quarter billion people leaving poverty behind,

To 1,25 miliarda ludzi wychodzących z ubóstwa,

but you never read about it.

ale nikt o tym nie pisze.

Also, the news capitalizes on our morbid interest

Poza tym media żerują

na naszej niezdrowej fascynacji rzeczami, które idą źle,

in what can go wrong,

captured in the programming policy, "If it bleeds, it leads."

co ujmuje medialna zasada: "jeśli krwawi, zabawi".

Well, if you combine our cognitive biases with the nature of news,

Połączywszy nasze uprzedzenia poznawcze

z naturą mediów,

you can see why the world has been coming to an end

łatwo zobaczyć, czemu świat chyli się ku upadkowi

for a very long time indeed.

już od bardzo dawna.

Let me address some questions about progress

Wyjaśnię pewne kwestie na temat postępu,

that no doubt have occurred to many of you.

które z całą pewnością was zastanawiają.

First, isn't it good to be pessimistic

Po pierwsze,

czy to nie fajnie być pesymistą,

to safeguard against complacency,

unikać samozadowolenia,

to rake the muck, to speak truth to power?

rozgrzebywać błoto, głosić prawdę?

Well, not exactly.

Niezupełnie.

It's good to be accurate.

Dobra jest trafność.

Of course we should be aware of suffering and danger

Trzeba sobie zdawać sprawę z cierpienia i zagrożeń

wherever they occur,

w dowolnym miejscu,

but we should also be aware of how they can be reduced,

ale trzeba też pamiętać, jak je redukować,

because there are dangers to indiscriminate pessimism.

ponieważ bezkrytyczny pesymizm niesie zagrożenia.

One of them is fatalism.

Jednym z nich jest fatalizm.

If all our efforts at improving the world

Skoro nasze próby polepszenia świata

have been in vain,

okazały się próżne,

why throw good money after bad?

po co wyrzucać pieniądze w błoto?

The poor will always be with you.

Biedni zawsze będą.

And since the world will end soon --

Skoro świat się wkrótce skończy,

if climate change doesn't kill us all,

bo jeśli nie zabiją nas zmiany klimatu,

then runaway artificial intelligence will --

zrobi to sztuczna inteligencja,

a natural response is to enjoy life while we can,

trzeba cieszyć się życiem, póki można,

eat, drink and be merry, for tomorrow we die.

jeść, pić i radować się, albowiem jutro umrzemy.

The other danger of thoughtless pessimism is radicalism.

Drugim zagrożeniem bezmyślnego pesymizmu

jest radykalizm.

If our institutions are all failing and beyond hope for reform,

Jeśli instytucje państwowe upadają i nie ma nadziei na reformy,

a natural response is to seek to smash the machine,

trzeba naturalnie rozwalić machinę,

drain the swamp,

osuszyć bagno,

burn the empire to the ground,

spalić imperium do gołej ziemi,

on the hope that whatever rises out of the ashes

w nadziei,

że jeśli coś odrodzi się z popiołów,

is bound to be better than what we have now.

będzie lepsze niż to, co jest teraz.

Well, if there is such a thing as progress,

Jeśli postęp faktycznie istnieje,

what causes it?

co jest jego przyczyną?

Progress is not some mystical force or dialectic lifting us ever higher.

Postęp nie jest magiczną siłą ani dialektyką, która nas unosi.

It's not a mysterious arc of history bending toward justice.

To nie jest tajemniczy łuk historii, wiodący ku sprawiedliwości.

It's the result of human efforts governed by an idea,

To wynik ludzkich działań, popartych ideą

an idea that we associate with the 18th century Enlightenment,

związaną z XVIII-wiecznym Oświeceniem,

namely that if we apply reason and science

mianowicie, że używając rozumu i nauki

that enhance human well-being,

do poprawy ludzkiego bytu,

we can gradually succeed.

można stopniowo odnieść sukces.

Is progress inevitable? Of course not.

Czy postęp jest nieunikniony?

Jasne, że nie.

Progress does not mean that everything becomes better

Postęp nie znaczy, że wszystko staje się lepsze

for everyone everywhere all the time.

dla wszystkich, wszędzie, cały czas.

That would be a miracle, and progress is not a miracle

To byłby cud, a postęp nie jest cudem,

but problem-solving.

lecz rozwiązywaniem problemów.

Problems are inevitable

Problemy są nieuniknione,

and solutions create new problems which have to be solved in their turn.

rozwiązania tworzą inne problemy, które z kolei trzeba rozwiązać.

The unsolved problems facing the world today are gargantuan,

Nierozwiązane problemy współczesnego świata są ogromne,

including the risks of climate change

między innymi ryzyko zmian klimatu

and nuclear war,

i wojny atomowej,

but we must see them as problems to be solved,

ale musimy patrzeć na nie jak na kwestie do rozwiązania,

not apocalypses in waiting,

a nie nadciągające apokalipsy,

and aggressively pursue solutions

i agresywnie poszukiwać rozwiązań,

like Deep Decarbonization for climate change

jak dla zmian klimatu robi to organizacja Deep Decarbonization,

and Global Zero for nuclear war.

czy Global Zero dla wojny atomowej.

Finally, does the Enlightenment go against human nature?

Wreszcie, czy Oświecenie jest sprzeczne z naturą człowieka?

This is an acute question for me,

Jest to dla mnie wyjątkowo trudne pytanie,

because I'm a prominent advocate of the existence of human nature,

ponieważ jestem adwokatem istnienia ludzkiej natury,

with all its shortcomings and perversities.

z całym wachlarzem jej ułomności i perwersji.

In my book "The Blank Slate,"

W mojej książce "Tabula rasa"

I argued that the human prospect is more tragic than utopian

stwierdziłem, że wizja ludzkości jest bardziej tragiczna niż utopijna,

and that we are not stardust, we are not golden

nie jesteśmy gwiezdnym pyłem, nie jesteśmy złoci

and there's no way we are getting back to the garden.

i nie ma opcji, żeby wrócić do ogrodu.

(Laughter)

(Śmiech)

But my worldview has lightened up

Ale moja wizja świata rozjaśniła się

in the 15 years since "The Blank Slate" was published.

przez 15 lat od publikacji tej książki.

My acquaintance with the statistics of human progress,

Moja znajomość statystyk postępu człowieka,

starting with violence

począwszy od przemocy,

but now encompassing every other aspect of our well-being,

obejmująca teraz każdy aspekt naszego dobrobytu,

has fortified my belief

umocniły mnie w przekonaniu,

that in understanding our tribulations and woes,

że w zrozumieniu naszych udręk i nieszczęść

human nature is the problem,

ludzka natura jest przeszkodą,

but human nature, channeled by Enlightenment norms and institutions,

ale w ujęciu norm i instytucji Oświecenia

is also the solution.

jest także rozwiązaniem.

Admittedly, it's not easy to replicate my own data-driven epiphany

Przyznam, niełatwo odtworzyć moje objawienie oparte na danych

with humanity at large.

dla całej ludzkości.

Some intellectuals have responded

Niektórzy intelektualiści zareagowali

with fury to my book "Enlightenment Now,"

wściekłością na moją książkę "Enlightenment Now",

saying first how dare he claim that intellectuals hate progress,

krzycząc na wstępie, jak śmiem twierdzić, że intelektualiści nienawidzą postępu,

and second, how dare he claim that there has been progress.

a chwilę później, jak śmiem twierdzić, że postęp w ogóle miał miejsce.

(Laughter)

(Śmiech)

With others, the idea of progress just leaves them cold.

Innych idea postępu nie porusza.

Saving the lives of billions,

Ratowanie życia miliardom,

eradicating disease, feeding the hungry,

niszczenie chorób, karmienie głodnych,

teaching kids to read?

uczenie dzieci czytać?

Boring.

Nuda.

At the same time, the most common response I have received from readers is gratitude,

Tymczasem najczęstszą reakcją czytelników

jest wdzięczność,

gratitude for changing their view of the world

wdzięczność za zmianę ich światopoglądu

from a numb and helpless fatalism

z odrętwiałego i bezsilnego fatalizmu

to something more constructive,

w coś konstruktywnego,

even heroic.

nawet heroicznego.

I believe that the ideals of the Enlightenment

Uważam, że ideały Oświecenia

can be cast a stirring narrative,

mogą stać się inspirującą historią

and I hope that people with greater artistic flare

i mam nadzieję, że ludzie z lepszym talentem artystycznym

and rhetorical power than I

czy krasomówczym niż ja,

can tell it better and spread it further.

przedstawią je lepiej i rozpowszechnią szerzej.

It goes something like this.

Leci to tak.

We are born into a pitiless universe,

Rodzimy się w bezlitosnym świecie,

facing steep odds against life-enabling order

mierząc się z trudami porządku umożliwiającego życie,

and in constant jeopardy of falling apart.

w strachu, że wszystko się rozpadnie.

We were shaped by a process that is ruthlessly competitive.

Kształtował nas proces bezwzględnej konkurencji.

We are made from crooked timber,

Jesteśmy pełni niedoskonałości,

vulnerable to illusions, self-centeredness

podatni na iluzję i egocentryzm

and at times astounding stupidity.

i nierzadko niewyobrażalną głupotę.

Yet human nature has also been blessed with resources

Jednakże natura ludzka jest także obdarzona narzędziami

that open a space for a kind of redemption.

dającymi szanse odkupienia.

We are endowed with the power to combine ideas recursively,

Dano nam zdolność łączenia idei ze sobą,

to have thoughts about our thoughts.

myślenia o myśleniu.

We have an instinct for language,

Czujemy język instynktownie,

allowing us to share the fruits of our ingenuity and experience.

co pozwala dzielić się owocami pomysłowości i doświadczenia.

We are deepened with the capacity for sympathy,

Pogłębia nas potencjał życzliwości

for pity, imagination, compassion, commiseration.

litości, wyobraźni, współczucia, empatii.

These endowments have found ways to magnify their own power.

Tym darom udało się zwiększyć swoją moc.

The scope of language has been augmented

Zasięg języka wzrósł

by the written, printed and electronic word.

dzięki rozwojowi pisma, druku, multimediów.

Our circle of sympathy has been expanded

Nasz krąg życzliwości poszerzył się

by history, journalism and the narrative arts.

dzięki historii, dziennikarstwu, sztuce narracyjnej.

And our puny rational faculties have been multiplied

Nasz nikły racjonalizm zwielokrotnił się

by the norms and institutions of reason,

dzięki normom i instytucji rozsądku,

intellectual curiosity, open debate,

ciekawości intelektualnej, otwartej debacie,

skepticism of authority and dogma

sceptycyzmowi wobec autorytetów i dogmatów

and the burden of proof to verify ideas

oraz wymogowi udowodnienia idei

by confronting them against reality.

przez zestawianie ich z rzeczywistością.

As the spiral of recursive improvement

W miarę jak koło przemian

gathers momentum,

nabiera rozpędu,

we eke out victories against the forces that grind us down,

mozolnie zwyciężamy w walce z siłami, które nas przytłaczają,

not least the darker parts of our own nature.

jak mroczniejsze aspekty naszej natury.

We penetrate the mysteries of the cosmos, including life and mind.

Zgłębiamy tajemnice kosmosu, jak życie i umysł.

We live longer, suffer less, learn more,

Żyjemy dłużej, cierpimy mniej, uczymy się więcej,

get smarter and enjoy more small pleasures

stajemy się mądrzejsi, cieszymy się z małych przyjemności

and rich experiences.

i bogatych doświadczeń.

Fewer of us are killed, assaulted, enslaved, exploited

Coraz mniej z nas jest zabijanych,

atakowanych, niewolonych, wykorzystywanych,

or oppressed by the others.

czy ciemiężonych przez innych.

From a few oases, the territories with peace and prosperity are growing

Z kilku enklaw

tereny pokoju i dobrobytu rozrastają się

and could someday encompass the globe.

i mogą kiedyś objąć cały świat.

Much suffering remains

Wciąż jest wiele cierpienia

and tremendous peril,

i ogromnego niebezpieczeństwa,

but ideas on how to reduce them have been voiced,

ale ogłoszono pomysły, jak je rozwiązać,

and an infinite number of others are yet to be conceived.

a nieskończenie więcej czeka na odkrycie.

We will never have a perfect world,

Nigdy nie będziemy mieli świata idealnego dla wszystkich,

and it would be dangerous to seek one.

a jego poszukiwanie byłoby niebezpieczne.

But there's no limit to the betterments we can attain

Ale nie ma granicy osiągalnego dobrobytu,

if we continue to apply knowledge to enhance human flourishing.

jeśli będziemy używali wiedzy, by wzmóc rozkwit ludzkości.

This heroic story is not just another myth.

Ta bohaterska opowieść nie jest kolejnym mitem.

Myths are fictions, but this one is true,

Mity to fikcja, a to jest prawdziwe,

zgodne z naszą najlepszą wiedzą,

true to the best of our knowledge, which is the only truth we can have.

czyli jedynym pewnikiem, jaki mamy.

As we learn more,

Poszerzając wiedzę,

we can show which parts of the story continue to be true and which ones false,

można wskazać, które jej części pozostają prawdą, a które są fałszem,

as any of them might be and any could become.

co może spotkać każdą z nich.

And this story belongs not to any tribe

Opowieść ta nie należy do jakiegoś plemienia,

but to all of humanity,

tylko do całej ludzkości,

to any sentient creature with the power of reason

do każdej świadomej i rozsądnej istoty

and the urge to persist in its being,

z potrzebą istnienia,

for it requires only the convictions

ponieważ wystarczy przekonanie,

that life is better than death,

że życie jest lepsze niż śmierć,

health is better than sickness,

zdrowie jest lepsze niż choroba

abundance is better than want,

dostatek jest lepszy niż potrzeba,

freedom is better than coercion,

wolność jest lepsza niż przymus

happiness is better than suffering

radość jest lepsza niż cierpienie,

and knowledge is better than ignorance and superstition.

a wiedza jest lepsza niż ignorancja i przesąd.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)