Jeremy Jackson: How we wrecked the ocean

Tłumaczenie: Edyta Basiak Korekta: Marek Kasiak

I'm an ecologist,

Jestem ekologiem

mostly a coral reef ecologist.

badającym rafy koralowe.

I started out in Chesapeake Bay

Zaczynałem w Zatoce Chesapeake,

and went diving in the winter

gdzie nurkowałem zimą,

and became a tropical ecologist overnight.

aż postanowiłem zająć się ekologią tropikalną.

And it was really a lot of fun

Dawało mi to wiele satysfakcji

for about 10 years.

przez około 10 lat.

I mean, somebody pays you

W końcu płacono mi

to go around and travel

za podróżowanie

and look at some of the most

i podziwianie

beautiful places on the planet.

najpiękniejszych miejsc na ziemi.

And that was what I did.

To właśnie robiłem.

And I ended up in Jamaica,

Trafiłem na Jamajkę,

in the West Indies,

leżącą na Karaibach.

where the coral reefs were really

Tamtejsze rafy koralowe

among the most extraordinary, structurally,

były jednymi z najwspanialszych,

that I ever saw in my life.

jakie kiedykolwiek widziałem.

And this picture here,

Ta ciekawa fotografia

it's really interesting, it shows two things:

pokazuje dwie rzeczy.

First of all, it's in black and white

Po pierwsze, jest czarno-biała,

because the water was so clear

ponieważ woda była tak czysta,

and you could see so far,

widoczność tak doskonała,

and film was so slow

a światłoczułość klisz tak niska,

in the 1960s and early 70s,

że na przełomie lat 60 i 70,

you took pictures in black and white.

robiono zdjęcia czarnobiałe.

The other thing it shows you

Drugą rzeczą, jaką widać jest to,

is that, although there's this beautiful

że choć patrzymy na

forest of coral,

piękny las koralowców,

there are no fish in that picture.

na zdjęciu nie widać ryb.

Those reefs at Discovery Bay, Jamaica

Rafy w Zatoce Discovery na Jamajce

were the most studied coral reefs

były niezwykle popularne

in the world for 20 years.

wśród badaczy przez 20 lat.

We were the best and the brightest.

Należeliśmy do czołówki raf.

People came to study our reefs from Australia,

Przyjeżdżali do nas badacze raf z Australii,

which is sort of funny

co jest dość ironiczne,

because now we go to theirs.

bo dziś my jeździmy do nich.

And the view of scientists

Pogląd naukowców na to,

about how coral reefs work, how they ought to be,

jak powinny wyglądać zdrowe rafy koralowe,

was based on these reefs

powstał na podstawie obserwacji

without any fish.

tych bezrybnych raf.

Then, in 1980,

W roku 1980

there was a hurricane, Hurricane Allen.

nadszedł huragan o nazwie Allen.

I put half the lab

Przeniosłem laboratorium

up in my house.

do swojego domu.

The wind blew very strong.

Wiatr był bardzo silny.

The waves were 25

Fale osiągały wysokość

to 50 feet high.

od 7 do 15 metrów.

And the reefs disappeared, and new islands formed,

Rafy zniknęły, powstały nowe wysepki.

and we thought, "Well, we're real smart.

Uznaliśmy: "Mądrale z nas.

We know that hurricanes

Wiemy, że huragany

have always happened in the past."

istnieją od zawsze."

And we published a paper in Science,

Zamieściliśmy esej w tygodniku "Science",

the first time that anybody ever

po raz pierwszy opisując

described the destruction

zniszczenia, jakie huragan

on a coral reef by a major hurricane.

powoduje na rafach koralowych.

And we predicted what would happen,

Przewidzieliśmy, co się wydarzy,

and we got it all wrong.

lecz nie mieliśmy racji.

And the reason was

A to z powodu

because of overfishing,

nadmiernego odławiania ryb,

and the fact that a last common grazer,

oraz wyginięcia jeżowców,

a sea urchin, died.

ostatnich czyścicieli raf.

And within a few months

Już po kilku miesiącach

after that sea urchin dying, the seaweed started to grow.

rafę zaczęły porastać wodorosty.

And that is the same reef;

To ta sama rafa.

that's the same reef 15 years ago;

To także ona, 15 lat temu.

that's the same reef today.

A to, jak wygląda dzisiaj.

The coral reefs of the north coast of Jamaica

Rafy na północnym wybrzeżu Jamajki

have a few percent live coral cover

w kilku procentach są żywymi koralami.

and a lot of seaweed and slime.

Pokrywają je glony i muł.

And that's more or less the story

Tak mniej więcej wygląda historia

of the coral reefs of the Caribbean,

raf koralowych na Karaibach

and increasingly, tragically,

i, niestety, coraz częściej,

the coral reefs worldwide.

na całym świecie.

Now, that's my little, depressing story.

Taką mam dla was smutną opowieść.

All of us in our 60s and 70s

Większość moich równolatków

have comparable depressing stories.

zna podobne przygnębiające historie.

There are tens of thousands

Takich opowieści

of those stories out there,

są dziesiątki tysięcy.

and it's really hard to conjure up

Trudno w sobie wzbudzić

much of a sense of well-being,

jakikolwiek optymizm,

because it just keeps getting worse.

ponieważ sytuacja wciąż się pogarsza.

And the reason it keeps getting worse

Jest coraz gorzej, ponieważ

is that after a natural catastrophe,

niegdyś po klęsce żywiołowej,

like a hurricane,

na przykład po huraganie,

it used to be that there was

następował zazwyczaj

some kind of successional sequence of recovery,

okres stopniowej odbudowy raf.

but what's going on now is that

Obecnie, z powodu

overfishing and pollution and climate change

nadmiernego połowu ryb,

are all interacting

zanieczyszczenia i zmian klimatycznych,

in a way that prevents that.

taka odbudowa jest niemożliwa.

And so I'm going to sort of go through

Chciałbym teraz

and talk about those three

zająć się omówieniem

kinds of things.

tych trzech zjawisk.

We hear a lot about

Dużo się słyszy

the collapse of cod.

o zaniku populacji dorsza.

It's difficult to imagine that

Trudno sobie dziś wyobrazić,

two, or some historians would say three world wars

że o dorsza stoczono dwie,

were fought during the colonial era

a według niektórych nawet trzy wojny

for the control of cod.

podczas epoki kolonialnej.

Cod fed most of the people of Western Europe.

Dorszem żywiła się Europa Zachodnia.

It fed the slaves

Nim również karmiono niewolników

brought to the Antilles,

przywożonych na Antyle.

the song "Jamaica Farewell" --

Piosenka "Jamaica Farewell" --

"Ackee rice salt fish are nice" --

"Ackee z ryżem i rybą jest pyszne" --

is an emblem of the importance

pokazuje, jak duże znaczenie

of salt cod from northeastern Canada.

miał solony dorsz z wybrzeży Kanady.

It all collapsed in the 80s and the 90s:

Połowy skończyły się w latach 80 i 90.

35,000 people lost their jobs.

35000 ludzi straciło pracę.

And that was the beginning

Był to początek

of a kind of serial depletion

stopniowego przejścia

from bigger and tastier species

od dużych i smacznych ryb,

to smaller and not-so-tasty species,

do mniejszych i nie tak smacznych,

from species that were near to home

od ryb poławianych na miejscu,

to species that were all around the world,

do nowych gatunków ryb

and what have you.

z całego świata.

It's a little hard to understand that,

Trudno to zrozumieć,

because you can go to a Costco in the United States

bo w każdym supermarkecie

and buy cheap fish.

można kupić tanie ryby.

You ought to read the label to find out where it came from,

Na etykiecie znajdziemy kraj pochodzenia,

but it's still cheap,

ale ryba jest tania

and everybody thinks it's okay.

i nikt nie widzi problemu.

It's hard to communicate this,

Trudno więc jest przekonać ludzi.

and one way that I think is really interesting

Ja lubię podawać jako przykład

is to talk about sport fish,

wędkowanie sportowe,

because people like to go out and catch fish.

bo wielu ludzi lubi chodzić na ryby.

It's one of those things.

To jeden z przykładów.

This picture here shows the trophy fish,

Na tym zdjęciu widać rekordową zdobycz,

the biggest fish caught

największe ryby, złowione przez

by people who pay a lot of money

ludzi, którzy zapłacili dużo pieniędzy,

to get on a boat,

by wsiąść do łodzi,

go to a place off of Key West in Florida,

wypłynąć w głąb morza,

drink a lot of beer,

wypić kilka piw,

throw a lot of hooks and lines into the water,

zarzucić mnóstwo wędek

come back with the biggest and the best fish,

i wrócić do domu z taaaką rybą.

and the champion trophy fish

Rekordowe ryby są zawieszane na tablicy,

are put on this board, where people take a picture,

przy której ludzie robią sobie zdjęcia.

and this guy is obviously

Jak widzicie, ten facet

really excited about that fish.

jest naprawdę dumny ze swojej zdobyczy.

Well, that's what it's like now,

No więc tak jest dzisiaj.

but this is what it was like in the 1950s

A tak było w latach 50.

from the same boat in the same place

To taka sama łódź, to samo miejsce,

on the same board on the same dock.

ta sama tablica, to samo nadbrzeże.

The trophy fish

Wtedy rekordowe ryby

were so big

były tak potężne,

that you couldn't put any of those small fish up on it.

że drobnica nie trafiała nawet na tablicę.

And the average size trophy fish

Średnia rekordowa zdobycz

weighed 250 to 300 pounds, goliath grouper,

ważyła od 115 do 135 kg, to strzępiel goliat.

and if you wanted to go out and kill something,

Jeśli ktoś miał ochotę zapolować,

you could pretty much count on

mógł liczyć na to,

being able to catch one of those fish.

że złowi jedną z tych wielkich ryb.

And they tasted really good.

Były naprawdę smaczne.

And people paid less in 1950 dollars

W latach 50 ludzi płacili mniej

to catch that

za ich złowienie,

than what people pay now

niż płacą obecnie

to catch those little, tiny fish.

za łowienie tych malutkich rybek.

And that's everywhere.

Tak się dzieje wszędzie.

It's not just the fish, though,

Nie chodzi tylko o to,

that are disappearing.

że jest mniej dużych ryb.

Industrial fishing uses big stuff,

Przemysł rybny wykorzystuje

big machinery.

potężne urządzenia.

We use nets that are 20 miles long.

Stosujemy sieci długie na 30 km.

We use longlines

Stosujemy długie żyłki z milionem,

that have one million or two million hooks.

a nawet dwoma milionami haczyków.

And we trawl,

Łowimy włokami,

which means to take something

co oznacza przymocowanie wielkiego wora

the size of a tractor trailer truck

o rozmiarze naczepy TIRa

that weighs thousands and thousands of pounds,

i wadze tysięcy kilogramów

put it on a big chain,

do potężnego łańcucha

and drag it across the sea floor

i ciągnięcie go po dnie morza,

to stir up the bottom and catch the fish.

by złowić skrywające się tam ryby.

Think of it as

Można to porównać

being kind of the bulldozing of a city

do zrównania z ziemią miasta

or of a forest,

lub wykarczowania lasu,

because it clears it away.

które pozostawia tylko ruinę.

And the habitat destruction

Skala zniszczenia środowiska

is unbelievable.

jest porażająca.

This is a photograph,

Oto zdjęcie,

a typical photograph,

jedno z wielu podobnych,

of what the continental shelves

przedstawiające wygląd

of the world look like.

szelfów kontynentalnych.

You can see the rows in the bottom,

Jak widzicie, w dnie wyorane są rzędy,

the way you can see the rows

podobne do rzędów, które widać

in a field that has just been plowed

na świeżo zaoranym polu,

to plant corn.

przygotowanym do zasiewu.

What that was, was a forest of sponges and coral,

Niegdyś rósł tu las gąbek i korali,

which is a critical habitat

środowisko niezbędne

for the development of fish.

do rozwoju ryb.

What it is now is mud,

Teraz jest tylko muł.

and the area of the ocean floor

Powierzchnia dna oceanu,

that has been transformed from forest

zamienionego z bujnego lasu

to level mud, to parking lot,

w płaski placek mułu

is equivalent to the entire area

równa jest całemu obszarowi

of all the forests

wszystkich lasów,

that have ever been cut down

które zostały wycięte

on all of the earth

na całej planecie

in the history of humanity.

od zarania dziejów.

We've managed to do that

Udało nam się dokonać tego spustoszenia

in the last 100 to 150 years.

w ciągu ostatnich 100-150 lat.

We tend to think of oil spills

Zamartwiamy się wyciekami

and mercury

oleju i rtęci,

and we hear a lot about plastic these days.

dużo też się mówi o plastiku.

And all of that stuff is really disgusting,

Wszystkie te rzeczy są paskudne,

but what's really insidious

ale najwięcej szkód

is the biological pollution that happens

przynoszą zagrożenia biologiczne.

because of the magnitude of the shifts

Wywołują one wiele

that it causes

nieodwracalnych zmian

to entire ecosystems.

w całych ekosystemach.

And I'm going to just talk very briefly

Omówię teraz pokrótce

about two kinds of biological pollution:

dwa rodzaje zagrożeń biologicznych.

one is introduced species

Jedno z nich to gatunki inwazyjne,

and the other is what comes from nutrients.

a drugie jest pochodną składników odżywczych.

So this is the infamous

Oto osławiony glon

Caulerpa taxifolia,

Caulerpa Taxifolia,

the so-called killer algae.

znana jako glon-zabójca.

A book was written about it.

Napisano o nim nawet książkę.

It's a bit of an embarrassment.

To wstydliwa historia.

It was accidentally released

Glon przez pomyłkę wydostał się

from the aquarium in Monaco,

z oceanarium w Monako.

it was bred to be cold tolerant

Dzięki hodowli stał się odporny na zimno,

to have in peoples aquaria.

by lepiej nadawać się do domowych akwariów.

It's very pretty,

Jest bardzo efektowny

and it has rapidly started

i niezwykle szybko

to overgrow

zaczął dominować

the once very rich

w niegdyś niezwykle bogatym

biodiversity of the

środowisku naturalnym

northwestern Mediterranean.

północnozachodniej części Morza Śródziemnego.

I don't know how many of you remember the movie

Nie wiem, czy pamiętacie film

"The Little Shop of Horrors,"

"Sklepik z horrorami",

but this is the plant of "The Little Shop of Horrors."

ale to roślina rodem stamtąd.

But, instead of devouring the people in the shop,

Tyle, że zamiast pożerać ludzi w sklepiku,

what it's doing is overgrowing

rozrasta się nadmiernie

and smothering

i dławi praktycznie wszystkie

virtually all of the bottom-dwelling life

organizmy zamieszkujące dno morza

of the entire northwestern

północnozachodniej części

Mediterranean Sea.

basenu Morza Śródziemnego.

We don't know anything that eats it,

Nie znamy gatunku, który się nim żywi.

we're trying to do all sorts of genetics

Prowadzimy rozmaite badania genetyczne,

and figure out something that could be done,

by znaleźć na niego sposób,

but, as it stands, it's the monster from hell,

ale na razie nie ma sposobu

about which nobody knows what to do.

na ten glon z piekła rodem.

Now another form of pollution

Inny rodzaj zagrożeń biologicznych

that's biological pollution

to "zanieczyszczenie" powodowane przez

is what happens from excess nutrients.

nadmierną ilość składników odżywczych.

The green revolution,

Sztuczne nawozy azotowe

all of this artificial nitrogen fertilizer, we use too much of it.

są nadmiernie wykorzystywane w rolnictwie,

It's subsidized, which is one of the reasons we used too much of it.

także z powodu dopłat do nawozów.

It runs down the rivers,

Nawozy spływają rzekami do morza

and it feeds the plankton,

i odżywiają plankton,

the little microscopic plant cells

mikroskopijne cząstki roślinne

in the coastal water.

unoszące się w przybrzeżnych wodach.

But since we ate all the oysters

A ponieważ zjedliśmy już wszystkie ostrygi

and we ate all the fish that would eat the plankton,

i ryby, które normalnie żywiły się planktonem,

there's nothing to eat the plankton

nie ma już gatunku, który by go zjadł.

and there's more and more of it,

Jest go coraz więcej

so it dies of old age,

i umiera ze starości,

which is unheard of for plankton.

co jest niespotykane w wypadku planktonu.

And when it dies, it falls to the bottom

Kiedy obumiera, opada na dno,

and then it rots,

gdzie gnije,

which means that bacteria break it down.

co oznacza rozkład bakteryjny.

And in the process

Podczas rozkładu

they use up all the oxygen,

bakterie zużywają tlen.

and in using up all the oxygen

A środowisko pozbawione tlenu

they make the environment utterly lethal

staje się śmiertelną pułapką

for anything that can't swim away.

dla organizmów, które nie mogą z niego uciec.

So, what we end up with

W rezultacie powstaje

is a microbial zoo

mikrobowe zoo,

dominated by bacteria

zamieszkałe przez bakterie

and jellyfish, as you see

i meduzy, widoczne

on the left in front of you.

po lewej stronie na zdjęciu.

And the only fishery left --

Jedyny pozostały teren łowiskowy,

and it is a commercial fishery --

to komercyjne łowisko meduz,

is the jellyfish fishery

które widzicie po prawej stronie,

you see on the right, where there used to be prawns.

tam, gdzie niegdyś łowiono krewetki.

Even in Newfoundland

Nawet w Nowej Fundlandii,

where we used to catch cod,

gdzie niegdyś poławiano dorsze,

we now have a jellyfish fishery.

łowi się teraz meduzy.

And another version of this sort of thing

Innym przykładem jest zjawisko

is what is often called red tides

nazywane "czerwonymi przypływami"

or toxic blooms.

lub zakwitem alg.

That picture on the left is just staggering to me.

To zdjęcie jest dla mnie przerażające.

I have talked about it a million times,

Mówiłem o nim z milion razy,

but it's unbelievable.

ale wciąż nie mogę sam w to uwierzyć.

In the upper right of that picture on the left

W górnym prawym rogu lewej fotografii

is almost the Mississippi Delta,

są tereny delty Missisipi,

and the lower left of that picture

a w dolnej części tej fotografii

is the Texas-Mexico border.

widać granicę pomiędzy Teksasem i Meksykiem.

You're looking at the entire

Patrzycie na północno-zachodnią

northwestern Gulf of Mexico;

część Zatoki Meksykańskiej.

you're looking at one toxic

Patrzycie na olbrzymi toksyczny

dinoflagellate bloom that can kill fish,

zakwit bruzdnic, który zabija ryby.

made by that beautiful little creature

Odpowiedzialne są za niego te ładne,

on the lower right.

małe zwierzątka na dole po prawej.

And in the upper right you see this

Na górze po prawej stronie

black sort of cloud

widać jakby czarną chmurę,

moving ashore.

przemieszczającą się w stronę wybrzeża.

That's the same species.

To ten sam gatunek glonów.

And as it comes to shore and the wind blows,

Kiedy powiew wiatru uniesie w powietrze

and little droplets of the water get into the air,

kropelki wody z unoszącej się przy brzegu "chmury",

the emergency rooms of all the hospitals fill up

izby przyjęć w szpitalach zapełnią się

with people with acute respiratory distress.

ludźmi z ostrą niewydolnością oddechową.

And that's retirement homes

A tu widzicie domy spokojnej starości

on the west coast of Florida.

na zachodnim wybrzeżu Florydy.

A friend and I did this thing in Hollywood

Wraz z przyjacielem zorganizowaliśmy w Hollywood

we called Hollywood ocean night,

specjalny wieczór poświęcony problemom oceanu.

and I was trying to figure out how to

Starałem się jakoś wyjaśnić

explain to actors what's going on.

obecnym aktorom, co się dzieje.

And I said,

Powiedziałem im:

"So, imagine you're in a movie called 'Escape from Malibu'

"Wyobraźcie sobie, że gracie w filmie 'Ucieczka z Malibu',

because all the beautiful people have moved

w którym wszyscy piękni ludzie przenieśli się

to North Dakota, where it's clean and safe.

do Północnej Dakoty, gdzie jest czysto i bezpiecznie.

And the only people who are left there

Ci, którzy zostali tutaj,

are the people who can't afford

nie mogą sobie pozwolić

to move away from the coast,

na przeprowadzkę z dala od wybrzeża,

because the coast, instead of being paradise,

które nie jest już rajem na ziemi,

is harmful to your health."

lecz zagrożeniem dla waszego zdrowia."

And then this is amazing.

To zdjęcie jest naprawdę niesamowite.

It was when I was on holiday last early autumn in France.

Zdarzyło się to podczas moich wakacji we Francji.

This is from the coast of Brittany,

To zdjęcie z wybrzeża Bretanii,

which is being enveloped

pokrytego szczelnie

in this green, algal slime.

zielonym mułem z glonów.

The reason that it attracted so much attention,

Wielu ludzi zwróciło na to uwagę,

besides the fact that it's disgusting,

bo nie tylko wyglądało obrzydliwie,

is that sea birds flying over it

ale powodowało zatrucie i śmierć

are asphyxiated by the smell and die,

przelatujących nad nim ptaków morskich.

and a farmer died of it,

Zginął nawet okoliczny rolnik

and you can imagine the scandal that happened.

i oczywiście wybuchł wielki skandal.

And so there's this war

Rozpoczęła się więc wojna

between the farmers

pomiędzy rolnikami

and the fishermen about it all,

i rybakami.

and the net result is that

Rezultatem tej wojny jest to,

the beaches of Brittany have to be bulldozed of this stuff

że plaże Bretanii muszą być regularnie

on a regular basis.

oczyszczane z tego świństwa.

And then, of course, there's climate change,

No i oczywiście są też zmiany klimatyczne,

and we all know about climate change.

o których wszyscy wiemy.

I guess the iconic figure of it

Najbardziej znanym przykładem

is the melting of the ice

jest zapewne topnienie mas lodowych

in the Arctic Sea.

na Morzu Arktycznym.

Think about the thousands and thousands of people who died

Pomyślcie o tysiącach odkrywców, którzy zmarli

trying to find the Northwest Passage.

podczas prób znalezienia Przejścia Północno-Zachodniego.

Well, the Northwest Passage is already there.

No więc Przejście znaleziono.

I think it's sort of funny;

To raczej ironiczne, że

it's on the Siberian coast,

znajduje się na wybrzeżu Syberii.

maybe the Russians will charge tolls.

Kto wie, może Rosjanie wprowadzą opłaty za przejście.

The governments of the world

Dla rządów całego świata

are taking this really seriously.

to bardzo poważna sprawa.

The military of the Arctic nations

Siły zbrojne państw z regionu arktycznego

is taking it really seriously.

bardzo poważnie do niej podchodzą.

For all the denial of climate change

Choć przywódcy krajów

by government leaders,

zaprzeczają zjawisku globalnego ocieplenia,

the CIA

CIA,

and the navies of Norway

marynarki wojenne Norwegii,

and the U.S. and Canada, whatever

Stanów Zjednoczonych i Kanady

are busily thinking about

bardzo mocno się zastanawiają,

how they will secure their territory

jak zabezpieczą swoje interesy

in this inevitability

w obliczu nieuniknionych zmian.

from their point of view.

A co do ludzi zamieszkujących te regiony,

And, of course, Arctic communities are toast.

A ludzie zamieszkujący te regiony

The other kinds of effects of climate change --

Globalne ocieplenie ma jeszcze jeden skutek:

this is coral bleaching. It's a beautiful picture, right?

blaknięcie korali. To piękny widok,

All that white coral.

śliczne białe korale.

Except it's supposed to be brown.

Problem w tym, że powinny być brązowe.

What happens is that

Dzieje się tak, dlatego że

the corals are a symbiosis,

korale żyją w symbiozie

and they have these little algal cells

z komórkami glonów,

that live inside them.

które je zamieszkują.

And the algae give the corals sugar,

Glony produkują dla korali cukier,

and the corals give the algae

a korale w zamian dają im

nutrients and protection.

składniki odżywcze i ochronę.

But when it gets too hot,

Jeśli jednak robi się zbyt ciepło

the algae can't make the sugar.

glony nie mogą wyprodukować cukru.

The corals say, "You cheated. You didn't pay your rent."

Korale się skarżą, że glony nie zapłaciły im czynszu,

They kick them out, and then they die.

wyrzucają je na bruk, a potem umierają.

Not all of them die; some of them survive,

Choć nie wszystkie obumierają,

some more are surviving,

niektóre są w stanie przeżyć,

but it's really bad news.

to jednak bardzo niepokojące zjawisko.

To try and give you a sense of this,

Żebyście to dobrze zrozumieli,

imagine you go camping in July

wyobraźcie sobie, że jedziecie w lipcu pod namiot,

somewhere in Europe or in North America,

gdzieś w Europie lub Ameryce Północnej.

and you wake up the next morning, and you look around you,

Budzicie się rano, rozglądacie wokół

and you see that 80 percent of the trees,

i widzicie, że 80% otaczających was drzew,

as far as you can see,

gdzie tylko sięga wzrok,

have dropped their leaves and are standing there naked.

zrzuciło liście i stoi nagie.

And you come home, and you discover

Wracacie do domu i odkrywacie,

that 80 percent of all the trees

że 80% wszystkich drzew

in North America and in Europe

w Ameryce Północnej i Europie

have dropped their leaves.

zgubiło liście.

And then you read in the paper a few weeks later,

Kilka tygodni później czytacie w gazecie,

"Oh, by the way, a quarter of those died."

że ćwierć z tych drzew obumarła.

Well, that's what happened in the Indian Ocean

Podobna rzecz wydarzyła się w Oceanie Indyjskim

during the 1998 El Nino,

w 1998r. podczas huraganu El Nino.

an area vastly greater

To obszar o wiele większy niż

than the size of North America and Europe,

Ameryka Północna i Europa.

when 80 percent of all the corals bleached

80% korali go zamieszkujących wyblakła,

and a quarter of them died.

a ćwierć z nich obumarła.

And then the really scary thing

Najgorsze w tych zjawiskach,

about all of this --

nadmiernym odławianiu ryb,

the overfishing, the pollution and the climate change --

zanieczyszczeniu środowiska i zmianach klimatycznych,

is that each thing doesn't happen in a vacuum.

jest to, że nie dzieją się one w próżni,

But there are these, what we call, positive feedbacks,

lecz wzajemnie wzmacniają swoje działanie.

the synergies among them

Zachodzi między nimi synergia,

that make the whole vastly greater

która powoduje, że skutek sumy tych zjawisk

than the sum of the parts.

jest groźniejszy od skutków poszczególnych czynników.

And the great scientific challenge

Największym wyzwaniem dla naukowców

for people like me in thinking about all this,

jest znalezienie odpowiedzi na pytanie:

is do we know how

czy wiemy w jaki sposób

to put Humpty Dumpty back together again?

można poskładać to wszystko do kupy?

I mean, because we, at this point, we can protect it.

Obecnie jesteśmy w stanie chronić oceany,

But what does that mean?

ale co to tak naprawdę znaczy?

We really don't know.

Nie mamy pojęcia.

So what are the oceans going to be like

W jakim stanie będą więc oceany

in 20 or 50 years?

za 20 czy 50 lat?

Well, there won't be any fish

Prawdopodobnie nie będzie w nich żadnych ryb

except for minnows,

poza rybami karpiowatymi.

and the water will be pretty dirty,

Woda w oceanach będzie

and all those kinds of things

bardzo brudna i mętna,

and full of mercury, etc., etc.

pełna rtęci i innych zanieczyszczeń.

And dead zones will get bigger and bigger

Martwe strefy będą się rozrastać,

and they'll start to merge,

aż w końcu zaczną się łączyć ze sobą.

and we can imagine something like

Możemy sobie wyobrazić zamianę

the dead-zonification

wszystkich oceanów

of the global, coastal ocean.

w jedną wielką martwą strefę.

Then you sure won't want to eat fish that were raised in it,

Na pewno nie będziecie wtedy jeść morskich ryb,

because it would be a kind of

bo byłoby to jak

gastronomic Russian roulette.

gastronomiczna rosyjska ruletka.

Sometimes you have a toxic bloom;

Albo wystąpił toksyczny zakwit alg,

sometimes you don't.

albo nie. Nie wiadomo.

That doesn't sell.

To się nie sprzeda.

The really scary things though

Przerażające są również zjawiska

are the physical, chemical,

fizyczne, chemiczne

oceanographic things that are happening.

i zdarzenia oceanograficzne.

As the surface of the ocean gets warmer,

Gdy powierzchnia oceanu staje się cieplejsza,

the water is lighter when it's warmer,

cieplejsza i lżejsza staje się woda.

it becomes harder and harder

Coraz trudniejsza staje się

to turn the ocean over.

wymiana wód w oceanie.

We say it becomes

Określamy to zjawisko

more strongly stratified.

mianem stratyfikacji oceanu.

The consequence of that is that

Skutkiem uwarstwienia jest to,

all those nutrients

że składniki odżywcze

that fuel the great anchoveta fisheries,

potrzebne wielkim ławicom

of the sardines of California

sardynek w Kaliforni,

or in Peru or whatever,

w Peru, czy gdziekolwiek,

those slow down

nie docierają na miejsce,

and those fisheries collapse.

znikają więc kolejne tereny łowiskowe.

And, at the same time,

Jednocześnie, woda z powierzchni,

water from the surface, which is rich in oxygen,

bogata w tlen,

doesn't make it down

nie dociera do niższych warstw oceanu,

and the ocean turns into a desert.

który zamienia się w pustynię.

So the question is: How are we all

Pytanie brzmi: W jaki sposób

going to respond to this?

zareagujemy na te zmiany?

And we can do

Możemy zrobić wiele,

all sorts of things to fix it,

by naprawić stan rzeczy,

but in the final analysis,

ale w ostatecznym rozrachunku

the thing we really need to fix

musimy przede wszystkim

is ourselves.

zmienić siebie.

It's not about the fish; it's not about the pollution;

Nie chodzi tu o ryby, czy zanieczyszczenie wód,

it's not about the climate change.

nie chodzi o zmiany klimatyczne.

It's about us

Chodzi tu o nas,

and our greed and our need for growth

naszą chciwość, potrzebę rozwoju

and our inability to imagine a world

i niemożność wyobrażenia sobie świata

that is different from the selfish world

innego od tego egoistycznego,

we live in today.

w którym dziś żyjemy.

So the question is: Will we respond to this or not?

Pytanie brzmi: czy zareagujemy?

I would say that the future of life

Moim zdaniem nasza przyszłość

and the dignity of human beings

i godność ludzkości zależy od tego,

depends on our doing that.

czy zareagujemy.

Thank you. (Applause)

Dziękuję.