Robert Ballard: Exploring the ocean's hidden worlds

Tłumaczenie: Tomasz Senenko Korekta: Rysia Wand

The first question is this.

Pierwsza kwestia.

Our country has two exploration programs.

USA mają dwa programy badawcze.

One is NASA, with a mission to explore the great beyond,

Jeden to NASA i misja badania przestworzy,

to explore the heavens, which we all want to go to if we're lucky.

odkrywania niebios, gdzie każdy chciałby się wybrać.

And you can see we have Sputnik, and we have Saturn,

Słyszeliście i o Sputniku, i o Saturnie,

and we have other manifestations of space exploration.

i wielu innych elementach badań kosmicznych.

Well, there's also another program,

Ale jest jeszcze inny program,

in another agency within our government, in ocean exploration.

w innej agencji rządowej: program badania oceanów.

It's in NOAA, the National Oceanic and Atmospheric Administration.

Prowadzi go NOAA - Administracja Oceanu i Atmosfery USA.

And my question is this: "why are we ignoring the oceans?"

Pytanie brzmi: Dlaczego ignorujemy oceany?

Here's the reason, or not the reason, but here's why I ask that question.

Oto dlaczego, albo raczej: skąd to pytanie.

If you compare NASA's annual budget to explore the heavens,

Jeśli porównamy roczny budżet NASA na badania kosmosu,

that one-year budget would fund NOAA's budget

to ten jeden roczny budżet,

to explore the oceans for 1,600 years.

pozwoliłby agencji NOAA badać oceany przez 1600 lat.

Why? Why are we looking up? Is it because it's heaven?

Dlaczego? Dlaczego patrzymy w górę? Bo tam jest raj?

And hell is down here? Is it a cultural issue?

A piekło na dole? Może to kwestia kulturowa?

Why are people afraid of the ocean?

Dlaczego ludzie boją się oceanu?

Or do they just assume the ocean is just a dark, gloomy place

Może przyjęli, że ocean to tylko ciemne, ponure miejsce,

that has nothing to offer?

które nie ma nic do zaoferowania?

I'm going to take you on a 16-minute trip on 72 percent of the planet, so buckle up.

Pojedziemy na wycieczkę po 72% Ziemi, więc zapnijcie pasy.

OK. And what we're going to do

OK. Za chwilę zanurzymy się w moim świecie.

is we're going to immerse ourselves in my world.

OK. Za chwilę zanurzymy się w moim świecie.

And what I'm going to try -- I hope I make the following points.

A ja spróbuję zwrócić uwagę na kilka kwestii.

I'm going to make it right now in case I forget.

Zrobię to teraz, nim zapomnę.

Everything I'm going to present to you

Tego wszystkiego, co zobaczycie

was not in my textbooks when I went to school.

nie było w podręcznikach, gdy chodziłem do szkoły.

And most of all, it was not even in my college textbooks.

Nie było tego nawet w podręcznikach akademickich.

I'm a geophysicist, and all my Earth science books when I was a student --

Jestem geofizykiem i według podręczników

I had to give the wrong answer to get an A.

musiałem podawać złą odpowiedź, żeby zdać na 5.

We used to ridicule continental drift. It was something we laughed at.

Dawniej drwiliśmy z wędrówki kontynentów. Kpiliśmy z tego.

We learned of Marshall Kay's geosynclinal cycle, which is a bunch of crap.

Uczyliśmy się teorii geosynkliny Kaya - to bzdury.

In today's context, it was a bunch of crap,

Dzisiaj wiemy, że to bzdury,

but it was the law of geology, vertical tectonics.

ale to były prawa geologii - tektonika pionowa.

All the things we're going to walk through

Wszystko, co wam pokażę,

in our explorations and discoveries of the oceans

pochodzi z badań oceanów,

were mostly discoveries made by accident.

i w większości zostało odkryte przypadkiem.

Mostly discoveries made by accident.

Większość odkryć dokonuje się przez przypadek.

We were looking for something and found something else.

Szukaliśmy jednej rzeczy, a znaleźliśmy inną.

And everything we're going to talk about

I wszystko, o czym pomówimy,

represents a one tenth of one percent glimpse, because that's all we've seen.

stanowi 0,1% całości, bo tylko tyle widzieliśmy.

I have a characterization.

Mam tu model.

This is a characterization of what it would look like if you could remove the water.

Pokazuje jakby to wyglądało, gdyby usunąć wodę.

It gives you the false impression it's a map.

Wygląda jak mapa,

It is not a map.

ale to NIE jest mapa.

In fact, I have another version at my office

W biurze też mam taki model

and I ask people, "Why are there mountains here, on this area here,

i pytam ludzi: "Dlaczego tu są góry,a tutaj już nie?"

but there are none over here?" And they go, "Well, gee,

i pytam ludzi: "Dlaczego tu są góry,a tutaj już nie?"

I don't know," saying,

Odpowiadają: "No, nie wiem.

"Is it a fracture zone? Is it a hot spot?"

Może to strefa kolizji? Może plama gorąca?"

No, no, that's the only place a ship's been.

Otóż nie. Tylko dotąd dotarły statki.

Most of the southern hemisphere is unexplored.

Większość półkuli południowej jest niezbadana.

We had more exploration ships down there

Więcej statków badawczych

during Captain Cook's time than now. It's amazing.

mieliśmy za kapitana Cooka, niż dziś. Zdumiewające.

All right. So we're going to immerse ourselves

Dobrze. Zanurzymy się

in the 72 percent of the planet because, you know,

w 72% naszej planety,

it's really naive to think that the Easter Bunny

bo tylko naiwniak sądzi,

put all the resources on the continents.

że Bozia ulokowała wszystkie bogactwa naturalne na lądach.

(Laughter)

(Śmiech)

You know, it's just ludicrous.

To po prostu niedorzeczne!

We are always, constantly playing the zero sum game.

Wciąż gramy w grę o sumie zerowej,

You know, we're going to do this, we're going to take it away from something else.

gdzie zysk jednego gracza oznacza stratę drugiego.

I believe in just enriching the economy.

A ja wierzę we wzbogacanie gospodarki.

And we're leaving so much on the table, 72 percent of the planet.

Ciągle zostawiamy tyle na stole: 72% naszej planety.

And as I will point out later in the presentation,

A jak wykażę później,

50 percent of the United States of America lies beneath the sea.

50% terytorium USA leży pod wodą.

50 percent of our country that we own, have all legal jurisdiction,

50% naszego kraju, z pełną jurysdykcją,

have all rights to do whatever we want, lies beneath the sea

z wszelkimi prawami, do dyspozycji, leży pod wodą,

and we have better maps of Mars than that 50 percent.

a mamy lepsze mapy Marsa niż tych 50%!

Why? OK. Now, I began my explorations the hard way.

Czemu? Początki moich badań były trudne.

Back then -- actually my first expedition

Właściwie moja pierwsza ekspedycja odbyła się

was when I was 17 years old. It was 49 years ago.

gdy miałem 17 lat. 49 lat temu.

Do the math, I'm 66. And I went out to sea on a Scripps ship

Policzcie sobie, mam 66 lat. Wypłynęliśmy na statku "Scripps"

and we almost got sunk by a giant rogue wave,

i prawie zatopiła nas monstrualna fala,

and I was too young to be -- you know, I thought it was great!

a ja, młody i głupi, tylko się zapaliłem.

I was a body surfer and I thought, "Wow, that was an incredible wave!"

Uprawiałem wtedy body surfing i myślałem: "ale fala!"

And we almost sank the ship, but I became enraptured

Prawie zatopiliśmy statek, ale połknąłem bakcyla

with mounting expeditions. And over the last 49 years,

organizowania ekspedycji. Przez ostatnie 49 lat

I've done about 120, 121 -- I keep doing them -- expeditions.

zaliczyłem ich ze 120 i nadal je robię.

But in the early days, the only way I could get to the bottom

Z początku jedyną możliwością zejścia na dno

was to crawl into a submarine, a very small submarine,

było wczołganie się do maleńkiej łodzi podwodnej

and go down to the bottom.

i opuszczenie się na dno.

I dove in a whole series of different deep diving submersibles.

Nurkowałem w rozmaitych pojazdach głębinowych:

Alvin and Sea Cliff and Cyana,

Alvin, Sea Cliff, Cyana

and all the major deep submersibles we have, which are about eight.

i wszystkimi większymi pojazdami, których mamy raptem 8.

In fact, on a good day, we might have four or five human beings

W dobrym układzie może 4-5 ludzi na świecie

at the average depth of the Earth --

znajduje się na średniej głębokości ziemskiej.

maybe four or five human beings out of whatever billions we've got going.

4-5 osób spośród miliardów istnień.

And so it's very difficult to get there, if you do it physically.

Człowiekowi bardzo trudno dostać się na dno.

But I was enraptured, and in my graduate years

Ale połknąłem bakcyla.

was the dawn of plate tectonics. And we realized

Kończyłem studia w czasie narodzin tektoniki płyt.

that the greatest mountain range on Earth lies beneath the sea.

Odkryliśmy. że największy łańcuch górski leży pod wodą.

The mid-ocean ridge runs around like the seam on a baseball.

Grzbiet śródoceaniczny okala glob, jak szew na piłce baseballowej.

This is on a Mercator projection.

Tak jest na odwzorowaniu walcowym.

But if you were to put it on an equal area projection,

Ale na odwzorowaniu równopowierzchniowym widać,

you'd see that the mid-ocean ridge covers 23 percent

że Grzbiet pokrywa 23% całkowitej powierzchni kuli ziemskiej.

of the Earth's total surface area.

że Grzbiet pokrywa 23% całkowitej powierzchni kuli ziemskiej.

Almost a quarter of our planet is a single mountain range

Niemal ćwierć naszej planety to pojedynczy łańcuch górski,

and we didn't enter it until after Neil Armstrong

a my dotarliśmy tam później

and Buzz Aldrin went to the moon.

niż Armstrong i Aldrin na Księżyc.

So we went to the moon, played golf up there,

Polecieliśmy na Księżyc, zagraliśmy tam w golfa

before we went to the largest feature on our own planet.

nim zbadaliśmy największą formację na naszej planecie.

And our interest in this mountain range, as Earth scientists in those days,

Wówczas zainteresowanie naukowców tą formacją

was not only because of its tremendous size, dominating the planet,

nie wynikało jedynie z jej przytłaczających rozmiarów,

but the role it plays in the genesis of the Earth's outer skin.

lecz z roli jaką odegrała w powstaniu zewnętrznej skorupy Ziemi.

Because it's along the axis of the mid-ocean ridge

Ponieważ to właśnie wzdłuż osi Grzbietu

where the great crustal plates are separating.

rozsuwają się wielkie płyty tektoniczne.

And like a living organism, you tear it open,

Ziemia, jak żywy organizm, rozerwana krwawi,

it bleeds its molten blood, rises up to heal that wound

wznosi się, by wyleczyć ranę,

from the asthenosphere, hardens, forms new tissue and moves laterally.

astenosfera twardnieje, formuje nową tkankę i odsuwa się.

But no one had actually gone down

Jednak nikt nie zszedł

into the actual site of the boundary of creation as we call it --

do samej tzw. 'granicy tworzenia' -

into the Rift Valley -- until a group of seven of us

do doliny ryftowej, dopóki nasza siódemka

crawled in our little submarines in the summer of 1973, 1974

nie wpełzła do maleńkich batyskafów latem 74. roku,

and were the first human beings to enter the Great Rift Valley.

i jako pierwsi wkroczyliśmy do Wielkich Rowów Afrykańskich.

We went down into the Rift Valley.

Zeszliśmy do doliny ryftowej, wszystko się zgadza

This is all accurate except for one thing -- it's pitch black.

oprócz tego, że jest tam ciemno jak w grobie.

It's absolutely pitch black, because

Panują całkowite ciemności,

photons cannot reach the average depth of the ocean,

bo fotony nie mogą dotrzeć na średnią głębokość oceanu,

which is 12,000 feet. In the Rift Valley, it's 9,000 feet.

która wynosi 3400 m. Dolina ryftowa leży na 2700 m.

Most of our planet does not feel the warmth of the sun.

Większość naszej planety nie czuje słonecznego ciepła.

Most of our planet is in eternal darkness.

Większość naszej planety spowija ciemność.

And for that reason, you do not have photosynthesis in the deep sea.

Dlatego w głębinach morskich nie zachodzi proces fotosyntezy.

And with the absence of photosynthesis

Bez fotosyntezy

you have no plant life, and as a result,

nie ma roślin, a w rezultacie

you have very little animal life living in this underworld.

życie podwodne jest bardzo ograniczone.

Or so we thought. And so in our initial explorations,

Tak nam się zdawało. Zatem podczas pierwszych wypraw

we were totally focused on exploring the boundary of creation,

skupialiśmy się na badaniu 'granicy tworzenia',

looking at the volcanic features running along that entire 42,000 miles.

obserwując formy wulkaniczne długie na 67 tys. km.

Running along this entire 42,000 miles

Na tych 67 tys. kilometrów

are tens of thousands of active volcanoes.

znajdują się dziesiątki tysięcy czynnych wulkanów.

Tens of thousands of active volcanoes.

Dziesiątki tysięcy.

There are more active volcanoes beneath the sea

Pod wodą jest więcej czynnych wulkanów

than on land by two orders of magnitude.

niż na lądzie, o dwa rzędy wielkości.

So, it's a phenomenally active region,

To niesamowicie aktywny obszar,

it's not just a dark, boring place. It's a very alive place.

a nie jakiś nudny, ciemny zakątek. Istny kocioł.

And it's then being ripped open.

I jeszcze to pękanie.

But we were dealing with a particular scientific issue back then.

W tamtym czasie mieliśmy szczególny kłopot.

We couldn't understand why you had a mountain under tension.

Nie mogliśmy pojąć, dlaczego mamy górę pod ciśnieniem.

In plate tectonic theory, we knew that if you had plates collide,

Teoria tektoniki płyt mówiła, że jeśli zderzają się płyty,

it made sense: they would crush into one another,

to miażdżą się wzajemnie,

you would thicken the crust, you'd uplift it.

pokrywa ulega zgrubieniu i wypiętrza się.

That's why you get, you know, you get seashells up on Mount Everest.

Dlatego muszle morskie znajdowano na Evereście.

It's not a flood, it was pushed up there.

To nie żaden potop, zostały tam wypchnięte.

We understood mountains under compression,

Rozumieliśmy zjawisko kompresji gór,

but we could not understand why we had a mountain under tension.

lecz nie rozumieliśmy, dlaczego mamy góry pod ciśnieniem.

It should not be. Until one of my colleagues said,

Tak nie może być. Wreszcie kolega stwierdził:

"It looks to me like a thermal blister, and the mid-ocean ridge

"To mi wygląda na bąbel termiczny,

must be a cooling curve." We said, "Let's go find out."

a Grzbiet musi być krzywą chłodzenia." My na to: "Sprawdźmy."

We punched a bunch of heat probes. Everything made sense,

Wetknęliśmy kilka mierników ciepła. Wszystko się zgadzało,

except, at the axis, there was missing heat. It was missing heat.

z tym, że na osi brakowało ciepła. Brakowało ciepła.

It was hot. It wasn't hot enough.

Było gorąco, ale nie dość gorąco.

So, we came up with multiple hypotheses:

Więc wyprowadziliśmy wiele hipotez

there's little green people down there taking it;

o małych zielonych ludzikach, które zabierają ciepło.

there's all sorts of things going on.

Cuda się tam działy.

But the only logical [explanation] was that there were hot springs.

Jedyny logiczny wniosek brzmiał: gorące źródła.

So, there must be underwater hot springs.

Zatem to muszą być podwodne gorące źródła.

We mounted an expedition to look for the missing heat.

Zorganizowaliśmy wyprawę, żeby odnaleźć to brakujące ciepło.

And so we went along this mountain range, in an area along Galapagos Rift,

Popłynęliśmy wzdłuż tego łańcucha, w pobliżu Ryftu Galapagos

and did we find the missing heat.

i oto znaleźliśmy brakujące ciepło.

It was amazing. These giant chimneys, huge giant chimneys.

To było niesamowite. Te ogromne kominy. Gigantyczne.

We went up to them with our submersible.

Podpłynęliśmy bliżej.

We wanted to get a temperature probe, we stuck it in there,

Chcieliśmy zmierzyć temperaturę. Wsadzamy próbnik,

looked at it -- it pegged off scale.

patrzymy, a wskazówka wyskakuje ze skali.

The pilot made this great observation: "That's hot."

Bystry operator skomentował: "Gorąco."

(Laughter)

(Śmiech)

And then we realized our probe was made out of the same stuff --

Zauważyliśmy, że próbnik zrobiono z tego samego materiału.

it could have melted. But it turns out the exiting temperature

Mógł się roztopić. Okazuje się, że temperatura u ujścia

was 650 degrees F, hot enough to melt lead.

wynosiła 343 °C, dosyć, by stopić ołów.

This is what a real one looks like, on the Juan de Fuca Ridge.

Oto grzbiet Juan de Fuca w naturze.

What you're looking at is an incredible pipe organ

Widać tu niesamowitą rurę chemikaliów

of chemicals coming out of the ocean.

wypływających do oceanu.

Everything you see in this picture is commercial grade:

Wszystko na tym zdjęciu ma wartość rynkową:

copper, lead, silver, zinc and gold.

miedź, ołów, srebro, cynk i złoto.

So the Easter Bunny has put things in the ocean floor,

Widać że Bozia schowała pewne skarby na dnie oceanu,

and you have massive heavy metal deposits

w tym ogromne pokłady metali,

that we're making in this mountain range.

które dostrzegamy w tym łańcuchu górskim.

We're making huge discoveries of large commercial-grade ore

Odkrywamy wielkie złoża rud metali klasy handlowej,

along this mountain range, but it was dwarfed by what we discovered.

lecz to nic w porównaniu z tym, co odkryliśmy później.

We discovered a profusion of life,

Odkryliśmy obfitość organizmów żywych w świecie,

in a world that it should not exist [in]. Giant tube worms, 10 feet tall.

w którym nie powinno ich być. Ogromne, 3-metrowe wieloszczety.

I remember having to use vodka -- my own vodka -- to pickle it

Pamiętam, że użyliśmy wódki - mojej własnej - żeby je zakisić,

because we don't carry formaldehyde.

bo nie mieliśmy formaldehydu.

We went and found these incredible clam beds

Znaleźliśmy te niesamowite skorupy małży

sitting on the barren rock. Large clams,

spoczywające na nagiej skale,

and when we opened them, they didn't look like a clam.

które w środku wcale nie wyglądały na małże.

And when we cut them open, they didn't have the anatomy of a clam.

Po rozkrojeniu ich budowa różniła się od małży.

No mouth, no gut, no digestive system.

Brak otworu gębowego, jelit, systemu trawienia.

Their bodies had been totally taken over

Zostały całkowicie zaanektowane przez inny organizm:

by another organism, a bacterium, that had figured out

bakterię, która potrafi replikować fotosyntezę w ciemnościach,

how to replicate photosynthesis in the dark,

bakterię, która potrafi replikować fotosyntezę w ciemnościach,

through a process we now call chemosynthesis.

w procesie zwanym dziś chemosyntezą.

None of it in our textbooks. None of this in our textbooks.

Podręczniki o tym milczą.

We did not know about this life system.

Nie znaliśmy takiego systemu życia.

We were not predicting it.

Nie spodziewaliśmy się go.

We stumbled on it, looking for some missing heat.

Natknęliśmy się na niego szukając brakującego ciepła.

So, we wanted to accelerate this process.

Teraz chcemy przyspieszyć ten proces.

We wanted to get away from this silly trip, up and down on a submarine:

Chcemy odejść od durnej wycieczki góra-dół w łodzi podwodnej.

average depth of the ocean, 12,000 feet;

Średnia głębokość oceanu to 3660 m,

two and half hours to get to work in the morning;

2,5 godz. dojazdu do pracy rano.

two and half hours to get to home. Five hour commute to work.

2,5 godz. z powrotem. Razem 5 godz. dojazdu do pracy.

Three hours of bottom time, average distance traveled -- one mile.

3 godziny na dnie, średni dystans dzienny: 1,6 km.

(Laughter)

(Śmiech)

On a 42,000 mile mountain range. Great job security, but not the way to go.

Na 67 tys. km do zbadania. Praca zapewniona, ale nie tędy droga.

So, I began designing a new technology of telepresence,

Zacząłem więc pracować nad nową technologią "teleobecności",

using robotic systems to replicate myself,

używając robotów, które powielają moją pracę,

so I wouldn't have to cycle my vehicle system.

żebym sam nie musiał nurkować.

We began to introduce that in our explorations,

Zaczęliśmy wdrażać tę technologię do naszych badań

and we continued to make phenomenal discoveries

i nadal dokonujemy wspaniałych odkryć.

with our new robotic technologies. Again, looking for something else,

Znów szukamy czegoś nowego

moving from one part of the mid-ocean ridge to another.

i pływamy z jednej części grzbietu na drugą.

The scientists were off watch and they came across incredible life forms.

Naukowcy napotkali wprost niezwykłe formy życia.

They came across new creatures they had not seen before.

Natrafili na stworzenia dotąd nieznane.

But more importantly, they discovered

Co więcej, odkryli wzniesienia,

edifices down there that they did not understand.

których nie pojmują.

That did not make sense. They were not above a magma chamber.

Które nie miały sensu. Nie było ich nad komorami wulkanicznymi.

They shouldn't be there. And we called it Lost City.

Nie powinno ich tam być. Nazwaliśmy je "Zagubionym Miastem".

And Lost City was characterized by these incredible limestone formations

"Zagubione Miasto" to niesamowite wapienne formacje

and upside down pools. Look at that.

i baseny odwrócone do góry nogami. Popatrzcie.

How do you do that? That's water upside down.

Jak to możliwe? Woda do góry nogami.

We went in underneath and tapped it, and we found that it had the pH of Drano.

Zbadaliśmy jeden basen i miał pH na poziomie "Kreta".

The pH of 11, and yet it had chemosynthetic bacteria living in it

pH 11, ekstremalne środowisko, a żyją tam bakterie chemosyntetyczne.

and at this extreme environment.

pH 11, ekstremalne środowisko, a żyją tam bakterie chemosyntetyczne.

And the hydrothermal vents were in an acidic environment.

Kominy hydrotermalne znajdowały się w środowisku kwasowym.

All the way at the other end, in an alkaline environment,

Na drugim końcu środowisko zasadowe,

at a pH of 11, life existed.

i istoty żywe w środowisku pH 11.

So life was much more creative than we had ever thought.

A zatem natura jest bardziej pomysłowa, niż nam się wydawało.

Again, discovered by accident. Just two years ago

Kolejny przykład. Dwa lata temu,

working off Santorini, where people are sunning themselves on the beach,

w okolicach Santorynu, gdzie turyści leżą plackiem na słońcu,

unbeknownst to them in the caldera nearby,

w pobliskiej, nieznanej kalderze

we found phenomenal hydrothermal vent systems

znaleźliśmy fenomenalny system kominów hydrotermalnych

and more life systems.

i jeszcze więcej życia.

This was two miles from where people go to sunbathe,

Dwa kilometry od plaży,

and they were oblivious to the existence of this system.

a nikt nie miał o nim pojęcia.

Again, you know, we stop at the water's edge.

Zatrzymujemy się na poziomie lustra wody.

Recently, diving off -- in the Gulf of Mexico, finding pools of water,

W Zatoce Meksykańskiej odkryliśmy kolejne baseny.

this time not upside down, right side up.

Tym razem klasyczne, nie do góry nogami.

Bingo. You'd think you're in air, until a fish swims by.

Bingo. Zdaje się, że latasz, póki obok nie przepłynie ryba.

You're looking at brine pools formed by salt diapirs.

To baseny solankowe, uformowane przez diapiry soli.

Near that was methane. I've never seen volcanoes of methane.

Obok tego metan. Nigdy nie widziałem wulkanów metanu.

Instead of belching out lava, they were belching out

Zamiast ziać lawą,

big, big bubbles of methane. And they were creating these volcanoes,

ziały ogromniastymi bąblami metanu, a te tworzyły wulkany

and there were flows, not of lava,

i wyziewy, ale nie lawy,

but of the mud coming out of the Earth but driven by --

tylko błota z głębi Ziemi.

I've never seen this before.

Czegoś takiego nigdy nie widziałem.

Moving on, there's more than just natural history beneath the sea --

Morza to nie tylko historia naturalna.

human history. Our discoveries of the Titanic.

To historia ludzkości. Odkrycie "Titanica".

The realization that the deep sea is the largest museum on Earth.

Głębiny to największe muzeum świata.

It contains more history than all of the museums on land combined.

Jest tam więcej historii niż we wszystkich muzeach razem,

And yet we're only now penetrating it.

a dopiero teraz się tam zapuszczamy.

Finding the state of preservation.

Odkrywamy świetnie zachowane obiekty.

We found the Bismarck in 16,000 feet. We then found the Yorktown.

Odnaleźliśmy "Bismarcka" na 490 m. Następnie statek "Yorktown".

People always ask, "Did you find the right ship?"

Pytali mnie, czy to na pewno "Yorktown".

It said Yorktown on the stern.

Na rufie stało "Yorktown" jak wół.

(Laughter)

(Śmiech)

More recently, finding ancient history.

Niedawno natrafiliśmy na obiekty starożytne.

How many ancient mariners have had a bad day? The number's a million.

Ile statków starożytnych zatonęło? Miliony.

We've been discovering these along ancient trade routes,

Odnajdujemy je wzdłuż starożytnych szlaków handlowych,

where they're not supposed to be.

gdzie nie powinno ich być.

This shipwreck sank 100 years before the birth of Christ.

Ten statek zatonął 100 lat p.n.e.

This one sank carrying a prefabricated, Home Depot Roman temple.

A ten zatonął ze składaną, rzymską świątynią rodem z OBI.

And then here's one that sank at the time of Homer, at 750 B.C.

Ten z kolei jest z czasów Homera, 750 lat p.n.e.

More recently, into the Black Sea, where we're exploring.

Dopiero co nurkowaliśmy w Morzu Czarnym.

Because there's no oxygen there, it's the largest reservoir

Brak tam tlenu, stąd jest to największy na świecie

of hydrogen sulfide on Earth. Shipwrecks are perfectly preserved.

zbiornik siarkowodoru. Są tam doskonale zachowane wraki,

All their organics are perfectly preserved. We begin to excavate them.

szczątki organiczne. Zaczynamy je wydobywać.

We expect to start hauling out the bodies in perfect condition with their DNA.

Planujemy wydobycie doskonale zachowanych ciał wraz z DNA.

Look at the state of preservation --

Świetnie zachowane.

still the ad mark of a carpenter. Look at the state of those artifacts.

Nadal widać znaczek stolarza. Popatrzcie na stan tych przedmiotów.

You still see the beeswax dripping. When they dropped, they sealed it.

Wciąż widać kapiący wosk. Widać zaklejone uszkodzenie.

This ship sank 1,500 years ago.

Ten statek zatonął 1500 lat temu.

Fortunately, we've been able to convince Congress.

Udało się nam przekonać Kongres USA.

We begin to go on the Hill and lobby.

Chodzimy tam i lobbujemy.

And we stole recently a ship from the United States Navy.

Ostatnio ukradliśmy okręt Marynarki Wojennej USA.

The Okeanos Explorer on its mission.

"Okeanos Explorer" podczas misji.

Its mission is as good as you could get.

Nie ma lepszego zadania.

Its mission is to go where no one has gone before on planet Earth.

Ma dotrzeć tam, gdzie nie postała dotąd ludzka stopa.

And I was looking at it yesterday, it's up in Seattle. OK.

Doglądałem go wczoraj w Seattle.

(Applause)

(Brawa)

It comes online this summer,

Pojawi się w sieci latem (2008)

and it begins its journey of exploration.

i rozpocznie swoją misję badawczą.

But we have no idea what we're going find when we go out there with our technology.

Nie mamy pojęcia, co znajdziemy z tą całą technologią.

But certainly, it's going to be going to the unknown America.

Ale jedno wiemy: płyniemy do nieznanej Ameryki.

This is that part of the United States that lies beneath the sea.

To ta część USA, która leży pod wodą.

We own all of that blue and yet,

Ten cały błękit jest nasz,

like I say, particularly the western territorial trust,

zwłaszcza zachodnie terytorium powiernicze,

we don't have maps of them. We don't have maps of them.

ale nie ma map.

We have maps of Venus, but not of the western territorial trust.

Są mapy Wenus, ale brak map terytoriów powierniczych.

The way we're going to run this -- we have no idea what we're going to discover.

Przy takich badaniach nie wiemy, na co trafimy.

We have no idea what we're going to discover.

Nie mamy pojęcia, co tam będzie.

We're going to discover an ancient shipwreck, a Phoenician off Brazil,

Odkryjemy jakiś starożytny fenicki wrak u wybrzeży Brazylii,

or a new rock formation, a new life.

albo nowe formacje skalne, nowe formy życia.

So, we're going to run it like an emergency hospital.

Będziemy działać jak szpital na ostrym dyżurze.

We're going to connect our command center,

Centrum dowodzenia

via a high-bandwidth satellite link to a building we're building

połączymy szybkim łączem satelitarnym

at the University of Rhode Island, called the Interspace Center.

z centrum "Interspace", budowanym na Uniwersytecie Rhode Island.

And within that, we're going to run it just like you run a nuclear submarine,

Będziemy pracować jak na atomowej łodzi podwodnej:

blue-gold team, switching them off and on, running 24 hours a day.

dwie zmiany pracujące 24 godz. na dobę.

A discovery is made, that discovery is instantly seen

Dokonujemy odkrycia.

in the command center a second later.

Sekundę później widać je w centrum dowodzenia.

But then it's connected through Internet too --

Dalej obraz przesyłany jest przez Internet2,

the new Internet highway that makes Internet one

nową infostradę,

look like a dirt road on the information highway --

przy której stare łącza wyglądają jak wiejska droga,

with 10 gigabits of bandwidth.

o przepustowości 10 GB.

We'll go into areas we have no knowledge of.

Będziemy penetrować nieznane obszary.

It's a big blank sheet on our planet. We'll map it within hours,

Te wielkie białe plamy. Błyskawicznie wykreślimy mapy,

have the maps disseminated out to the major universities.

które roześlemy do najlepszych ośrodków.

It turns out that 90 percent of all the oceanographic intellect

90% oceanografów w USA skupia się wokół 12 uczelni.

in this country are at 12 universities. They're all on I-2.

Wszystkie uczestniczą w projekcie Internet2.

We can then build a command center.

Będziemy mogli budować centrum dowodzenia.

This is a remote center at the University of Washington.

Oto tele-centrum na Uniwersytecie Washington.

She's talking to the pilot. She's 5,000 miles away, but she's assumed command.

Kobieta mówi pilotowi, co robić, z odległości 8 tys.km.

But the beauty of this, too, is we can then disseminate it to children.

Urok polega na tym, że możemy zaangażować w to dzieci.

We can disseminate.

To da się zrobić.

They can follow this expedition. I've started a program --

Mogą śledzić taką wyprawę. Uruchomiłem program...

where are you Jim? Jim Young who helped me start a program

Jim, gdzie jesteś? Jim Young pomógł nam uruchomić

called the Jason Project. More recently, we've started a program

program "Jason". Niedawno zaczęliśmy kolejny,

with the Boys and Girls Clubs of America,

wraz z "Boys and Girls Clubs of America",

so that we can use exploration,

więc możemy wykorzystać badania na żywo

and the excitement of live exploration, to motivate them and excite them

i te emocje, aby budzić entuzjazm dzieci

and then give them what they're already ready for.

i dać im to, na co są już gotowe.

I would not let an adult drive my robot.

Dorosłemu nie dałbym sterować robotem.

You don't have enough gaming experience.

Za mało gra na komputerze.

But I will let a kid with no license take over control of my vehicle system.

Ale dzieciakowi bez prawa jazdy - owszem.

(Applause)

(Brawa)

Because we want to create --

Wszystko dlatego, że chcemy tworzyć.

we want to create the classroom of tomorrow.

Chcemy tworzyć szkołę przyszłości.

We have stiff competition and we need to motivate and it's all being done.

Mamy ostrą konkurencję, potrzeba motywacji i ją dajemy.

You win or lose an engineer or a scientist by eighth grade.

Przyszłego inżyniera czy naukowca tworzy się do 8 klasy.

The game is not over -- it's over by the eighth grade, it's not beginning.

Po 13 roku życia jest już za późno.

We need to be not only proud of our universities.

Musimy się szczycić nie tylko uczelniami.

We need to be proud of our middle schools.

Musimy się szczycić szkołami średnimi.

And when we have the best middle schools in the world,

Mając najlepsze na świecie gimnazja,

we'll have the best kids pumped out of that system, let me tell you.

stworzymy najlepszą młodzież, mówię wam.

Because this is what we want. This is what we want.

Tego chcemy. Tego właśnie chcemy.

This is a young lady, not watching a football game,

Ta młoda dama nie ogląda meczu futbolowego,

not watching a basketball game.

ani koszykówki.

Watching exploration live from thousands of miles away,

Ogląda na żywo odkrywanie oceanu, oddalona o tysiące mil.

and it's just dawning on her what she's seeing.

I właśnie jej zaświtało, co ma przed sobą.

And when you get a jaw drop, you can inform.

A kiedy szczęka opada, można edukować.

You can put so much information into that mind, it's in full [receiving] mode.

Można mnóstwo wpakować do głowy nastawionej na pełen odbiór.

(Applause)

(Oklaski)

This, I hope, will be a future engineer

Ufam, że to przyszły inżynier

or a future scientist in the battle for truth.

lub naukowiec, który walczy o prawdę.

And my final question, my final question --

A moje już ostatnie pytanie brzmi:

why are we not looking at moving out onto the sea?

Czemu nie rozważamy przeprowadzki pod wodę?

Why do we have programs to build habitation on Mars,

Dlaczego mamy plany zaludnienia Marsa,

and we have programs to look at colonizing the moon,

plany kolonizacji Księżyca,

but we do not have a program looking at how we colonize our own planet?

a nie ma planu kolonizacji naszej własnej planety,

And the technology is at hand.

kiedy technologia jest w zasięgu ręki?

Thank you very much.

Dziękuję bardzo!

(Applause)

(Brawa)