Ken Jennings: Watson, Jeopardy and me, the obsolete know-it-all

Translator: Timothy Covell Reviewer: Morton Bast

Tłumaczenie: Katarzyna Wiktoria Klag Korekta: Rysia Wand

In two weeks time, that's the ninth anniversary

Za dwa tygodnie minie 9 lat

of the day I first stepped out onto that hallowed "Jeopardy" set.

odkąd stanąłem na planie słynnego teleturnieju Jeopardy.

I mean, nine years is a long time.

Dziewięć lat to sporo.

And given "Jeopardy's" average demographics,

Biorąc pod uwagę przeciętny wiek fanów

I think what that means

znaczy to,

is most of the people who saw me on that show are now dead.

że większość widzów już nie żyje.

(Laughter)

(Śmiech)

But not all, a few are still alive.

Ale niektórzy nadal żyją.

Occasionally I still get recognized at the mall or whatever.

Czasem ktoś mnie rozpozna,

And when I do, it's as a bit of a know-it-all.

jako tego mądralę.

I think that ship has sailed, it's too late for me.

Już po ptakach. Na dobre czy na złe,

For better or for worse, that's what I'm going to be known as,

zostanę zapamiętany jako facet,

as the guy who knew a lot of weird stuff.

który wiedział mnóstwo dziwnych rzeczy.

And I can't complain about this.

I nie mogę narzekać.

I feel like that was always sort of my destiny,

Chyba zawsze tak mi było pisane,

although I had for many years been pretty deeply in the trivia closet.

choć kryłem się przez wiele lat.

If nothing else, you realize very quickly as a teenager,

Jako nastolatek szybko chwytasz,

it is not a hit with girls to know Captain Kirk's middle name.

że dziewczynom nie imponuje znajomość drugiego imienia kapitana Kirka.

(Laughter)

(Śmiech)

And as a result, I was sort of the deeply closeted kind of know-it-all for many years.

Przez wiele lat ukrywałem wiedzę o ciekawostkach.

But if you go further back, if you look at it, it's all there.

Cofnijmy się dalej w przeszłość.

I was the kind of kid who was always bugging Mom and Dad

Jako dziecko zamęczałem mamę i tatę

with whatever great fact I had just read about --

przeczytanymi ciekawostkami.

Haley's comet or giant squids

Kometa Haleya czy olbrzymie kalmary,

or the size of the world's biggest pumpkin pie or whatever it was.

największa dynia świata itp.

I now have a 10-year-old of my own who's exactly the same.

Mój 10-letni syn jest taki sam.

And I know how deeply annoying it is, so karma does work.

To strasznie irytujące, czyli karma działa.

(Laughter)

(Śmiech)

And I loved game shows, fascinated with game shows.

Fascynowały mnie teleturnieje.

I remember crying on my first day of kindergarten back in 1979

Pamiętam, jak płakałem pierwszego dnia przedszkola w 1979 r.,

because it had just hit me, as badly as I wanted to go to school,

bo choć chciałem iść do szkoły, zrozumiałem,

that I was also going to miss "Hollywood Squares" and "Family Feud."

że będzie mi brakowało Hollywood Squares i Family Feud,

I was going to miss my game shows.

moich teleturniejów.

And later, in the mid-'80s,

Potem, w połowie lat 80.,

when "Jeopardy" came back on the air,

gdy Jeopardy wróciło na antenę,

I remember running home from school every day to watch the show.

biegłem ze szkoły do domu, żeby zdążyć na program.

It was my favorite show, even before it paid for my house.

Był to mój ulubiony program, jeszcze zanim dał mi zarobić na życie.

And we lived overseas, we lived in South Korea where my dad was working,

Mój tata pracował w Korei Południowej,

where there was only one English language TV channel.

i był tam tylko jeden kanał po angielsku.

There was Armed Forces TV,

To była telewizja sił zbrojnych USA,

and if you didn't speak Korean, that's what you were watching.

bez znajomości koreańskiego, tylko to można było oglądać.

So me and all my friends would run home every day and watch "Jeopardy."

Codziennie biegliśmy do domu zobaczyć Jeopardy.

I was always that kind of obsessed trivia kid.

Zawsze miałem świra na punkcie ciekawostek.

I remember being able to play Trivial Pursuit against my parents back in the '80s

W latach 80. umiałem grać z rodzicami w Trivial Pursuit

and holding my own, back when that was a fad.

dotrzymywałem im kroku, gdy było to jeszcze w modzie.

There's a weird sense of mastery you get

Gdy się zna ciekawostki nieznane rodzicom,

when you know some bit of boomer trivia that Mom and Dad don't know.

zyskuje się niezwykłą pewność siebie,

You know some Beatles factoid that Dad didn't know.

Sensacyjny fakt o Beatlesach, którego nie znał tata.

And you think, ah hah, knowledge really is power --

Myślisz sobie, wiedza to potęgi klucz.

the right fact deployed at exactly the right place.

Właściwy fakt we właściwym momencie.

I never had a guidance counselor

Nie miałem doradcy zawodowego,

who thought this was a legitimate career path,

który uważałby, że to droga kariery,

that thought you could major in trivia

albo że można studiować ciekawostki

or be a professional ex-game show contestant.

i być zawodowym byłym uczestnikiem teleturniejów.

And so I sold out way too young.

Zacząłem bardzo wcześnie

I didn't try to figure out what one does with that.

i nie zastanawiałem się, co z tym zrobić.

I studied computers because I heard that was the thing,

Studiowałem informatykę, bo słyszałem, że to ma przyszłość

and I became a computer programmer --

i zostałem programistą komputerowym,

not an especially good one,

ani zbyt dobrym ani zbyt szczęśliwym

not an especially happy one at the time when I was first on "Jeopardy" in 2004.

w dniu pierwszego występu w Jeopardy w 2004 roku.

But that's what I was doing.

Ale tym właśnie się zajmowałem.

And it made it doubly ironic -- my computer background --

Podwójna ironia: informatyczne zaplecze.

a few years later, I think 2009 or so,

Kilka lat później, chyba w 2009 roku,

when I got another phone call from "Jeopardy" saying,

znów zadzwonili z Jeopardy:

"It's early days yet, but IBM tells us

"IBM chce zbudować superkomputer,

they want to build a supercomputer to beat you at 'Jeopardy.'

który pobiłby pana w Jeopardy.

Are you up for this?"

Weźmie pan w tym udział?".

This was the first I'd heard of it.

Wtedy pierwszy raz o tym usłyszałem.

And of course I said yes, for several reasons.

Oczywiście zgodziłem się, z kilku powodów.

One, because playing "Jeopardy" is a great time.

Po pierwsze, Jeopardy to świetna zabawa.

It's fun. It's the most fun you can have with your pants on.

Najlepsza bez zdejmowania spodni.

(Laughter)

(Śmiech)

And I would do it for nothing.

Zrobiłbym to też za darmo,

I don't think they know that, luckily,

ale tego na szczęście nie wiedzieli,

but I would go back and play for Arby's coupons.

zagrałbym nawet za bony towarowe.

I just love "Jeopardy," and I always have.

Po prostu od zawsze kocham Jeopardy.

And second of all, because I'm a nerdy guy and this seemed like the future.

Po drugie, jestem kujonem, a to jakby wybiega w przyszłość.

People playing computers on game shows

Ludzie grający przeciw komputerom,

was the kind of thing I always imagined would happen in the future,

to moje wyobrażenie przyszłości,

and now I could be on the stage with it.

a ja mogę wziąć w tym udział.

I was not going to say no.

Nie zamierzałem odmówić.

The third reason I said yes

Po trzecie byłem pewien,

is because I was pretty confident that I was going to win.

że wygram.

I had taken some artificial intelligence classes.

Chodziłem na zajęcia o sztucznej inteligencji.

I knew there were no computers that could do what you need to do to win on "Jeopardy."

Wiedziałem, że żaden komputer nie potrafi wygrać Jeopardy.

People don't realize how tough it is to write that kind of program

Ludzie nie zdają sobie sprawy, jak trudno napisać program,

that can read a "Jeopardy" clue in a natural language like English

który potrafi czytać wskazówki w języku naturalnym,

and understand all the double meanings, the puns, the red herrings,

rozumieć dwuznaczności, gry słów, wtrącenia,

unpack the meaning of the clue.

rozgryźć znaczenie wskazówki.

The kind of thing that a three- or four-year-old human, little kid could do,

To, co potrafi 3- czy 4-letnie dziecko,

very hard for a computer.

jest bardzo trudne dla komputera.

And I thought, well this is going to be child's play.

Pomyślałem, że to będzie dziecinnie proste.

Yes, I will come destroy the computer and defend my species.

Pokonam komputer i obronię swój gatunek.

(Laughter)

(Śmiech)

But as the years went on,

Z upływem lat

as IBM started throwing money and manpower and processor speed at this,

IBM włożyło pieniądze, zasoby ludzkie i procesory.

I started to get occasional updates from them,

Okazjonalne wiadomości od nich

and I started to get a little more worried.

zaczęły mnie niepokoić.

I remember a journal article about this new question answering software that had a graph.

Pamiętam artykuł o programie odpowiadającym na pytania,

It was a scatter chart showing performance on "Jeopardy,"

z wykresem osiągnięć uczestników Jeopardy,

tens of thousands of dots representing "Jeopardy" champions up at the top

dziesiątki tysięcy kropek oznaczało zwycięzców

with their performance plotted on number of --

i ich wyniki określone na podstawie...

I was going to say questions answered, but answers questioned, I guess,

Chciałem powiedzieć: odpowiedzi,

clues responded to --

odgadniętych na podstawie wskazówek

versus the accuracy of those answers.

w zestawieniu z poprawnością.

So there's a certain performance level that the computer would need to get to.

Komputer musiałby osiągnąć pewien poziom,

And at first, it was very low.

z początku niski

There was no software that could compete at this kind of arena.

Żaden program nie mógł konkurować na tym polu.

But then you see the line start to go up.

Ale potem poziom zaczął się podnosić.

And it's getting very close to what they call the winner's cloud.

I zbliżać to zwycięzców.

And I noticed in the upper right of the scatter chart

W prawym górnym rogu wykresu zauważyłem

some darker dots, some black dots, that were a different color.

ciemniejsze, czarne kropki w innym kolorze.

And thought, what are these?

Nie wiedziałem, co to jest.

"The black dots in the upper right represent 74-time 'Jeopardy' champion Ken Jennings."

"Te kropki to wyniki 74-krotnego zwycięzcy Kena Jenningsa".

And I saw this line coming for me.

Zobaczyłem, jak ta linia do mnie zmierza.

And I realized, this is it.

Zrozumiałem, to jest to.

This is what it looks like when the future comes for you.

To nadchodzi przyszłość.

(Laughter)

(Śmiech)

It's not the Terminator's gun sight;

To nie lufa pistoletu Terminatora,

it's a little line coming closer and closer to the thing you can do,

to linia zbliżająca się do granic twoich możliwości,

the only thing that makes you special, the thing you're best at.

jedynej rzeczy, która czyni cię wyjątkowym, najlepszym.

And when the game eventually happened about a year later,

Kiedy odcinek został nagrany rok później,

it was very different than the "Jeopardy" games I'd been used to.

była to zupełnie inna rozgrywka niż te, które znałem.

We were not playing in L.A. on the regular "Jeopardy" set.

Nie kręciliśmy w Los Angeles na planie Jeopardy.

Watson does not travel.

Watsona nie da się przewieźć.

Watson's actually huge.

Jest ogromny.

It's thousands of processors, a terabyte of memory,

Ma tysiące procesorów, terabajty pamięci,

trillions of bytes of memory.

biliony bajtów pamięci.

We got to walk through his climate-controlled server room.

Musieliśmy przejść przez klimatyzowany pokój z serwerem.

The only other "Jeopardy" contestant to this day I've ever been inside.

Jedyny uczestnik, w którego wnętrzu byłem.

And so Watson does not travel.

Watsona nie można transportować.

You must come to it; you must make the pilgrimage.

Trzeba do niego pielgrzymować.

So me and the other human player

Razem z innym graczem

wound up at this secret IBM research lab

trafiliśmy do tajnego laboratorium IBM

in the middle of these snowy woods in Westchester County

w środku zaśnieżonych lasów hrabstwa Winchester,

to play the computer.

aby zagrać z komputerem.

And we realized right away

Uświadomiłem sobie,

that the computer had a big home court advantage.

że komputer ma przewagę, bo gra u siebie.

There was a big Watson logo in the middle of the stage.

Na środku sceny było wielkie logo Watsona.

Like you're going to play the Chicago Bulls,

Jak w trakcie meczu z Chicago Bulls,

and there's the thing in the middle of their court.

i coś takiego jest na środku ich boiska.

And the crowd was full of IBM V.P.s and programmers

W tłumie pełno było szefów i programistów IBM

cheering on their little darling,

dopingujących swój skarb,

having poured millions of dollars into this

w który włożyli miliony dolarów,

hoping against hope that the humans screw up,

wierząc wbrew nadziei, że ludzie zawiodą,

and holding up "Go Watson" signs

z transparentami "Dalej Watson"

and just applauding like pageant moms every time their little darling got one right.

bijąc brawo, jak na konkursie piękności, gdy ich skarb odgadł odpowiedź.

I think guys had "W-A-T-S-O-N" written on their bellies in grease paint.

Mieli chyba napis "W-A-T-S-O-N" na brzuchach.

If you can imagine computer programmers with the letters "W-A-T-S-O-N" written on their gut,

Wyobraźcie sobie programistów z napisem "W-A-T-S-O-N" na brzuchu.

it's an unpleasant sight.

To nie jest miły widok.

But they were right. They were exactly right.

Ale mieli rację. Mieli całkowitą rację.

I don't want to spoil it, if you still have this sitting on your DVR,

Nie chcę psuć zabawy nikomu, kto jeszcze nie widział programu,

but Watson won handily.

ale Watson wygrał z łatwością.

And I remember standing there behind the podium

Pamiętam, jak stałem za podium,

as I could hear that little insectoid thumb clicking.

słysząc to insekto-podobne klikanie.

It had a robot thumb that was clicking on the buzzer.

A to kciuk robota naciskał na brzęczyk.

And you could hear that little tick, tick, tick, tick.

I słyszałem to ciche tykanie, tyk, tyk, tyk.

And I remember thinking, this is it.

"To by było na tyle" - pomyślałem.

I felt obsolete.

Poczułem się jak przeżytek.

I felt like a Detroit factory worker of the '80s

Jak pracownik fabryki w latach 80.,

seeing a robot that could now do his job on the assembly line.

gdy zobaczył robota linii montażowej.

I felt like quiz show contestant was now the first job that had become obsolete

Czułem, że uczestnik teleturniejów to pierwszy przestarzały zawód

under this new regime of thinking computers.

pod władzą inteligentnych komputerów.

And it hasn't been the last.

I nie ostatni.

If you watch the news, you'll see occasionally --

Jeśli oglądacie wiadomości, czasem widzicie...

and I see this all the time --

Ja widzę to cały czas.

that pharmacists now, there's a machine that can fill prescriptions automatically

Maszyny automatycznie realizujące recepty,

without actually needing a human pharmacist.

bez udziału farmaceuty.

And a lot of law firms are getting rid of paralegals

Firmy prawnicze pozbywają się praktykantów,

because there's software that can sum up case laws and legal briefs and decisions.

bo są programy do sumowania akt i decyzji.

You don't need human assistants for that anymore.

Do tego nie potrzeba już ludzi.

I read the other day about a program where you feed it a box score

Czytałem o programie, któremu wystarczy podać wyniki meczu,

from a baseball or football game

baseballowego czy futbolowego,

and it spits out a news article as if a human had watched the game

i wypluwa on artykuł, tak jakby człowiek obejrzał mecz

and was commenting on it.

i napisał do niego komentarz.

And obviously these new technologies can't do as clever or creative a job

Oczywiście nowe technologie nie są tak kreatywne

as the humans they're replacing,

jak ludzie, których zastępują,

but they're faster, and crucially, they're much, much cheaper.

ale są szybsze, i co ważne, dużo tańsze.

So it makes me wonder what the economic effects of this might be.

Ciekawe jakie będą skutki ekonomiczne.

I've read economists saying that, as a result of these new technologies,

Ekonomiści twierdzą, że dzięki nowym technologiom

we'll enter a new golden age of leisure

wkroczymy w złoty wiek wypoczynku.

when we'll all have time for the things we really love

Będziemy mieli czas ulubione rzeczy,

because all these onerous tasks will be taken over by Watson and his digital brethren.

bo uciążliwe zajęcia przejmie Watson i jego cyfrowi bracia.

I've heard other people say quite the opposite,

Inni mówią coś zupełnie przeciwnego,

that this is yet another tier of the middle class

że technologia odbierze pracę

that's having the thing they can do taken away from them by a new technology

jeszcze jednej warstwie klasy średniej,

and that this is actually something ominous,

właściwie to coś przerażającego,

something that we should worry about.

czym powinniśmy się martwić.

I'm not an economist myself.

Nie jestem ekonomistą.

All I know is how it felt to be the guy put out of work.

Wiem tylko, jak to jest stracić pracę.

And it was friggin' demoralizing. It was terrible.

To strasznie demoralizujące. Okropne.

Here's the one thing that I was ever good at,

W jednym zawsze byłem dobry,

and all it took was IBM pouring tens of millions of dollars and its smartest people

a wystarczyło, że IBM zainwestuje miliony i najbystrzejszych ludzi

and thousands of processors working in parallel

i tysiące równoległych procesorów,

and they could do the same thing.

żeby zrobić to samo.

They could do it a little bit faster and a little better on national TV,

Zrobią to trochę szybciej i lepiej w państwowej telewizji,

and "I'm sorry, Ken. We don't need you anymore."

"Sorry, Ken. Już cię nie potrzebujemy"..

And it made me think, what does this mean,

Zacząłem się zastanawiać, co się stanie,

if we're going to be able to start outsourcing,

jeśli będziemy mogli wyodrębnić

not just lower unimportant brain functions.

nie tylko niższe, nieważne funkcje mózgu.

I'm sure many of you remember a distant time

Na pewno pamiętacie odległe czasy,

when we had to know phone numbers, when we knew our friends' phone numbers.

gdy trzeba było pamiętać numery telefonów znajomych.

And suddenly there was a machine that did that,

Nagle pojawiła się do tego maszyna

and now we don't need to remember that anymore.

i nie musimy ich już pamiętać.

I have read that there's now actually evidence

Czytałem o dowodach że hipokamp,

that the hippocampus, the part of our brain that handles spacial relationships,

część mózgu odpowiedzialna za relacje przestrzenne,

physically shrinks and atrophies

zmniejsza się i ulega atrofii

in people who use tools like GPS,

u ludzi, którzy używają GPS,

because we're not exercising our sense of direction anymore.

bo już nie ćwiczymy wyczucia kierunku.

We're just obeying a little talking voice on our dashboard.

Podążamy za głosem z tablicy rozdzielczej.

And as a result, a part of our brain that's supposed to do that kind of stuff

Przez to odpowiednia część mózgu

gets smaller and dumber.

maleje i głupieje.

And it made me think, what happens when computers are now better

Co się dzieje, gdy komputery są od nas lepsze

at knowing and remembering stuff than we are?

w gromadzeniu i zapamiętywaniu wiedzy?

Is all of our brain going to start to shrink and atrophy like that?

Czy nasz mózg skurczy się i ulegnie atrofii?

Are we as a culture going to start to value knowledge less?

Czy nasza kultura przestanie cenić wiedzę?

As somebody who has always believed in the importance of the stuff that we know,

Dla kogoś, kto zawsze wierzył w znaczenie posiadanej wiedzy,

this was a terrifying idea to me.

to jest przerażająca myśl.

The more I thought about it, I realized, no, it's still important.

Wiele o tym myślałem i zrozumiałem, że to nadal ważne.

The things we know are still important.

Wiedza jest nadal ważna.

I came to believe there were two advantages

Zrozumiałem, że osoby, które mają wiedzę,

that those of us who have these things in our head have

maja przewagę nad kimś,

over somebody who says, "Oh, yeah. I can Google that. Hold on a second."

kto mówi: "Zaraz poszukam w Google".

There's an advantage of volume, and there's an advantage of time.

Przewagę objętości i czasu.

The advantage of volume, first,

Zacznę od przewagi objętości,

just has to do with the complexity of the world nowadays.

wiąże się ona ze stopniem skomplikowania świata.

There's so much information out there.

Jest tak wiele informacji.

Being a Renaissance man or woman,

Bycie człowiekiem renesansu

that's something that was only possible in the Renaissance.

było możliwie tylko w renesansie.

Now it's really not possible

Teraz nie da się posiadać

to be reasonably educated on every field of human endeavor.

rozsądnej ilości wiedzy z każdej dziedziny ludzkiej aktywności.

There's just too much.

To po prostu za dużo.

They say that the scope of human information

Mówi się, że zakres ludzkiej wiedzy

is now doubling every 18 months or so,

podwaja co jakieś 18 miesięcy,

the sum total of human information.

ogół ludzkiej wiedzy.

That means between now and late 2014,

Oznacza to, że od teraz do końca roku 2014

we will generate as much information, in terms of gigabytes,

wytworzymy w gigabajtach taką liczbę informacji,

as all of humanity has in all the previous millenia put together.

jak cała ludzkość do tej pory.

It's doubling every 18 months now.

Podwaja się co 18 miesięcy.

This is terrifying because a lot of the big decisions we make

To przerażające, bo dużo ważnych decyzji,

require the mastery of lots of different kinds of facts.

wymaga opanowania różnych rodzajów faktów.

A decision like where do I go to school? What should I major in?

Decyzje odnośnie wyboru szkoły i kierunków studiów.

Who do I vote for?

Na kogo głosować?

Do I take this job or that one?

Przyjąć tę czy tamtą pracę?

These are the decisions that require correct judgments

Te decyzje wymagają właściwej oceny sytuacji

about many different kinds of facts.

i wielu różnych rodzajów informacji.

If we have those facts at our mental fingertips,

Jeśli mamy te fakty w małym paluszku,

we're going to be able to make informed decisions.

będziemy mogli podjąć świadome decyzje.

If, on the other hand, we need to look them all up,

Jeśli będziemy musieli wszystko sprawdzać,

we may be in trouble.

możemy wpaść w tarapaty.

According to a National Geographic survey I just saw,

Według ankiety National Geographic,

somewhere along the lines of 80 percent

około 80% głosujących w wyborach prezydenckich

of the people who vote in a U.S. presidential election about issues like foreign policy

w USA w temacie polityki zagranicznej

cannot find Iraq or Afghanistan on a map.

nie umie znaleźć Iraku czy Afganistanu na mapie.

If you can't do that first step,

Jeśli nawet tego nie potrafimy,

are you really going to look up the other thousand facts you're going to need to know

czy będziemy sprawdzać tysiące faktów potrzebnych

to master your knowledge of U.S. foreign policy?

do zrozumienia polityki zagranicznej USA?

Quite probably not.

Prawdopodobnie nie.

At some point you're just going to be like,

W pewnym momencie powiemy sobie:

"You know what? There's too much to know. Screw it."

"Za dużo danych. Chrzanić to".

And you'll make a less informed decision.

I podejmiemy mniej świadomą decyzję.

The other issue is the advantage of time that you have

Druga sprawa to przewaga czasowa,

if you have all these things at your fingertips.

jaką ma osoba z dużą wiedzą.

I always think of the story of a little girl named Tilly Smith.

Zawsze myślę o historii Tilly Smith.

She was a 10-year-old girl from Surrey, England

Dziesięciolatka z Surrey w Anglii

on vacation with her parents a few years ago in Phuket, Thailand.

pojechała z rodzicami na wakacje do Phuket w Tajlandii.

She runs up to them on the beach one morning

Pewnego ranka przybiegła do rodziców mówiąc:

and says, "Mom, Dad, we've got to get off the beach."

"Musimy zejść z plaży".

And they say, "What do you mean? We just got here."

"Jak to? Dopiero co przyszliśmy".

And she said, "In Mr. Kearney's geography class last month,

"W zeszłym miesiącu na lekcji geografii pan Kearney mówił,

he told us that when the tide goes out abruptly out to sea

że gdy przypływ gwałtownie wraca do morza

and you see the waves churning way out there,

i masowo tworzą się fale,

that's the sign of a tsunami, and you need to clear the beach."

to zapowiedź tsunami i trzeba opuścić plażę".

What would you do if your 10-year-old daughter came up to you with this?

Co byście zrobili na miejscu tych rodziców?

Her parents thought about it,

Zastanowili się nad tym,

and they finally, to their credit, decided to believe her.

i na swoje szczęście jej uwierzyli.

They told the lifeguard, they went back to the hotel,

Powiedzieli ratownikowi, wrócili do hotelu,

and the lifeguard cleared over 100 people off the beach, luckily,

a ratownik przegonił z plaży ponad 100 ludzi.

because that was the day of the Boxing Day tsunami,

Był to dzień po Bożym Narodzeniu 2004 roku,

the day after Christmas, 2004,

gdy tsunami zabiło tysiące ludzi

that killed thousands of people in Southeast Asia and around the Indian Ocean.

w południowo-wschodniej Azji i na Oceanie Indyjskim.

But not on that beach, not on Mai Khao Beach,

Ale nie na plaży Mai Khao,

because this little girl had remembered one fact from her geography teacher a month before.

bo mała dziewczynka pamiętała fakt z lekcji geografii.

Now when facts come in handy like that --

Kiedy fakty tak się przydają...

I love that story because it shows you the power of one fact,

Uwielbiam tę historię, bo pokazuje moc jednego faktu,

one remembered fact in exactly the right place at the right time --

przypomnianego we właściwym miejscu i czasie.

normally something that's easier to see on game shows than in real life.

Łatwiej to zobaczyć w teleturnieju niż w życiu.

But in this case it happened in real life.

W tym przypadku to stało się naprawdę.

And it happens in real life all the time.

Takie rzeczy dzieją się cały czas.

It's not always a tsunami, often it's a social situation.

To nie zawsze tsunami, często to sytuacja społeczna.

It's a meeting or job interview or first date

Spotkanie, rozmowa o pracę, pierwsza randka

or some relationship that gets lubricated

czy inny związek, który się rozwija,

because two people realize they share some common piece of knowledge.

bo ludzie zdają sobie sprawę, że mają wspólną wiedzę.

You say where you're from, and I say, "Oh, yeah."

Mówi mi coś miejsce, skąd pochodzisz,

Or your alma mater or your job,

twoja uczelnia czy praca.

and I know just a little something about it,

Niewielka wiedza wystarczy,

enough to get the ball rolling.

żeby rozpocząć rozmowę.

People love that shared connection that gets created

Ludzie cenią więzi, które powstają,

when somebody knows something about you.

gdy ktoś wie coś o drugiej osobie.

It's like they took the time to get to know you before you even met.

Tak jakby zadali sobie trud poznać cię jeszcze przed spotkaniem.

That's often the advantage of time.

To często jest przewagą czasową.

And it's not effective if you say, "Well, hold on.

I nie działa, gdy powiesz: "Chwileczkę.

You're from Fargo, North Dakota. Let me see what comes up.

Jesteś z Fargo w północnej Dakocie. Zobaczę, co wyskoczy w wyszukiwarce.

Oh, yeah. Roger Maris was from Fargo."

O, Roger Maris był z Fargo".

That doesn't work. That's just annoying.

To się nie sprawdza. Tylko irytuje.

(Laughter)

(Śmiech)

The great 18th-century British theologian and thinker, friend of Dr. Johnson,

Wielki brytyjski teolog i myśliciel z XVIII wieku, przyjaciel Dr. Johnsona

Samuel Parr once said, "It's always better to know a thing than not to know it."

Samuel Parr powiedział: "Wiedza jest lepsza od niewiedzy".

And if I have lived my life by any kind of creed, it's probably that.

Chyba to moje credo.

I have always believed that the things we know -- that knowledge is an absolute good,

Zawsze wierzyłem, że wiedza jest dobrem absolutnym.

that the things we have learned and carry with us in our heads

Rzeczy, które umiemy i nosimy w głowie,

are what make us who we are,

czynią nas tym, kim jesteśmy,

as individuals and as a species.

jako jednostki i jako gatunek.

I don't know if I want to live in a world where knowledge is obsolete.

Nie chciałbym żyć w świecie, gdzie wiedza jest niemodna.

I don't want to live in a world where cultural literacy has been replaced

Nie chciałbym żyć w świecie, gdzie wiedzę o świecie zastępuje

by these little bubbles of specialty,

zawężenie do specjalizacji,

so that none of us know about the common associations

gdzie nikt nie ma wspólnych skojarzeń

that used to bind our civilization together.

łączących naszą cywilizację w całość.

I don't want to be the last trivia know-it-all

Nie chcę być ostatnim "mądralińskim",

sitting on a mountain somewhere,

siedzącym gdzieś na górze,

reciting to himself the state capitals and the names of "Simpsons" episodes

recytującym stolice stanów, tytuły odcinków "Simpsonów"

and the lyrics of Abba songs.

i teksty piosenek Abby.

I feel like our civilization works when this is a vast cultural heritage that we all share

Nasza cywilizacja działa, gdy dzielimy się ogromną spuścizną kulturalną,

and that we know without having to outsource it to our devices,

którą znamy bez pomocy urządzeń,

to our search engines and our smartphones.

wyszukiwarek i smartfonów.

In the movies, when computers like Watson start to think,

W filmach, gdy komputery zaczynają myśleć,

things don't always end well.

nie zawsze kończy się to dobrze,

Those movies are never about beautiful utopias.

Ale w filmach o to właśnie chodzi.

It's always a terminator or a matrix or an astronaut getting sucked out an airlock in "2001."

Terminator, matrix czy astronauta wyssany ze śluzy powietrznej w "2001".

Things always go terribly wrong.

Wszystko zawsze źle się kończy.

And I feel like we're sort of at the point now

Czuję, że jesteśmy na rozdrożu,

where we need to make that choice of what kind of future we want to be living in.

musimy wybrać, jakiej przyszłości chcemy.

This is a question of leadership,

To kwestia przywództwa,

because it becomes a question of who leads the future.

tego, kto przewodzi przyszłości.

On the one hand, we can choose between a new golden age

Z jednej strony, możemy wybrać "złotą erę"

where information is more universally available

w której informacja jest powszechnie dostępna,

than it's ever been in human history,

bardziej niż kiedykolwiek w dziejach ludzkości,

where we all have the answers to our questions at our fingertips.

gdzie odpowiedzi na wszystkie pytania są w zasięgu ręki.

And on the other hand,

Z drugiej strony,

we have the potential to be living in some gloomy dystopia

istnieje możliwość życia w mrocznej dystopii,

where the machines have taken over

gdzie maszyny przejmą władzę,

and we've all decided it's not important what we know anymore,

a my zdecydujemy, że nasza wiedza nie ma już znaczenia,

that knowledge isn't valuable because it's all out there in the cloud,

straciła wartość. Wszystko jest w sieci,

and why would we ever bother learning anything new.

po co trudzić się nauką.

Those are the two choices we have. I know which future I would rather be living in.

Mamy dwie opcje do wyboru. Wiem, co bym wybrał.

And we can all make that choice.

Wszyscy możemy podjąć ten wybór.

We make that choice by being curious, inquisitive people who like to learn,

Jeśli jesteśmy ciekawscy i lubimy się uczyć,

who don't just say, "Well, as soon as the bell has rung and the class is over,

nie mówimy: "Już po dzwonku i po lekcji,

I don't have to learn anymore,"

nie muszę więcej się uczyć".

or "Thank goodness I have my diploma. I'm done learning for a lifetime.

Albo: "Mam już dyplom. Wystarczy na całe życie.

I don't have to learn new things anymore."

Nie muszę się uczyć niczego nowego".

No, every day we should be striving to learn something new.

Nie. Każdego dnia powinniśmy uczyć się czegoś nowego.

We should have this unquenchable curiosity for the world around us.

Powinniśmy mieć nieugaszoną ciekawość świata.

That's where the people you see on "Jeopardy" come from.

Stąd biorą się ludzie w teleturnieju Jeopardy.

These know-it-alls, they're not Rainman-style savants

Ci mądralińscy, sawanci w stylu Rainmana,

sitting at home memorizing the phone book.

którzy uczą się na pamięć książki telefonicznej.

I've met a lot of them.

Spotkałem wielu z nich.

For the most part, they are just normal folks

Większość to zwyczajni ludzie,

who are universally interested in the world around them, curious about everything,

którzy interesują się światem, są ciekawi wszystkiego,

thirsty for this knowledge about whatever subject.

spragnieni wiedzy na każdy temat.

We can live in one of these two worlds.

Możemy żyć w takim świecie.

We can live in a world where our brains, the things that we know,

W świecie, gdzie nasza wiedza,

continue to be the thing that makes us special,

nadal czyni nas wyjątkowymi,

or a world in which we've outsourced all of that to evil supercomputers from the future like Watson.

albo w świecie, gdzie zastąpiły nas superkomputery.

Ladies and gentlemen, the choice is yours.

Panie i panowie, wybór należy do was.

Thank you very much.

Bardzo dziękuję.