How the US should use its superpower status | Ian Bremmer

Tłumaczenie: Karolina Jazic Korekta: Capa Girl

When you come to TEDx, you always think about technology,

TEDx zawsze kojarzy się z technologią,

the world changing, becoming more innovative.

zmieniającym się światem, innowacyjnością.

You think about the driverless.

Weźmy pomysł braku kierowcy.

Everyone's talking about driverless cars these days,

Wszyscy mówią teraz o takich samochodach,

and I love the concept of a driverless car,

uwielbiam ten pomysł.

Gdybym miał wsiąść do takiego samochodu

but when I go in one, you know,

I want it really slow,

wolałbym żeby jechał wolno,

I want access to the steering wheel and the brake, just in case.

abym miał dostęp do kierownicy i hamulca.

I don't know about you, but I am not ready for a driverless bus.

Nie jestem gotowy na autobus bez kierowcy,

I am not ready for a driverless airplane.

albo samolot bez pilota.

How about a driverless world?

A świat bez lidera?

Pytam was o to,

And I ask you that

because we are increasingly in one.

ponieważ w takim świecie zaczynamy żyć.

It's not supposed to be that way.

Nie powinno tak być.

We're number one,

Jesteśmy numerem jeden,

the United States is large and in charge.

Stany Zjednoczone są wielkie i u steru.

Americanization and globalization for the last several generations

Dla kilku ostatnich pokoleń amerykanizacja i globalizacja

have basically been the same thing.

oznaczały to samo.

Czy mówimy o Światowej Organizacji Handlu

Right? Whether it's the World Trade Organization

or it's the IMF, the World Bank,

czy o Międzynarodowym Funduszu Walutowym,

the Bretton Woods Accord on currency,

systemie walutowym z Bretton Woods,

mówimy o amerykańskich instytucjach,

these were American institutions,

our values, our friends, our allies, our money, our standards.

wartościach, przyjaciołach, sojuszach, naszych pieniądzach i standardach.

That was the way the world worked.

Tak działał świat.

So it's sort of interesting, if you want to look at how the US looks,

Interesujące jak prezentuje się USA,

popatrzcie na slajd.

here it is.

This is our view of how the world is run.

Widzimy jak świat jest rządzony.

President Obama has got the red carpet,

Prezydent Obama na czerwonym dywanie

he goes down Air Force One,

wychodzi z Air Force One

and it feels pretty good, it feels pretty comfortable.

w dobrym humorze, pewny siebie.

Czy ktoś widział ostatnią wizytę w Chinach

Well, I don't know how many of you saw the China trip last week

and the G20.

i szczyt G20?

Oh my God. Right?

Nie do wiary, prawda?

This is how we landed

Zobaczcie, tak wylądował prezydent

for the most important meeting of the world's leaders in China.

na spotkanie światowych liderów w Chinach.

Doradca ds. Bezpieczeństwa Narodowego

The National Security Advisor was actually spewing expletives

przeklinał na pasie startowym...

on the tarmac --

nie ma czerwonego dywanu,

no red carpet,

kind of left out the bottom of the plane

wyjście schodami na spodzie samolotu

z dziennikarzami i wszystkimi innymi.

along with all the media and everybody else.

Later on in the G20,

Później na szczycie G20

well, there's Obama.

widzimy prezydenta Obamę.

(Śmiech)

(Laughter)

Hi, George.

Witaj George.

Hi, Norman.

Witaj Norman.

They look like they're about to get into a cage match, right?

Wyglądają jakby się szykowali do walki w klatce.

And they did. It was 90 minutes long, and they talked about Syria.

I tak było, 90 minut rozmów o Syrii.

That's what Putin wanted to talk about.

To Putin chciał o tym rozmawiać.

He's increasingly calling the shots.

To on dyktuje warunki,

to on chce tam działać.

He's the one willing to do stuff there.

There's not a lot of mutual like or trust,

Nie ma wzajemnej sympatii i zaufania,

but it's not as if the Americans are telling him what to do.

to nie Amerykanie mówią mu co robić.

How about when the whole 20 are getting together?

A gdy zbierze się cała dwudziestka?

Gdy wszyscy liderzy są na scenie,

Surely, when the leaders are all onstage,

Amerykanie przykładają się do pracy.

then the Americans are pulling their weight.

Ups!

Uh-oh.

(Laughter)

(Śmiech)

Xi Jinping seems fine.

Xi Jinping wygląda na zadowolonego,

Angela Merkel has -- she always does --

Angela Merkel jak zawsze...

that look, she always does that.

wygląda tak samo.

But Putin is telling Turkish president Erdogan what to do,

Putin mówi prezydentowi Turcji co robić,

and Obama is like, what's going on over there?

Obama zerka, o co tam chodzi?

You see. And the problem is it's not a G20,

Widzicie sami. Problem nie leży w G20,

problemem jest

the problem is

it's a G-Zero world that we live in,

świat G-Zero, w którym teraz żyjemy,

a world order where there is no single country or alliance

gdzie nie ma kraju czy sojuszu,

that can meet the challenges of global leadership.

który mógłby grać rolę globalnego lidera.

The G20 doesn't work,

G20 nie działa,

the G7, all of our friends, that's history.

G7 jest już historią.

Globalizacja postępuje,

So globalization is continuing.

Goods and services and people and capital are moving across borders

towary, usługi, ludzie, kapitał przekraczają granice

szybciej niż dotąd,

faster and faster than ever before,

ale amerykanizacja już nie.

but Americanization is not.

So if I've convinced you of that,

Jeśli udało mi się was przekonać,

I want to do two things with the rest of this talk.

resztę czasu przeznaczę na dwie rzeczy.

I want to talk about the implications of that

Powiem o następstwach tej sytuacji

for the whole world.

dla całego świata,

każdego zakątka.

I'll go around it.

And then I want to talk about

A później powiem

what we think right here

co na ten temat myślimy tu

w Stanach Zjednoczonych i w Nowym Jorku.

in the United States and in New York.

So why? What are the implications. Why are we here?

Jakie są następstwa, dlaczego tu jesteśmy?

Well, we're here

Jesteśmy tu,

ponieważ Stany Zjednoczone

because the United States,

we spent two trillion dollars on wars in Iraq and Afghanistan

wydały dwa biliony na wojny w Iraku i Afganistanie,

that were failed.

które przegrały.

We don't want to do that anymore.

Nie chcemy więcej tego robić.

Ludzie z klasy średniej i pracującej

We have large numbers of middle and working classes

that feel like they've not benefited from promises of globalization,

nie korzystają z obietnic globalizacji,

so they don't want to see it particularly.

nie mają ochoty brać w niej udziału.

And we have an energy revolution

Jesteśmy świadkiem rewolucji energetycznej

where we don't need OPEC or the Middle East the way we used to.

nie potrzebujemy OPEC, Bliskiego Wschodu.

We produce all that right here in the United States.

Wszystko produkujemy tu, w Stanach.

Amerykanie nie chcą strzec globalnego bezpieczeństwa,

So the Americans don't want to be the global sheriff for security

or the architect of global trade.

nie chcą tworzyć globalnego handlu,

The Americans don't want to even be the cheerleader of global values.

dzielić wspólnych wartości.

Obserwujemy Europę

Well, then you look to Europe,

and the most important alliance in the world

i najważniejszy sojusz na świecie

has been the transatlantic relationship.

czyli przymierze transatlantyckie,

But it is now weaker than it has been at any point since World War II,

które jest najsłabsze od czasów II WŚ.

Widzimy kryzysy, rozmowy o Brexicie,

all of the crises, the Brexit conversations,

the hedging going on between the French and the Russians,

złe stosunki między Francją i Rosją,

or the Germans and the Turks, or the Brits and the Chinese.

Niemcami i Turkami, Anglikami i Chińczykami.

Chiny chcą większego przywództwa,

China does want to do more leadership.

They do, but only in the economic sphere,

ale tylko w sferze ekonomicznej,

chcą swoich wartości, standardów, waluty,

and they want their own values, standards, currency,

in competition with that of the US.

które będą rywalizować z amerykańskimi.

The Russians want to do more leadership.

Rosjanie też chcą większego przywództwa.

You see that in Ukraine,

Widzimy tę rywalizację na Ukrainie,

in the Baltic states, in the Middle East,

w republikach bałtyckich, na Bliskim Wschodzie,

ale rywalami nie są Amerykanie.

but not with the Americans.

They want their own preferences and order.

Oni chcą swoich własnych zasad i porządku.

That's why we are where we are.

Dlatego znaleźliśmy się w tym miejscu.

So what happens going forward?

Co się teraz stanie?

Let's start easy,

Zacznijmy od prostego przykładu...

with the Middle East.

Bliski Wschód.

(Śmiech)

(Laughter)

You know, I left a little out,

Brakuje tu kilku rzeczy,

but you get the general idea.

ale widać ogólną ideę.

Look, there are three reasons

Podam wam trzy powody,

"stabilizacji" tego regionu.

why the Middle East has had stability such as it is. Right?

Pierwszy to chęć zapewnienia

One is because there was a willingness to provide

some level of military security by the US and allies.

bezpieczeństwa przez USA i sojuszników.

Number two, it was easy to take a lot of cheap money out of the ground

Po drugie łatwo było podnieść pieniądze z ulicy,

because oil was expensive.

ponieważ olej był drogi.

Trzeci to,

And number three

was no matter how bad the leaders were, the populations were relatively quiescent.

bierność społeczeństw bez względu na to, jacy byli przywódcy.

They didn't have the ability, and many didn't have the will

Nie mieli możliwości i woli

to really rise up against.

naprawdę im się przeciwstawić.

Well, I can tell you, in a G-Zero world,

Zapewniam, że w świecie G-Zero

all three of those things are increasingly not true,

te trzy powody nie są prawdziwe,

dlatego upadły całe państwa,

and so failed states,

terrorism, refugees and the rest.

kwitnie terroryzm, jest problem uchodźców.

Does the entire Middle East fall apart?

Czy cały Bliski Wschód się rozpada?

No, the Kurds will do better, and Iraq, Israel, Iran over time.

Nie. Kurdowie będą mieli lepiej, w Iraku, Izraelu, Iranie będzie lepiej,

But generally speaking, it's not a good look.

ale teraz nie wygląda to dobrze.

OK, how about this guy?

Ok, a co z tym Panem?

He's playing a poor hand very well.

Całkiem dobrze rozgrywa kiepskie karty.

There's no question he's hitting above his weight.

Bez wątpienia gra w nie swojej lidze.

But long term -- I didn't mean that.

Ale w dłuższej perspektywie... nie to miałem na myśli.

But long term, long term,

W dłuższej perspektywie

if you think that the Russians

jeśli myślicie, że Rosjan

were antagonized by the US and Europe expanding NATO right up to their borders

zraziło rozszerzenie NATO przez USA i Europę

when we said they weren't going to,

mimo, że mieliśmy tego nie robić,

and the EU encroaching them,

a UE naruszyła ich terytorium,

just wait until the Chinese put hundreds of billions of dollars

poczekajcie aż Chiny włożą miliardy

w sąsiadów pozornie zależnych od Rosji.

in every country around Russia they thought they had influence in.

The Chinese are going to dominate it. The Russians are picking up the crumbs.

Chiny je zdominują, Rosja dostanie okruchy.

W świecie G-Zero będzie to trudna dekada dla Pana Putina.

In a G-Zero world, this is going to be a very tense 10 years for Mr. Putin.

Ale nie jest tak źle, prawda?

It's not all bad. Right?

Asia actually looks a lot better.

Azja wygląda o wiele lepiej.

Dzięki wielu prawdziwym liderom,

There are real leaders across Asia,

they have a lot of political stability.

w Azji osiągnięto polityczną stabilizację.

They're there for a while.

Rządzą od dłuższego czasu:

Mr. Modi in India,

w Indiach Pan Modi,

Pan Abe, trzecią kadencję

Mr. Abe, who is probably about to get a third term written in

Partii Liberalno-Demokratycznej Japonii.

in the Liberal Democratic Party in Japan,

Xi Jinping, który zrzesza ogromną władzę,

of course Xi Jinping who is consolidating enormous power,

the most powerful leader in China

najpotężniejszy władca w Chinach

since Mao.

od czasów Mao.

Those are the three most important economies in Asia.

To trzy najważniejsze gospodarki w Azji,

Now look, there are problems in Asia.

które mają też swoje problemy.

We see the sparring over the South China Sea.

Widzimy próbę sił na Morzu Południowochińskim.

Kim Jong Un w ostatnich dniach

We see that Kim Jong Un, just in the last couple of days,

tested yet another nuclear weapon.

testował kolejną broń nuklearną.

Azjatyccy liderzy nie mają potrzeby

But the leaders in Asia do not feel the need

to wave the flag,

wywieszać białej flagi,

to go xenophobic,

poddać ksenofobii,

to actually allow escalation

żeby pozwolić na zwiększenie

of the geopolitical and cross-border tensions.

geopolitycznego napięcia.

They want to focus on long-term economic stability and growth.

Zależy im na stabilności i wzroście.

And that's what they're actually doing.

I to właśnie robią.

Let's turn to Europe.

Spójrzmy na Europę.

Europe does look a little scared in this environment.

Europa wygląda na trochę przestraszoną.

So much of what is happening in the Middle East

Fala wydarzeń z Bliskiego Wschodu

is washing up quite literally onto European shores.

dociera do brzegów Europy.

Mamy Brexit i zagrożenie populizmem

You see Brexit and you see the concerns of populism

across all of the European states.

we wszystkich krajach Europy.

Let me tell you that over the long term,

W dłuższej perspektywie,

w świecie G-Zero

in a G-Zero world,

European expansion will be seen to have gone too far.

rozwój Europy będzie źle widziany.

Europe went right up to Russia, went right down to the Middle East,

Europa ruszyła ku Rosji, ku Bliskiemu Wschodowi.

and if the world were truly becoming more flat and more Americanized,

Jeśli świat byłby bardziej zamerykanizowany

that would be less of a problem,

to nie byłby problem,

but in a G-Zero world, those countries nearest Russia

ale w tym świecie, sąsiedzi Rosji

and nearest the Middle East

i kraje Bliskiego Wschodu,

actually have different economic capabilities,

mają różne możliwości ekonomiczne,

different social stability

różny poziom rozwoju społeczeństwa,

and different political preferences and systems than core Europe.

inne polityczne systemy niż stara Europa.

So Europe was able to truly expand

Europa mogłaby się mocno rozwinąć

under the G7,

w ramach grupy G7,

but under the G-Zero, Europe will get smaller.

w świecie G-Zero będzie się zmniejszać.

Core Europe around Germany and France and others

Stara Europa wokół Niemiec, Francji

will still work, be functional, stable, wealthy, integrated.

będzie działać, bogacić się, integrować.

But the periphery,

Ale peryferie,

jak Grecja, Turcja i inne państwa

countries like Greece and Turkey and others,

will not look that good at all.

nie będą w tak dobrej sytuacji.

Latin America, a lot of populism,

Populizm w Ameryce Łacińskiej

made the economies not go so well.

źle wpłyną na ekonomię.

They had been more opposed to the United States for decades.

Przez lata żyli w opozycji do USA.

Increasingly, they're coming back.

Teraz dzieje się inaczej.

We see that in Argentina.

Widzimy to w Argentynie

i w większej otwartości Kuby.

We see it with the openness in Cuba.

We will see it in Venezuela when Maduro falls.

Zobaczymy w Wenezueli po rządach Maduro,

w Brazylii po obaleniu obecnego prezydenta

We will see it in Brazil after the impeachment

and when we finally see a new legitimate president elected there.

kiedy będzie legalnie wybrany prezydent.

The only place you see that is moving in another direction

Jedyny kraj, który obrał inny kierunek

is the unpopularity of Mexican president Peña Nieto.

to Meksyk pod rządami Peña Nieto.

There you could actually see a slip away from the United States

Oni będą wymykać się Stanom Zjednoczonym

over the coming years.

przez kolejne lata,

The US election matters a lot on that one, too.

wybory w USA też się do tego przyczyniły.

(Laughter)

(Śmiech)

Africa, right?

A co z Afryką?

A lot of people have said it's going to be Africa's decade, finally.

To ma być w końcu dekada Afryki.

In a G-Zero world, it is absolutely an amazing time

W świecie G-Zero jest to niesamowity czas

for a few African countries,

dla kilku państw afrykańskich,

dobrze zarządzanych i zurbanizowanych,

those governed well with a lot of urbanization,

a lot of smart people, women really getting into the workforce,

gdzie widać kobiety na rynku pracy,

entrepreneurship taking off.

rozwój przedsiębiorczości.

But for most of the countries in Africa,

Jednak dla większości krajów w Afryce

to będzie niepewny czas:

it's going to be a lot more dicey:

extreme climate conditions,

trudne warunki klimatyczne,

radicalism both from Islam and also Christianity,

radykalizacja ze strony Islamu i Chrześcijaństwa,

very poor governance,

słabe rządy,

borders you can't defend, lots of forced migration.

nieszczelne granice, przymusowe migracje.

Those countries can fall off the map.

Takie kraje mogą zniknąć z mapy.

So you're really going to see an extreme segregation going on

Zobaczymy dużą rozbieżność

between the winners and the losers across Africa.

między zwycięzcami i przegranymi w Afryce.

Finally, back to the United States.

Wracając do Stanów Zjednoczonych...

What do I think about us?

Co o nas sądzicie?

Because there are a lot of upset people,

Widzimy mnóstwo zawiedzionych osób,

not here at TEDx, I know,

nie tu w TEDx,

but in the United States, my God,

ale w Stanach Zjednoczonych

after 15 months of campaigning, we should be upset.

po 15 miesiącach kampanii.

I understand that.

Ja to rozumiem.

But a lot of people are upset because they say, "Washington's broken,

Zawiedzeni mówią: "Waszyngton się skończył

we don't trust the establishment, we hate the media."

nie ufamy władzy, nienawidźmy mediów".

Nawet globaliści starają się znosić to po męsku.

Heck, even globalists like me are taking it on the chin.

Musimy przyznać,

Look, I do think we have to recognize,

my fellow campers,

że ludzie mojego pokroju

kiedy ściga ich niedźwiedź,

that when you are being chased by the bear,

in the global context, you need not outrun the bear,

nie starają się prześcignąć niedźwiedzia,

you need to only outrun your fellow campers.

ale tych, którzy uciekają z nimi.

(Laughter)

(Śmiech)

Now, I just told you

Właśnie opowiedziałem wam

about our fellow campers.

o członkach naszego obozu.

Z tej perspektywy

Right? And from that perspective,

we look OK.

wyglądamy dobrze.

W tym kontekście wielu mówi:

A lot of people in that context say,

"zainwestujmy w dolara, w nieruchomość w Nowym Jorku,

"Let's go dollar. Let's go New York real estate.

Let's send our kids to American universities."

wyślijmy dzieci na amerykańskie uczelnie".

You know, our neighbors are awesome:

Nasi sąsiedzi są wspaniali.

Canada, Mexico and two big bodies of water.

Kanada, Meksyk i dwa wielkie oceany.

You know how much Turkey would love to have neighbors like that?

Wiecie jak Turcja chciałaby mieć takich sąsiadów?

To jest naprawdę wspaniali sąsiedzi.

Those are awesome neighbors.

Terrorism is a problem in the United States.

Problemem w Stanach jest terroryzm,

God knows we know it here in New York.

szczególnie my w Nowym Jorku to wiemy.

W Europie jest to jeszcze większy problem,

But it's a much bigger problem in Europe than the US.

It's a much bigger problem in the Middle East

a na Bliskim Wschodzie

than it is in Europe.

jeszcze większy niż w Europie.

These are factors of large magnitude.

To pokazuje skalę problemu.

We just accepted 10,000 Syrian refugees, and we're complaining bitterly about it.

Przyjęliśmy 10 tys. uchodźców z Syrii i strasznie na to narzekamy.

You know why? Because they can't swim here.

A to dla tego, że więcej tu nie dopłynie.

Right? I mean, the Turks would love to have only 10,000 Syrian refugees.

Turcy z chęcią przyjęliby tylko 10 tys.

The Jordanians, the Germans, the Brits. Right?

Tak samo Jordańczycy, Niemcy czy Anglicy.

That's not the situation.

Sytuacja wygląda inaczej.

That's the reality of the United States.

Takie są realia w Stanach Zjednoczonych.

Brzmi całkiem nieźle.

Now, that sounds pretty good.

Here's the challenge.

Wyzwanie leży gdzie indziej,

In a G-Zero world, the way you lead

w świecie G-Zero przewodzisz

is by example.

dając przykład.

If we know we don't want to be the global cop anymore,

Jeśli nie chcemy być dłużej policjantem,

if we know we're not going to be the architect of global trade,

tworzyć światowego handlu,

we're not going to be the cheerleader of global values,

dzielić wspólnych wartości

we're not going to do it the way we used to,

nie możemy dalej tego robić w taki sposób.

XXI wiek się zmienia,

the 21st century is changing,

we need to lead by example -- be so compelling

musimy dawać przykład, być przekonywujący

that all these other people are going to still say,

aby inni ludzie nie mówili,

it's not just they're faster campers.

że potrafimy tylko szybciej biec.

Even when the bear is not chasing us, this is a good place to be.

Nawet jeśli nie goni nas niedźwiedź, dobrze być w tym miejscu,

We want to emulate them.

chcemy ich naśladować.

The election process this year is not proving a good option

Tegoroczne wybory nie dają

dobrego przykładu do naśladowania.

for leading by example.

Hillary Clinton says it's going to be like the '90s.

Według Clinton wracamy do lat 90.,

gdzie możemy dzielić te same wartości,

We can still be that cheerleader on values.

tworzyć światowy handel,

We can still be the architect of global trade.

We can still be the global sheriff.

pilnować światowego bezpieczeństwa.

And Donald Trump wants to bring us back to the '30s.

Trump chce powrotu do lat 30.,

He's saying, "Our way or the highway. You don't like it, lump it." Right?

gdzie liczyła się tylko nasza racja czy się komuś podobała czy nie.

Neither are recognizing a fundamental truth of the G-Zero,

Żadne z nich nie docenia podstawowej prawdy świata G-Zero,

which is that even though the US is not in decline,

że pomimo, iż USA nie są w kryzysie

it is getting objectively harder

jest im coraz trudniej

for the Americans to impose their will,

narzucić swoją wolę

even have great influence,

i wywierać wpływ

on the global order.

na porządek na świecie.

Are we prepared to truly lead by example?

Czy jesteśmy przygotowani by dać przykład?

What would we have to do to fix this

Jak będziemy mogli to naprawić

after November,

gdy w listopadzie

after the next president comes in?

będziemy mieć nowego prezydenta?

Well, either we have to have another crisis that forces us to respond.

Kryzys mógłby zmusić nas do działania,

A depression would do that.

depresja mogłaby to zrobić,

kolejny kryzys finansowy mógłby to zrobić

Another global financial crisis could do this.

God forbid, another 9/11 could do that.

albo zamach jak 9/11 mógłby to zrobić.

Or, absent crisis,

Brak kryzysu,

we need to see that the hollowing out, the inequality, the challenges

konieczność wyrównania niesprawiedliwości

that are growing and growing in the United States,

wielkie wyzwanie dla Stanów Zjednoczonych

są na tyle pilne,

are themselves urgent enough

to force our leaders to change,

że powinny zmusić rządzących do zmiany.

and that we have those voices.

To my na nich głosujemy.

Through our cell phones, individually,

Każdy z nas indywidualnie

we have those voices to compel them to change.

ma głos aby zmusić ich do zmiany.

There is, of course, a third choice,

Jest jeszcze trzecie rozwiązanie,

perhaps the most likely one,

może najbardziej prawdopodobne,

which is that we do neither of those things,

że nie stanie się żadna z tych rzeczy,

and in four years time you invite me back,

a za 4 lata zaprosicie mnie tu znowu,

and I will give this speech yet again.

z tym samym wykładem.

Thank you very, very much.

Bardzo dziękuję.

(Applause)

(Brawa)