Inside the world's deepest caves | Bill Stone

Tłumaczenie: Magdalena Ignacok Korekta: Kinga Skorupska

First place I'd like to take you

Pokażę wam miejsce,

is what many believe will be the world's deepest natural abyss.

uważane za najgłębszą, naturalną otchłań na świecie.

And I say believe because this process is still ongoing.

Ale cały czas coś odkrywamy.

Right now there are major expeditions being planned for next year

Na przyszły rok planowane są wyprawy,

that I'll talk a little bit about.

o których powiem kilka słów.

One of the things that's changed here,

Jedną z rzeczy, które zmieniły się

in the last 150 years since Jules Verne

odkąd Juliusz Verne 150 lat temu

had great science-fiction concepts of what the underworld was like,

snuł fantastyczne wizje wnętrza ziemi jest to,

is that technology has enabled us to go to these places

że technologia pozwala nam dotrzeć do miejsc,

that were previously completely unknown and speculated about.

o których wcześniej nikt nic nie wiedział.

We can now descend thousands of meters into the Earth with relative impunity.

Możemy schodzić tysiące metrów w głąb Ziemi.

Along the way we've discovered fantastic abysses and chambers so large

Odkryliśmy otchłanie i komnaty tak wielkie,

that you can see for hundreds of meters

że to co jest po przeciwnej stronie

without a break in the line of sight.

widać z setek metrów.

When you go on a thing like this, we can usually be in the field

Take wyprawa może trwać

for anywhere from two to four months,

od 2 do 4 miesięcy

with a team as small as 20 or 30, to as big as 150.

z 20, 30, a nawet 150 ludźmi.

And a lot of people ask me, you know,

Wielu zadaje mi pytanie,

what kind of people do you get for a project like this?

jakie osoby bierzemy na taką wyprawę.

While our selection process

Chociaż selekcja nie dorównuje tej w NASA,

is not as rigorous as NASA, it's nonetheless thorough.

i tak jest dość surowa.

We're looking for competence, discipline, endurance, and strength.

Szukamy kompetencji, dyscypliny, wytrzymałości i siły.

In case you're wondering, this is our strength test.

To nasz test siły.

(Laughter)

(Śmiech)

But we also value esprit de corps

Ale cenimy też ducha koleżeństwa

and the ability to diplomatically resolve inter-personal conflict

oraz umiejętności interpersonalne

while under great stress in remote locations.

w sytuacjach odosobnienia.

We have already gone far beyond the limits of human endurance.

Przekroczyliśmy już granice ludzkiej wytrzymałości.

From the entrance, this is nothing like a commercial cave.

Widać, że to nie jaskinia dla turystów.

You're looking at Camp Two in a place called J2, not K2, but J2.

To Obóz Nr 2 w J2. Nie K2, ale J2

We're roughly two days from the entrance at that point.

Jesteśmy 2 dni od wejścia.

And it's kind of like a high altitude mountaineering trip in reverse,

To odwrotność wspinaczki wysokogórskiej,

except that you're now running a string of these things down.

tyle że idzie się w dół.

The idea is to try to provide some measure of physical comfort

Trzeba zapewnić sobie komfort fizyczny,

while you're down there, otherwise in damp, moist, cold conditions in utterly dark places.

bo na dole jest wilgotno, zimno i ciemno.

I should mention that everything you're seeing here, by the way,

Tak przy okazji to wszystko

is artificially illuminated at great effort.

jest z sztucznie oświetlone.

Otherwise it is completely dark in these places.

W przeciwnym razie byłoby zupełnie ciemno.

The deeper you go, the more you run into a conflict with water.

Im głębiej się schodzi, tym bardziej przeszkadza woda.

It's basically like a tree collecting water coming down.

Jest z tym tak jak z drzewem pobierającym wodę.

And eventually you get to places where it is formidable and dangerous

W końcu dociera się do niebezpiecznego miejsca.

and unfortunately slides just don't do justice.

niestety, slajdy nie oddają rzeczywistości.

So I've got a very brief clip here that was taken in the late 1980s.

Pokażę krótki film nagrany pod koniec lat 80-tych.

So descend into Huautla Plateau in Mexico.

Schodzimy w głąb Huautla Plateau w Meksyku.

(Video)

(Wideo)

Now I have to tell you that the techniques being shown here

Pokazane tutaj techniki

are obsolete and dangerous.

są przestarzałe i niebezpieczne.

We would not do this today unless we were doing it for film.

Tak się dziś nie pracuje, chyba że dla potrzeb filmu.

(Laughter)

(Śmiech)

Along that same line, I have to tell you

W przeciwieństwie do tego,

that with the spate of Hollywood movies that came out last year,

co Hollywood pokazywało nam w zeszłym roku,

we have never seen monsters underground --

nie widzieliśmy żadnego podziemnego potwora,

at least the kind that eat you.

a przynajmniej nie potwora-ludożercę.

If there is a monster underground,

Jeśli jest tam jakiś potwór,

it is the crushing psychological remoteness

to jest nim druzgocące psychikę oddalenie,

that begins to hit every member of the team

które dotyka każdego członka drużyny,

once you cross about three days inbound from the nearest entrance.

jak tylko oddali się o 3 dni od najbliższego wejścia.

Next year I'll be leading an international team to J2.

W przyszłym roku poprowadzę międzynarodową wyprawę do J2.

We're going to be shooting from minus 2,600 meters --

Zamierzamy zejść na 2600 metrów

that's a little over 8,600 feet down --

(czyli trochę ponad 8600 stóp),

at 30 kilometers from the entrance.

pokonując 30 km od wejścia.

The lead crews will be underground for pushing 30 days straight.

Ekipy będą pod ziemią bez przerwy przez 30 dni.

I don't think there's been a mission like that in a long time.

Dawno nie było takiej misji.

Eventually, if you keep going down in these things,

Schodząc niżej,

probability says that you're going to run into a place like this.

znajdziesz się w miejscu takim jak to.

It's a place where there's a fold in the geologic stratum

To fałda w warstwie geologicznej.

that collects water and fills to the roof.

Zbiera się tam woda aż po sklepienie.

And when you used to find these things,

Miejsca tego typu

they would put a label on a map that said terminal siphon.

nazywane są syfonami końcowymi.

Now I remember that term really well for two reasons.

Pamiętam to określenie z dwóch powodów.

Number one, it's the name of my rock band, and second,

Pierwszy to nazwa mojej grupy rockowej,

is because the confrontation of these things

drugim jest to zestawienie,

forced me to become an inventor.

które sprawiło, że zostałem wynalazcą.

And we've since gone on to develop

Od tego czasu rozwinęliśmy

many generations of gadgets for exploring places like this.

wiele gadżetów do odkrywania takich miejsc.

This is some life-support equipment closed-cycle.

Przypomina on system podtrzymywania życia,

And you can use that now to go for many kilometers horizontally

dzięki niemu można przemieszczać się pod wodą poziomo

underwater and to depths of 200 meters straight down underwater.

na przestrzeni wielu kilometrów oraz pionowo do 200 metrów.

When you do this kind of stuff it's like doing EVA.

Coś takiego,

It's like doing extra-vehicular activity in space,

to jak odbywanie spacerów kosmicznych,

but at much greater distances, and at much greater physical peril.

ale na większe odległości i z większym ryzykiem.

So it makes you think about how to design your equipment

Trzeba zaprojektować swój sprzęt,

for long range, away from a safe haven.

by służył długo z dala od bezpiecznej przystani.

Here's a clip from a National Geographic movie

Mam tutaj fragment filmu National Geographic,

that came out in 1999.

który ukazał się w 1999 roku.

(Video) Narrator: Exploration is a physical process

(Wideo) Narrator: Eksploracja polega na zdobywaniu

of putting your foot in places where humans have never stepped before.

miejsc gdzie wcześniej nie stanęła ludzka stopa.

This is where the last little nugget of totally unknown territory remains on this planet.

Są to ostatnie, zupełnie nieznane miejsca na Ziemi.

To experience it is a privilege.

To przywilej.

Bill Stone: That was taken in Wakulla Springs, Florida.

Bill Stone: Zostało to nagrane w Wakulla Springs na Florydzie.

Couple of things to note about that movie. Every piece of equipment

Parę rzeczy do zapamiętania: żadne z urządzeń

that you saw in there did not exist before 1999.

tu przedstawionych, nie istniało przed rokiem 1999.

It was developed within a two-year period and used on actual exploratory projects.

Skonstruowano je w przeciągu 2 lat i użyto w ekspedycjach.

This gadget you see right here was called the digital wall mapper,

Ten gadżet to cyfrowy kartograf,

and it produced the first three-dimensional map anybody has ever done

jako pierwszy na świecie opracował trójwymiarowe mapy jaskiń.

of a cave, and it happened to be underwater in Wakulla Springs.

Przypadek sprawił, że były to podwodne Wakulla Springs.

It was that gadget that serendipitously opened a door

To właśnie ten gadżet szczęśliwie otworzył drzwi

to another unexplored world.

do kolejnego, nieodkrytego świata.

This is Europa.

To jest Europa.

Carolyn Porco mentioned another one called Enceladus the other day.

Carolyn Porco wspomniała także o Enceladusie, innym księżycu.

This is one of the places where planetary scientists

Planetolodzy uważają,

believe there is a highest probability of the detection

że istnieje wysokie prawdopodobieństwo

of the first life off earth in the ocean that exists below there.

znalezienia w ich oceanach pierwszych form życia poza Ziemią.

For those who have never seen this story,

Do informacji tych, którzy jeszcze nie widzieli tego filmu,

Jim Cameron produced a really wonderful IMAX movie

James Cameron parę lat temu zrobił wspaniały film IMAX,

couple of years ago, called "Aliens of the Deep."

zatytułowany "Obcy z głębin".

There was a brief clip --

Mamy tu krótki fragment.

(Video) Narrator: A mission to explore under the ice of Europa

(Wideo) Narrator: Misja odkrycia tego, co jest pod lodem Europy,

would be the ultimate robotic challenge.

byłaby największym wyzwaniem dla robotyki.

Europa is so far away that even at the speed of light,

Europa jest tak daleko, że komenda wysłana z prędkością światła

it would take more than an hour for the command just to reach the vehicle.

dotarłaby do pojazdu dopiero godzinę później.

It has to be smart enough to avoid terrain hazards

Robot musi być dość inteligentny, by radzić sobie w terenie

and to find a good landing site on the ice.

oraz znaleźć dobre miejsce do lądowania na lodzie.

Now we have to get through the ice.

Teraz musimy przebić się przez lód.

You need a melt probe.

Potrzebujemy sondy, która topiłaby lód.

It's basically a nuclear-heated torpedo.

Jest to po prostu torpeda z głowicą nuklearną.

The ice could be anywhere from three to 16 miles deep.

Lód może mieć grubość od 5 do 26 km.

Week after week, the melt probe will sink of its own weight

Tydzień po tygodniu sonda pod wpływem swojego ciężaru

through the ancient ice, until finally --

będzie zapadać się coraz niżej w lodzie, aż...

Now, what are you going to do when you reach the surface of that ocean?

Co zrobimy, kiedy dotrzemy do powierzchni oceanu?

You need an AUV, an autonomous underwater vehicle.

Potrzebujemy AUV, czyli autonomicznego pojazdu podwodnego.

It needs to be one smart puppy, able to navigate

Musi być sprytny, musi umieć sam pływać

and make decisions on its own in an alien ocean.

oraz sam podejmować decyzje w obcym oceanie.

BS: What Jim didn't know when he released that movie

B.S.: James, nagrywając ten film, nie wiedział,

was that six months earlier NASA had funded a team I assembled

że 6 miesięcy wcześniej NASA sfinansowała zespół badawczy

to develop a prototype for the Europa AUV.

żeby zbudować prototyp AUV Europa.

I mean, I cut through three years of engineering meetings, design

Przebrnąłem przez 3 lata spotkań inżynierów, projektowania

and system integration, and introduced DEPTHX --

oraz integrację systemową i przedstawiłem DEPTHX -

Deep Phreatic Thermal Explorer.

Deep Phreatic Thermal Explorer.

And as the movie says, this is one smart puppy.

Jak widać na filmie, jest on sprytny.

It's got 96 sensors, 36 onboard computers,

Ma 96 czujników, 36 komputerów pokładowych,

100,000 lines of behavioral autonomy code,

100 tys. linijek kodu autonomii behawioralnej,

packs more than 10 kilos of TNT in electrical onboard equivalent.

może pomieścić ponad 10 kg trotylu.

This is the target site,

To nasz cel,

the world's deepest hydrothermal spring at Cenote Zacaton in northern Mexico.

największe na świecie hydrotermalne źródło w Cenote Zacaton w Meksyku.

It's been explored to a depth of 292 meters

Zbadano je tylko do głębokości 292 m

and beyond that nobody knows anything.

i nikt nie wie, co jest niżej.

This is part of DEPTHX's mission.

To właśnie jest częścią misji DEPTHX.

There are two primary targets we're doing here.

Chcemy osiągnąć dwa główne cele.

One is, how do you do science autonomy underground?

Pierwszy, co zrobić, by robot sam podejmował decyzje?

How do you take a robot and turn it into a field microbiologist?

Jak zamienić robota w mikrobiologa pracującego w terenie?

There are more stages involved here

Mam za mało czasu, aby o tym opowiadać,

than I've got time to tell you about, but basically we drive

ale lecimy na Europę

through the space, we populate it with environmental variables --

i transportujemy tam pewne ilości związków chemicznych,

sulphide, halide, things like that.

m.in siarczków i halogenków.

We calculate gradient surfaces, and drive the bot over to a wall

Obliczamy nachylenie terenu i podjeżdżamy robotem do ściany,

where there's a high probability of life.

gdzie moglibyśmy znaleźć jakieś formy życia.

We move along the wall, in what's called proximity operations,

Poruszamy się wzdłuż ściany, jest to tzw. manewr zbliżeniowy,

looking for changes in color.

szukając zmian w kolorze.

If we see something that looks interesting, we pull it into a microscope.

Jeśli widzimy coś ciekawego, sprawdzamy to pod mikroskopem.

If it passes the microscopic test, we go for a collection.

Zabieramy próbkę, jeśli zda ona test.

We either draw in a liquid sample,

Próbkę albo w postaci płynnej,

or we can actually take a solid core from the wall.

albo kawałek skały.

No hands at the wheel.

Nie mamy rąk na kierownicy.

This is all behavioral autonomy here

Robot posiada autonomię behawioralną

that's being conducted by the robot on its own.

i dzięki temu może się sam orientować w terenie.

The real hat trick for this vehicle, though,

Jednak prawdziwym sukcesem jest ostatnio rozwinięty,

is a disruptive new navigation system we've developed,

całkiem nowy system nawigacji, znany jako 3D SLAM,

known as 3D SLAM, for simultaneous localization and mapping.

który służy do jednoczesnej lokalizacji i mapowania.

DEPTHX is an all-seeing eyeball.

DEPTHX jest wszystkowidzącą gałką oczną.

Its sensor beams look both forward and backward at the same time,

Jego czujniki patrzą do przodu i do tyłu w tym samym czasie,

allowing it to do new exploration

pozwalając na nowe odkrycia

while it's still achieving geometric sensor-lock

przy jednoczesnym zachowanie geometrycznego zablokowania czujników

on what it's gone through already.

na skupianie się na jakimś obiekcie.

What I'm going to show you next

Teraz pokażę Wam pierwszą na świecie,

is the first fully autonomous robotic exploration underground

całkowicie autonomiczną,

that's ever been done.

podziemną eksplorację przy pomocy robota.

This May, we're going to go from minus 1,000 meters in Zacaton,

W maju tego roku wyruszymy z -1000 m w Zacaton

and if we're very lucky, DEPTHX will bring back the first

i jeśli nam się poszczęści, DEPTHX zbierze

robotically-discovered division of bacteria.

pierwszy szczep bakterii odkryty przez robota.

The next step after that is to test it in Antartica and then,

Kolejnym krokiem będzie sprawdzenie tego systemu na Antarktydzie,

if the funding continues and NASA has the resolution to go,

a potem, jeśli dostaniemy pieniądze i NASA sie na to zdecyduje,

we could potentially launch by 2016, and by 2019

moglibyśmy potencjalnie wystartować przed 2016,

we may have the first evidence of life off this planet.

bu w 2019 znaleźć dowody na życie poza Ziemią.

What then of manned space exploration?

Co z załogową eksploracją kosmosu?

The government recently announced plans to return to the moon by 2024.

Rząd niedawno przedstawił plan powrotu na Księżyc do 2024 r.

The successful conclusion of that mission will result

Skutkiem udanego zakończenia tej misji

in infrequent visitation of the moon by a small number

będą sporadyczne wizyty grupek rządowych naukowców i pilotów

of government scientists and pilots.

na Księżycu.

It will leave us no further along in the general expansion

Nie zrobimy ani jednego kroku wprzód

of humanity into space than we were 50 years ago.

w porównaniu z eksploracją przestrzeni kosmicznej 50 lat temu.

Something fundamental has to change

Coś zasadniczego musi się zmienić,

if we are to see common access to space in our lifetime.

jeśli chcemy, by w ciągu naszego życia każdy mógł polecieć w kosmos.

What I'm going to show you next are a couple of controversial ideas.

Teraz przedstawię Wam parę kontrowersyjnych pomysłów.

And I hope you'll bear with me and have some faith

Mam nadzieję, że będziecie cierpliwi i uwierzycie,

that there's credibility behind what we're going to say here.

że za tym, co mówię, stoi coś wiarygodnego.

There are three underpinnings of working in space privately.

Aby pracować prywatnie w kosmosie, muszą być spełnione 3 warunki.

One of them is the requirement

Jednym z nich jest konieczność

for economical earth-to-space transport.

opłacalnego transportu.

The Bert Rutans and Richard Bransons of this world

Bert Rutans i Richard Bransons wiedzą o tym

have got this in their sights and I salute them.

i dlatego im kibicuję.

Go, go, go.

Tak trzymać.

The next thing we need are places to stay on orbit.

Kolejna rzeczą są miejsca do zatrzymania się na orbicie.

Orbital hotels to start with, but workshops for the rest of us later on.

Hotele na orbicie na początek, a potem warsztaty dla reszty z nas.

The final missing piece, the real paradigm-buster, is this:

Ostatnim kawałkiem układanki, czymś przełomowym,

a gas station on orbit.

będzie stacja benzynowa na orbicie.

It's not going to look like that.

Nie będzie ona tak wyglądać.

If it existed, it would change all future spacecraft design and space mission planning.

Gdyby istniała, zmieniłaby projekt pojazdów kosmicznych i planowanie misji.

Now, to give you a chance to understand

Żeby pomóc Wam w zrozumieniu,

why there is power in that statement,

dlaczego to stwierdzenie jest prawdziwe,

I've got to give you the basics of Space 101.

muszę Wam podać informacje o Space 101.

And the first thing is everything you do in space you pay by the kilogram.

Po pierwsze, za wszystko, co robicie w kosmosie płacicie za kilogramam.

Anybody drink one of these here this week?

Pił ktoś z Was ten napój w tym tygodniu?

You'd pay 10,000 dollars for that in orbit.

Na orbicie zapłacilibyście za niego 10 tys. dolarów.

That's more than you pay for TED,

To więcej niż za TED,

if Google dropped their sponsorship.

jeśli Google przestałoby je finansować.

(Laughter)

(Śmiech)

The second is more than 90 percent of the weight of a vehicle is in propellant.

Po drugie, paliwo stanowi ponad 90% wagi pojazdu.

Thus, every time you'd want to do anything in space,

Dlatego też, za każdym razem by zrobić coś w kosmosie

you are literally blowing away enormous sums of money

dosłownie wyrzuca się olbrzymie sumy pieniędzy

every time you hit the accelerator.

przy każdym naciśnięciu na pedał gazu.

Not even the guys at Tesla can fight that physics.

Nawet ludzie z Tesla nie zmienią praw fizyki.

So, what if you could get your gas at a 10th the price?

Co więc, gdyby cena za paliwo wynosiła 1/10 tej kwoty?

There is a place where you can.

Jest takie miejsce, gdzie jest to możliwe.

In fact, you can get it better -- you can get it at 14 times lower

Właściwie to jest nawet lepiej - paliwo znalezione na Księżycu

if you can find propellant on the moon.

byłoby 14 razy tańsze.

There is a little-known mission that was launched

Niewielu wie, że 13 lat temu Pentagon

by the Pentagon, 13 years ago now, called Clementine.

wysłał na Księżyc misję o nazwie Clementine.

And the most amazing thing that came out of that mission

Dzięki tej misji odkryto

was a strong hydrogen signature at Shackleton crater

znaki obecności tlenu w kraterze Shackleton

on the south pole of the moon.

na biegunie południowym Księżyca.

That signal was so strong,

Ten sygnał był tak silny,

it could only have been produced by 10 trillion tons of water

że może oznaczać jedynie 10 trylionów ton wody

buried in the sediment, collected over millions and billions of years

znajdujących się pod warstwą osadu, zbieranych miliardy lat

by the impact of asteroids and comet material.

przez zderzanie się z asteroidami i kometami.

If we're going to get that, and make that gas station possible,

Jeśli zamierzamy urzeczywistnić powstanie tej stacji,

we have to figure out ways to move large volumes of payload through space.

musimy obmyślić sposoby transportowania dużych ładunków w kosmosie.

We can't do that right now.

Teraz nie jesteśmy tego w stanie zrobić.

The way you normally build a system right now is you have a tube stack

Na dzień dzisiejszy buduje się system w ten sposób, że jest rura,

that has to be launched from the ground,

która jest wyrzucona z powierzchni Ziemi

and resist all kinds of aerodynamic forces.

i która stawia opór wszystkim rodzajom sił aerodynamicznych.

We have to beat that.

Musimy znaleźć coś lepszego.

We can do it because in space there are no aerodynamics.

Możemy to zrobić, ponieważ w kosmosie nie ma aerodynamiki.

We can go and use inflatable systems for almost everything.

Możemy używać nadmuchiwanych systemów do prawie wszystkiego.

This is an idea that, again, came out of Livermore back in 1989,

Grupa dr. Lowella Wooda ze szkoły w Livermore

with Dr. Lowell Wood's group.

wpadła na ten pomysł w 1989 r.

And we can extend that now to just about everything.

Możemy go teraz zastosować do praktycznie wszystkiego.

Bob Bigelow currently has a test article in the orbit.

Bob Bigelow ma na orbicie swoją próbną kapsułę.

We can go much further.

My możemy zrobić o wiele więcej:

We can build space tugs, orbiting platforms for holding cryogens and water.

zbudować holowniki, platformy orbitalne do przechowywania kriogenów i wody.

There's another thing.

Jest coś jeszcze.

When you're coming back from the moon,

Kiedy wracasz z Księżyca,

you have to deal with orbital mechanics.

będziesz miał do czynienia z mechaniką orbitalną.

It says you're moving 10,000 feet per second faster

Mówi ona, że poruszasz się ponad 3 km na sekundę szybciej,

than you really want to be to get back to your gas station.

niż tyle, ile chciałbyś się poruszać, by dotrzeć do swojej stacji.

You got two choices.

Masz dwie możliwości:

You can burn rocket fuel to get there, or you can do something really incredible.

albo spalisz paliwo rakietowe, albo zrobisz coś naprawdę niewiarygodnego.

You can dive into the stratosphere,

Możesz zanurzyć się w stratosferze

and precisely dissipate that velocity, and come back out to the space station.

i precyzyjnie wytracić prędkość, a potem wrócić na stację kosmiczną.

It has never been done.

Nigdy tego nie dokonano.

It's risky and it's going to be one hell of a ride --

Byłoby to bardzo ryzykowne, ale też i niesamowicie porywające,

better than Disney.

lepsze niż Disney.

The traditional approach to space exploration

Tradycyjnie podczas wyprawy w kosmos

has been that you carry all the fuel you need

zabiera się tyle paliwa, ile trzeba,

to get everybody back in case of an emergency.

by w razie wypadku wrócić.

If you try to do that for the moon,

Jeśli spróbowalibyśmy tego na Księżycu,

you're going to burn a billion dollars in fuel alone sending a crew out there.

spalilibyśmy miliard dolarów w samym tylko paliwie potrzebnym do wysłania załogi.

But if you send a mining team there,

Ale jeśli wysłalibyśmy tam ekipę wydobywczą

without the return propellant, first --

bez paliwa na powrót...

(Laughter)

(Śmiech)

Did any of you guys hear the story of Cortez?

Słyszał ktoś historię Corteza?

This is not like that. I'm much more like Scotty.

To coś innego. Dużo bardziej jak Scotty.

I like this equipment, you know, and I really value it

Lubię to urządzenie i naprawdę je cenię,

so we're not going to burn the gear.

więc nie zamierzam go spalić.

But, if you were truly bold you could get it there, manufacture it,

Ale jeśli bylibyście tak bezczelni, moglibyście je wydobywać, przetwarzać

and it would be the most dramatic demonstration

i byłoby to najdobitniejszym dowodem na to,

that you could do something worthwhile off this planet

że można zrobić coś wartościowego

that has ever been done.

poza Ziemią.

There's a myth that you can't do anything in space

Panuje taki mit, że w kosmosie nie można zrobić niczego

for less than a trillion dollars and 20 years.

za mniej niż trylion dolarów i w czasie krótszym niż 20 lat.

That's not true.

To nieprawda.

In seven years, we could pull off

Za siedem lat, moglibyśmy zrealizować

an industrial mission to Shackleton and demonstrate

misję przemysłową w kraterze Shackleton i pokazać,

that you could provide commercial reality out of this in low-earth orbit.

że można stworzyć komercyjną rzeczywistość na niskiej orbicie okołoziemskiej.

We're living in one of the most exciting times in history.

Żyjemy w jednym z najbardziej ekscytujących okresów w historii,

We're at a magical confluence where private wealth

kiedy bogactwo i wyobraźnia w magiczny sposób się spotykają

and imagination are driving the demand for access to space.

i pobudzają żądzę podboju kosmosu.

The orbital refueling stations I've just described

Opisane przeze mnie orbitalne stacje benzynowe

could create an entirely new industry and provide the final key

mogłyby stworzyć całkiem nowy przemysł i być kluczem

for opening space to the general exploration.

do otwarcia kosmosu na powszechną eksplorację.

To bust the paradigm a radically different approach is needed.

Żeby wywrócić świat do góry nogami, potrzebujemy innego podejścia.

We can do it by jump-starting with an industrial

Możemy to zrobić dzięki rozpoczęciu ekspedycji

Lewis and Clark expedition to Shackleton crater,

w stylu Lewisa i Clarka na krater Shackleton,

to mine the moon for resources, and demonstrate

żeby wydobywać bogactwa naturalne Księżyca i pokazać,

they can form the basis for a profitable business on orbit.

że na orbicie możemy zbudować podstawy dochodowego biznesu.

Talk about space always seems to be hung on ambiguities

Rozmowa o kosmosie zawsze zawsze wydaje się niejasna,

of purpose and timing.

jeśli chodzi o cel i czas.

I would like to close here by putting a stake in the sand at TED.

Chciałbym zakończyć, składając tutaj na scenie pewna obietnicę.

I intend to lead that expedition.

Zamierzam kierować tą ekspedycją.

(Applause)

(Brawa)

It can be done in seven years with the right backing.

Ze wsparciem finansowym możemy tego dokonać w ciągu siedmiu lat.

Those who join me in making it happen will become a part of history

Ci, którzy do mnie dołączą, staną się częścią historii,

and join other bold individuals from time past

tak jak inni bezczelni ludzie z przeszłości,

who, had they been here today, would have heartily approved.

którzy gorąco by nam przyklasnęli, jeśliby tylko tu byli.

There was once a time when people did bold things to open the frontier.

Był już w historii czas, kiedy ludzie bezczelnie próbowali otwierać granice.

We have collectively forgotten that lesson.

Stopniowo zapominaliśmy tę lekcję.

Now we're at a time when boldness is required to move forward.

Teraz jest czas, kiedy bezczelność jest konieczna do tego, by iść naprzód.

100 years after Sir Ernest Shackleton wrote these words,

100 lat po tym, jak Sir Ernest Shackleton napisał te słowa,

I intend to plant an industrial flag on the moon

zamierzam zatknąć na Księżycu flagę przemysłu

and complete the final piece

i ułożyć ostatni element układanki,

that will open the space frontier, in our time, for all of us.

który za naszego życia otworzy kosmos dla nas wszystkich.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)