Lisa Margonelli: The political chemistry of oil

19,040 views ・ 2010-08-26

TED


Proszę kliknąć dwukrotnie na poniższe angielskie napisy, aby odtworzyć film.

Tłumaczenie: Grzegorz Borek Korekta: Aleksandra Gutowska
00:15
So I'm going to talk to you about you about the political chemistry of oil spills
0
15260
3000
Opowiem wam o politycznej chemii wycieków ropy naftowej,
00:18
and why this is an incredibly important,
1
18260
3000
o tym, dlaczego to długie, gorące i ropne
00:21
long, oily, hot summer,
2
21260
2000
lato jest tak ważne
00:23
and why we need to keep ourselves from getting distracted.
3
23260
3000
i dlaczego musimy pamiętać o istocie problemu.
00:26
But before I talk about the political chemistry,
4
26260
2000
Ale zanim przejdę do politycznej chemii,
00:28
I actually need to talk about the chemistry of oil.
5
28260
3000
muszę opowiedzieć o składzie chemicznym ropy.
00:31
This is a photograph from when I visited
6
31260
2000
To jest zdjęcie z mojej wizyty
00:33
Prudhoe Bay in Alaska in 2002
7
33260
3000
w Prudhoe Bay na Alasce w 2002 roku,
00:36
to watch the Minerals Management Service
8
36260
2000
gdzie obserwowałam, jak Minerals Management Service
00:38
testing their ability
9
38260
2000
testuje swoje możliwości
00:40
to burn oil spills in ice.
10
40260
2000
spalania wycieków ropy w lodzie.
00:42
And what you see here is, you see a little bit of crude oil,
11
42260
2000
Tutaj widać odrobinę ropy naftowej,
00:44
you see some ice cubes,
12
44260
2000
trochę kostek lodu
00:46
and you see two sandwich baggies of napalm.
13
46260
3000
i dwa woreczki śniadaniowe pełne napalmu.
00:49
The napalm is burning there quite nicely.
14
49260
2000
Widać, że napalm się ładnie pali.
00:51
And the thing is, is that
15
51260
2000
Chodzi o to,
00:53
oil is really an abstraction for us as the American consumer.
16
53260
3000
że ropa jest czystą abstrakcją dla amerykańskich konsumentów.
00:56
We're four percent of the world's population;
17
56260
2000
Stanowimy cztery procent ludności świata;
00:58
we use 25 percent of the world's oil production.
18
58260
3000
zużywamy 25 procent światowego wydobycia ropy.
01:01
And we don't really understand what oil is,
19
61260
3000
I nie zrozumiemy, czym jest ropa,
01:04
until you check out its molecules,
20
64260
2000
bez przyjrzenia się jej molekułom.
01:06
And you don't really understand that until you see this stuff burn.
21
66260
3000
Pojmiemy to, gdy zobaczymy, jak płonie.
01:09
So this is what happens as that burn gets going.
22
69260
2000
A więc tak się zaczyna spalanie:
01:11
It takes off. It's a big woosh.
23
71260
2000
rozpala się od razu, wielkie buchnięcie.
01:13
I highly recommend that you get a chance to see crude oil burn someday,
24
73260
3000
Wielce polecam, żebyście kiedyś zobaczyli jak płonie ropa naftowa,
01:16
because you will never need to hear another poli sci lecture
25
76260
3000
zamiast słuchać kolejnych wykładów polityczno-naukowych
01:19
on the geopolitics of oil again.
26
79260
3000
o geopolityce tego surowca.
01:22
It'll just bake your retinas.
27
82260
2000
To wam po prostu wypali siatkówkę.
01:24
So there it is; the retinas are baking.
28
84260
2000
Więc siatkówki płoną.
01:26
Let me tell you a little bit about this chemistry of oil.
29
86260
3000
Opowiem wam trochę o składzie chemicznym ropy.
01:29
Oil is a stew of hydrocarbon molecules.
30
89260
3000
Jest to mieszanka cząsteczek węglowodoru.
01:32
It starts of with the very small ones,
31
92260
2000
Zaczyna się od najmniejszych,
01:34
which are one carbon, four hydrogen --
32
94260
2000
czyli atom węgla, cztery atomy wodoru,
01:36
that's methane -- it just floats off.
33
96260
2000
to jest metan, który po prostu ulatuje.
01:38
Then there's all sorts of intermediate ones with middle amounts of carbon.
34
98260
3000
A potem jest dużo pośrednich form, ze średnią ilością węgla.
01:41
You've probably heard of benzene rings; they're very carcinogenic.
35
101260
3000
Pewnie słyszeliście o pierścieniach benzenowych, są bardzo rakotwórcze.
01:44
And it goes all the way over
36
104260
2000
I dochodzi aż do tych
01:46
to these big, thick, galumphy ones that have hundreds of carbons,
37
106260
2000
dużych, grubych, ciężkich, które mają setki atomów węgla
01:48
and they have thousands of hydrogens,
38
108260
2000
i tysiące atomów wodoru,
01:50
and they have vanadium and heavy metals and sulfur
39
110260
2000
i zawierają wanad oraz metale ciężkie i siarkę
01:52
and all kinds of craziness hanging off the sides of them.
40
112260
2000
i najróżniejsze paskudztwa im wiszą po bokach.
01:54
Those are called the asphaltenes; they're an ingredient in asphalt.
41
114260
3000
To są asfalteny, które są składnikiem asfaltu.
01:57
They're very important in oil spills.
42
117260
2000
Są bardzo ważne w wyciekach ropy.
01:59
Let me tell you a little bit about
43
119260
2000
Opowiem wam trochę o
02:01
the chemistry of oil in water.
44
121260
3000
zachowaniu ropy w wodzie.
02:04
It is this chemistry that makes oil so disastrous.
45
124260
3000
Właśnie przez to zachowanie ropa jest tak niszczycielska.
02:07
Oil doesn't sink, it floats.
46
127260
2000
Ropa nie tonie, unosi się na wodzie.
02:09
If it sank, it would be a whole different story as far as an oil spill.
47
129260
3000
Gdyby tonęła, to wycieki ropy byłyby zupełnie inne.
02:12
And the other thing it does is it spreads out the moment it hits the water.
48
132260
3000
A do tego, gdy tylko ropa wpadnie do wody, rozprzestrzenia się.
02:15
It spreads out to be really thin,
49
135260
2000
Rozlewa się, tworząc cienką warstwę,
02:17
so you have a hard time corralling it.
50
137260
2000
więc bardzo ciężko ją zgarnąć.
02:19
The next thing that happens
51
139260
2000
A potem
02:21
is the light ends evaporate,
52
141260
3000
lekkie końce odparowują,
02:24
and some of the toxic things float into the water column
53
144260
3000
a niektóre toksyczne składniki wnikają wgłąb wody
02:27
and kill fish eggs
54
147260
2000
i zabijają ikrę,
02:29
and smaller fish and things like that, and shrimp.
55
149260
3000
mniejsze ryby i tym podobne, także krewetki.
02:32
And then the asphaltenes -- and this is the crucial thing --
56
152260
2000
Potem, co jest kluczowe,
02:34
the asphaltenes get whipped by the waves
57
154260
3000
asfalteny są ubijane przez fale,
02:37
into a frothy emulsion, something like mayonnaise.
58
157260
2000
aż tworzy się pienista emulsja, jak majonez.
02:39
It triples the amount
59
159260
2000
Tak powstaje trzy razy więcej
02:41
of oily, messy goo that you have in the water,
60
161260
3000
oleistej, brudzącej mazi w wodzie,
02:44
and it makes it very hard to handle.
61
164260
2000
z którą trudno sobie poradzić.
02:46
It also makes it very viscous.
62
166260
2000
Ona jest też bardzo lepka.
02:48
When the Prestige sank off the coast of Spain,
63
168260
3000
Gdy Prestige zatonął u wybrzeża Hiszpanii,
02:51
there were big, floating cushions the size of sofa cushions
64
171260
3000
pojawiły się wielkie pływające poduszki, wielkości tych z kanapy,
02:54
of emulsified oil,
65
174260
2000
zemulgowanej ropy
02:56
with the consistency, or the viscosity, of chewing gum.
66
176260
2000
o gęstości i lepkości gumy do żucia.
02:58
It's incredibly hard to clean up.
67
178260
2000
Niesamowicie ciężko to wyczyścić.
03:00
And every single oil is different when it hits water.
68
180260
3000
A każdy rodzaj ropy zachowuje się inaczej w zetknięciu z wodą.
03:03
When the chemistry of the oil and water
69
183260
2000
Gdy do połączenia ropy i wody
03:05
also hits our politics,
70
185260
2000
dodać politykę,
03:07
it's absolutely explosive.
71
187260
2000
to powstaje mieszanka wybuchowa.
03:09
For the first time, American consumers
72
189260
2000
Po raz pierwszy amerykańscy konsumenci
03:11
will kind of see the oil supply chain in front of themselves.
73
191260
4000
niejako zobaczą przed sobą łańcuch dostaw ropy naftowej.
03:15
They have a "eureka!" moment,
74
195260
2000
Będą mieli moment olśnienia,
03:17
when we suddenly understand oil in a different context.
75
197260
3000
gdy nagle zrozumieją ropę w innym kontekście.
03:20
So I'm going to talk just a little bit about the origin of these politics,
76
200260
3000
Opowiem trochę o źródłach tej polityki,
03:23
because it's really crucial to understanding
77
203260
2000
bo to niezwykle ważne, by zrozumieć,
03:25
why this summer is so important, why we need to stay focused.
78
205260
3000
dlaczego to lato jest tak ważne i dlaczego nie możemy się rozpraszać.
03:28
Nobody gets up in the morning and thinks,
79
208260
2000
Nikt nie budzi się rano z myślą:
03:30
"Wow! I'm going to go buy
80
210260
2000
"Wow! Kupię sobie dzisiaj
03:32
some three-carbon-to-12-carbon molecules to put in my tank
81
212260
2000
trochę cząsteczek trzy-do-12-węglowych i wleję do baku
03:34
and drive happily to work."
82
214260
2000
i pojadę radośnie do pracy."
03:36
No, they think, "Ugh. I have to go buy gas.
83
216260
2000
Ludzie myślą raczej "Ech, muszę kupić benzynę.
03:38
I'm so angry about it. The oil companies are ripping me off.
84
218260
2000
Denerwuje mnie to. Koncerny paliwowe zdzierają ze mnie.
03:40
They set the prices, and I don't even know.
85
220260
2000
Ustalają ceny w tajemnicy przede mną.
03:42
I am helpless over this."
86
222260
2000
Jestem bezradny w tej sytuacji."
03:44
And this is what happens to us at the gas pump --
87
224260
2000
I tak sobie myślimy przy dystrybutorze.
03:46
and actually, gas pumps are specifically designed
88
226260
2000
Zresztą dystrybutory są specjalnie projektowane,
03:48
to diffuse that anger.
89
228260
2000
żeby rozładowywać tę złość.
03:50
You might notice that many gas pumps, including this one,
90
230260
2000
Zauważcie, że dystrybutory, takie jak ten,
03:52
are designed to look like ATMs.
91
232260
2000
zostały tak zaprojektowane, by przypominały bankomaty.
03:54
I've talked to engineers. That's specifically to diffuse our anger,
92
234260
3000
Rozmawiałam z projektantami - to właśnie po to, żeby rozładować złość,
03:57
because supposedly we feel good about ATMs.
93
237260
2000
bo podobno lubimy bankomaty.
03:59
(Laughter)
94
239260
2000
(śmiech)
04:01
That shows you how bad it is.
95
241260
2000
Z tego widać, jak duży jest ten problem.
04:03
But actually, I mean, this feeling of helplessness
96
243260
2000
Ale tak naprawdę to uczucie bezradności
04:05
comes in because most Americans actually feel
97
245260
3000
pojawia się, bo większość Amerykanów sądzi,
04:08
that oil prices are the result of a conspiracy,
98
248260
3000
że ceny paliwa to wynik spisku,
04:11
not of the vicissitudes of the world oil market.
99
251260
3000
a nie zmiennego światowego rynku ropy.
04:14
And the thing is, too,
100
254260
2000
A do tego
04:16
is that we also feel very helpless about the amount that we consume,
101
256260
2000
czujemy się bezradni także wobec ilości ropy, jaką zużywamy,
04:18
which is somewhat reasonable,
102
258260
2000
co akurat jest jakoś uzasadnione,
04:20
because in fact, we have designed this system
103
260260
3000
bo rzeczywiście wprowadziliśmy taki system,
04:23
where, if you want to get a job,
104
263260
3000
że jeśli się chce znaleźć pracę,
04:26
it's much more important to have a car that runs,
105
266260
3000
to ważniejsze jest, żeby mieć działający samochód,
04:29
to have a job and keep a job, than to have a GED.
106
269260
3000
żeby znaleźć i utrzymać pracę, niż żeby mieć maturę.
04:32
And that's actually very perverse.
107
272260
2000
I to jest bardzo nienormalne.
04:34
Now there's another perverse thing about the way we buy gas,
108
274260
2000
Jeszcze coś jest nienormalnego w tym, jak kupujemy paliwo,
04:36
which is that we'd rather be doing anything else.
109
276260
2000
chodzi o to, że wolelibyśmy robić cokolwiek innego.
04:38
This is BP's gas station
110
278260
2000
To jest stacja benzynowa BP
04:40
in downtown Los Angeles.
111
280260
2000
w centrum Los Angeles.
04:42
It is green. It is a shrine to greenishness.
112
282260
3000
Jest ekologiczna. Jest świątynią ekologiczności.
04:45
"Now," you think, "why would something so lame
113
285260
3000
"Ale czemu," myślicie sobie "coś tak głupawego
04:48
work on people so smart?"
114
288260
2000
działa na takich mądrych ludzi?"
04:50
Well, the reason is, is because, when we're buying gas,
115
290260
3000
A powód jest taki, że gdy kupujemy paliwo,
04:53
we're very invested in this sort of cognitive dissonance.
116
293260
3000
to popadamy głęboko w pewien dysonans poznawczy.
04:56
I mean, we're angry at the one hand and we want to be somewhere else.
117
296260
3000
Z jednej strony jesteśmy wściekli i chcemy być gdzie indziej.
04:59
We don't want to be buying oil;
118
299260
2000
Nie chcemy kupować ropy natowej,
05:01
we want to be doing something green.
119
301260
2000
chcemy robić coś ekologicznego.
05:03
And we get kind of in on our own con.
120
303260
3000
I tak oszukujemy sami siebie.
05:06
I mean -- and this is funny,
121
306260
2000
I to jest śmieszne.
05:08
it looks funny here.
122
308260
2000
Tutaj wygląda to śmiesznie.
05:10
But in fact, that's why the slogan "beyond petroleum" worked.
123
310260
3000
Ale to dzięki temu sprawdził się slogan BP "więcej niż ropa" ("beyond petroleum").
05:13
But it's an inherent part of our energy policy,
124
313260
3000
Ale nieodłączną częścią naszej polityki energetycznej jest,
05:16
which is we don't talk about
125
316260
2000
o czym mało się mówi,
05:18
reducing the amount of oil that we use.
126
318260
2000
ograniczanie ilości zużywanej przez nas ropy.
05:20
We talk about energy independence. We talk about hydrogen cars.
127
320260
3000
Mówimy o niezależności energetycznej, o samochodach na wodór.
05:23
We talk about biofuels that haven't been invented yet.
128
323260
2000
O biopaliwach, których jeszcze nie wynaleziono.
05:25
And so, cognitive dissonance
129
325260
3000
I dlatego dysonans poznawczy
05:28
is part and parcel of the way that we deal with oil,
130
328260
3000
jest nieodłączną częścią naszego podejścia do ropy
05:31
and it's really important to dealing with this oil spill.
131
331260
2000
i jest bardzo ważny w radzeniu sobie z tym wyciekiem.
05:33
Okay, so the politics of oil
132
333260
3000
Zatem poglądy polityczne na ropę
05:36
are very moral in the United States.
133
336260
2000
są w USA ściśle związane z morlanością.
05:38
The oil industry is like a huge, gigantic octopus
134
338260
3000
Przemysł naftowy jest jak gigantyczna ośmiornica
05:41
of engineering and finance
135
341260
2000
złożona z inżynierii, finansów
05:43
and everything else,
136
343260
2000
i całej reszty,
05:45
but we actually see it in very moral terms.
137
345260
2000
ale my ją postrzegamy w kontekście moralnym.
05:47
This is an early-on photograph -- you can see, we had these gushers.
138
347260
3000
To jest zdjęcie z początków. Były takie szyby naftowe.
05:50
Early journalists looked at these spills,
139
350260
2000
Ówcześni dziennikarze patrzyli na wylewającą się ropę
05:52
and they said, "This is a filthy industry."
140
352260
2000
i mówili: "To jest brudny przemysł".
05:54
But they also saw in it
141
354260
2000
Ale widzieli w nim także
05:56
that people were getting rich for doing nothing.
142
356260
2000
ludzi, którzy bogacili się nic nie robiąc.
05:58
They weren't farmers, they were just getting rich for stuff coming out of the ground.
143
358260
3000
Nie byli rolnikami, bogacili się na czymś, co tryskało z ziemi.
06:01
It's the "Beverly Hillbillies," basically.
144
361260
2000
Jak w tym serialu "Beverly Hillbillies".
06:03
But in the beginning, this was seen as a very morally problematic thing,
145
363260
3000
Na początku to był duży problem moralny,
06:06
long before it became funny.
146
366260
2000
długo zanim zaczęto się z tego śmiać.
06:08
And then, of course, there was John D. Rockefeller.
147
368260
3000
Potem oczywiście pojawił się John D. Rockefeller.
06:11
And the thing about John D. is that
148
371260
2000
I rzecz w tym, że Rockefeller
06:13
he went into this chaotic wild-east
149
373260
2000
wszedł w ten chaotyczny dziki wschód
06:15
of oil industry,
150
375260
2000
przemysłu naftowego
06:17
and he rationalized it
151
377260
2000
i go zracjonalizował,
06:19
into a vertically integrated company, a multinational.
152
379260
3000
tworząc firmę zintegrowaną pionowo, korporację międzynarodową.
06:22
It was terrifying; you think Walmart is a terrifying business model now,
153
382260
3000
To było przerażające. To niby Walmart jest strasznym modelem biznesowym,
06:25
imagine what this looked like in the 1860s or 1870s.
154
385260
3000
a wyobraźcie sobie, jak to wyglądało w latach 60-tych i 70-tych XIX wieku.
06:28
And it also the kind of root
155
388260
3000
W tym tkwią korzenie tego,
06:31
of how we see oil as a conspiracy.
156
391260
3000
że postrzegamy rynek ropy jako spisek.
06:34
But what's really amazing is that
157
394260
2000
Ale fascynujące jest to,
06:36
Ida Tarbell, the journalist,
158
396260
3000
że dziennikarka Ida Tarbell
06:39
went in and did a big exposé of Rockefeller
159
399260
3000
napisała artykuł demaskujący Rockefellera
06:42
and actually got the whole antitrust laws
160
402260
2000
i w ten sposób doprowadziła do uchwalenia
06:44
put in place.
161
404260
2000
prawa antymonopolowego.
06:46
But in many ways,
162
406260
2000
Ale pod wieloma względami
06:48
that image of the conspiracy still sticks with us.
163
408260
2000
wizje spisku wciąż się nas trzymają.
06:50
And here's one of the things
164
410260
2000
Oto jeden z cytatów
06:52
that Ida Tarbell said --
165
412260
2000
z Idy Tarbell:
06:54
she said, "He has a thin nose like a thorn.
166
414260
3000
"On ma nos wąski jak kolec.
06:57
There were no lips.
167
417260
2000
Nie ma warg.
06:59
There were puffs under the little colorless eyes
168
419260
2000
Ma podkrążone małe bezbarwne oczka,
07:01
with creases running from them."
169
421260
2000
od których rozchodzą się zmarszczki".
07:03
(Laughter)
170
423260
2000
(śmiech)
07:05
Okay, so that guy is actually still with us.
171
425260
2000
A więc ten facet jest wciąż żywy dla nas.
07:07
(Laughter)
172
427260
2000
(śmiech)
07:09
I mean, this is a very pervasive -- this is part of our DNA.
173
429260
3000
Ciężko jest pozbyć się tego -- mamy to we krwi.
07:12
And then there's this guy, okay.
174
432260
3000
I do tego ten facet.
07:15
So, you might be wondering why it is that,
175
435260
2000
Możecie się zastanawiać,
07:17
every time we have high oil prices or an oil spill,
176
437260
2000
dlaczego ilekroć rosną ceny ropy albo dochodzi do wycieku,
07:19
we call these CEOs down to Washington,
177
439260
3000
to wzywamy tych wszystkich prezesów do Waszyngtonu,
07:22
and we sort of pepper them with questions in public and we try to shame them.
178
442260
3000
zasypujemy ich pytaniami i próbujemy ich zawstydzać.
07:25
And this is something that we've been doing since 1974,
179
445260
3000
I robimy to od 1974 roku,
07:28
when we first asked them, "Why are there these obscene profits?"
180
448260
3000
kiedy to pierwszy raz zapytaliśmy ich: "Skąd te nieprzyzwoite zyski?"
07:31
And we've sort of personalized the whole oil industry
181
451260
2000
W ten sposób ci prezesi uosabiają dla nas
07:33
into these CEOs.
182
453260
2000
cały przemysł naftowy.
07:35
And we take it as, you know --
183
455260
3000
A my na to patrzymy
07:38
we look at it on a moral level,
184
458260
2000
przez pryzmat moralności,
07:40
rather than looking at it on a legal and financial level.
185
460260
3000
zamiast patrzeć na poziomie prawnym i finansowym.
07:43
And so I'm not saying these guys aren't liable to answer questions --
186
463260
3000
Ja nie mówię, że ci ludzie nie powinni odpowiadać na pytania.
07:46
I'm just saying that, when you focus on
187
466260
2000
Chodzi o to, że jeśli skupiamy się na tym,
07:48
whether they are or are not a bunch of greedy bastards,
188
468260
3000
czy oni są, czy też nie, bandą chciwych bydlaków,
07:51
you don't actually get around to the point
189
471260
2000
to tracimy czas, zamiast tworzyć prawo,
07:53
of making laws that are either going to either change the way they operate,
190
473260
3000
które spowoduje, że oni zmienią swoje postępowanie
07:56
or you're going to get around
191
476260
2000
albo zabrać się
07:58
to really reducing the amount of oil
192
478260
2000
za ograniczenie zużycia ropy
08:00
and reducing our dependence on oil.
193
480260
2000
i zmniejszenie zależności od tego surowca.
08:02
So I'm saying this is kind of a distraction.
194
482260
2000
Moim zdaniem to nas rozprasza.
08:04
But it makes for good theater,
195
484260
2000
To jest niezła pokazówka,
08:06
and it's powerfully cathartic as you probably saw last week.
196
486260
3000
który ma siłę oczyszczającą, jak widzieliście w zeszłym tygodniu.
08:10
So the thing about water oil spills
197
490260
2000
Wycieki ropy naftowej do wody mają to do siebie,
08:12
is that they are very politically galvanizing.
198
492260
3000
że wyzwalają polityczną energię.
08:15
I mean, these pictures -- this is from the Santa Barbara spill.
199
495260
3000
Spójrzcie tylko na te zdjęcia -- to z wycieku w Santa Barbara.
08:18
You have these pictures of birds.
200
498260
2000
Takie zdjęcia ptaków
08:20
They really influence people.
201
500260
2000
naprawdę wpływają na ludzi.
08:22
When the Santa Barbara spill happened in 1969,
202
502260
3000
Pod wpływem wycieku w Santa Barbara w 1969
08:25
it formed the environmental movement in its modern form.
203
505260
2000
powstał ruch ekologiczny w dzisiejszym kształcie.
08:27
It started Earth Day.
204
507260
2000
Zainicjował on Dzień Ziemi.
08:29
It also put in place the National Environmental Policy Act,
205
509260
3000
Uchwalono ustawę o państwowej polityce wobec środowiska,
08:32
the Clean Air Act, the Clean Water Act.
206
512260
3000
ustawę o czystym powietrzu i ustawę o czystej wodzie.
08:35
Everything that we are really stemmed from this period.
207
515260
3000
Wszystko, czym jesteśmy zaczęło się w tamtym okresie.
08:38
I think it's important to kind of look at these pictures of the birds
208
518260
3000
Moim zdaniem trzeba spojrzeć na te zdjęcia ptaków,
08:41
and understand what happens to us.
209
521260
2000
żeby zrozumieć, co się z nami dzieje.
08:43
Here we are normally;
210
523260
2000
Tacy jesteśmy normalnie:
08:45
we're standing at the gas pump, and we're feeling kind of helpless.
211
525260
2000
stoimy przy dystrybutorze i czujemy się dość bezradni.
08:47
We look at these pictures
212
527260
2000
Patrzymy na te zdjęcia
08:49
and we understand, for the first time, our role in this supply chain.
213
529260
3000
i po raz pierwszy pojmujemy naszą rolę w łańcuchu dostaw.
08:52
We connect the dots in the supply chain.
214
532260
2000
Dopełniamy całości łańcucha dostaw.
08:54
And we have this kind of --
215
534260
2000
I jako obywatele
08:56
as voters, we have kind of a "eureka!" moment.
216
536260
3000
mamy chwilę olśnienia.
08:59
This is why these moments of these oil spills
217
539260
2000
Dlatego te wycieki ropy
09:01
are so important.
218
541260
2000
są takie istotne.
09:03
But it's also really important that we don't get distracted
219
543260
3000
Ale równie istotne jest to, byśmy się nie rozpraszali
09:06
by the theater or the morals of it.
220
546260
2000
przez te pokazówki lub problemy moralne.
09:08
We actually need to go in
221
548260
2000
Musimy się zabrać
09:10
and work on the roots of the problem.
222
550260
2000
za pracę u źródła problemu.
09:12
One of the things that happened with the two previous oil spills
223
552260
3000
Przy poprzednich wyciekach ropy
09:15
was that we really worked on some of the symptoms.
224
555260
3000
ciężko pracowaliśmy nad niektórymi objawami.
09:18
We were very reactive, as opposed to being proactive
225
558260
2000
Ale tylko reagowaliśmy, a nie zapobiegaliśmy
09:20
about what happened.
226
560260
2000
skutkom wycieku.
09:22
And so what we did was, actually,
227
562260
2000
Więc zrobiliśmy tak:
09:24
we made moratoriums on the east and west coasts on drilling.
228
564260
3000
wstrzymaliśmy wiercenia na wschodnim i zachodnim wybrzeżu,
09:27
We stopped drilling in ANWR,
229
567260
3000
i wstrzymaliśmy wiercenia w rezerwacie na Alasce (ANWR),
09:30
but we didn't actually reduce the amount of oil that we consumed.
230
570260
3000
ale nie ograniczyliśmy zużycia ropy naftowej.
09:33
In fact, it's continued to increase.
231
573260
2000
A nawet zwiększyliśmy je.
09:35
The only thing that really reduces the amount of oil that we consume
232
575260
3000
Jedynym czynnikiem, który skutecznie zmniejsza nasze zużycie ropy
09:38
is much higher prices.
233
578260
2000
są znacznie wyższe ceny.
09:40
As you can see, our own production has fallen off
234
580260
2000
Jak widać, nasze wydobycie spadło,
09:42
as our reservoirs have gotten old and expensive to drill out.
235
582260
2000
bo nasze zasoby są stare i drogie w eksploatacji.
09:44
We only have two percent of the world's oil reserves;
236
584260
3000
Mamy już tylko 2 procent światowych zasobów ropy,
09:47
65 percent of them are in the Persian Gulf.
237
587260
3000
a 65 procent jest w Zatoce Perskiej.
09:50
One of the things that's happened because of this
238
590260
2000
Jednym ze skutków tego
09:52
is that, since 1969,
239
592260
3000
jest to, że od 1969 roku
09:55
the country of Nigeria, or the part of Nigeria that pumps oil,
240
595260
3000
w tej część Nigerii gdzie się wydobywa ropę,
09:58
which is the delta -- which is two times the size of Maryland --
241
598260
3000
czyli delcie Nigru -- obszar dwa razy większy niż województwo wielkopolskie --
10:01
has had thousands of oil spills a year.
242
601260
2000
dochodzi co roku do tysięcy wycieków.
10:03
I mean, we've essentially been exporting oil spills
243
603260
2000
Co oznacza, że eksportujemy wycieki ropy,
10:05
when we import oil from places
244
605260
2000
gdy importujemy ją z miejsc,
10:07
without tight environmental regulations.
245
607260
2000
gdzie brak surowego prawa ochrony przyrody.
10:09
That has been the equivalent of an Exxon Valdez spill
246
609260
3000
Każdego roku, począwszy od 1969,
10:12
every year since 1969.
247
612260
3000
wycieka tam tyle ropy, co ze statku Exxon Valdez.
10:15
And we can wrap our heads around the spills,
248
615260
2000
Możemy pojąć, na czym polega taki wyciek,
10:17
because that's what we see here,
249
617260
2000
bo teraz mamy go u siebie,
10:19
but in fact, these guys actually live in a war zone.
250
619260
2000
ale tam ludzie mieszkają w strefie działań wojennych.
10:21
There's a thousand battle-related deaths a year
251
621260
3000
Co roku tysiąc ludzi ginie w ich wyniku
10:24
in this area twice the size of Maryland,
252
624260
2000
na obszarze równym dwóm województwom wielkopolskim,
10:26
and it's all related to the oil.
253
626260
2000
a to wszystko w związku z ropą.
10:28
And these guys, I mean, if they were in the U.S.,
254
628260
2000
A ci ludzie, gdyby mieszkali w USA,
10:30
they might be actually here in this room.
255
630260
2000
mogliby być teraz w tej sali.
10:32
They have degrees in political science, degrees in business --
256
632260
2000
Mają dyplomy z nauk politycznych, z zarządzania.
10:34
they're entrepreneurs. They don't actually want to be doing what they're doing.
257
634260
3000
Są przedsiębiorcami. Oni nie chcą robić tego, co teraz.
10:38
And it's sort of one of the other groups of people
258
638260
3000
A skutek jest taki, że to jedna z pozostałych grup ludzi
10:41
who pay a price for us.
259
641260
2000
płaci cenę za nasze działania.
10:43
The other thing that we've done,
260
643260
2000
Innym skutkiem naszego postępowania,
10:45
as we've continued to increase demand,
261
645260
2000
które zwiększyło zapotrzebowanie na ropę,
10:47
is that we kind of play a shell game with the costs.
262
647260
3000
jest ukrywanie rzeczywistych kosztów.
10:50
One of the places we put in a big oil project
263
650260
3000
Zbudowaliśmy dużą kopalnię ropy naftowej
10:53
in Chad, with Exxon.
264
653260
2000
w Czadzie, razem z firmą Exxon.
10:55
So the U.S. taxpayer paid for it;
265
655260
2000
Za to zapłacili podatnicy w USA,
10:57
the World Bank, Exxon paid for it.
266
657260
2000
Bank Światowy i Exxon.
10:59
We put it in. There was a tremendous banditry problem.
267
659260
3000
Zbudowaliśmy ją. A tam jest duży problem z bandytami.
11:02
I was there in 2003.
268
662260
2000
Byłam tam w 2003.
11:04
We were driving along this dark, dark road,
269
664260
2000
Jechaliśmy ciemną drogą
11:06
and the guy in the green stepped out,
270
666260
2000
i nagle wyszedł do nas facet ubrany na zielono,
11:08
and I was just like, "Ahhh! This is it."
271
668260
3000
a ja pomyślałam "Ach! Już po nas".
11:11
And then the guy in the Exxon uniform stepped out,
272
671260
3000
A potem wyszedł facet w mundurze Exxona
11:14
and we realized it was okay.
273
674260
2000
i zdaliśmy sobie sprawę, że wszystko jest w porządku.
11:16
They have their own private sort of army around them at the oil fields.
274
676260
2000
Mają tam prywatną armię pilnującą pól naftowych.
11:18
But at the same time,
275
678260
2000
Ale równocześnie
11:20
Chad has become much more unstable,
276
680260
2000
Czad stał się o wiele mniej stabilny,
11:22
and we are not paying for that price at the pump.
277
682260
3000
a za to nie płacimy przy dystrybutorze.
11:25
We pay for it in our taxes on April 15th.
278
685260
3000
Za to płacimy naszymi podatkami, 15 kwietnia.
11:28
We do the same thing
279
688260
2000
To samo się dzieje
11:30
with the price of policing the Persian Gulf
280
690260
2000
z ceną za pilnowanie Zatoki Perskiej
11:32
and keeping the shipping lanes open.
281
692260
2000
i utrzymanie otwartych szlaków transportowych.
11:34
This is 1988 --
282
694260
2000
Był rok 1988.
11:36
we actually bombed two Iranian oil platforms that year.
283
696260
3000
Wtedy zbombardowaliśmy dwie irańskie platformy wiertnicze.
11:39
That was the beginning of an escalating U.S. involvement there
284
699260
2000
To był początek rosnącego zaangażowania USA w tamtym regionie,
11:41
that we do not pay for at the pump.
285
701260
2000
za które nie płacimy przy dystrybutorze.
11:43
We pay for it on April 15th,
286
703260
2000
Płacimy za nie podatkami
11:45
and we can't even calculate the cost of this involvement.
287
705260
3000
i nawet nie możemy wyliczyć kosztów tego zaangażowania.
11:48
The other place that is sort of supporting our dependence on oil
288
708260
3000
Kolejnym miejscem, które przyczynia się do naszej zależności od ropy
11:51
and our increased consumption
289
711260
3000
i naszego zwiększonego jej zużycia
11:54
is the Gulf of Mexico,
290
714260
2000
jest Zatoka Meksykańska,
11:56
which was not part of the moratoriums.
291
716260
2000
której nie objęły nasze zakazy wierceń.
11:58
Now what's happened in the Gulf of Mexico -- as you can see,
292
718260
2000
To, co się stało w Zatoce Meksykańskiej, możecie zobaczyć
12:00
this is the Minerals Management diagram
293
720260
2000
na tym diagramie od Minerals Management Service,
12:02
of wells for gas and oil.
294
722260
2000
pokazującym szyby z ropą i gazem.
12:04
It's become this intense industrialized zone.
295
724260
2000
Zatoka stała się strefą intensywnie uprzemysłowioną.
12:06
It doesn't have the same resonance for us
296
726260
2000
Nie porusza nas to tak bardzo,
12:08
that the Arctic National Wildlife Refuge has,
297
728260
2000
jak Arktyczny Narodowy Rezerwat Zwierząt (ANWR),
12:10
but it should, I mean, it's a bird sanctuary.
298
730260
3000
ale powinno, bo tam jest przecież rezerwat ptaków.
12:13
Also, every time you buy gasoline in the United States,
299
733260
2000
Poza tym, z każdej kupionej przez was benzyny
12:15
half of it is actually being refined along the coast,
300
735260
3000
połowa była rafinowana wzdłuż wybrzeża,
12:18
because the Gulf actually has
301
738260
2000
bo w Zatoce Meksykańskiej znajduje się
12:20
about 50 percent of our refining capacity
302
740260
2000
około połowy naszych mocy rafineryjnych
12:22
and a lot of our marine terminals as well.
303
742260
2000
i wiele terminali morskich.
12:24
So the people of the Gulf have essentially been subsidizing the rest of us
304
744260
3000
Więc w sumie to mieszkańcy Zatoki wspierali nas wszystkich
12:27
through a less-clean environment.
305
747260
3000
poprzez poświęcenie swojej przyrody.
12:30
And finally, American families also pay a price for oil.
306
750260
3000
I wreszcie amerykańskie rodziny też płacą cenę za ropę.
12:33
Now on the one hand, the price at the pump is not really very high
307
753260
3000
Z jednej strony, ceny na stacjach nie są bardzo wysokie,
12:36
when you consider the actual cost of the oil,
308
756260
2000
kiedy się uwzględni prawdziwe koszty ropy,
12:38
but on the other hand,
309
758260
2000
ale z drugiej strony
12:40
the fact that people have no other transit options
310
760260
3000
przez to, że ludzie nie mają innych możliwości transportu,
12:43
means that they pay a large amount of their income
311
763260
3000
muszą poświęcać znaczną część dochodów
12:46
into just getting back and forth to work,
312
766260
2000
na same dojazdy do i z pracy,
12:48
generally in a fairly crummy car.
313
768260
2000
na ogół dość paskudnym samochodem.
12:50
If you look at people who make $50,000 a year, they have two kids,
314
770260
3000
Ludzie, którzy zarabiają 50 000 dolarów rocznie, mają dwójkę dzieci,
12:53
they might have three jobs or more,
315
773260
2000
pracują na trzy albo i więcej etatów
12:55
and then they have to really commute.
316
775260
2000
i muszą dojeżdżać do tej pracy.
12:57
They're actually spending more on their car and fuel
317
777260
3000
W sumie wydają więcej na samochód i paliwo
13:00
than they are on taxes or on health care.
318
780260
2000
niż na podatki i opiekę zdrowotną.
13:02
And the same thing happens
319
782260
2000
To samo się dzieje z ludźmi
13:04
at the 50th percentile, around 80,000.
320
784260
3000
z 50-tego percentyla, zarabiającymi około 80 000.
13:07
Gasoline costs are a tremendous drain
321
787260
2000
Koszty benzyny są ogromnym obciążeniem
13:09
on the American economy,
322
789260
2000
dla amerykańskiej gospodarki,
13:11
but they're also a drain on individual families
323
791260
3000
ale także dla poszczególnych rodzin
13:14
and it's kind of terrifying to think about what happens when prices get higher.
324
794260
3000
i trochę strach myśleć, co się dzieje, kiedy te ceny rosną.
13:17
So, what I'm going to talk to you about now is:
325
797260
3000
Więc chcę teraz odpowiedzieć na pytanie:
13:20
what do we have to do this time?
326
800260
2000
co musimy tym razem zrobić?
13:22
What are the laws? What do we have to do to keep ourselves focused?
327
802260
3000
Jakie są przepisy? Co mamy zrobić, żebyśmy byli skupieni?
13:25
One thing is -- we need to stay away from the theater.
328
805260
2000
Jedną rzeczą jest unikanie pokazówki.
13:27
We need to stay away from the moratoriums.
329
807260
2000
Musimy trzymać się z dala od zakazów wierceń.
13:29
We need to focus really back again
330
809260
2000
Musimy na nowo się skupić
13:31
on the molecules.
331
811260
2000
na molekułach.
13:33
The moratoriums are fine, but we do need to focus
332
813260
3000
Zakazy wierceń są dobre, ale musimy się skupić
13:36
on the molecules on the oil.
333
816260
2000
na molekułach, na ropie.
13:38
One of the things that we also need to do,
334
818260
2000
Kolejną rzeczą, którą musimy zrobić
13:40
is we need to try to not kind of fool ourselves
335
820260
2000
to przestać się oszukiwać,
13:42
into thinking that you can have a green world,
336
822260
3000
że możemy żyć w ekologicznym świecie
13:45
before you reduce the amount of oil that we use.
337
825260
2000
zanim ograniczymy nasze zużycie ropy.
13:47
We need to focus on reducing the oil.
338
827260
2000
Musimy się skupić na ograniczeniu jej zużycia.
13:49
What you see in this top drawing is a schematic
339
829260
3000
Ilustracja na górze jest schematem
13:52
of how petroleum gets used in the U.S. economy.
340
832260
2000
wykorzystywania ropy naftowej w gospodarce USA.
13:54
It comes in on the side -- the useful stuff is the dark gray,
341
834260
3000
Zaczyna się z boku; przydatne rzeczy to kolor ciemnoszary
13:57
and the un-useful stuff,
342
837260
2000
a nieprzydatne rzeczy,
13:59
which is called the rejected energy -- the waste,
343
839260
3000
czyli tak zwana zmarnowana energia, odpady
14:02
goes up to the top.
344
842260
2000
jest pokazana na wierzchu.
14:04
Now you can see that the waste far outweighs
345
844260
2000
Widać, że odpady zdecydowanie przeważają
14:06
the actually useful amount.
346
846260
2000
nad faktycznie użyteczną ilością.
14:08
And one of the things that we need to do
347
848260
2000
Więc musimy nie tylko
14:10
is, not only fix the fuel efficiency of our vehicles
348
850260
2000
ograniczyć zużycie paliwa naszych pojazdów,
14:12
and make them much more efficient,
349
852260
2000
i sprawić, żeby były bardziej wydajne,
14:14
but we also need to fix the economy in general.
350
854260
2000
ale także naprawić całą gospodarkę.
14:16
We need to remove the perverse incentives to use more fuel.
351
856260
3000
Musimy pozbyć się nienormalnych zachęt do zużywania paliwa.
14:19
For example, we have an insurance system
352
859260
2000
Na przykład w naszym systemie ubezpieczeniowym
14:21
where the person who drives 20,000 miles a year
353
861260
3000
osoba, która przejeżdża 30 000 km rocznie
14:24
pays the same insurance as somebody who drives 3,000.
354
864260
3000
płaci tyle samo za ubezpieczenie, co ktoś, kto przejeżdża 5 000 km.
14:27
We actually encourage people to drive more.
355
867260
2000
W ten sposób zachęcamy, żeby więcej jeździć.
14:29
We have policies that reward sprawl -- we have all kinds of policies.
356
869260
3000
Nasze strategie zachęcają do rozbudowy aglomeracji. Mamy wiele różnych strategii.
14:32
We need to have more mobility choices.
357
872260
2000
Musimy stworzyć więcej alternatyw dojazdu.
14:34
We need to make the gas price
358
874260
2000
Musimy sprawić, żeby ceny paliwa
14:36
better reflect the real cost of oil.
359
876260
2000
lepiej odzwierciedlały jego prawdziwy koszt.
14:38
And we need to shift subsidies from the oil industry,
360
878260
3000
Musimy przesunąć dotacje dla koncernów paliwowych,
14:41
which is at least 10 billion dollars a year,
361
881260
3000
czyli co najmniej 10 miliardów dolarów rocznie,
14:44
into something that allows middle-class people to find better ways to commute.
362
884260
3000
na dotacje, które pozwolą klasie średniej znaleźć lepsze sposoby dojazdu do pracy.
14:47
Whether that's getting a much more efficient car
363
887260
3000
To mogą być dopłaty do wydajniejszych samochodów,
14:50
and also kind of building markets
364
890260
2000
tworzenie przyszłych rynków
14:52
for new cars and new fuels down the road,
365
892260
2000
na nowe samochody i nowe paliwa.
14:54
this is where we need to be.
366
894260
2000
Tak trzeba użyć tych pieniędzy.
14:56
We need to kind of rationalize this whole thing,
367
896260
2000
Musimy zracjonalizować to wszystko.
14:58
and you can find more about this policy.
368
898260
2000
Możecie się dowiedzieć więcej o tej strategii.
15:00
It's called STRONG, which is "Secure Transportation
369
900260
2000
To jest STRONG, skrót od:
15:02
Reducing Oil Needs Gradually,"
370
902260
2000
"Zapewnienie Transportu Stopniowo Zmniejszające Popyt Ropy".
15:04
and the idea is instead of being helpless, we need to be more strong.
371
904260
3000
Sens jest taki, że zamiast być bezradni, musimy być silniejsi.
15:07
They're up at NewAmerica.net.
372
907260
2000
Strategia ta jest dostępna na NewAmerica.net
15:09
What's important about these
373
909260
2000
Ważne jest w niej to,
15:11
is that we try to move
374
911260
2000
że próbujemy przejść
15:13
from feeling helpless at the pump,
375
913260
2000
od poczucia bezsilności przy dystrybutorze
15:15
to actually being active
376
915260
2000
do prawdziwej aktywności,
15:17
and to really sort of thinking about who we are,
377
917260
3000
żeby zacząć naprawdę myśleć o tym, kim jesteśmy,
15:20
having kind of that special moment,
378
920260
2000
doświadczyć wyjątkowego przeżycia,
15:22
where we connect the dots actually at the pump.
379
922260
3000
kiedy wszystko staje się dla nas jasne przy dystrybutorze.
15:25
Now supposedly, oil taxes
380
925260
3000
Mówi się, że podatki paliwowe
15:28
are the third rail of American politics -- the no-fly zone.
381
928260
3000
to tabu amerykańskiej polityki - jak je ruszysz, to po tobie.
15:31
I actually -- I agree that a dollar a gallon on oil
382
931260
2000
Zgadzam się, że dolar za galon ropy (0,74 zł za litr)
15:33
is probably too much,
383
933260
2000
to pewnie za dużo,
15:35
but I think that if we started this year
384
935260
2000
ale myślę, że gdybyśmy zaczęli w tym roku
15:37
with three cents a gallon on gasoline,
385
937260
3000
od trzech centów za galon benzyny
15:40
and upped it to six cents next year, nine cents the following year,
386
940260
3000
i doszli do sześciu centów w przyszłym roku, 9 centów rok potem,
15:43
all the way up to 30 cents by 2020,
387
943260
3000
aż do 30 centów w 2020,
15:46
that we could actually significantly reduce our gasoline consumption,
388
946260
3000
to moglibyśmy znacznie obniżyć nasze zużycie benzyny,
15:49
and at the same time we would give people time to prepare,
389
949260
3000
a przy tym dać ludziom dość czasu na przygotowanie się,
15:52
time to respond,
390
952260
2000
na dostosowanie się
15:54
and we would be raising money and raising consciousness at the same time.
391
954260
3000
i w ten sposób równocześnie poprawialibyśmy przychody i świadomość.
15:57
Let me give you a little sense of how this would work.
392
957260
3000
Pokażę wam, jak by to wyglądało.
16:00
This is a gas receipt, hypothetically, for a year from now.
393
960260
3000
To przykładowy paragon za benzynę z przyszłego roku.
16:03
The first thing that you have on the tax is --
394
963260
2000
U góry, tam gdzie podatki,
16:05
you have a tax for a stronger America -- 33 cents.
395
965260
3000
jest podany podatek na silniejszą Amerykę - 33 centy.
16:08
So you're not helpless at the pump.
396
968260
2000
Żeby się nie czuć bezsilnym przy dystrybutorze.
16:10
And the second thing that you have is a kind of warning sign,
397
970260
3000
A poniżej jest takie ostrzeżenie,
16:13
very similar to what you would find
398
973260
2000
podobne do tego
16:15
on a cigarette pack.
399
975260
2000
z paczek papierosów.
16:17
And what it says is, "The National Academy of Sciences
400
977260
3000
Brzmi ono: "Państwowa Akademia Nauk
16:20
estimates that every gallon of gas you burn in your car
401
980260
3000
szacuje, że każdy galon paliwa, który spala twój samochód
16:23
creates 29 cents in health care costs."
402
983260
2000
powoduje szkody zdrowotne o wartości 29 centów".
16:25
That's a lot.
403
985260
2000
To jest dużo.
16:27
And so this -- you can see that you're paying considerably less
404
987260
2000
I w ten sposób widzisz, że płacisz znacznie mniej
16:29
than the health care costs on the tax.
405
989260
3000
podatku, niż te szkody zdrowotne.
16:32
And also, the hope is that
406
992260
3000
Poza tym, powinieneś być wtedy
16:35
you start to be connected to the whole greater system.
407
995260
3000
już podłączony do większego systemu.
16:38
And at the same time, you have a number that you can call
408
998260
2000
Wtedy możesz też zadzwonić na infolinię,
16:40
to get more information on commuting,
409
1000260
3000
gdzie uzyskasz informacje o możliwościach dojazdu do pracy
16:43
or a low-interest loan on a different kind of car,
410
1003260
3000
albo o tanim kredycie na inny rodzaj samochodu,
16:46
or whatever it is you're going to need
411
1006260
2000
czy cokolwiek innego, co ci jest potrzebne,
16:48
to actually reduce your gasoline dependence.
412
1008260
3000
żeby zmniejszyć twoją zależność od bezyny.
16:52
With this whole sort of suite of policies,
413
1012260
2000
To jest cały zestaw strategii,
16:54
we could actually reduce our gasoline consumption --
414
1014260
2000
które mogą zmniejszyć nasze zużycie benzyny,
16:56
or our oil consumption --
415
1016260
2000
nasze zużycie ropy,
16:58
by 20 percent by 2020.
416
1018260
3000
o 20 procent do 2020.
17:01
So, three million barrels a day.
417
1021260
3000
Czyli trzy miliony baryłek dziennie.
17:04
But in order to do this,
418
1024260
2000
Ale żeby to osiągnąć,
17:06
one of the things we really need to do, is we need to remember
419
1026260
2000
musimy pamiętać o jednym:
17:08
we are people of the hydrocarbon.
420
1028260
2000
jesteśmy ludźmi węglowodorów.
17:10
We need to keep or minds on the molecules
421
1030260
2000
Musimy skupić się na molekułach
17:12
and not get distracted by the theater,
422
1032260
3000
i nie dać się rozproszyć przez pokazówki,
17:15
not get distracted by the cognitive dissonance
423
1035260
2000
nie dać się rozproszyć przez dysonans poznawczy
17:17
of the green possibilities that are out there.
424
1037260
2000
wszystkich ekologicznych możliwości, które są dostępne.
17:19
We need to kind of get down and do the gritty work
425
1039260
2000
Musimy się wziąć do przyziemnej pracy
17:21
of reducing our dependence upon this fuel and these molecules.
426
1041260
3000
zmniejszania naszej zależności od tego paliwa i tych molekuł.
17:24
Thank you.
427
1044260
2000
Dziękuję.
17:26
(Applause)
428
1046260
2000
(Oklaski)
O tej stronie

Na tej stronie poznasz filmy z YouTube, które są przydatne do nauki języka angielskiego. Zobaczysz lekcje angielskiego prowadzone przez najlepszych nauczycieli z całego świata. Kliknij dwukrotnie na angielskie napisy wyświetlane na stronie każdego filmu, aby odtworzyć film od tego miejsca. Napisy przewijają się synchronicznie z odtwarzaniem filmu. Jeśli masz jakieś uwagi lub prośby, skontaktuj się z nami za pomocą formularza kontaktowego.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7