Sherwin Nuland: A meditation on hope

Tłumaczenie: Joanna Stefanska Korekta:

You know, I am so bad at tech

Tak kiepsko radzę sobie z technologią,

that my daughter -- who is now 41 --

że moja córka -- która ma teraz 41 lat --

when she was five, was overheard by me

gdy miała 5 lat, została przeze mnie podsłuchana

to say to a friend of hers,

gdy mówiła swojej przyjaciółce,

If it doesn't bleed when you cut it,

"Jeśli coś nie krwawi, gdy to przetniesz,

my daddy doesn't understand it.

mój tatuś tego nie pojmuje."

(Laughter)

(Śmiech)

So, the assignment I've been given

Tak więc postawione przede mną zadanie

may be an insuperable obstacle for me,

może być przeszkodą nie do przejścia,

but I'm certainly going to try.

ale dołożę starań.

What have I heard

Co usłyszałem

during these last four days?

przez ostatnie cztery dni?

This is my third visit to TED.

To mój trzeci TED.

One was to TEDMED, and one, as you've heard,

Pierwszym był TEDMED, drugim, jak wiecie,

was a regular TED two years ago.

ogólny TED dwa lata temu.

I've heard what I consider an extraordinary thing

Usłyszałem coś niezwykłego,

that I've only heard a little bit in the two previous TEDs,

czego niewiele było na poprzednich dwóch TEDach.

and what that is is an interweaving

A jest to nieodłączny,

and an interlarding, an intermixing,

wpleciony, przenikający

of a sense of social responsibility

motyw społecznej odpowiedzialności

in so many of the talks --

w tak wielu wykładach --

global responsibility, in fact,

globalne poczucie odpowiedzialności,

appealing to enlightened self-interest,

odwołujące się to oświeconego własnego interesu,

but it goes far beyond enlightened self-interest.

ale wykraczające daleko poza niego.

One of the most impressive things

Jedną z najbardziej niezwykłych rzeczy,

about what some, perhaps 10,

o której mówiło chyba 10

of the speakers have been talking about

mówców, jest konstatacja,

is the realization, as you listen to them carefully, that they're not saying:

że jeśli słuchać ich uważnie, nie mówią:

Well, this is what we should do; this is what I would like you to do.

To powinniśmy zrobić; chcę żebyście to zrobili.

It's: This is what I have done

A raczej: To właśnie zrobiłem,

because I'm excited by it,

bo mnie to fascynuje,

because it's a wonderful thing, and it's done something for me

bo to wspaniała rzecz i dla mnie zadziałała

and, of course, it's accomplished a great deal.

i efekty, oczywiście, były wspaniałe.

It's the old concept, the real Greek concept,

W starożytnej Grecji, w pierwotnym znaczeniu,

of philanthropy in its original sense:

filantropia oznaczała:

phil-anthropy, the love of humankind.

phil-ánthrōpos: kochający ludzkość.

And the only explanation I can have

Jedyne wyjaśnienie, jakie mogą zaoferować,

for some of what you've been hearing in the last four days

wobec rzeczy, których wysłuchaliście przez ostatnie cztery dni,

is that it arises, in fact, out of a form of love.

to że pochodzą one z pewnej formy miłości.

And this gives me enormous hope.

To napawa mnie wielką nadzieją.

And hope, of course, is the topic

A nadzieja to oczywiście temat,

that I'm supposed to be speaking about,

o którym mam mówić,

which I'd completely forgotten about until I arrived.

o czym zupełnie zapomniałem od swego przyjazdu.

And when I did, I thought,

Pomyślałem więc,

well, I'd better look this word up in the dictionary.

to może znajdę to słowo w słowniku.

So, Sarah and I -- my wife -- walked over to the public library,

Razem z żoną Sarą poszliśmy do publicznej biblioteki,

which is four blocks away, on Pacific Street, and we got the OED,

cztery przecznice dalej, na Pacific Street, zajrzeliśmy

and we looked in there, and there are 14 definitions of hope,

do słownika oksfordzkiego i znaleźliśmy 14 definicji nadziei,

none of which really hits you

z których żadna nie wydała nam się

between the eyes as being the appropriate one.

naprawdę odpowiednia.

And, of course, that makes sense,

Ma to sens,

because hope is an abstract phenomenon; it's an abstract idea,

bo nadzieja to abstrakcyjny fenomen; abstrakcyjny koncept,

it's not a concrete word.

a nie konkretne słowo.

Well, it reminds me a little bit of surgery.

Trochę mi to przypomina chirurgię.

If there's one operation for a disease, you know it works.

Jeśli na dane schorzenia jest jeden rodzaj operacji, wiadomo że działa.

If there are 15 operations, you know that none of them work.

Jeśli jest 15 sposobów, wiadomo, że żaden nie działa.

And that's the way it is with definitions of words.

Tak samo jest z definicjami słów.

If you have appendicitis, they take your appendix out, and you're cured.

Jeśli masz zapalenia wyrostka, trzeba go usunąć i jesteś zdrowy.

If you've got reflux oesophagitis, there are 15 procedures,

Jeśli masz refluks, jest 15 sposobów leczenia,

and Joe Schmo does it one way

Jan Kowalski leczy tak,

and Will Blow does it another way,

Piotr Nowak śmak,

and none of them work, and that's the way it is with this word, hope.

a nic z tego nie działa. I tak samo jest ze słowem nadzieja.

They all come down to the idea of an expectation

Wszystkie sprowadzają się do oczekiwania,

of something good that is due to happen.

że coś dobrego wkrótce się zdarzy.

And you know what I found out?

A wiecie, czego się doszukałem?

The Indo-European root of the word hope

Indoeuropejskie korzenie słowa 'hope' (nadzieja)

is a stem, K-E-U --

to rdzeń K-E-U --

we would spell it K-E-U; it's pronounced koy --

zapisuje się to jako K-E-U, wymawia jak koj --

and it is the same root from which the word curve comes from.

i to ten sam rdzeń, z którego wywodzi się słowo 'curva' (krzywa).

But what it means in the original Indo-European

W prajęzyku indoeuropejskim oznaczał on

is a change in direction, going in a different way.

zmianę kierunku, pójście w inną stronę.

And I find that very interesting and very provocative,

Uznałem to za ciekawe i prowokujące,

because what you've been hearing in the last couple of days

bo to, co słyszeliście w ciągu ostatnich dni

is the sense of going in different directions:

sprawia wrażenie poruszania się w różnych kierunkach:

directions that are specific and unique to problems.

kierunkach unikalnych i właściwych dla problemów.

There are different paradigms.

To są różne paradygmaty.

You've heard that word several times in the last four days,

Słyszeliście to słowo kilka razy przez ostatnie cztery dni,

and everyone's familiar with Kuhnian paradigms.

i wszyscy znają paradygmaty Kuhna.

So, when we think of hope now,

Kiedy myślimy teraz o nadziei,

we have to think of looking in other directions

musimy myśleć o patrzeniu w innych kierunkach,

than we have been looking.

niż dotąd.

There's another -- not definition, but description, of hope

Jest jeszcze jeden opis, nie definicja, nadziei,

that has always appealed to me, and it was one by Václav Havel

który zawsze do mnie przemawiał, autorstwa Václava Havla

in his perfectly spectacular book "Breaking the Peace,"

w jego wspaniałej książce "Zaoczne przesłuchanie",

in which he says that hope

w której mówi, że nadzieja

does not consist of the expectation that things will

nie polega na spodziewaniu się, że wszystko będzie

come out exactly right,

dokładnie jak trzeba,

but the expectation that they will make sense

ale na oczekiwaniu, że będzie to miało sens,

regardless of how they come out.

niezależnie od tego, jak w końcu wyjdzie.

I can't tell you how reassured I was

Trudno wyrazić, jak dodało mi otuchy

by the very last sentence

ostatnie zdanie wspaniałej prezentacji

in that glorious presentation by Dean Kamen a few days ago.

Deana Kamena kilka dni temu.

I wasn't sure I heard it right,

Nie byłem pewien, czy dobrze usłyszałem,

so I found him in one of the inter-sessions.

więc odszukałem go na przerwie.

He was talking to a very large man, but I didn't care.

Rozmawiał z wielkim facetem, ale się nie przejąłem,

I interrupted, and I said, "Did you say this?"

przerwałem im i zapytałem, "Powiedziałeś to?"

He said, "I think so."

Odparł, "Tak sądzę."

So, here's what it is: I'll repeat it.

A chodzi o to: teraz to powtórzę.

"The world will not be saved by the Internet."

"Internet nie ocali świata."

It's wonderful. Do you know what the world will be saved by?

To wspaniałe. Wiecie, co ocali świat?

I'll tell you. It'll be saved by the human spirit.

Powiem wam. To ludzki duch ocali świat.

And by the human spirit, I don't mean anything divine,

I przez ludzkiego ducha nie rozumiem nic boskiego,

I don't mean anything supernatural --

nic ponadnaturalnego --

certainly not coming from this skeptic.

na pewno nic pochodzącego od takiego sceptyka.

What I mean is this ability

Mam na myśli zdolność,

that each of us has

którą posiada każdy z nas

to be something greater than herself or himself;

by być większym od siebie samego;

to arise out of our ordinary selves and achieve something

by wznieść się ponad nasze zwykłe ja i osiągnąć coś,

that at the beginning we thought perhaps we were not capable of.

co na początku zdawało nam się być może nie do osiągnięcia.

On an elemental level, we have all felt

Na podstawowym poziomie, wszyscy wyczuwaliśmy

that spirituality at the time of childbirth.

tę duchowość przy narodzinach dziecka.

Some of you have felt it in laboratories;

Niektórzy z was poczuli ją w laboratorium;

some of you have felt it at the workbench.

niektórzy w warsztacie.

We feel it at concerts.

Czujemy ją na koncertach.

I've felt it in the operating room, at the bedside.

Ja poczułem ją w sali operacyjnej, przy łóżku pacjenta.

It is an elevation of us beyond ourselves.

To wyniesienie nas samych poza siebie.

And I think that it's going to be, in time,

Myślę, że z czasem będziemy

the elements of the human spirit that we've been hearing about

słyszeć o elementach ludzkiego ducha,

bit by bit by bit from so many of the speakers in the last few days.

o których po troszku słyszeliśmy od mówców w ostatnich dniach.

And if there's anything that has permeated this room,

Jeśli cokolwiek przenika tę salę,

it is precisely that.

to jest to właśnie to.

I'm intrigued by

Jestem zafascynowany

a concept that was brought to life

pojęciem stworzonym

in the early part of the 19th century --

w pierwszej połowie XIX wieku --

actually, in the second decade of the 19th century --

dokładnie w drugiej dekadzie XIX wieku --

by a 27-year-old poet

przez 27-letniego poetę,

whose name was Percy Shelley.

który nazywał się Percy Shelley.

Now, we all think that Shelley

Wszyscy myślimy, że Shelley

obviously is the great romantic poet that he was;

był tylko wielkim poetą romantycznym

many of us tend to forget that he wrote

i wielu z nas zapomina, że pisał też

some perfectly wonderful essays, too,

wspaniałe eseje.

and the most well-remembered essay

Najbardziej pamiętnym esejem

is one called "A Defence of Poetry."

jest "Obrona poezji".

Now, it's about five, six, seven, eight pages long,

Ma jakieś osiem stron

and it gets kind of deep and difficult after about the third page,

staje się głęboki i trudny po około trzech stronach,

but somewhere on the second page

ale gdzieś na drugiej stronie

he begins talking about the notion

jest mowa o czymś, co autor

that he calls "moral imagination."

nazywa "wyobraźnią moralną".

And here's what he says, roughly translated:

W wolnym tłumaczeniu brzmi to tak:

A man -- generic man --

Człowiek -- typowy człowiek --

a man, to be greatly good,

aby być prawdziwie dobry,

must imagine clearly.

musi mieć dobrą wyobraźnię.

He must see himself and the world

Musi widzieć siebie samego i świat

through the eyes of another,

oczyma innego,

and of many others.

wielu innych.

See himself and the world -- not just the world, but see himself.

Widzieć siebie i świat -- nie tylko świat, ale widzieć i siebie.

What is it that is expected of us

Czy tego właśnie od nas oczekują

by the billions of people

miliardy ludzi,

who live in what Laurie Garrett the other day

którzy żyją, jak to kiedyś zgrabnie ujął

so appropriately called

Laurie Garrett,

despair and disparity?

w rozpaczy i nierówności?

What is it that they have every right

Czego właściwie mają prawo

to ask of us?

od nas wymagać?

What is it that we have every right to ask of ourselves,

Czego mamy pełne prawo wymagać od siebie,

out of our shared humanity and out of the human spirit?

przez wzgląd na człowieczeństwo i z głębi ludzkiego ducha?

Well, you know precisely what it is.

Wiecie dokładnie, co to jest.

There's a great deal of argument

Toczy się wiele sporów o to,

about whether we, as the great nation that we are,

czy my, będąc takim wspaniałym narodem,

should be the policeman of the world,

powinniśmy być policjantem świata,

the world's constabulary,

dzielnicowym planety,

but there should be virtually no argument

ale nie powinno podlegać żadnym sporom,

about whether we should be the world's healer.

czy powinniśmy zostać uzdrowicielem świata.

There has certainly been no argument about that

Z pewnością nie spieraliśmy się o to

in this room in the past four days.

w tej sali przez ostatnie cztery dni.

So, if we are to be the world's healer,

Jeśli więc mamy być uzdrowicielem świata,

every disadvantaged person in this world --

każda pokrzywdzona osoba na świecie --

including in the United States -- becomes our patient.

także w Stanach Zjednoczonych -- staje się naszym pacjentem.

Every disadvantaged nation, and perhaps our own nation,

Każdy pokrzywdzony naród, być może nasz naród,

becomes our patient.

staje się naszym pacjentem.

So, it's fun to think about the etymology of the word "patient."

Warto przyjrzeć się etymologii słowa 'pacjent'.

It comes initially from the Latin patior, to endure, or to suffer.

Pochodzi od łacińskiego 'patior' -- znosić, cierpieć.

So, you go back to the old Indo-European root again,

Gdy cofniemy się znów do indoeuropejskich korzeni,

and what do you find? The Indo-European stem is pronounced payen --

a indoeuropejski rdzeń wymawiany jest 'pajen' --

we would spell it P-A-E-N -- and, lo and behold, mirabile dictu,

w zapisie P-A-E-N -- i proszę bardzo, niesamowite,

it is the same root as the word compassion comes from, P-A-E-N.

to ten sam rdzeń, od którego wywodzi się 'compassion' (współczucie), P-A-E-N.

So, the lesson is very clear. The lesson is that our patient --

Wniosek jest jasny -- nasz pacjent --

the world, and the disadvantaged of the world --

świat, i wszyscy pokrzywdzeni na świecie --

that patient deserves our compassion.

ten pacjent zasługuje na nasze współczucie.

But beyond our compassion, and far greater than compassion,

Poza współczuciem, daleko wykraczając poza współczucie,

is our moral imagination

jest nasza wyobraźnia moralna

and our identification with each individual

i nasza identyfikacja z każdą osobą

who lives in that world,

żyjącą na świecie,

not to think of them as a huge forest,

która pozwala nie myśleć o nich jak o wielkim lesie,

but as individual trees.

ale jako o pojedynczych drzewach.

Of course, in this day and age, the trick is not to let each tree

Oczywiście, w naszych czasach sztuka polega na tym,

be obscured by that Bush in Washington that can get --

by nie zaćmił nam tego ten Bush w Waszyngtonie,

can get in the way.

który wchodzi nam w paradę.

(Laughter)

(Śmiech)

So, here we are.

Czyli doszliśmy do tego.

We are, should be,

Jesteśmy, powinniśmy

morally committed to

moralnie poczuwać się

being the healer of the world.

do bycia uzdrowicielem świata.

And we have had examples over and over and over again --

Widzieliśmy liczne przykłady,

you've just heard one in the last 15 minutes --

o jednym słyszeliście w ciągu ostatnich 15 minut --

of people who have not only had that commitment,

ludzi, którzy nie tylko poczuwają się,

but had the charisma, the brilliance --

ale mają charyzmę i błyskotliwość --

and I think in this room it's easy to use the word brilliant, my God --

a na tej sali bardzo łatwo przychodzi użycie słowa błyskotliwość --

the brilliance to succeed at least at the beginning

błyskotliwość, by odnieść sukces przynajmniej na początku

of their quest,

swej drogi,

and who no doubt will continue to succeed,

i którzy bez wątpienia będą wciąż odnosić sukcesy

as long as more and more of us enlist ourselves in their cause.

tak długo, jak coraz więcej z nas będzie wspierać ich cele.

Now, if we're talking

Jeśli zaś mowa

about medicine,

o medycynie,

and we're talking about healing,

a mówimy o uzdrawianiu,

I'd like to quote someone who hasn't been quoted.

chciałbym zacytować kogoś jeszcze nie wspomnianego.

It seems to me everybody in the world's been quoted here:

Wydaje mi się, że cytowano tu już wszystkich:

Pogo's been quoted;

przywołano Pogo,

Shakespeare's been quoted backwards, forwards, inside out.

cytowano na wszelkie sposoby Szekspira.

I would like to quote one of my own household gods.

Ja chciałbym zacytować jedno z mych bóstw domowych,

I suspect he never really said this,

nie sądzę, by naprawdę to powiedział,

because we don't know what Hippocrates really said,

bo nie wiemy, co naprawdę powiedział Hipokrates,

but we do know for sure that one of the great Greek physicians

ale wiemy na pewno, że jeden z wielkich greckich medyków

said the following,

powiedział,

and it has been recorded in one of the books attributed to Hippocrates,

a zapisano to w jednej z ksiąg przypisywanych Hipokratesowi,

and the book is called "Precepts."

zwanej "Przysięga."

And I'll read you what it is.

Przeczytam ten fragment.

Remember, I have been talking about,

Pamiętajcie, mówiłem

essentially philanthropy:

o filantropii:

the love of humankind, the individual humankind

miłowaniu ludzkości, pojedynczych istot,

and the individual humankind

a istota ludzka

that can bring that kind of love

może ten rodzaj miłości

translated into action,

przełożyć na działanie,

translated, in some cases, into enlightened self-interest.

przekształcone, czasami, w oświecony interes własny.

And here he is, 2,400 years ago:

Tak to brzmi, napisane 2 400 lat temu:

"Where there is love of humankind,

"Tam, gdzie miłuje się ludzkość,

there is love of healing."

miłuje się uzdrawianie."

We have seen that here today

Byliśmy dziś tutaj tego świadkami,

with the sense,

z poczuciem,

with the sensitivity --

z wrażliwością --

and in the last three days,

w ciągu ostatnich trzech dni,

and with the power of the indomitable human spirit.

z mocą nieposkromionego ludzkiego ducha.

Thank you very much.

Bardzo dziękuję.

(Applause)

(Brawa)