The story of 'Oumuamua, the first visitor from another star system | Karen J. Meech | TED

Tłumaczenie: Marta Konieczna Korekta: Rysia Wand

NASA's always on the lookout for possible asteroid collision hazards,

NASA stale poszukuje asteroid na kursie kolizyjnym z Ziemią,

so the Pan-STARRS telescope is scanning the sky every night.

dlatego teleskop Pan-STARRS każdej nocy skanuje niebo.

Each morning, candidate objects are examined by Pan-STARRS staff

Każdego ranka zespół Pan-STARRS analizuje podejrzane obiekty,

and usually discovered to be no big deal.

zwykle okazuje się, że to nic groźnego.

But on October 19, 2017,

Ale 19 października 2017 roku

Pan-STARRS spotted an object moving rapidly between the stars,

Pan-STARRS zauważył obiekt przelatujący szybko między gwiazdami.

and this time the usual follow-up measurements of position and speed

Tym razem zwykłe pomiary pozycji i prędkości

showed something completely different.

pokazały coś zupełnie innego.

By October 22nd, we had enough data

Do 22 października mieliśmy dość danych,

to realize that this object wasn't from our solar system.

by zrozumieć, że to obiekt spoza naszego układu.

Holy cow.

Rany Julek.

That's when I got the phone call,

Otrzymałam wtedy telefon,

the phone call that all solar system astronomers are waiting for.

na który czeka każdy astronom.

Let me tell you how exciting this was.

Opowiem wam, jakie to było ekscytujące.

(Laughter)

(Śmiech)

NASA's been expecting to see an interstellar comet

NASA oczekiwała na międzygwiezdną kometę

pass through the solar system since the 1970s,

przelatującą przez Układ Słoneczny już od lat 70. XX wieku,

but until now, we'd never seen anything.

ale aż dotąd nic się nie zjawiło.

Our own solar system is huge,

Nasz układ jest ogromny,

so even getting a package from the nearest star system

a paczka z najbliższego układu słonecznego

4.4 light years away

odległego o 4,4 lata świetlne

would take over 50,000 years.

szłaby ponad 50 000 lat.

So this is a really big deal.

To naprawdę wielka rzecz.

The interstellar visitor entered our solar system

Międzygwiezdny gość wstąpił do naszego układu

from above the plane of the planets,

znad płaszczyzny planet,

coming from the direction of the constellation Lyra,

z Gwiazdozbioru Lutni,

and it passed closest to the Sun on September 9th,

9 października przeleciał najbliżej Słońca,

passing inside the orbit of Mercury.

przelatując wewnątrz orbity Merkurego.

Now this isn't a particularly close approach or unusual distance.

To nie jest szczególnie bliska ani niezwykła odległość.

It's just much easier to see objects close by.

Po prostu znacznie łatwiej dostrzec bliższe obiekty.

On October 14th,

14 października,

before we discovered it, it made its closest approach to the Earth,

tuż przed odkryciem, znalazł się najbliżej Ziemi,

within about 15 million miles.

w odległości ponad 24 milionów kilometrów.

This is really close by astronomical standards.

To naprawdę blisko jak na astronomiczne standardy.

Now rather than call this by its unwieldy catalog name,

Zamiast nadać obiektowi niewygodną nazwę katalogową,

we briefly called it "Rama,"

nazwaliśmy go roboczo "Rama",

after the cylindrical spacecraft that passed through the solar system

po cylindrycznym statku kosmicznym przelatującym przez Układ Słoneczny

in Arthur C. Clarke's classic science fiction story in 1973.

w powieści science-fiction Arthura C. Clarke'a z 1973 roku.

But this wasn't quite right either,

Ale ta nazwa też nie była odpowiednia.

so in honor of it being discovered by a telescope in Hawaii,

Aby uhonorować fakt odkrycia go przez teleskop na Hawajach,

we consulted two experts on Hawaiian culture --

skonsultowaliśmy się z dwoma specjalistami od kultury Hawajów:

a Hawaiian navigator and a linguist --

z hawajskim nawigatorem i z lingwistą,

to propose a name.

aby wymyślili nazwę.

And they suggested "'Oumuamua,"

Zaproponowali 'Oumuamua,

which means scout or messenger from the distant past reaching out to us.

co oznacza nadciągającego zwiadowcę lub posłańca z dalekiej przeszłości.

Now this discovery was important for many reasons,

To odkrycie było ważne z wielu powodów,

but to me the most significant is for what 'Oumuamua can tell us

dla mnie najważniejsze jest to, co 'Oumuamua może nam powiedzieć

about the past of our solar system.

o przeszłości Układu Słonecznego.

The process of the birth of a new solar system and the growth of planets

Narodziny nowego układu i powstanie planet

can be a violent and messy business.

mogą być gwałtownym i niechlujnym procesem.

Leftover icy and rocky debris gets ejected from the new solar system

Pozostałości lodu i skał mogą zostać wyrzucone z nowego układu,

as the giant planets migrate through the dusty disk

kiedy ogromne planety migrują przez dysk akrecyjny,

out of which they're formed.

z którego powstały.

Now have you ever felt an emotional chill,

Czuliście kiedyś dreszcze

something that's so exciting that a shiver runs up and down your spine?

przy czymś tak ekscytującym, że aż przechodzą ciarki?

Or something that's very emotionally moving?

Lub przy czymś bardzo poruszającym?

Well this was it for me.

Ja to właśnie poczułam.

This was my wow moment.

To było moje "wow".

We actually had a piece of material from another solar system

Mieliśmy prawdziwy fragment materiału z innego układu słonecznego,

coming close enough for us to observe.

przelatujący tak blisko, że mogliśmy go obserwować.

So what would you like to know about 'Oumuamua,

Co chcielibyście wiedzieć o 'Oumuamua,

the very first visitor from another star system?

pierwszym w historii gościu z innego układu?

Well, I could think of a million things,

Przychodzi mi do głowy milion rzeczy,

but there's what you want and what you can have,

ale "chcieć" nie zawsze znaczy "móc",

and 'Oumuamua was moving away and fading very rapidly.

'Oumuamua odlatywał i znikał niezwykle szybko.

In the span of about a week,

W przeciągu tygodnia

it had dropped in brightness by a factor of [10].

jego jasność zmalała dziesięciokrotnie.

So this is about all the time we were going to have

Tylko tyle czasu mieliśmy,

to study it easily.

by go spokojnie zbadać.

So we had to distill the process of getting telescope time --

Musieliśmy więc skrócić czas aplikowania o dostęp do teleskopu.

normally a very competitive, peer-reviewed proposal process

Zwykle to ostra rywalizacja z konkurencją,

koledzy astronomowie recenzują wniosek,

that can take up to months --

może to trwać wiele miesięcy.

down to less than a few days.

Skróciliśmy to do zaledwie kilku dni.

So began a "polite" competition for resources.

Zaczęliśmy "koleżeńską" rywalizację o zasoby.

OK, let me not mince words. It was a fierce battle.

Nie będę ważyć słów, to była twarda walka.

We dropped everything,

Rzuciliśmy wszystko,

working around the clock,

pracowaliśmy non stop,

trying to craft perfectly crafted proposal words

dobierając idealne słowa dla wniosku

to send to the observatory directors.

do szefów obserwatorium.

Well, good news. We got the time.

Dobre wieści, otrzymaliśmy swój czas.

Now, from a perfectly selfish point of view,

Z czysto egoistycznego punktu widzenia

the first thing we might like to know is how massive 'Oumuamua is.

powinniśmy wpierw sprawdzić, jak wielki jest 'Oumuamua.

Because after all, it passed very close to the Earth,

Bo przede wszystkim przeleciał bardzo blisko Ziemi,

and we didn't know about it until afterwards.

a my dowiedzieliśmy się o tym po fakcie.

How bad would this have been had it not missed the Earth?

Co by było, gdyby nas nie ominął?

Well, the impact energy

Siła uderzenia

depends on the square of the velocity times its mass,

zależy od kwadratu prędkości pomnożonego przez masę,

and the mass depends on how big it is and what it's made of.

a masa zależy od rozmiaru oraz tego, z czego jest zbudowany obiekt.

So how big is 'Oumuamua, and what's its shape?

Jak wielki jest 'Oumuamua i jaki ma kształt?

Well, we can get this from its brightness.

Można to obliczyć dzięki jego jasności.

Now, if you don't believe me, think of comparing the brightness

Jeśli nie wierzycie, porównajcie jasność

of a firefly in your backyard

świetlika w ogródku

to the navigation lights on a distant airplane.

do świateł nawigacyjnych odległego samolotu.

You know the airplane is much brighter --

Wiecie, że samolot jest znacznie jaśniejszy,

it just appears faint because it's so far away.

ale słabo go widać, bo jest daleko.

We're also going to need to know

Trzeba też wiedzieć,

how reflective the surface of 'Oumuamua is,

jaki jest współczynnik odbicia powierzchni 'Oumuamuy,

and we don't have any clue,

nie mamy o tym pojęcia,

but it's reasonable to assume it's very similar to small asteroids

ale rozsądnie założyć, że podobny do małych asteroid

and comets in our solar system,

i komet w naszym układzie,

or in technical terms,

technicznie mówiąc,

something between the reflectivity of charcoal and wet sand.

coś pomiędzy współczynnikiem odbicia węgla drzewnego a mokrego piasku.

Nowadays, most of the big telescopes are used in what's called a service mode,

Dziś z większości dużych teleskopów korzysta się w trybie kolejkowym,

meaning we have to carefully develop all the instructions

czyli trzeba stworzyć dokładne instrukcje,

and send them to the telescope operator,

wysłać je do operatora teleskopu,

and then anxiously wait for the data to come back,

niecierpliwie czekać na dane,

praying to the weather gods.

modląc się do bożków pogodowych.

Now I bet most of you don't have careers

Zapewne praca większości z was

that critically depend on whether or not it's cloudy last night.

nie zależy dramatycznie od bezchmurnego nieba.

Well, we weren't going to get any second chances here.

Nie mieliśmy drugiej szansy.

Because the weather was great, 'Oumuamua decided not to be.

Ale choć pogoda była idealna, 'Oumuamua nie był.

Its brightness wasn't constant.

Jego jasność nie była stała.

Now here we see 'Oumuamua racing between the stars.

Tu widać jak pędzi między gwiazdami.

It's centered in the middle.

Widać go pośrodku.

The stars are trailed out because the telescope is following its motion.

Gwiazdy są rozmazane, bo teleskop podążał za jego ruchem.

It started faint and then it got brighter, fainter, brighter, and fainter again,

Najpierw był blady, potem jaśniejszy, bledszy, jaśniejszy i znów blady,

as sunlight is reflected off of four sides of an oblong object.

bo światło słońca odbijało się od czterech boków podłużnego obiektu.

The extreme brightness change

Gwałtowne zmiany jasności

led us to an unbelievable conclusion about its shape.

doprowadziły nas do niewiarygodnego wniosku na temat jego kształtu.

As shown in this artist's impression,

Jak widać na artystycznej wizji,

'Oumuamua is apparently very long and narrow,

'Oumuamua jest bardzo długi i wąski,

with an axis ratio of about 10 to one.

stosunek długości do szerokości wynosi 10 do jednego.

Assuming it's dark, this means it's about half a mile long.

Zakładając, że jest ciemny, ma niecały kilometr długości.

Nothing else in our solar system looks like this.

Nie ma niczego podobnego w całym Układzie Słonecznym.

We only have a handful of objects that even have an axis ratio

Mamy tylko garstkę obiektów ze stosunkiem długości do szerokości

bigger than five to one.

większym niż pięć do jednego.

So we don't know how this forms,

Nie wiemy, jak powstał,

but it may be part of its birth process in its home solar system.

ale może być częścią procesu narodzin swojego układu słonecznego.

'Oumuamua was varying in brightness every 7.34 hours,

'Oumuamua zmieniał jasność co 7,34 godziny,

or so we thought.

tak przynajmniej myśleliśmy.

As more data started to come in from other teams,

Zaczęły przychodzić nowe dane od innych zespołów,

they were reporting different numbers.

przedstawiali inne liczby.

Why is it the more we learn about something,

Dlaczego im więcej o czymś wiemy,

the harder it gets to interpret?

tym trudniej jest to zinterpretować?

Well, it turns out that 'Oumuamua is not rotating in a simple way.

Okazuje się, że 'Oumuamua nie obraca się w prosty sposób.

It's wobbling like a top.

Kolebie się jak bączek.

So while it is rotating around its short axis,

Obracając się wokół krótszej osi,

it's also rolling around the long axis

kręci się też wokół dłuższej

and nodding up and down.

i kołysze się w górę i w dół.

This very energetic, excited motion

Ten energiczny ruch

is almost certainly the result of it being violently tossed

jest z całą pewnością efektem gwałtownego wyrzucenia

out of its home solar system.

z rodzimego układu.

Now how we interpret the shape from its brightness

To jak odgadujemy kształt z jasności

depends very critically on how it's spinning,

zależy w dużym stopniu od tego, jak to się obraca,

so now we have to rethink what it may look like,

więc znów trzeba przemyśleć, jak to właściwie wygląda.

and as shown in this beautiful painting by space artist Bill Hartmann,

Jak widać na pięknym obrazie astro-malarza Billa Hartmanna,

we think that 'Oumuamua may be more of a flattened oval.

'Oumuamua może być spłaszczonym owalem.

So let's get back to the energetics.

Wróćmy do jego energetyki.

What is it made of?

Z czego jest zbudowany?

Well, ideally we would love to have a piece of 'Oumuamua

Bardzo chcielibyśmy mieć kawałek 'Oumuamuy

into the laboratory, so we could study it in detail.

w laboratorium, żeby dokładnie go zbadać.

But since even private industry can't manage to launch

Ale nawet sektor prywatny nie da rady

a spacecraft within a week

wysłać sondy kosmicznej w ciągu tygodnia

to something like this,

do takiego obiektu,

astronomers have to rely on remote observations.

więc astronomowie muszą polegać na zdalnych obserwacjach.

So astronomers will look at how the light interacts with the surface.

Będą przyglądać się, jak światło reaguje z powierzchnią.

Some colors may get absorbed, giving it a chemical fingerprint,

Niektóre kolory mogą być pochłaniane i zostawiać chemiczny ślad,

whereas other colors may not.

a inne kolory nie.

On the other hand, some substances may just reflect more blue

Innymi słowy, niektóre substancje mogą odbijać więcej niebieskiego

or red light efficiently.

lub czerwonego światła.

In the case of 'Oumuamua, it reflected more red light,

'Oumuamua odbija więcej czerwonego,

making it look very much like the organic rich surface of the comet recently visited

przez co przypomina bogatą w substancje organiczne powierzchnię komety,

by the Rosetta spacecraft.

którą niedawno odwiedziła sonda Rosetta.

But not everything that looks reddish has the same composition.

Ale nie wszystko, co czerwone, ma taki sam skład.

In fact, minerals that have tiny little bits of iron in the surface

Minerały na powierzchni zawierające niewielkie ilości żelaza

can also look red,

też mogą być czerwone,

as does the dark side of Saturn's moon Iapetus,

jak ciemna strona księżyca Saturna, Japetusa,

shown in these images from the Cassini spacecraft.

widoczna na zdjęciach z sondy Cassini.

Nickel-iron meteorites, in other words, metal,

Meteoryty bogate w żelazo, czyli metal,

can also look red.

też wydają się czerwone.

So while we don't know what's on the surface,

Nie wiemy, co jest na powierzchni,

we know even less about what's on the inside.

a jeszcze mniej wiemy o tym, co jest w środku.

However, we do know that it must at least be strong enough

Wiemy tylko, że musi być na tyle mocne,

to not fly apart as it rotates,

aby nie rozlecieć się na kawałki podczas obrotów,

so it probably has a density similar to that of rocky asteroids;

więc prawdopodobnie ma gęstość podobną do skalistych asteroid,

perhaps even denser, like metal.

a może i większą, jak metal.

Well, at the very least, I want to show you

Na sam koniec pokażę wam

one of the beautiful color images that we got

jedno z najpiękniejszych kolorowych zdjęć

from one of the ground-based telescopes.

zrobionych przez naziemny teleskop.

All right, I admit, it's not all that spectacular.

Przyznaję, może nie jest spektakularne.

(Laughter)

(Śmiech)

We just don't have the resolution.

Nie mamy dobrej rozdzielczości.

Even Hubble Space Telescope

Nawet Kosmiczny Teleskop Hubble'a

doesn't present a much better view.

nie przedstawi lepszego widoku.

But the importance of the Hubble data was not because of the images,

Ale waga danych z Hubble'a nie polegała na zdjęciach,

but because it extended our observations out

ale na umożliwieniu przedłużenia obserwacji

to two and a half months from the discovery,

do dwóch i pół miesiąca od odkrycia obiektu,

meaning we get more positions along the orbit,

co oznacza, że zdobędziemy więcej pozycji orbity,

which will hopefully let us figure out where 'Oumuamua came from.

które, mamy nadzieję, powiedzą nam, skąd pochodzi 'Oumuamua.

So what exactly is 'Oumuamua?

Ale co to właściwie jest?

We firmly believe it's likely to be a leftover archaeological remnant

Sądzimy, że jest to archeologiczna pozostałość

from the process of the birth of another planetary system,

z procesu tworzenia się innego układu słonecznego,

some celestial driftwood.

jakiś gwiezdna kłoda wyrzucona na brzeg.

Some scientists think that maybe 'Oumuamua formed

Niektórzy naukowcy sądzą, że 'Oumuamua powstał

very close to a star that was much denser than our own,

blisko gwiazdy znacznie gęściejszej od naszej,

and the star's tidal forces shredded planetary material

a jej siły pływowe rozerwały materiał planetarny

early in the solar system's history.

we wczesnej historii tego układu.

Still others suggest that maybe this is something that formed

Inni sugerują, że może to produkt

during the death throes of a star,

konwulsji umierającej gwiazdy,

perhaps during a supernova explosion,

może podczas eksplozji supernowej,

as planetary material got shredded.

kiedy materiał planetarny został rozerwany.

Whatever it is, we believe it's a natural object,

Cokolwiek to jest, sądzimy, że jest naturalne,

but we can't actually prove that it's not something artificial.

ale nie możemy udowodnić, że nie jest to coś sztucznego.

The color, the strange shape, the tumbling motion

Kolor, dziwny kształt, koziołkujący ruch,

could all have other explanations.

to wszystko może mieć inne wyjaśnienie.

Now while we don't believe this is alien technology,

Skoro nie sądzimy, że to obca technologia,

why not do the obvious experiment and search for a radio signal?

to czemu nie przeprowadzić prostego eksperymentu, szukając sygnału radiowego?

That's exactly what the Breakthrough Listen project did,

To właśnie zrobił projekt Breakthrough Listen,

but so far, 'Oumuamua has remained completely quiet.

ale jak dotąd 'Oumuamua milczy.

Now could we send a spacecraft to 'Oumuamua

Czy moglibyśmy wysłać do niego sondę

and answer this question once and for all?

i odpowiedzieć raz na zawsze na wszystkie pytania?

Yes, we do actually have the technology,

Tak, mamy takie możliwości techniczne,

but it would be a long and expensive voyage,

ale byłaby to długa i kosztowna podróż,

and we would get there so far from the Sun

dolecielibyśmy tam tak daleko od Słońca,

that the final approach trajectory would be very difficult.

że końcowa trajektoria byłaby bardzo trudna.

So I think 'Oumuamua probably has many more things to teach us,

'Oumuamua mogłaby z pewnością powiedzieć nam o sobie więcej,

and in fact there might be more surprises in store

na pewno ma w zanadrzu jakieś niespodzianki,

as scientists such as myself continue to work with the data.

a naukowcy tacy jak ja dalej analizują dane.

More importantly, I think this visitor from afar

Co ważniejsze, ten gość z daleka

has really brought home the point that our solar system isn't isolated.

przypomniał nam, że Układ Słoneczny nie jest sam.

We're part of a much larger environment,

Jesteśmy częścią większego środowiska,

and in fact, we may even be surrounded by interstellar visitors

możemy być otoczeni przybyszami z gwiazd,

and not even know it.

nawet o tym nie wiedząc.

This unexpected gift

Ten niespodziewany prezent

has perhaps raised more questions than its provided answers,

zostawił więcej pytań niż odpowiedzi,

but we were the first to say hello to a visitor from another solar system.

ale to my jako pierwsi przywitaliśmy się z gościem z innego układu.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)

Jedidah Isler: Thanks, Karen.

Jedidah Isler: Dziękuję, Karen.

I of course enjoyed that talk very much. Thank you.

To była cudowna prelekcja.

As I recall, we found it pretty late in its journey towards us.

Jak pamiętam, dowiedzieliśmy się dość późno o jego podróży do nas.

Will future technologies like the Large Synoptic Survey Telescope

Czy przyszłe rozwiązania techniczne, jak Large Synoptic Survey Telescope

help us detect these things sooner?

pozwolą nam odkrywać te obiekty szybciej?

Karen Meech: Yeah. We're hoping that we'll start to see a lot of these things,

Karen Meech: Tak, mamy nadzieję, że zobaczymy więcej tych obiektów,

and ideally, you'd love to find one as it's approaching the Sun,

najlepiej by było, gdybyśmy odkryli jakiś zbliżający się do Słońca,

because you want to have time to do all the science,

bo potrzebujemy czasu do wykonania analiz,

or even more ideal,

a jeszcze lepiej,

you'd get a spacecraft ready to go,

gdybyśmy mieli gotową sondę do wysłania,

parked somewhere in the L4 or L5 position,

zaparkowaną gdzieś między pozycją L4 a L5,

somewhere near Earth,

gdzieś blisko Ziemi,

so that when something comes by, you can chase it.

tak by dało się ścigać przelatujący obiekt.

JI: Awesome, thanks so much. Let's thank Karen again.

JI: Niesamowite. Podziękujmy jeszcze raz Karen.

(Applause)

(Brawa)