The real harm of the global arms trade | Samantha Nutt

Tłumaczenie: Małgorzata Jędrocha Korekta: Capa Girl

Thank you very much. Good evening.

Bardzo dziękuję. Dobry wieczór.

Some of you may have noticed that my last name is Nutt.

Niektórzy pewnie już zauważyli, że nazywam się Nutt (ang. świr).

And if you did, you are forgiven for wondering

Nie szkodzi jeśli pomyśleliście:

jak ta wariatka znalazła się w strefie działań wojennych.

how a Nutt managed to end up in a war zone.

Propozycję dostałam zaraz po ukończeniu szkoły medycznej

I actually was offered, right out of medical school, and accepted

a volunteer contract to work with UNICEF in war-torn Somalia,

i zostałam wolontariuszką UNICEF-u, w ogarniętej wojną Somalii.

that was worth one dollar.

Kontrakt opiewał na jednego dolara.

And, you see, I had to be paid this dollar

Musieli mi zapłacić tego dolara,

in the event that the UN needed to issue an evacuation order,

żeby w przypadku ewakuacji

so that I would be covered.

ONZ mogło mnie stamtąd wyciągnąć.

I was, after all, heading into one of the world's most dangerous places.

W końcu ruszałam do jednego z najniebezpieczniejszych miejsc na świecie.

And by now, some of you may be asking yourselves,

Teraz niektórzy zastanawiają się pewnie,

and I just want to reassure you,

więc zapewniam,

że połowę tej sumy dostałam z góry.

that I did get half the money up front.

(Laughter)

(Śmiech)

But you see, this is how, with 50 cents in my pocket,

Tak oto, z 50 centami w kieszeni,

I ended up in Baidoa, Somalia.

znalazłam się w Baidoa w Somalii.

Journalists called it the "city of death."

Dziennikarze nazywają to miejsce "miastem śmierci".

And they called it the city of death

Baidoa zyskało ten przydomek po tym,

jak straciło tam życie 300 tysięcy ludzi,

because 300,000 people had lost their lives there --

300,000 people,

300 tysięcy ludzi,

mostly as a result of war-related famine and disease.

głównie przez głód i choroby spowodowane wojną.

I was part of a team that was tasked with trying to figure out

Zadaniem mojego zespołu było wypracowanie najlepszego sposobu

how best to respond to this humanitarian catastrophe.

pomocy humanitarnej.

It was right on the heels of the Rwandan genocide,

To było zaraz po ludobójstwie w Rwandzie

and aid money to the region was drying up.

i pieniądze dla regionu się już kończyły.

Many aid organizations, unfortunately,

Niestety wiele organizacji humanitarnych

had been forced to close their doors.

zostało zmuszonych do zakończenia działalności.

And so the question that I was asked to specifically help answer,

Pytanie, które sobie zadawałam,

which is one that aid workers ask themselves in war zones the world over,

pytanie, które zadają sobie wszyscy humanitariusze na całym świecie to:

is: What the hell do we do now?

"I co my teraz zrobimy, do cholery?"

Ówczesne bezpieczeństwo wewnętrzne wtedy Somalii,

You know, the security environment in Somalia at that moment in time --

jak i dzisiaj, bo nic się tam nie zmieniło,

and nothing has really changed too much --

can best be described as "Mad Max" by way of "A Clockwork Orange."

Można opisać jako "Mad Max" w świecie "Mechanicznej Pomarańczy".

And I remember very distinctly a couple of days after my arrival,

Dokładnie pamiętam jak kilka dni po przyjeździe,

I went up to a feeding clinic.

pojechałam do kliniki żywienia.

There were dozens of women who were standing in line,

Mnóstwo kobiet stało tam w kolejce,

and they were clutching their infants very close.

kurczowo trzymając swoje niemowlaki.

About 20 minutes into this conversation I was having

Po 20 minutach rozmowy

z jedną z młodych kobiet,

with this one young woman,

pochyliłam się,

I leaned forward

and tried to put my finger in the palm of her baby's hand.

żeby włożyć palec w dłoń jej niemowlaka.

And when I did this,

Kiedy to zrobiłam,

I discovered that her baby was already in rigor.

zorientowałam się, że dziewczynka była już martwa.

She was stiff,

Zesztywniała,

and her little, lifeless hand was curled into itself.

a jej malutka dłoń po śmierci zacisnęła się w piąstkę.

She had died hours before

Zmarła kilka godzin wcześniej

of malnutrition and dehydration.

z odwodnienia i niedożywienia.

I later learned that as her baby was dying,

Dowiedziałam się później, że gdy dziecko umierało,

ta młoda kobieta była przetrzymywana dwa dni

this young woman had been held for two days

by some teenage boys who were armed with Kalashnikov rifles,

przez uzbrojonych w kałasznikowy nastolatków,

and they were trying to shake her down for more money,

którzy próbowali wyłudzić od niej pieniądze.

money she very clearly did not have.

Pieniądze, których ewidentnie nie miała.

And this is a scene that I have confronted

Widziałam wiele takich przypadków na terenach

objętych działaniami wojennymi na całym świecie.

in war zones the world over;

places where kids, some as young as eight -- they are this big --

Widziałam miejsca, gdzie dzieci, czasem ośmiolatki...Takie małe...

and those kids, they have never been to school.

Nigdy nie były w szkole,

ale brały udział w walkach i zabijały, strzelając z broni maszynowej.

But they have fought and they have killed with automatic rifles.

Is this just the way the world is?

Czy taki rzeczywiście jest nasz świat?

Some will you tell you that war is unavoidably human.

Niektórzy twierdzą, że wojna leży w ludzkiej naturze.

After all, it is as old as existence itself.

W końcu towarzyszy nam od początku istnienia.

We say never again, and yet it happens again and again and again.

Powtarzamy, że nigdy więcej, a co raz wybucha jakiś konflikt.

But I will tell you that I have seen the absolute worst

Widziałam najgorsze z najgorszych krzywd,

of what we as human beings are capable of doing to one another,

jakie ludzie są sobie w stanie wzajemnie wyrządzić,

and yet I still believe a different outcome is possible.

a mimo to nadal wierzę, że istnieją inne rozwiązania.

Do you want to know why?

Chcecie wiedzieć czemu?

Because over 20 years of doing this work,

Ponieważ przez 20 lat pracy,

going in and out of war zones around the world,

podróżowania z jednej strefy wojennej

I have come to understand

do następnej, zrozumiałam,

that there are aspects of this problem

że są pewne aspekty konfliktów,

that we, all of us, as people occupying this shared space,

które my wszyscy, ludzie zajmujący pewien wspólny obszar,

that we can change --

możemy zmienić

not through force or coercion or invasion,

bez użycia siły, nacisku czy inwazji.

but by simply looking at all of the options available to us

Wystarczy spojrzeć na wszystkie dostępne nam opcje

and choosing the ones that favor peace at the expense of war,

i wybrać rozwiązania pokojowe, unikając zbrojnych,

instead of war at the expense of peace.

a nie odwrotnie.

Jak to zrobić?

How so?

Well, I want you to consider this:

Rozważcie proszę co następuje:

there are at least 800 million small arms and light weapons

co najmniej 800 milionów sztuk lekkiej broni palnej

in circulation in the world today.

jest dziś w użyciu na świecie.

The vast majority of civilians, like that young baby,

Większość cywilów, jak to małe dziecko,

who are dying in war zones around the world,

którzy giną w strefach wojennych na świecie,

are dying at the hands of various armed groups

umierają z rąk różnych grup zbrojnych,

who rely on a near-infinite supply of cheap, easy and efficient weapons

zależnych od dostaw taniej, skutecznej i prostej w obsłudze broni.

Używają jej żeby gwałcić, grozić, zastraszać i brutalnie traktować

to rape, threaten, intimidate and brutalize those civilians

at every turn.

tych cywilów na każdym kroku.

How cheap?

Za ile to wszystko?

W niektórych częściach świata

Well, in some parts of the world,

you can buy an AK-47 for as little as 10 dollars.

możecie kupić AK-47 za nie więcej niż 10 dolarów.

W wielu miejscach, gdzie pracowałam

In many places in which I have worked,

it is easier to get access to an automatic rifle

łatwiej o karabin maszynowy

niż o czystą wodę pitną.

than it is to get access to clean drinking water.

A teraz najważniejsza kwestia.

And so now the important part:

Can anything be done about this?

Czy można to jakoś zmienić?

To answer that question,

Żeby odpowiedzieć na to pytanie,

let's take a look at this map of the world.

przyjrzyjmy się mapie świata.

And now, let's add in all of the countries that are currently at war,

Zaznaczmy wszystkie kraje, w których obecnie toczy się wojna,

and the number of people who have either died

oraz dodajmy liczbę jej ofiar,

or have been displaced as a result of that violence.

i przesiedleńców.

Szokująca liczba,

It is a staggering number --

more than 40 million people.

to ponad 40 milionów ludzi.

But you will also notice something else about this map.

Zauważcie, że mapa pokazuje nam coś jeszcze.

You will notice that most of those countries

Większość wyróżnionych państw znajduje się

are in the Global South.

w rejonie globalnego Południa.

Now, let's look at the countries

Spójrzmy teraz na państwa,

that are the world's top 20 exporters of small arms in the world.

znajdujące się w pierwszej dwudziestce eksporterów broni.

And what do we notice?

Co widzimy?

Well, you see them in green.

Są zaznaczone na zielono.

You will notice that those are mostly countries in the Global North,

Większość z tych krajów należy do globalnej Północy,

primarily Western countries.

są to głównie państwa zachodnie.

What does this tell us?

Co nam to mówi?

This tells us that most of the people who are dying in war

Mówi nam, że większość ofiar wojny

are living in poor countries,

żyje w państwach ubogich,

a większość czerpiących korzyści z konfliktów

and yet most of the people who are profiting from war

are living in rich countries -- people like you and me.

żyje w bogatych państwach, jak ty i ja.

And then what if we go beyond small arms for a second.

Weźmy pod uwagę nie tylko lekką broń palną.

What if we look at all weapons in circulation in the world?

Co będzie jeśli policzymy wszystką broń używaną na świecie?

Who does the biggest business?

Kto robi na tym największy interes?

Well, roughly 80 percent of those weapons

Mniej więcej 80 procent tej broni

come from none other than the five permanent members

pochodzi z pięciu państw - stałych członków

of the United Nations Security Council,

Rady Bezpieczeństwa ONZ

plus Germany.

oraz z Niemiec.

It's shocking, isn't it?

Szokujące prawda?

Now, some of you might be saying at this moment in time,

Niektórzy pewnie teraz myślą:

"Oh yeah, but OK, hang on a second there ... Nutt."

"No tak, ale czekaj, czekaj... Nutt".

(Laughter)

(Śmiech)

Świetnie wspominam szkołę podstawową.

Grade school was spectacular for me.

To było naprawdę wspaniałe przeżycie.

It was, really, a wonderful experience.

(Śmiech)

(Laughter)

But you might be saying to yourselves,

Może myślicie,

You know, all of these weapons in war zones -- they're not a cause,

że cała ta broń w strefach wojennych, nie jest przyczyną,

but an effect of the violence that plagues them

a skutkiem przemocy, której doświadczają

ci ludzie każdego dnia.

each and every single day.

You know, places like Iraq and Afghanistan,

W miejscach jak Irak czy Afganistan,

where they need these weapons to be able to maintain law and order,

gdzie broń jest potrzebna dla utrzymania porządku,

promote peace and security, to combat terror groups --

promowania pokoju i bezpieczeństwa, zwalczania terroryzmu,

surely this is a good thing.

obecność broni jest w porządku.

Let's take a look at that assumption for just one moment,

Przyjrzyjmy się zatem temu stwierdzeniu.

because you see there has been a boom in the small-arms trade

Bo w handlu bronią nastąpił boom

since the start of the War on Terror.

odkąd prowadzimy Wojnę z Terrorem.

W rzeczywistości to biznes, który rozrósł się trzykrotnie

In fact, it is a business that has grown threefold

over the past 15 years.

w ciągu ostatnich 15 lat.

And now let's compare that to the number of people

Porównajmy to teraz z liczbą ludzi,

who have directly died in armed conflict around the world

którzy zginęli bezpośrednio w konfliktach zbrojnych na świecie

w tym samym czasie.

in that same period.

What do you notice?

Co widzicie?

Widzicie, że ta liczba też rośnie,

Well, you notice that, in fact, that also goes up

roughly three- to fourfold.

mniej więcej 3-lub 4-krotnie.

Obie liczby rosną i spotykają się w tym samym punkcie.

They basically go up and end at the same point.

Now, we can have a circular argument here

Trafiamy w ten sposób na błędne koło w rozumowaniu:

czy jest tak, że wzrost liczby ofiar

about whether this increase in fatalities is a response

to the increase of small arms, or the other way around.

wynika ze wzrostu użycia broni, czy jest odwrotnie?

Jakie wnioski z tego płyną?

But here's what we should really take away from this.

What we should take away from this

By je wyciągnąć,

is that this is a relationship worth scrutinizing,

warto przyjrzeć się tej korelacji.

especially when you consider that small arms that were shipped to Iraq

Szczególnie jeśli wziąć pod uwagę, że broń wysłana do Iraku

for use by the Iraqi Army,

na użytek irackiej armii

lub do Syrii dla tzw. umiarkowanych przeciwników opozycji,

or to Syria for so-called moderate opposition fighters,

that those arms, many of them, are now in the hands of ISIS;

trafiła w ręce ISIS.

Broń wysłana do Libii

or when you consider that arms that were shipped to Libya

are now actively drifting across the Sahel,

krąży teraz po całym Sahelu

and ending up with groups like Boko Haram and al Qaeda

i trafia w ręce grup, takich jak Boko Haram lub Al-Kaida

and other militant groups.

oraz innych militarnych organizacji.

And therein lies the problem.

Właśnie w tym tkwi cały problem.

Because, you see,

Ponieważ,

small arms anywhere are a menace everywhere,

broń, gdziekolwiek by się nie znalazła, wszędzie sieje zagrożenie,

because their first stop is rarely their last.

ponieważ zwykle przechodzi z rąk do rąk.

Spending on war per person per year

Roczne wydatki wojenne na osobę

now amounts to about 249 dollars --

to obecnie 249 dolarów.

249 dollars per person,

249 dolarów na każdą osobę,

which is roughly 12 times what we spend on foreign aid,

to mniej więcej 12 razy więcej niż wydajemy na pomoc zagraniczną,

money that is used to educate and vaccinate children

czyli środki przeznaczone na edukację i szczepienia dzieci

and combat malnutrition in the Global South.

oraz na walkę z niedożywieniem w krajach globalnego Południa.

But we can shift that balance.

Możemy zmienić tę proporcję.

How do we do this?

Jak to zrobić?

Well, it is essentially a problem of both supply and demand,

To problem związany zarówno z podażą, jak i popytem,

so we can tackle it from both sides.

więc możemy go rozwiązać dwojako.

On the supply side,

Rozważając zaopatrzenie,

we can push our governments

możemy naciskać na rządy,

to adopt international arms transparency mechanisms

aby przyjęły międzynarodowe mechanizmy jawności w obrocie bronią,

like the Arms Trade Treaty,

jak np. Traktat o handlu bronią,

which makes it so that rich countries have to be more accountable

nakładający na bogate państwa odpowiedzialność za to,

for where their arms are going

gdzie trafia ich broń

and what their arms might be used for.

i do czego może być wykorzystana.

Here in the United States,

Tu w Stanach,

the largest arms-exporting country in the world by far,

które są obecnie największym eksporterem broni na świecie,

President Obama has rightly signed the Arms Trade Treaty,

prezydent Obama słusznie podpisał Traktat o handlu bronią,

but none of it takes effect, it isn't binding,

ale dokument nie ma mocy prawnej, nie jest wiążący

dopóki Senat go nie ratyfikuje.

until it is approved and ratified by the Senate.

This is where we need to make our voices heard.

Musimy zatem sprawić, żeby tam nas usłyszano.

You know, the curbing of small arms --

Ograniczanie obrotu bronią

it's not going to solve the problem of war.

nie rozwiąże problemu wojny.

Increased control mechanisms won't solve that problem.

Zwiększanie mechanizmów kontroli też nie rozwiąże tego problemu.

But it's an important step in the right direction.

Ale jest to ważny krok w dobrym kierunku.

And it's up to all of us who live in those rich countries

A od nas zależy, ludzi mieszkających w krajach bogatych,

to make change here.

żeby zmiana mogła nastąpić.

What about on the demand side?

A co z popytem?

You know, there are generations around the world

Na całym świecie, dzięki wojnie,

żyją "stracone pokolenia".

who are being lost to war.

It is possible to disrupt that cycle of violence

Możemy przerwać ten krąg przemocy,

with investments in education, in strengthening the rule of law

inwestując w edukację, wzmacnianie praworządności

and in economic development, especially for women.

i rozwój ekonomiczny, szczególnie kobiet.

I have personally seen

Osobiście widziałam,

just how incredibly powerful those kinds of efforts can be

jak tego typu działania przynoszą niesamowite efekty

around the world.

na całym świecie.

But here's the thing:

Ale rzecz w tym,

they take time,

że zajmują one dużo czasu.

which means for you as individuals, if you want to give,

Jeżeli chcecie wesprzeć takie działania indywidualnie,

please, by all means do it.

proszę, róbcie to, jak najbardziej.

Ale pamiętajce, że to jak pomagacie jest równie ważne

But know that how you give is just as important

as how much you give.

jak to ile ofiarujecie.

Regularne donacje, jak miesięczne,

Regular contributions like monthly contributions

are a far more effective way of giving,

są o wiele skuteczniejszą pomoca,

because they allow humanitarian organizations

ponieważ umożliwiają organizacjom humanitarnym

to properly plan and be invested over the long term,

zaplanowanie wydatków w dłuższej perspektywie czasowej,

pomagają trwać przy rodzinach dotkniętych wojnami,

and to be present in the lives of families who have been affected by war,

wars that many of us, frankly, all too quickly forget.

o których wielu z nas za szybko zapomina.

When I first got on that plane for Somalia as a young doctor,

Kiedy po raz pierwszy jako młoda lekarka wsiadłam do tego samolotu do Somalii,

I had no idea what it meant to live with war.

nie miałam pojęcia co znaczy żyć w czasie wojny.

But I can tell you that I know what it means now.

Teraz wiem co to oznacza.

And I know what it means

I wiem jak to jest

to lie in bed in the pitch-black night

leżeć w łóżku w ciemną noc

and listen to that haunting "pop-pop-pop-pop-pop!"

i słuchać tego przerażającego: "rat-tat-tat-tat-tat!",

of automatic gunfire,

dźwięku broni maszynowej,

i w totalnym lęku myśleć,

and wonder with absolute dread

how many minutes I have left until it will be right on top of me.

ile minut jeszcze zanim strzały zadźwięczą tuż nade mną.

I can tell you that it is a terrifying and agonizing fear,

To okropny oraz wykańczający strach.

one that millions of people around the world are forced to confront

Strach, który przeżywają miliony ludzi na całym świecie

each and every single day,

każdego dnia,

especially children.

a szczególnie dzieci.

Over the years of doing this work,

Niestety przez lata wykonywania swojej pracy,

unfortunately, war has killed far too many people close to me.

wojna zabrała zbyt wiele bliskich mi osób.

And on at least a couple of occasions,

I przynajmniej kilka razy,

war has very nearly killed me as well.

prawie zabrała i mnie.

But I firmly believe,

Ale mocno wierzę,

which is why I get up and do what I do every single day,

pewnie dlatego wstaję codziennie rano i robię to co robię,

that we can make different choices here.

że możemy dokonać innych wyborów.

Because you see, war is ours,

Bo wiecie,

wojna to ludzka rzecz.

as human beings.

We buy it, sell it, spread it and wage it.

Kupujemy ją, sprzedajemy, szerzymy i zarabiamy na niej.

We are therefore not powerless to solve it.

Nie jesteśmy zatem wobec niej bezsilni.

On the contrary,

Wręcz przeciwnie,

we are the only ones who can.

jesteśmy jedynymi, którzy mogą coś z nią zrobić.

Thank you very much, and I want to wish you the greatest success.

Bardzo dziękuję i życzę wam wielkich sukcesów.

(Applause)

(Brawa)