Sherwin Nuland: A meditation on hope

Translator: YSLU MA translators 2010-2012 Reviewer: Naira Sahakyan

You know, I am so bad at tech

Գիտեք` այնքան էլ գլուխ չեմ հանում տեխնոլոգիաներից:

that my daughter -- who is now 41 --

Մի անգամ լսեցի, թե ինչպես 5-ամյա դուստրս

when she was five, was overheard by me

(հիմա նա 41 տարեկան է)

to say to a friend of hers,

ասաց իր ընկերուհուն .

If it doesn't bleed when you cut it,

<< Գիտես, եթե ինչ-որ բան կտրենք, և այնտեղից արյուն չհոսի,

my daddy doesn't understand it.

ապա դա անհասկանալի կթվա հորս >>:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

So, the assignment I've been given

Այնպես որ իմ առջև դրված խնդիրը

may be an insuperable obstacle for me,

կարող է ինձ համար դառնալ անհաղթահարելի խոչընդոտ,

but I'm certainly going to try.

սակայն, անշուշտ, կփորձեմ այն հաղթահարել:

What have I heard

Ի՞նչ եմ լսում վերջին

during these last four days?

չորս օրերի ընթացում:

This is my third visit to TED.

Սա TED-ի իմ երրորդ այցելությունն է:

One was to TEDMED, and one, as you've heard,

Առաջինը TEDMED-ում էր, իսկ երկրորդը, կարծում եմ լսած կլինեք,

was a regular TED two years ago.

երկու տարի առաջ էր` սովորական TED-ում:

I've heard what I consider an extraordinary thing

Ինձ համար անսովոր էր լսել այն,

that I've only heard a little bit in the two previous TEDs,

ինչը նախորդ երկու TED-երի ասուլիսներում հազվադեպ կարող էինք լսել:

and what that is is an interweaving

Մասնավորապես, մի շարք ելույթներում առկա էր հանրության նկատմամբ խճճված

and an interlarding, an intermixing,

և բարդ պատասխանատվության զգացում,

of a sense of social responsibility

և նույնիսկ

in so many of the talks --

համընդհանուր պատասխանատվության զգացում,

global responsibility, in fact,

որն առաջ է բերում

appealing to enlightened self-interest,

եսապաշտություն,

but it goes far beyond enlightened self-interest.

սակայն միևնույն ժամանակ դուրս է գալիս դրա սահմաններից:

One of the most impressive things

Ամենատպավորիչը, որի մասին խոսվեց

about what some, perhaps 10,

մոտ տասը ելույթների ընթացքում,

of the speakers have been talking about

կյանքի կոչման գաղափարն էր:

is the realization, as you listen to them carefully, that they're not saying:

Եվ, եթե ուշադիր լսեք նրանց, ապա կտեսնեք, որ նրանցից և ոչ մեկը չի ասում .

Well, this is what we should do; this is what I would like you to do.

<< Ահա, թե ինչ պետք է անենք, Ահա, թե ինչ եմ ուզում, որ դուք անեք>>:

It's: This is what I have done

Այլ պարզապես ասում են. << Ահա, թե ինչ ենք արել,

because I'm excited by it,

քանզի սա մեզ մտահոգում էր.

because it's a wonderful thing, and it's done something for me

սա մեծ գործ էր և մեծ նշանակություն ուներ մեզ համար:

and, of course, it's accomplished a great deal.

Դրանով մենք շատ հարցերի լուծում տվեցինք>>:

It's the old concept, the real Greek concept,

Սա հին հասկացություն է, եկել է հունարեն

of philanthropy in its original sense:

ֆիլանտրոպիա հասկացությունից, որն իր առաջին իմաստով

phil-anthropy, the love of humankind.

նշանակում է մարդասիրություն:

And the only explanation I can have

Ես կարող եմ ընդամենը մեկ բացատրություն տալ այն ամենին,

for some of what you've been hearing in the last four days

ինչ դուք լսել եք վերջին չորս օրերի ընթացքում:

is that it arises, in fact, out of a form of love.

Այդ մենը սիրո դրսևորում է:

And this gives me enormous hope.

Ու դա ինձ մեծ հույս է ներշնչում:

And hope, of course, is the topic

Անշուշտ, այսօրվա մեր թեման

that I'm supposed to be speaking about,

նվիրված է հույսին,

which I'd completely forgotten about until I arrived.

որի մասին բոլորովին մոռացել էի, քանի դեռ չէի ժամանել այստեղ:

And when I did, I thought,

Երբ հիշեցի այդ մասին, մտածեցի,

well, I'd better look this word up in the dictionary.

արդյոք ճիշտ չէր լինի նայել բառը բառարանում:

So, Sarah and I -- my wife -- walked over to the public library,

Ուստի ես և կինս` Սառան, գնացինք այստեղից չորս թաղամաս այն կողմ`

which is four blocks away, on Pacific Street, and we got the OED,

"Փսիֆիք" փողոցում գտնվող հանրային գրադարան: Վերցրեցինք Օքսֆորդ բառարանը,

and we looked in there, and there are 14 definitions of hope,

ուսումնասիրեցինք այն, և գտանք <<հույս>> բառի 14 իմաստ:

none of which really hits you

Սակայն դրանցից և ոչ մեկը

between the eyes as being the appropriate one.

բավականաչափ համոզիչ չէին:

And, of course, that makes sense,

Ու դա հասկանալի էր.

because hope is an abstract phenomenon; it's an abstract idea,

ի վերջո դա վերացական երևույթ է: Հույսը վերացական հասկացություն է,

it's not a concrete word.

և ոչ թե կոնկրետ բառ:

Well, it reminds me a little bit of surgery.

Գիտեք, սա ինձ փոքր-ինչ հիշեցնում է վիրահատություն:

If there's one operation for a disease, you know it works.

Եթե հիվանդության բուժման համար կա ընդամենը մեկ վիրահատական մեթոդ, ապա այն կաշխատի,

If there are 15 operations, you know that none of them work.

իսկ եթե կա 15 մեթոդ, ապա դրանցից և ոչ մեկը չի աշխատի:

And that's the way it is with definitions of words.

Նույնը բառի նշանակության դեպքում է:

If you have appendicitis, they take your appendix out, and you're cured.

Եթե ձեզ մոտ հայտնաբերել են կույր աղիքի բորբոքում, ապա այն կհեռացնեն, և դուք առողջ եք:

If you've got reflux oesophagitis, there are 15 procedures,

Իսկ, եթե ձեզ մոտ կա կերակրափողի սուր բորբոքում, որի բուժման համար գոյություն ունի 15 պրոցեդուրա,

and Joe Schmo does it one way

ապա Ջոու Շմոն կկիրառի մի մեթոդ,

and Will Blow does it another way,

ՈՒիլ Բլոուն `մեկ այլ մեթոդ,

and none of them work, and that's the way it is with this word, hope.

արդյունքում ոչ մի դրական ազդեցություն: Նույնը կարելի է ասել <<հույս>> բառի դեպքում:

They all come down to the idea of an expectation

Այս բառի բոլոր նշանակությունները միավորվում են միայն նրանով,

of something good that is due to happen.

որ բոլորի դեպքում կա ինչ-որ լավ բանի ակնկալիք:

And you know what I found out?

Գիտե՞ք, ինչ եմ հայտնաբերել:

The Indo-European root of the word hope

<<Հույս>> բառի հնդևրոպական արմատի

is a stem, K-E-U --

հիմքը K-E-U է:

we would spell it K-E-U; it's pronounced koy --

Գրվում է K-E-U, արտասանվում է <<կոյ>>:

and it is the same root from which the word curve comes from.

Հենց այս արմատից է կազմված << curve>> բառը, որը նշանակում է<<կոր>>:

But what it means in the original Indo-European

Սակայն, ի սկզբանե, հնդևրոպական լեզվում այս արմատը նշանակել է

is a change in direction, going in a different way.

ուղղության փոփոխություն, ընթացք` մեկ այլ ճանապարհով:

And I find that very interesting and very provocative,

Սա ինձ բավականին հետաքրքիր ու սադրիչ թվաց,

because what you've been hearing in the last couple of days

քանզի այն, ինչ լսել եք վերջին մի քանի օրերին,

is the sense of going in different directions:

իրենից ներկայացնում է տարբեր ուղղություններով շարժման զգացողություն.

directions that are specific and unique to problems.

ուղղություններ, որոնք բնորոշ են հատուկ խնդիրներին:

There are different paradigms.

Գոյություն ունեն տարբեր օրինակներ:

You've heard that word several times in the last four days,

Այս բառը մի քանի անգամ լսած կլինեք վերջին չորս օրվա ընթացքում,

and everyone's familiar with Kuhnian paradigms.

ինչպես նաև ծանոթ կլինեք Կունի հարացույցներին:

So, when we think of hope now,

Իսկ հիմա, երբ խորհում ենք հույսի մասին,

we have to think of looking in other directions

անհրաժեշտ է հայացք գցել այն ուղղություններին,

than we have been looking.

որոնք տարբերվում են նախկին ուղղություններից:

There's another -- not definition, but description, of hope

Կա <<հույս>>-ի ևս մեկ նշանակություն, կամ ավելի ճիշտ է ասել նկարագրություն,

that has always appealed to me, and it was one by Václav Havel

որը միշտ հավանել եմ և որն առաջարկում է Վաչլավ Հավելը իր `

in his perfectly spectacular book "Breaking the Peace,"

<<Լռության խախտում>> հետաքրքաշարժ գրքում:

in which he says that hope

Այստեղ նշված է, որ հույսը

does not consist of the expectation that things will

ամեն ինչ բարեհաջող ընթացքի մեջ չէ,

come out exactly right,

այլ իմաստի մեջ է,

but the expectation that they will make sense

անկախ նրանից բարեհաջող,

regardless of how they come out.

թե ոչ բարեհաջող ավարտ կունենա:

I can't tell you how reassured I was

Նույնիսկ չեմ կարող բացատրել, թե որքան ոգևորվեցի

by the very last sentence

մի քանի օր առաջ

in that glorious presentation by Dean Kamen a few days ago.

Դին Կամենի հիանալի ելույթում հնչած վերջին արտահայտությունից:

I wasn't sure I heard it right,

Համոզված չէի, որ ճիշտ էի լսել,

so I found him in one of the inter-sessions.

ուստի փնտրում էի նրան ներքին նիստերին:

He was talking to a very large man, but I didn't care.

Վերջապես գտա նրան մի հաղթանդամ տղամարդու հետ զրուցելիս, սակայն դա ինձ չխանգարեց:

I interrupted, and I said, "Did you say this?"

Ես ընդհատեցի նրանց զրույցն ու հարցրեցի Դինին . << Դուք նման բան ասե՞լ եք>>,

He said, "I think so."

իսկ նա պատասխանեց. << Դե, այո>>:

So, here's what it is: I'll repeat it.

Ու ես կրկնում եմ նրա բառերը

"The world will not be saved by the Internet."

<<Ինտերնետը չի փրկի աշխարհը>>:

It's wonderful. Do you know what the world will be saved by?

Հիանալի միտք է: Իսկ գիտե՞ք, թե ինչը կփրկի աշխարհը:

I'll tell you. It'll be saved by the human spirit.

Ես կպատասխանեմ այդ հարցին: Աշխարհը կփրկի մարդկային ոգին:

And by the human spirit, I don't mean anything divine,

Մարդկային ոգի ասելով նկատի չունեմ ոչ մի աստվածային,

I don't mean anything supernatural --

գերբնական բան,

certainly not coming from this skeptic.

թերահավատությունս էլ թույլ չէր տա:

What I mean is this ability

Նկատի ունեմ ունակությունը,

that each of us has

որով օժտված ենք յուրաքանչյուրս.

to be something greater than herself or himself;

ունակությունը լինելու ավելին, քան կանք իրականում:

to arise out of our ordinary selves and achieve something

Վեր բարձրանալ մեր սովորական ԵՍ-ից ու հասնել բարձրունքների,

that at the beginning we thought perhaps we were not capable of.

այն բարձրունքների, որ ի սկզբանե կարծում էինք, անկարող ենք նվաճել:

On an elemental level, we have all felt

Ծննդյան օրից ի վեր

that spirituality at the time of childbirth.

բոլորս էլ զգացել ենք այդ հոգևորը:

Some of you have felt it in laboratories;

Մեզանից ոմանք զգացել են դա լաբորատորիայում` փորձարկումներ իրականացնելիս,

some of you have felt it at the workbench.

մյուսները` աշխատավայրում աշխատելիս:

We feel it at concerts.

Մենք դա զգում ենք համերգների ժամանակ:

I've felt it in the operating room, at the bedside.

Օրինակ` ես դա զգում եմ վիրահատարանում` հիվանդի կողքին:

It is an elevation of us beyond ourselves.

Սա հաղթանակ է ինքներս մեր նկատմամբ:

And I think that it's going to be, in time,

Կարծում եմ` սա կիրականանա այն ժամանակ,

the elements of the human spirit that we've been hearing about

երբ նրանց ոգիները, ում լսում էինք վերջին մի քանի օրերի ընթացքում,

bit by bit by bit from so many of the speakers in the last few days.

մասնիկ առ մասնիկ կմիանան:

And if there's anything that has permeated this room,

Եվ, եթե այս սենյակում կա մի բան,

it is precisely that.

ապա դա հենց վերոնշյալն է:

I'm intrigued by

Ինձ հետաքրքրում էր այն գաղափարը,

a concept that was brought to life

որը կյանքի էր կոչվել

in the early part of the 19th century --

19-րդ դարի առաջին կեսին,

actually, in the second decade of the 19th century --

իսկ ավելի ճշգրիտ, 19-րդ դարի երկրորդ տասնամյակին`

by a 27-year-old poet

27-ամյա բանաստեղծ`

whose name was Percy Shelley.

Պերսի Շելիի կողմից:

Now, we all think that Shelley

Հիմա մենք, բնականաբար, Պերսին համարում ենք

obviously is the great romantic poet that he was;

մեծագույն ռոմանտիկ բանաստեղծ, ինչպիսին որ նա եղել է:

many of us tend to forget that he wrote

Մեզանից շատերը մոռանում են, որ նա նաև համարվում է

some perfectly wonderful essays, too,

բազմաթիվ հիանալի էսսեների հեղինակ,

and the most well-remembered essay

որոնցից առավել հիշարժան է

is one called "A Defence of Poetry."

<<Պոեզիայի պաշտպանություն>> ակնարկը:

Now, it's about five, six, seven, eight pages long,

Ստեղծագործությունը բաղկացած է 5... 6... 7... 8… էջից,

and it gets kind of deep and difficult after about the third page,

ընդ որում 3-րդ էջից այն ընդգրկում է ավելի խորը շերտեր, և դառնում է դժվար ընկալելի:

but somewhere on the second page

Իսկ 2-րդ էջից սկսած

he begins talking about the notion

խոսում է մի հասկացության մասին,

that he calls "moral imagination."

որն ինքն անվանել է << բարոյական երևակայություն>>:

And here's what he says, roughly translated:

Եթե բառացի թարգմանենք, ապա կստացվի այսպես.

A man -- generic man --

Մարդը` մարդ արարածը,

a man, to be greatly good,

առաքինի ու պիտանի դառնալու համար

must imagine clearly.

պետք է ունենա հստակ երևակայություն:

He must see himself and the world

Նա պետք է տեսնի աշխարհն ու իրեն

through the eyes of another,

ուրիշի աչքերով,

and of many others.

և ընդհանրապես, բոլոր մարդկանց:

See himself and the world -- not just the world, but see himself.

Տեսնի ոչ միայն աշխարհը, այլև ինքն իրեն:

What is it that is expected of us

Մի անգամ Լորի Գարետը նշել է .

by the billions of people

Ի՞նչ են մեզանից ակնկալում միլլիոնավոր մարդիկ,

who live in what Laurie Garrett the other day

ովքեր հայտնվել են

so appropriately called

հուսահատության ու

despair and disparity?

անհավասարության մեջ:

What is it that they have every right

Ի՞նչ իրավունք ունեն մեզանից պահանջելու

to ask of us?

ուրիշները:

What is it that we have every right to ask of ourselves,

Ելնելով մարդկայնությունից և մարդկային ոգուց`

out of our shared humanity and out of the human spirit?

ի՞նչ իրավունք ունենք պահանջելու ինքներս մեզանից:

Well, you know precisely what it is.

Արդեն հստակ գիտեք, թե ինչ:

There's a great deal of argument

Կան բազմաթիվ քննարկումներ

about whether we, as the great nation that we are,

կապված այն բանի հետ, թե արդյոք, այնպիսի մեծ ազգ, ինչպիսին մենք ենք,

should be the policeman of the world,

իրավունք ունենք աշխարհին ներկայանալ որպես ոստիկան,

the world's constabulary,

դառնալ աշխարհի գլխին ոստիկան,

but there should be virtually no argument

սակայն մի բանում երկու կարծիք լինել չի կարող.

about whether we should be the world's healer.

այն, որ մենք պետք է վերականգնենք աշխարհը:

There has certainly been no argument about that

Անշուշտ, վերջին չորս օրերի ընթացում այս սենյակում

in this room in the past four days.

նման տարաձայնություններ չեն եղել:

So, if we are to be the world's healer,

Եթե մենք վերականգնենք աշխարհը,

every disadvantaged person in this world --

ապա աշխարհում ապրող ամեն ճնշված մարդ,

including in the United States -- becomes our patient.

ներառյալ նաև ամերիկացիները, կդառնան մեր հիվանդը:

Every disadvantaged nation, and perhaps our own nation,

Յուրաքանչյուր ճնշված ժողովուրդ, ինչու չէ նաև մենք,

becomes our patient.

կդառնա մեր հիվանդը:

So, it's fun to think about the etymology of the word "patient."

Ուստի, զվարճալի կլիներ իմանալ <<հիվանդ>> բառի ստուգաբանությունը:

It comes initially from the Latin patior, to endure, or to suffer.

Ի սկզբանե այն ծագել է լատիներեն «patior»- հանդուրժել, տառապել բառից:

So, you go back to the old Indo-European root again,

Եվ այսպես, կրկին վերադառնում ենք հին հնդևրոպական արմատին ու տեսնում,

and what do you find? The Indo-European stem is pronounced payen --

որ բառի հնդևրոպական հիմքը արտասանվում է <<պեյեն>>,

we would spell it P-A-E-N -- and, lo and behold, mirabile dictu,

իսկ գրվում է P-A-E-N:

it is the same root as the word compassion comes from, P-A-E-N.

Ի~նչ հրաշալի է. << compassion>> - <<կարեկցանք>> բառը նույնպես ունի նույն P-A-E-N արմատը:

So, the lesson is very clear. The lesson is that our patient --

Եվ այսպես, դասն ակնհայտ է. մեր հիվանդը`

the world, and the disadvantaged of the world --

աշխարհն ու այդ աշխարհում ապրող ճնշված մարդիկ,

that patient deserves our compassion.

արժանի են մեր կարեկցանքին:

But beyond our compassion, and far greater than compassion,

Սակայն մեր կարեկցանքից զատ կա ևս մեկ բան.

is our moral imagination

Դա մեր բարոյական երևակայությունն ու

and our identification with each individual

այս աշխարհում ապրող

who lives in that world,

մարդկանց հետ նույնականացնումն է:

not to think of them as a huge forest,

Ունակությունը մարդկանց ընդունելու ոչ թե որպես մի հսկայական անտառ,

but as individual trees.

այլ որպես` առանձին ծառեր:

Of course, in this day and age, the trick is not to let each tree

Անշուշտ, մեր ժամանակներում չպետք է թողնել,

be obscured by that Bush in Washington that can get --

որ այդ ծառերը մնան Վաշինգտոնյան <<Թփի>>ստվերում,

can get in the way.

որը շարունակ հայտնվում է ճանապարհին:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

So, here we are.

Եվ, ահա, մենք:

We are, should be,

Մենք պետք է

morally committed to

ինքներս մեզ խոսք տանք,

being the healer of the world.

որ կդառնանք այս աշխարհի բուժակները:

And we have had examples over and over and over again --

Կրկին ու կրկին ականատեսն ենք լինում մի շարք օրինակների,

you've just heard one in the last 15 minutes --

15 րոպե առաջ լսեցինք դրանցից մեկը:

of people who have not only had that commitment,

Տեսանք այնպիսի մարդկանց օրինակներ, ովքեր ոչ միայն պատասխանատու գտնվեցին,

but had the charisma, the brilliance --

այլև օժտված էին Աստվածային շնորհով, տաղանդով:

and I think in this room it's easy to use the word brilliant, my God --

Այստեղ տեղին է օգտագործել այդ բառը ` տաղանդը,

the brilliance to succeed at least at the beginning

որ հաջողության գրավականն է, համենայն դեպս իրենց որոնումների

of their quest,

սկզբնական շրջանում:

and who no doubt will continue to succeed,

Նրանք, անկասկած, հաջողություններ կունենան իրենց գործում

as long as more and more of us enlist ourselves in their cause.

այնքան ժամանակ, քանի դեռ մարդիկ կմիանան նրանց գաղափարներին:

Now, if we're talking

Իսկ այսօր,

about medicine,

խոսելով բժշկությունից,

and we're talking about healing,

չէ՞ որ խոսում էինք առողջացումից,

I'd like to quote someone who hasn't been quoted.

կցանկանայի մեջբերել մեկի խոսքերը, որոնք դեռ չեն մեջ բերվել:

It seems to me everybody in the world's been quoted here:

Ինձ թվում է, այստեղ բոլորի խոսքերն արդեն մեջբերել են:

Pogo's been quoted;

Պոգոյին մեջբերել են,

Shakespeare's been quoted backwards, forwards, inside out.

Շեքսպիրին մեջբերել են, այն էլ շատ ու շատ անգամներ:

I would like to quote one of my own household gods.

Իսկ ես կցանկանայի մեջբերել իմ կուռքերից մեկին:

I suspect he never really said this,

Ես կասկածում եմ, որ նա ասել է նման բան,

because we don't know what Hippocrates really said,

որովհետև ոչ ոք հաստատ չգիտի, թե ինչ է ասել Հիպոկրատը,

but we do know for sure that one of the great Greek physicians

սակայն մենք հաստատ գիտենք, որ հույն մեծագույն

said the following,

բժիշկներից մեկն ասել է

and it has been recorded in one of the books attributed to Hippocrates,

(այդ մասին գրված է <<Ցուցումներ>> գրքում,

and the book is called "Precepts."

որի հեղինակը հենց Հիպոկրատն է),

And I'll read you what it is.

և ես հիմա կկարդամ այդ մեջբերումը:

Remember, I have been talking about,

Հիշում եք, ի սկզբանե խոսեցինք

essentially philanthropy:

մարդասիրության մասին.

the love of humankind, the individual humankind

սեր մարդկության, մարդկային ցեղի

and the individual humankind

ու էլի մարդկային ցեղի նկատմամբ,

that can bring that kind of love

որը կարող է այդ սերը

translated into action,

վերածել գործի,

translated, in some cases, into enlightened self-interest.

իսկ երբեմն էլ, գիտակցված եսապաշտության:

And here he is, 2,400 years ago:

Այս խոսքերն արտասանվել են դեռևս 24 դար առաջ:

"Where there is love of humankind,

<<Այնտեղ, որտեղ կա սեր մարդկության նկատմամբ,

there is love of healing."

կա նաև սեր բժշկության նկատմամբ>>:

We have seen that here today

Այսօր տեսանք, թե ինչպես դա իրականացավ

with the sense,

շնորհիվ մտքի,

with the sensitivity --

զգացմունքի,

and in the last three days,

իսկ վերջին երեք օրվա ընթացքում`

and with the power of the indomitable human spirit.

մարդկային ոգու անսանձելի ուժի:

Thank you very much.

Շատ շնորհակալ եմ:

(Applause)

(Ծափահարություններ)