How a blind astronomer found a way to hear the stars | Wanda Diaz Merced

Tłumaczenie: Pola Stawiany Korekta: Rysia Wand

Once there was a star.

Była sobie gwiazda.

Like everything else, she was born;

Jak wszystko inne, urodziła się,

grew to be around 30 times the mass of our sun

urosła do masy 30-krotnie większej od masy Słońca

and lived for a very long time.

i żyła bardzo długo.

Exactly how long,

Jak długo dokładnie,

people cannot really tell.

nie potrafimy powiedzieć.

Just like everything in life,

Jak wszystko w życiu,

she reached the end of her regular star days

jej gwiezdny czas zakończył się,

when her heart, the core of her life,

kiedy jej sercu, trzonowi życia,

exhausted its fuel.

skończyło się paliwo.

But that was no end.

Ale to nie był koniec.

She transformed into a supernova, and in the process

Zamieniła się w supernową, w procesie tym uwalniając

releasing a tremendous amount of energy,

niesamowitą ilość energii,

outshining the rest of the galaxy

świecąc mocniej, niż reszta galaktyki

and emitting, in one second,

i emitując w ciągu jednej sekundy

the same amount of energy our sun will release in 10 days.

tyle samo energii, co nasze Słońce przez 10 dni.

And she evolved into another role in our galaxy.

Ewoluowała do innej roli w naszej galaktyce.

Supernova explosions are very extreme.

Wybuchy supernowych są ekstremalne.

But the ones that emit gamma rays are even more extreme.

Ale te, które emitują promienie gamma są jeszcze bardziej ekstremalne.

In the process of becoming a supernova,

W procesie przemiany w supernową

the interior of the star collapses under its own weight

gwiazda zapada się pod własnym ciężarem

and it starts rotating ever faster,

i zaczyna obracać się coraz szybciej,

like an ice skater when pulling their arms in close to their body.

jak łyżwiarz przyciągający ręce do ciała.

In that way, it starts rotating very fast and it increases, powerfully,

Przez szybkie obroty potężnie zwiększa

its magnetic field.

swoje pole magnetyczne.

The matter around the star is dragged around,

Materia dookoła gwiazdy zostaje pociągnięta za nią

and some energy from that rotation is transferred to that matter

i część energii z tego obrotu przechodzi na tę materię,

and the magnetic field is increased even further.

co jeszcze bardziej zwiększa pole magnetyczne.

In that way, our star had extra energy to outshine the rest of the galaxy

Dzięki temu nasza gwiazda ma energię, by świecić mocniej, niż reszta galaktyki,

in brightness and gamma ray emission.

oraz emitować więcej promieni gamma.

My star, the one in my story,

Gwiazda z mojej opowieści

became what is known as a magnetar.

stała się znana jako magnetar.

And just for your information,

Ciekawostka:

the magnetic field of a magnetar is 1,000 trillion times

pole magnetyczne magnetara jest biliard razy większe

the magnetic field of Earth.

od pola magnetycznego Ziemi.

The most energetic events ever measured by astronomers

Najbardziej energetyczne wydarzenia w kosmosie

carry the name gamma-ray bursts

to rozbłyski gamma,

because we observe them as bursts most or explosions,

nazywane tak, bo widać je jako rozbłyski lub eksplozje

most strongly measured as gamma-ray light.

mierzone tak jak promienie gamma.

Our star, like the one in our story that became a magnetar,

Nasza gwiazda, tak jak ta z opowieści, która zamieniła się w magnetar,

is detected as a gamma-ray burst

jest wykryta jako rozbłysk gamma

during the most energetic portion of the explosion.

podczas najbardziej energetycznej części eksplozji.

Yet, even though gamma-ray bursts are the strongest events

Ale choć rozbłyski gamma są najpotężniejszymi wydarzeniami

ever measured by astronomers,

zmierzonymi przez astronomów,

we cannot see them with our naked eye.

nie są widoczne gołym okiem.

We depend, we rely on other methods

Polegamy na innych metodach

in order to study this gamma-ray light.

przy badaniu promieni gamma.

We cannot see them with our naked eye.

Oko ludzkie ich nie wychwytuje.

We can only see an itty bitty, tiny portion

Widzimy tylko malutki fragment

of the electromagnetic spectrum that we call visible light.

spektrum elektromagnetycznego zwany światłem widzialnym.

And beyond that, we rely on other methods.

Poza nim polegamy na innych metodach.

Yet as astronomers, we study a wider range of light

Ale jako astronomowie badamy szerszy zakres światła

and we depend on other methods to do that.

i polegamy na innych metodach.

On the screen, it may look like this.

Na ekranie może to wyglądać tak.

You're seeing a plot.

Widzicie wykres.

That is a light curve.

Oto krzywa światła.

It's a plot of intensity of light over time.

To wykres zmian intensywności światła w miarę upływu czasu.

It is a gamma-ray light curve.

To krzywa promieni gamma.

Sighted astronomers depend on this kind of plot

Widzący astronomowie używają takich wykresów

in order to interpret how this light intensity changes over time.

do interpretacji zmian intensywności światła w czasie.

On the left, you will be seeing the light intensity without a burst,

Po lewej widać intensywność światła bez rozbłysku,

and on the right, you will be seeing the light intensity with the burst.

po prawej zaś z rozbłyskiem.

Early during my career, I could also see this kind of plot.

U początków swej kariery też umiałam zobaczyć taki wykres.

But then, I lost my sight.

Ale potem straciłam wzrok.

I completely lost my sight because of extended illness,

Straciłam kompletnie wzrok na skutek długiej choroby,

and with it, I lost the opportunity to see this plot

a wraz z nim straciłam możliwość zobaczenia tego wykresu

and the opportunity to do my physics.

oraz możliwość prowadzenia badań.

It was a very strong transition for me in many ways.

To była dla mnie wielka zmiana na wielu polach.

And professionally, it left me without a way to do my science.

Pozbawiła mnie możliwości pracy naukowej.

I longed to access and scrutinize this energetic light

Chciałam badać to energetyczne światło

and figure out the astrophysical cause.

i odkryć jego astrofizyczną przyczynę.

I wanted to experience the spacious wonder, the excitement,

Chciałam doświadczyć tego zdumienia, podekscytowania,

the joy produced by the detection of such a titanic celestial event.

tej radości spowodowanej odkryciem tak kolosalnego wydarzenia w kosmosie.

I thought long and hard about it,

Długo nad tym rozmyślałam,

when I suddenly realized that all a light curve is,

aż w końcu mnie olśniło, że przecież krzywa światła

is a table of numbers converted into a visual plot.

to tabela liczb zobrazowanych jako wykres.

So along with my collaborators,

Razem ze współpracownikami

we worked really hard and we translated the numbers into sound.

wzięliśmy się więc do pracy i przetłumaczyliśmy te liczby na dźwięki.

I achieved access to the data,

Uzyskałam dostęp do danych

and today I'm able to do physics at the level of the best astronomer,

i dziś mogę pracować na poziomie najlepszego astronoma,

using sound.

wykorzystując dźwięk.

And what people have been able to do,

A to, co ludzie potrafili robić,

mainly visually,

głównie wizualnie,

for hundreds of years,

przez setki lat,

now I do it using sound.

ja robię za pomocą dźwięku.

(Applause)

(Brawa)

Listening to this gamma-ray burst

Słuchając tych rozbłysków gamma,

that you're seeing on the -- (Applause continues)

które widać... (Brawa trwają)

Thank you.

Dziękuję.

Listening to this burst that you're seeing on the screen

Słuchając rozbłysku, który widać na ekranie,

brought something to the ear beyond the obvious burst.

usłyszałam coś więcej, niż sam rozbłysk.

Now I'm going to play the burst for you.

Teraz puszczę wam nagranie rozbłysku.

It's not music, it's sound.

To nie muzyka, to dźwięk.

(Digital beeping sounds)

(Cyfrowe dźwięki)

This is scientific data converted into sound,

To dane naukowe przekształcone w dźwięki.

and it's mapped in pitch.

Są uporządkowane w tony.

The process is called sonification.

Ten proces nazywa się sonifikacją.

So listening to this brought something to the ear

Podczas słuchania dźwięków odkryłam coś

besides the obvious burst.

poza samym rozbłyskiem.

When I examine the very strong low-frequency regions,

Kiedy badam silne regiony niskiej częstotliwości

or bass line -- I'm zooming into the bass line now.

lub linię basową... przybliżam teraz linię basową.

We noted resonances characteristic of electrically charged gasses

Zanotowaliśmy rezonanse charakterystyczne dla gazów o elektrycznym ładunku,

like the solar wind.

jak wiatr słoneczny.

And I want you to hear what I heard.

Chcę, żebyście usłyszeli to, co ja.

You will hear it as a very fast decrease in volume.

Usłyszycie to jako bardzo szybki spadek głośności.

And because you're sighted, I'm giving you a red line

Ponieważ macie wzrok, dodałam wam czerwoną linię

indicating what intensity of light is being converted into sound.

wskazującą, jaka intensywność światła przekształcona jest w dźwięk.

(Digital hum and whistling sound)

(Cyfrowe brzęczenie i gwizdy)

The (Whistles) is frogs at home, don't pay attention to that.

Nie zwracajcie uwagi na (gwizd), to żaby w domu.

(Laughter)

(Śmiech)

(Digital hum and whistling sound)

(Cyfrowe brzęczenie i gwizdy)

I think you heard it, right?

Chyba usłyszeliście, prawda?

So what we found

Odkryliśmy,

is that the bursts last long enough in order to support wave resonances,

że rozbłyski trwają na tyle długo, by występowały rezonanse falowe,

which are things caused by exchanges of energy between particles

powodowane wymianą energii między cząsteczkami,

that may have been excited,

które mogły być w stanie wzbudzonym,

that depend on the volume.

i które są zależne od głośności.

You may remember that I said that the matter around the star

Pamiętacie, jak powiedziałam, że materia wokół gwiazdy

is dragged around?

zostaje pociągnięta za nią?

It transmits power with frequency and field distribution

Przekazuje ona moc z częstotliwością i rozkładem,

determined by the dimensions.

o których decydują jej wymiary.

You may remember that we were talking about a super-massive star

Pamiętajcie, że mowa o gwieździe o ogromnej masie,

that became a very strong magnetic field magnetar.

która zamieniła się w magnetar o bardzo silnym polu magnetycznym.

If this is the case, then outflows from the exploding star

W tym wypadku siła oddziaływania wybuchającej gwiazdy

may be associated with this gamma-ray burst.

może być powiązana z rozbłyskiem gamma.

What does that mean?

Co to oznacza?

That star formation may be a very important part

Powstanie tej gwiazdy może być bardzo istotną częścią

of these supernova explosions.

wybuchów supernowych.

Listening to this very gamma-ray burst brought us to the notion

Dźwięk rozbłysków promieni gamma podsunął nam myśl,

that the use of sound as an adjunctive visual display

że wykorzystanie dźwięku jako elementu pomocniczego

may also support sighted astronomers

może również pozwolić widzącym astronomom

in the search for more information in the data.

odnaleźć więcej informacji w dostępnych danych.

Simultaneously, I worked on analyzing measurements from other telescopes,

Jednocześnie pracowałam nad analizą pomiarów z innych teleskopów

and my experiments demonstrated

i moje eksperymenty potwierdziły,

that when you use sound as an adjunctive visual display,

że dzięki użyciu dźwięku

astronomowie pozyskują więcej informacji

astronomers can find more information

z bardziej przystępnego zbioru danych.

in this now more accessible data set.

Ta możliwość zamiany danych w dźwięki

This ability to transform data into sound

gives astronomy a tremendous power of transformation.

daje astronomii fantastyczną moc transformacji.

A fakt, że tak wizualną dziedzinę można ulepszyć w sposób,

And the fact that a field that is so visual may be improved

in order to include anyone with interest in understanding what lies in the heavens

który pozwoli każdemu zrozumieć zjawiska na nieboskłonie,

podnosi na duchu.

is a spirit-lifter.

When I lost my sight,

Kiedy straciłam wzrok,

zauważyłam, że nie mam dostępu

I noticed that I didn't have access

to the same amount and quality of information

do tej samej ilości i jakości informacji,

a sighted astronomer had.

co widzący astronomowie.

It was not until we innovated with the sonification process

Dopiero dzięki nowatorskiej sonifikacji

that I regained the hope to be a productive member of the field

odzyskałam nadzieję na bycie produktywnym członkiem tej dziedziny,

that I had worked so hard to be part of.

na co tak ciężko pracowałam.

Yet, information access is not the only area in astronomy

Jest to ważne nie tylko w dostępie do informacji w astronomii.

where this is important.

The situation is systemic

To sytuacja systemowa

i dziedziny nauki nie nadążają.

and scientific fields are not keeping up.

The body is something changeable --

Ciało to coś, co się zmienia,

każdego może dosięgnąć jakaś niepełnosprawność.

anyone may develop a disability at any point.

Let's think about, for example,

Pomyślmy na przykład o naukowcach,

scientists that are already at the top of their careers.

którzy są u szczytu kariery.

What happens to them if they develop a disability?

Co dzieje się z nimi, jeśli staną się niepełnosprawni?

Will they feel excommunicated as I did?

Czy poczują się ekskomunikowani, tak jak ja?

Information access empowers us to flourish.

Dostęp do informacji daje nam możliwości rozwoju.

It gives us equal opportunities to display our talents

Oferuje nam równe szanse na to, by odkryć nasze talenty

i zdecydować, co chcemy robić z życiem

and choose what we want to do with our lives,

based on interest and not based on potential barriers.

w oparciu o nasze zainteresowania, a nie potencjalne bariery.

When we give people the opportunity to succeed without limits,

Kiedy dajemy ludziom możliwość odniesienia sukcesu bez limitów,

that will lead to personal fulfillment and prospering life.

prowadzi to do osobistego spełnienia i pomyślnego życia.

And I think that the use of sound in astronomy

Myślę, że użycie dźwięku w astronomii

is helping us to achieve that and to contribute to science.

pomaga osiągnąć ten cel i wnosi wkład w naukę.

Gdy w innych krajach słyszałam, że badania nad technikami percepcji

While other countries told me that the study of perception techniques

in order to study astronomy data is not relevant to astronomy

w celu analizy danych astronomicznych nie mają odniesienia do astronomii,

because there are no blind astronomers in the field,

bo nie ma niewidomych astronomów,

South Africa said, "We want people with disabilities

RPA powiedziała: "Chcemy, żeby niepełnosprawni

to contribute to the field."

wnosili wkład w naukę".

Right now, I'm working

Teraz pracuję

at the South African Astronomical Observatory,

w Obserwatorium Astronomicznym RPA

w Departamencie Astronomii dla Rozwoju.

at the Office of Astronomy for Development.

There, we are working on sonification techniques and analysis methods

Tam pracujemy nad technikami sonifikacji i metodami analizy,

to impact the students of the Athlone School for the Blind.

by wpłynąć na uczniów szkoły dla niewidomych Athlone.

These students will be learning radio astronomy,

Uczniowie będą się uczyć radioastronomii

and they will be learning the sonification methods

oraz metod sonifikacji,

in order to study astronomical events like huge ejections of energy

by badać wydarzenia astronomiczne, jak wielkie erupcje energii

ze Słońca, znane jako koronalne wyrzuty masy.

from the sun, known as coronal mass ejections.

Uczymy się z nimi...

What we learn with these students --

these students have multiple disabilities and coping strategies

to uczniowie niepełnosprawni pod wieloma względami

i używają wielu strategii przystosowawczych.

that will be accommodated --

what we learn with these students will directly impact

To, czego się z nimi uczymy, bezpośrednio wpłynie

the way things are being done at the professional level.

na postępowanie w tym zawodzie.

I humbly call this development.

Skromnie nazywam to rozwojem.

And this is happening right now.

To dzieje się właśnie teraz.

Myślę, że nauka jest dla wszystkich.

I think that science is for everyone.

It belongs to the people,

Należy do ludzi

and it has to be available to everyone,

i powinna być dostępna dla wszystkich,

because we are all natural explorers.

bo wszyscy jesteśmy z natury odkrywcami.

I think that if we limit people with disabilities

Uważam, że jeśli nie damy niepełnosprawnym

dostępu do nauki,

from participating in science,

zerwiemy więzy łączące nas z historią i społeczeństwem.

we'll sever our links with history and with society.

I dream of a level scientific playing field,

Marzę o równym dostępie do nauki,

where people encourage respect and respect each other,

gdzie ludzie wzbudzają szacunek i szanują siebie nawzajem,

where people exchange strategies and discover together.

gdzie wymieniają się strategiami i wspólnie odkrywają.

If people with disabilities are allowed into the scientific field,

Jeśli niepełnosprawni zostaną dopuszczeni do nauki,

nastąpi wielki wybuch, ogromny rozbłysk wiedzy.

an explosion, a huge titanic burst of knowledge will take place,

I am sure.

Jestem pewna.

(Digital beeping sounds)

(Cyfrowe pikanie)

That is the titanic burst.

To jest fantastyczny wybuch.

Thank you.

Dziękuję.

Thank you.

(Applause)

Dziękuję.

(Brawa)