Thelma Golden: How art gives shape to cultural change

Tłumaczenie: Renata Plaice Korekta: Marek Kasiak

The brilliant playwright, Adrienne Kennedy,

Świetna dramatopisarka, Adrienne Kennedy,

wrote a volume called

napisała książkę

"People Who Led to My Plays."

„Ludzie, dzięki którym powstały moje sztuki.”

And if I were to write a volume,

A gdybym to ja miała napisać książkę

it would be called,

nosiłaby ona tytuł:

"Artists Who Have Led My Exhibitions"

„Artyści, dzięki którym powstały moje wystawy”

because my work,

bo moja praca,

in understanding art and in understanding culture,

rozumienie sztuki i kultury

has come by following artists,

rozwijały się dzięki podążaniu za artystami,

by looking at what artists mean

dzięki refleksji nad tym, jakie mają znaczenie,

and what they do and who they are.

co robią i kim są.

J.J. from "Good Times,"

Jay Jay z „Good Times”,

(Applause)

(brawa)

significant to many people of course

dla wielu ważny

because of "Dy-no-mite,"

z powodu „dyn-a-mitu”,

but perhaps more significant

lecz być może jeszcze bardziej

as the first, really, black artist

jako w gruncie rzeczy pierwszy czarnoskóry artysta

on primetime TV.

w czasie największej oglądalności w telewizji.

Jean-Michel Basquiat,

Jean-Michel Basquiat,

important to me because [he was]

ważny dla mnie,

the first black artist in real time

ponieważ był pierwszym żyjącym czarnoskórym artystą,

that showed me the possibility of

który pokazał mi możliwości

who and what I was about to enter into.

leżące przede mną.

My overall project is about art --

Mój projekt dotyczy sztuki,

specifically, about black artists --

w szczególności czarnoskórych artystów,

very generally

a bardzo ogólnie

about the way in which art

sposobów, w jaki sztuka

can change the way we think

może zmienić to, jak myślimy

about culture and ourselves.

o sobie i o kulturze.

My interest is in artists

Moje zainteresowanie skierowane jest ku artystom,

who understand and rewrite history,

którzy rozumieją historię i piszą ją od nowa,

who think about themselves

którzy pojmują siebie

within the narrative

w szerszym kontekście

of the larger world of art,

świata sztuki,

but who have created new places

ale też, którzy stwarzają nowe przestrzenie,

for us to see and understand.

które my możemy dostrzec i zrozumieć.

I'm showing two artists here, Glenn Ligon and Kara Walker,

Chciałabym przedstawić tu dwoje artystów, Glenna Ligona i Carol Walker,

two of many who really form for me

dwoje z wielu, którzy według mnie formułują

the essential questions that I wanted to bring

najistotniejsze pytania,

as a curator to the world.

jakie ja chcę stawiać jako kurator.

I was interested in the idea

Interesowała mnie myśl,

of why and how

dlaczego i w jaki sposób

I could create a new story,

mogłabym napisać nowy rodział,

a new narrative in art history

nową opowieść w historii sztuki

and a new narrative in the world.

i na świecie.

And to do this, I knew

Wiedziałam, że aby to zrobić,

that I had to see the way in which artists work,

musiałam przyjrzeć się temu, jak pracują artyści,

understand the artist's studio

pojąć studio artysty

as a laboratory,

jako laboratorium

imagine, then,

i pomyśleć

reinventing the museum as a think tank

o pojmowaniu muzeum jako think tanku,

and looking at the exhibition

widzieć wystawę

as the ultimate white paper -- asking questions,

jako czystą kartę, stawiać pytania

providing the space

otwierające przestrzeń

to look and to think about answers.

do refleksji nad odpowiedziami.

In 1994,

W 1994 r.

when I was a curator at the Whitney Museum,

jako kurator w Muzeum Whitney

I made an exhibition called Black Male.

zorganizowałam wystawę „Czarnoskóry mężczyzna”.

It looked at the intersection

Obserwowała ona punkty przecinania się

of race and gender

rasy i płci

in contemporary American art.

we współczesnej sztuce amerykańskiej.

It sought to express

Miała za zadanie poszukiwanie

the ways in which art

sposobów, w jakie sztuka

could provide a space for dialogue --

może być miejscem dialogu,

complicated dialogue,

trudnego dialogu,

dialogue with many, many points of entry --

dialogu z uwzględnieniem wielu, wielu perspektyw

and how the museum could be the space

oraz jak muzeum może być miejscem

for this contest of ideas.

takich sporów ideowych.

This exhibition included

Na wystawie przedstawiliśmy

over 20 artists

dzieła ponad 20 artystów

of various ages and races,

różnej rasy i w różnym wieku.

but all looking at black masculinity

Wszystkie jednak pokazywały męskość czarnoskórych

from a very particular point of view.

z określonej perspektywy.

What was significant about this exhibition

Wystawa ta była dla mnie ważna,

is the way in which

bo zaangażowała mnie

it engaged me in my role

w mojej roli

as a curator, as a catalyst,

jako kurator, katalizator

for this dialogue.

tego dialogu.

One of the things that happened

Przede wszystkim jednak

very distinctly in the course of this exhibition

w czasie trwania tej wystawy

is I was confronted with the idea

miała miejsce moja konfrontacja z myślą,

of how powerful images can be

jak silnie potrafią oddziaływać obrazy

in people's understanding of themselves and each other.

i jak głębokie może być ludzkie rozumienie siebie i innych.

I'm showing you two works, one on the right by Leon Golub,

Proszę spojrzeć na te dwie prace, tę po prawej stworzył Leon Golub,

one on the left by Robert Colescott.

a tę po lewej Robert Colescott.

And in the course of the exhibition --

W czasie tej spornej,

which was contentious, controversial

kontrowersyjnej wystawy,

and ultimately, for me,

wreszcie też takiej,

life-changing

która otworzyła mi oczy na to,

in my sense of what art could be --

czym może być sztuka,

a woman came up to me on the gallery floor

w galerii podeszła do mnie kobieta,

to express her concern about the nature

żeby wyrazić swoje obawy co do tego,

of how powerful images could be

jak silnie mogą oddziaływać obrazy

and how we understood each other.

i to, jak się wzajemnie spostrzegamy.

And she pointed to the work on the left

Wskazując na obraz po lewej,

to tell me how problematic this image was,

stwierdziła, że jest on problematyczny,

as it related, for her, to the idea of

gdyż odnosi się do tego,

how black people had been represented.

jak portretowani byli czarnoskórzy.

And she pointed to the image on the right

Praca po prawej

as an example, to me, of the kind of dignity

stanowiła dla niej przykład tego, z jakim szacunkiem

that needed to be portrayed

powinna reprezentować sztuka,

to work against those images in the media.

by przeciwstawiać się takim obrazom w mediach.

She then assigned these works racial identities,

Następnie przydzieliła tym pracom rasową tożsamość,

basically saying to me that the work on the right,

twierdząc w gruncie rzeczy, że praca po prawej

clearly, was made by a black artist,

bez wątpienia została stworzona przez czarnoskórego artystę,

the work on the left, clearly, by a white artist,

a praca po lewej przez białoskórego,

when, in effect,

podczas gdy w rzeczywistości

that was the opposite case:

jest odwrotnie.

Bob Colescott, African-American artist;

Bob Colescott to artysta afroamerykański

Leon Golub, a white artist.

Leon Golub to artysta rasy białej.

The point of that for me was

Dla mnie istotą było to,

to say -- in that space, in that moment --

że w tym miejscu i w tym momencie

that I really, more than anything,

tak bardzo, bardziej niż cokolwiek innego,

wanted to understand

pragnęłam zrozumieć,

how images could work, how images did work,

jak obrazy mogą oddziaływać, jak oddziałują

and how artists provided

i jak artyści stwarzają

a space bigger than one

przestrzeń, większą

that we could imagine in our day-to-day lives

niż możemy sobie wyobrazić, by w naszym codziennym życiu

to work through these images.

pracować poprzez obrazy.

Fast-forward and I end up in Harlem;

Przesuwając się teraz trochę w czasie do przodu, jestem teraz w Harlemie,

home for many of black America,

który dla wielu jest domem czarnej Ameryki,

very much the psychic heart

i sercem

of the black experience,

czarnego doświadczenia,

really the place where the Harlem Renaissance existed.

miejscem, gdzie istniał cały ten renesans Harlemu.

Harlem now, sort of explaining

Obecny Harlem w pewien sposób definiuje siebie

and thinking of itself in this part of the century,

i myśli o sobie teraz

looking both backwards and forwards ...

patrząc i w przeszłość, i w przyszłość.

I always say Harlem is an interesting community

Zawsze powtarzam, że Harlem to ciekawa społeczność,

because, unlike many other places,

ponieważ, w odróżnieniu od wielu innych miejsc,

it thinks of itself in the past, present

określa się jednocześnie poprzez przeszłość, teraźniejszość

and the future simultaneously;

i przyszłość.

no one speaks of it just in the now.

Nikt nie mówi tylko o Harlemie „teraz”.

It's always what it was and what it can be.

Zawsze jest to, czym był i czym może być.

And, in thinking about that,

I, mając to na uwadze,

then my second project, the second question I ask is:

dochodzimy do mojego drugiego projektu, drugiego pytania.

Can a museum

Czy muzeum może

be a catalyst in a community?

odgrywać rolę katalizatora w społeczności?

Can a museum house artists

Czy muzeum może stworzyć dla artystów dom

and allow them to be change agents

i umożliwić im, by zostali prowodyrami zmian

as communities rethink themselves?

w czasach przedefiniowywania się społeczności?

This is Harlem, actually, on January 20th,

Oto Harlem w tym właśnie momencie, 20 stycznia,

thinking about itself in a very wonderful way.

określa siebie w cudowny sposób.

So I work now at The Studio Museum in Harlem,

Tak więc pracuję teraz w Muzeum Studio w Harlemie,

thinking about exhibitions there,

zastanawiając się nad tamtejszymi wystawami,

thinking about what it means to

nad tym, co to oznacza,

discover art's possibility.

odkrywać możliwości sztuki.

Now, what does this mean to some of you?

A zatem, co to oznacza dla was?

In some cases, I know that many of you

Wiem, że wielu z was

are involved in cross-cultural dialogues,

jest zaangażowanych w dialog międzykulturowy,

you're involved in ideas of creativity and innovation.

w idee kreatywności i innowacyjności.

Think about the place that artists can play in that --

Zastanówcie się nad rolą, jaką artyści mogą w tym odegrać.

that is the kind of incubation and advocacy

To właśnie do tego rodzaju ochrony i poparcia

that I work towards, in working with young, black artists.

dążę w mojej pracy z młodymi, czarnoskórymi artystami.

Think about artists, not as content providers,

Pomyślcie o artystach nie jako o dostarczycielach treści,

though they can be brilliant at that,

mimo że mogą być w tym świetni,

but, again, as real catalysts.

ale, raz jeszcze, jako o prawdziwych katalizatorach.

The Studio Museum was founded in the late 60s.

Muzeum Studio założono pod koniec lat 60-tych.

And I bring this up because it's important to locate

Wspominam o tym, ponieważ ważne jest, by umiejscowić

this practice in history.

to wydarzenie w historii,

To look at 1968,

w odniesieniu do roku 1968,

in the incredible historic moment that it is,

do tego tak niesamowicie historycznego momentu,

and think of the arc that has happened since then,

i pomyśleć o tym, jaka przepaść została pokonana od tamtego czasu

to think of the possibilities that we are all

i o możliwościach, z których mamy dziś

privileged to stand in today

przywilej korzystać

and imagine that this museum

i uzmysłowić sobie, że to muzeum

that came out of a moment of great protest

zrodziło się z momentu wielkiego protestu,

and one that was so much about

i że było oddane

examining the history and the legacy

badaniu historii i dziedzictwa

of important African-American artists

artystów afroamerykańskich,

to the history of art in this country

ważnych w historii sztuki w tym kraju,

like Jacob Lawrence, Norman Lewis,

takich jak Jacob Lawrence, Norman Lewis,

Romare Bearden.

Romare Beardon.

And then, of course,

Wracając teraz

to bring us to today.

do dnia dzisiejszego.

In 1975, Muhammad Ali

W 1975 r. Mohammed Ali

gave a lecture at Harvard University.

wygłosił wykład na Uniwersytecie w Harwardzie.

After his lecture, a student got up and said to him,

Po wykładzie podszedł do niego student i powiedział:

"Give us a poem."

„Proszę powiedzieć nam wiersz.”

And Mohammed Ali said, "Me, we."

A Mohammed Ali powiedział: „Ja, My”.

A profound statement about the individual and the community.

To głębokie stwierdzenie o jednostce i społeczności

The space in which now,

to przestrzeń

in my project of discovery, of thinking about artists,

mojego projektu odkrywania, refleksji nad artystami,

of trying to define

prób definiowania,

what might be

czym może być

black art cultural movement of the 21st century.

ruch sztuki afroamerykańskiej XXI wieku.

What that might mean

i czym może być

for cultural movements all over this moment,

dla wszelkich obecnych ruchów kulturowych.

the "me, we" seems

Owe „Ja, My”

incredibly prescient

wydaje się niesamowicie prorocze,

totally important.

istotne.

To this end,

Do dnia dzisiejszego

the specific project that has made this possible for me

konkretny projekt, który mi to umożliwił,

is a series of exhibitions,

to seria wystaw,

all titled with an F --

o tytułach zaczynających się na F:

Freestyle, Frequency and Flow --

„Freestyle – Styl dowolny” „Frequency – Częstotliwość” i „Flow – Przepływ”,

which have set out to discover

które miały za zadanie odkryć

and define

i zdefiniować

the young, black artists working in this moment

młodych czarnoskórych artystów tworzących obecnie,

who I feel strongly

którzy według mnie

will continue to work over the next many years.

będą kontynuować pracę przez wiele kolejnych lat.

This series of exhibitions

Ta seria wystaw

was made specifically

została stworzona specjalnie po to,

to try and question

by zadać pytanie,

the idea of what it would mean

co znaczy

now, at this point in history,

dziś, w tym momencie historii,

to see art as a catalyst;

widzieć sztukę jako katalizator,

what it means now, at this point in history,

co znaczy dziś, w tym momencie historii,

as we define and redefine culture,

kiedy definiujemy i redefiniujemy kulturę,

black culture specifically in my case,

kulturę afroamerykańską w moim przypadku,

but culture generally.

ale też kulturę ogólnie.

I named this group of artists

Wybrałam grupę artystów

around an idea, which I put out there

skupionych wokół idei,

called post-black,

którą chcę nazwać "postczarną".

really meant to define them

Chciałam tym samym zdefiniować ich

as artists who came and start their work now,

jako artystów, którzy teraz rozpoczynają swoją pracę,

looking back at history but start in this moment, historically.

odnosząc się do historii, ale zaczynając w tym momencie historycznym.

It is really in this sense of discovery

To właśnie w tym odkrywczym znaczeniu

that I have a new set of questions that I'm asking.

zadaję nowe pytania.

This new set of questions is:

Brzmią one:

What does it mean, right now,

Co oznacza dziś

to be African-American in America?

być Afroamerykaninem w Ameryce?

What can artwork say about this?

Co może na ten temat powiedzieć dzieło sztuki?

Where can a museum exist

W jaki sposób muzeum

as the place for us all

może być dla nas miejscem

to have this conversation?

tej konwersacji?

Really, most exciting about this

Najbardziej ekscytujące są przy tym

is thinking about the energy and the excitement

ta energia i ekscytacja,

that young artists can bring.

którą mogą wnieść młodzi artyści.

Their works for me are about,

W ich dziełach chodzi dla mnie

not always just simply

nie zawsze tylko

about the aesthetic innovation

o innowację estetyczną,

that their minds imagine, that their visions create

rodzącą się w ich wyobraźni, stwarzaną przez ich wizje,

and put out there in the world,

by przedstawić ją światu,

but more, perhaps, importantly,

lecz może przede wszystkim

through the excitement of the community

poprzez rodzące się emocje społeczności

that they create as important voices

chodzi o to, że stanowią one ważne głosy,

that would allow us right now to understand our situation,

które pozwalają nam zrozumieć naszą sytuację,

as well as in the future.

zarówno teraz, jak i w przyszłości.

I am continually amazed

Często zadziwiają mnie

by the way in which

formy, jakie

the subject of race

temat rasy

can take itself in many places

przybiera w wielu miejscach,

that we don't imagine it should be.

o jakich byśmy nawet nie pomyśleli.

I am always amazed

Zadziwiają mnie sposoby,

by the way in which artists are willing

w jakie artyści chcą odzwierciedlać to

to do that in their work.

w swoich pracach.

It is why I look to art.

To dlatego zwracam się w kierunku sztuki.

It's why I ask questions of art.

Dlatego zadaję pytania o sztukę.

It is why I make exhibitions.

Dlatego robię wystawy.

Now, this exhibition, as I said,

Wracając do wystawy, o której mówiłam,

40 young artists done over the course of eight years,

wzięło w niej udział 40 artystów w przeciągu ośmiu lat.

and for me it's about considering the implications.

Dla mnie istotne jest, by zastanowić się nad jej implikacjami.

It's considering the implications of

Implikacjami odnośnie tego,

what this generation has to say to the rest of us.

co to pokolenie ma nam wszystkim do powiedzenia.

It's considering what it means for these artists

By zastanowić się, co dla tych artystów oznacza

to be both out in the world as their work travels,

istnieć zarówno na świecie, gdy ich dzieła podróżują,

but in their communities

jak i w swoich społecznościach

as people who are seeing and thinking

którzy dostrzegają i reflektują

about the issues that face us.

problemy leżące przed nami.

It's also about thinking about

Chodzi też o refleksję

the creative spirit and nurturing it,

nad duchem twórczym i jego pielęgnowaniem.

and imagining, particularly in urban America,

A wyobraźcie sobie, zwłaszcza w miejskiej kulturze Ameryki,

about the nurturing of the spirit.

pielęgnację ducha twórczego.

Now, where, perhaps, does this end up right now?

Tak więc, dokąd nas to teraz prowadzi?

For me, it is about re-imagining

Dla mnie istotą jest myślenie

this cultural discourse in an international context.

o tym dyskursie kulturowym w międzynarodowym kontekście.

So the last iteration of this project

Ostatni etap tego projektu

has been called Flow,

nosił tytuł „Flow – Przepływ”,

with the idea now of creating

jego ideą było utworzenie

a real network

sieci artystów

of artists around the world;

z całego świata,

really looking, not so much

nie o spojrzenie

from Harlem and out, but looking across,

z perspektywy Harlemu na zewnątrz, ale o patrzenie ponad granicami.

and Flow looked at artists all born on the continent of Africa.

Zatem „Przepływ” pokazywał artystów urodzonych w Afryce.

And as many of us think about that continent

Wielu z nas myśli o tym kontynencie

and think about what if means

i o tym, co on znaczy

to us all in the 21st century,

dla nas w 21. wieku,

I have begun that looking

ja zaczęłam patrzeć

through artists, through artworks,

poprzez artystów, ich dzieła

and imagining what they can tell us about the future,

i myśleć o tym, co oni mogą nam powiedzieć o przyszłości,

what they tell us about our future,

o naszej przyszłości

and what they create in their sense of

i co mogą stworzyć w znaczeniu

offering us this great possibility of watching

dawania nam możliwości obserwacji,

that continent emerge as part

jak Afryka wyłania się jako strona

of our bigger dialogue.

naszego poszerzonego dialogu.

So, what do I discover

Co więc odkrywam,

when I look at artworks?

gdy patrzę na sztukę?

What do I think about

O czym myślę,

when I think about art?

gdy myślę o sztuce?

I feel like the privilege I've had as a curator

Czuję, że moim przywilejem jako kuratora

is not just the discovery of new works,

jest nie tylko odkrywanie nowych dzieł,

the discovery of exciting works.

fascynujących dzieł,

But, really, it has been

ale tak naprawdę

what I've discovered about myself

odkrywanie samej siebie,

and what I can offer

i tego, co ja mogę oferować

in the space of an exhibition,

w ramach wystawy,

to talk about beauty, to talk about power,

mówienie o pięknie, potędze,

to talk about ourselves,

o nas samych,

and to talk and speak to each other.

ale też rozmawianie ze sobą.

That's what makes me get up every day

To sprawia, że moje życie ma cel,

and want to think about

i że chcę zastanawiać się

this generation of black artists and artists around the world.

nad znaczeniem tego pokolenia czarnoskórych artystów i artystów na całym świecie.

Thank you. (Applause)

Dziękuję.