An entertainment icon on living a life of meaning | Norman Lear

Vertaald door: Dries Van der Smissen Nagekeken door: Marleen Laschet

Eric Hirshberg: So I assume that Norman doesn't need much of an introduction,

Eric Hirschberg: Ik neem aan dat Norman geen inleiding meer behoeft,

but TED's audience is global,

maar ons publiek komt van over de hele wereld.

it's diverse,

so I've been tasked with starting with his bio,

Dus heb ik het op mij genomen om zijn biografie te verzorgen,

which could easily take up the entire 18 minutes.

waarmee ik makkelijk 18 minuten kan vullen.

So instead we're going to do 93 years in 93 seconds or less.

In plaats daarvan gaan we 93 jaar samenvatten in 93 seconden of minder.

(Laughter)

(Gelach)

You were born in New Hampshire.

U bent geboren in New Hampshire.

Norman Lear: New Haven, Connecticut.

Norman Lear: New Haven, Connecticut.

EH: New Haven, Connecticut.

EH: New Haven, Connecticut.

(Laughter)

(Gelach)

NL: There goes seven more seconds.

NL: Dat zijn al zeven seconden minder.

EH: Nailed it.

EH: Heel juist ...

(Laughter)

(Gelach)

U komt uit New Haven, Connecticut.

You were born in New Haven, Connecticut.

Your father was a con man -- I got that right.

Uw vader was een oplichter, heb ik dat juist?

He was taken away to prison when you were nine years old.

Hij zat in de cel toen u negen was.

U hebt als gevechtspiloot gevlogen in 52 missies tijdens WO II.

You flew 52 missions as a fighter pilot in World War II.

You came back to --

Daarna kwam u terug --

NL: Radio operator.

NL: Radio-operator.

EH: You came to LA to break into Hollywood,

EH: Nadien wou u doorbreken in Hollywood, in L.A.

first in publicity, then in TV.

Eerst in de reclame-industrie, dan op tv.

You had no training as a writer, formally,

U hebt geen opleiding als schrijver genoten,

but you hustled your way in.

maar u klom naar de top.

Your breakthrough, your debut,

Uw debuut, uw doorbraak, was de show 'All in the Family'.

was a little show called "All in the Family."

You followed that up with a string of hits

Daarna reeg u de successen aan elkaar, op onnavolgbare wijze.

that to this day is unmatched in Hollywood:

"Sanford and Son," "Maude," "Good Times,"

'Sanford and Son', 'Maud', 'Good Times', 'The Jeffersons', 'One Day at a Time',

"The Jeffersons," "One Day at a Time,"

"Mary Hartman, Mary Hartman,"

'Mary Hartman, Mary Hartman', om slechts enkele te noemen.

to name literally a fraction of them.

Not only are they all commercially --

Het waren niet enkel commerciële...

(Applaus)

(Applause)

Not only are they all commercially successful,

Ze waren allemaal commerciële successen en verlegden de grenzen van onze cultuur

but many of them push our culture forward

by giving the underrepresented members of society

door minderheden voor het eerst een stem te geven in primetime.

their first prime-time voice.

You have seven shows in the top 10 at one time.

Op een bepaald moment staan er zeven van uw shows in de top-tien

At one point,

en bereikt u een publiek van 120 miljoen per week

you aggregate an audience of 120 million people per week

watching your content.

met uw shows.

That's more than the audience for Super Bowl 50,

Dat zijn meer kijkers dan de Super Bowl,

en dat is maar één keer per jaar.

which happens once a year.

NL: Holy shit.

NL: Mijn hemel.

(Laughter)

(Gelach)

(Applause)

(Applaus)

EH: And we're not even to the holy shit part.

EH: En we zijn nog niet eens bij het wow-gedeelte!

(Gelach)

(Laughter)

U belandt op de lijst van Nixons vijanden

You land yourself on Richard Nixon's enemies list --

he had one.

-- die had hij.

That's an applause line, too.

Daar mag je ook voor applaudisseren.

(Applause)

(Applaus)

U kreeg een plaats in de TV Hall of Fame op de eerste dag dat die bestond.

You're inducted into the TV Hall of Fame on the first day that it exists.

Then came the movies.

En toen kwamen de films:

"Fried Green Tomatoes,"

'Fried Green Tomatoes', 'Princess Bride', 'Stand by me', 'This is Spinal Tap'.

"The Princess Bride," "Stand By Me,"

"This Is Spinal Tap."

(Applause)

(Applaus)

Again, just to name a fraction.

Dit zijn er weer slechts enkele.

(Applause)

(Applaus)

Dan begint u met een schone lei

Then you wipe the slate clean,

start a third act as a political activist focusing on protecting the First Amendment

en begint u als politiek activist,

u beschermt het First Amendment en de scheiding tussen kerk en staat.

and the separation of church and state.

U begint 'People of the American Way', u koopt de Onafhankelijkheidsverklaring

You start People For The American Way.

You buy the Declaration of Independence

en geeft ze terug aan het volk.

and give it back to the people.

You stay active in both entertainment and politics

U blijft actief in entertainment en de politiek tot de leeftijd van 93 jaar.

until the ripe old of age of 93,

when you write a book

Dan schrijft u een boek en u maakt een documentaire over uw leven.

and make a documentary about your life story.

En na dat alles, denken ze dat u eindelijk klaar bent voor een TED Talk.

And after all that,

they finally think you're ready for a TED Talk.

(Laughter)

(Gelach)

(Applause)

(Applaus)

NL: I love being here.

NL: Ik vind het leuk om hier te zijn.

And I love you for agreeing to do this.

En ik vind het geweldig dat u mij wou ontvangen.

EH: Thank you for asking. It's my honor.

EH: Dank u dat u hier bent. Het is een eer voor mij.

So here's my first question.

Mijn eerste vraag is de volgende: 'Was uw moeder trots op u?'

Was your mother proud of you?

(Laughter)

(Gelach)

NL: My mother ...

NL: Mijn moeder... Het begint hier al goed ...

what a place to start.

Let me put it this way --

Laat het me zo stellen...

Toen ik terugkwam van de oorlog, toonde ze me de brieven die ik had geschreven.

when I came back from the war,

she showed me the letters that I had written her from overseas,

and they were absolute love letters.

En het waren echte liefdesbrieven.

(Laughter)

Ze...

This really sums up my mother.

Dit geeft een goed beeld van mijn moeder.

They were love letters,

Het waren liefdesbrieven...

as if I had written them to --

Het leek of ik ze geschreven had voor...

they were love letters.

Het waren liefdesbrieven.

A year later I asked my mother if I could have them,

Een jaar later vroeg ik mijn moeder of ik ze terug mocht hebben,

because I'd like to keep them all the years of my life ...

omdat ik ze wou houden voor de rest van mijn leven.

She had thrown them away.

Maar ze had ze al weggegooid.

(Laughter)

(Gelach)

That's my mother.

Zo was mijn moeder.

(Laughter)

(Gelach)

The best way I can sum it up in more recent times is --

Ik kan het niet beter samenvatten dan door te zeggen dat recenter

-- en dit zijn ook meer recente tijden --

this is also more recent times --

a number of years ago,

een aantal jaren geleden,

when they started the Hall of Fame to which you referred.

toen de 'Hall of Fame' begon, waarnaar je verwees...

It was a Sunday morning,

Op een zondagmorgen kreeg ik een telefoontje

when I got a call from the fellow who ran the TV Academy of Arts & Sciences.

van de man die aan het hoofd stond van de 'TV Academy of Arts & Sciences'.

He was calling me to tell me they had met all day yesterday

Hij belde me om te zeggen dat ze de dag ervoor bij elkaar gekomen waren.

and he was confidentially telling me they were going to start a hall of fame

Hij vertrouwde me toe dat ze een 'Hall of Fame' aan het oprichten waren

and these were the inductees.

en hij somde mij de genomineerden op.

I started to say "Richard Nixon,"

Ik wou bijna zeggen 'Richard Nixon', omdat hij...

because Richard Nixon --

EH: I don't think he was on their list.

EH: Hij stond niet op hun lijst, denk ik.

NL: William Paley, who started CBS,

NL: William Paley, de oprichter van CBS,

David Sarnoff, who started NBC,

David Sarnoff, de oprichter van NBC,

Edward R. Murrow,

Edward R. Murrow, de beste buitenlandcorrespondent ooit,

the greatest of the foreign correspondents,

Paddy Chayefsky --

Paddy Chavefsky, volgens mij de beste schrijver die tv ooit heeft voortgebracht.

I think the best writer that ever came out of television --

Milton Berle, Lucille Ball

Milton Berle, Lucille Ball, en mezelf.

and me.

EH: Not bad.

EH: Niet slecht.

NL: I call my mother immediately in Hartford, Connecticut.

NL: Ik bel mijn moeder meteen in Hartford, in Connecticut.

Ik vertel haar dat ze 'n 'Hall of Fame' gingen oprichten, ik geef haar de namen,

"Mom, this is what's happened,

they're starting a hall of fame."

I tell her the list of names and me,

waaronder die van mezelf, waarop ze zei:

and she says,

"Als ze dat echt willen doen, wie ben ik dan om hen te zeggen..."

"Listen, if that's what they want to do, who am I to say?"

(Laughter)

(Gelach)

(Applause)

(Applaus)

That's my Ma.

Dat is mijn moeder.

I think it earns that kind of a laugh

Ik denk dat iedereen aan het lachen is, omdat alle moeders soms wel zo zijn.

because everybody has a piece of that mother.

(Laughter)

(Gelach)

EH: And the sitcom Jewish mother is born, right there.

EH: En op dat moment ontstond de joodse moeder uit uw sitcoms.

So your father also played a large role in your life,

Uw vader speelde ook een grote rol in uw leven,

mostly by his absence.

omdat hij er nooit was.

NL: Yeah.

NL: Tja.

EH: Vertel eens wat er gebeurde toen u negen jaar oud was?

EH: Tell us what happened when you were nine years old.

NL: He was flying to Oklahoma

NL: Hij vloog naar Oklahoma, samen met drie mannen,

with three guys that my mother said,

en m'n moeder zei: "Ik wil niet dat jij je met zo'n mannen inlaat.

"I don't want you to have anything to do with them,

Ik vertrouw die lui niet."

I don't trust those men."

That's when I heard,

Toen hoorde ik, misschien niet voor de eerste keer:

maybe not for the first time,

"Stifle yourself, Jeanette, I'm going."

"Je kunt de pot op, Jeanette, ik ga toch."

And he went.

En weg was hij.

It turns out he was picking up some fake bonds,

Hij moest blijkbaar enkele vervalste obligaties ophalen

which he was flying across the country to sell.

en ze per vliegtuig gaan verkopen over het hele land.

But the fact that he was going to Oklahoma in a plane,

Eenmaal op de luchthaven van Oklahoma aangekomen,

and he was going to bring me back a 10-gallon hat,

zou hij een grote cowboyhoed voor mij meebrengen.

just like Ken Maynard, my favorite cowboy wore.

Net als die van Ken Maynard, mijn favoriete cowboy.

You know, this was a few years after Lindbergh crossed the Atlantic.

Weet je, slechts enkele jaren daarvoor had Lindbergh de oceaan overgestoken.

I mean, it was exotic that my father was going there.

Het was zeer speciaal dat mijn vader zo ver zou reizen.

But when he came back,

Maar zodra hij uit het vliegtuig stapte, werd hij aangehouden.

they arrested him as he got off the plane.

That night newspapers were all over the house,

De kranten lagen die avond verspreid over het hele huis.

my father was with his hat in front of his face,

Mijn vader stond er zo op, met die hoed voor z'n gezicht.

manacled to a detective.

Hij was geboeid aan een politie-inspecteur.

And my mother was selling the furniture, because we were leaving --

Mijn moeder moest de meubelen verkopen, want we moesten daar weg.

she didn't want to stay in that state of shame,

Ze was te beschaamd en wou daar niet blijven wonen,

in Chelsea, Massachusetts.

in Chelsea, Massachusetts.

And selling the furniture --

Toen ze de meubels wou verkopen,

the house was loaded with people.

werd het huis overspoeld met mensen.

And in the middle of all of that,

Te midden van dat alles

some strange horse's ass put his hand on my shoulder and said,

legde een vreemde idioot z'n hand op mijn schouder en zei:

"Well, you're the man of the house now."

"Wel, jij bent de man des huizes nu."

I'm crying, and this asshole says, "You're the man of the house now."

Ik was aan het huilen en die klootzak zei: "Jij bent de man des huizes nu."

And I think that was the moment

Ik denk dat ik op dat moment

I began to understand the foolishness of the human condition.

ben beginnen beseffen hoe idioot het menselijk bestaan toch is.

So ...

En zo...

it took a lot of years to look back at it and feel it was a benefit.

Het heeft jaren geduurd voor ik erop kon terugkijken als een voordeel.

But --

EH: Interessant dat u het 'een voordeel' noemt.

EH: It's interesting you call it a benefit.

NL: Benefit in that it gave me that springboard.

NL: Ja, want het gaf me een voorsprong.

I mean that I could think

Ik bedoel, ik kon evengoed gedacht hebben

how foolish it was to say to this crying nine-year-old boy,

hoe idioot het was om een negenjarige huilende jongen te zeggen

"You're the man of the house now."

dat hij nu de man des huizes is.

And then I was crying, and then he said,

En toen hij me zag huilen, zei hij:

"And men of the house don't cry."

"Echte mannen huilen niet."

And I ...

En ik...

(Laughter)

(Gelach)

So ...

Dus...

I look back, and I think

Als ik erop terugkijk, denk ik

that's when I learned the foolishness of the human condition,

dat dat het moment was waarop ik de onzin van het menselijk bestaan heb ontdekt.

and it's been that gift that I've used.

En dat was een groot geschenk voor mij.

EH: So you have a father who's absent,

EH: U had dus een afwezige vader

you have a mother for whom apparently nothing is good enough.

en een moeder voor wie niets blijkbaar ooit goed genoeg was.

Do you think that starting out as a kid who maybe never felt heard

Denkt u dat het feit dat u zich nooit begrepen gevoeld hebt als kind

started you down a journey

ertoe geleid heeft

that ended with you being an adult

dat u als volwassene

with a weekly audience of 120 million people?

iedere week een publiek had van 120 miljoen mensen?

NL: I love the way you put that question,

NL: Ik vind dat je die vraag mooi geformuleerd hebt.

because I guess I've spent my life wanting --

Ik denk dat ik heel mijn leven geprobeerd heb

if anything, wanting to be heard.

om gehoord te worden.

I think --

Ik geloof...

It's a simple answer, yes,

Eenvoudig gezegd: ja.

that was what sparked --

Dat lag aan de basis.

well, there were other things, too.

Er waren wel nog andere oorzaken.

When my father was away,

Wanneer mijn vader er niet was,

I was fooling with a crystal radio set that we had made together,

speelde ik wat met een radiozender die we zelf in elkaar gestoken hadden.

and I caught a signal that turned out to be Father Coughlin.

En ik ontving plots het signaal van wat broeder Coughlin bleek te zijn.

(Laughter)

(Gelach)

Yeah, somebody laughed.

Daar moest toch iemand lachen.

(Laughter)

(Gelach)

But not funny,

Maar het is geen grap.

this was a horse's --

Die man was een eikel,

another horse's ass --

de zoveelste.

who was very vocal about hating the New Deal

Hij verborg zijn afkeer niet voor de New Deal,

and Roosevelt and Jews.

of Roosevelt en de joden.

The first time I ran into an understanding

Dat was de eerste keer dat ik begreep

that there were people in this world that hated me

dat er op deze wereld mensen waren die me haatten

because I was born to Jewish parents.

omdat ik joodse ouders had.

And that had an enormous effect on my life.

Dat heeft een enorme impact gehad op mijn leven.

EH: So you had a childhood

EH: Tijdens uw kindertijd

with little in the way of strong male role models,

had u dus niet echt veel sterke mannelijke rolmodellen,

except for your grandfather.

behalve dan uw grootvader.

Tell us about him.

Vertel eens wat meer over hem.

NL: Oh, my grandfather.

NL: O, mijn grootvader.

Well here's the way I always talked about that grandfather.

Dit vertel ik altijd als ik het heb over mijn grootvader.

There were parades,

Toen ik klein was, waren er altijd veel parades.

lots of parades when I was a kid.

There were parades on Veteran's Day --

Parades op Veteran's Day.

there wasn't a President's Day.

Er bestond nog geen President's Day,

There was Abraham Lincoln's birthday,

maar wel op Abraham Lincolns verjaardag

George Washington's birthday

en op die van George Washington

and Flag Day ...

en op Flag Day.

And lots of little parades.

En vele kleinere parades.

My grandfather used to take me

Mijn grootvader nam me vroeger mee. Dan stonden we daar, op de straathoek.

and we'd stand on the street corner,

he'd hold my hand,

Hij hield dan mijn hand vast. Ik keek omhoog en zag een traan.

and I'd look up and I'd see a tear running down his eye.

And he meant a great deal to me.

Hij betekende veel voor me.

And he used to write presidents of the United States.

Hij schreef vroeger brieven naar Amerikaanse presidenten

Every letter started,

en iedere brief begon met:

"My dearest, darling Mr. President,"

"Mijn beste, allerliefste president".

and he'd tell him something wonderful about what he did.

En dan schreef hij dat hij iets geweldigs gedaan had.

But when he disagreed with the President, he also wrote,

Maar als hij het niet eens was met de president schreef hij:

"My dearest, darling Mr. President,

"Mijn beste, allerliefste president,

Didn't I tell you last week ...?"

Heb ik vorige week niet gezegd dat...?"

(Laughter)

(Gelach)

And I would run down the stairs every now and then

Af en toe liep ik de trap af om de post te halen.

and pick up the mail.

We were three flights up,

We woonden op de derde verdieping, in York Street 74, New Haven, Connecticut.

74 York Street, New Haven, Connecticut.

And I'd pick up a little white envelope reading, "Shya C. called at this address."

Ik raapte een wit envelopje op, waarop stond: "Shya C. heeft hier aangebeld."

And that's the story I have told about my grandfather --

En dat is het verhaal dat ik vaak vertel over mijn grootvader.

EH: They wrote him back on the envelopes --

EH: Ze antwoordden hem op de envelop zelf.

NL: They wrote back.

NL: Inderdaad.

But I have shown them myself,

Maar ik heb een montage van mezelf,

going way back to Phil Donahue and others before him,

die helemaal teruggaat tot de tijd van Phil Donahue en zijn voorgangers.

literally dozens of interviews in which I told that story.

En dat was het verhaal zoals ik het verteld heb in tientallen interviews.

This will be the second time I have said the whole story was a lie.

Dit is nog maar de tweede keer dat ik toegeef dat het allemaal gelogen is.

The truth was my grandfather took me to parades,

De waarheid is -- mijn grootvader nam me vaak mee naar parades.

we had lots of those.

En zo waren er vele.

The truth is a tear came down his eye.

En er rolde ook een traan van zijn wang.

The truth is he would write an occasional letter,

Hij schreef wel af en toe een brief

en ik raapte die kleine envelopjes op.

and I did pick up those little envelopes.

But "My dearest darling Mr. President,"

Maar "Mijn beste, allerliefste president --

all the rest of it,

en al de rest --

is a story I borrowed from a good friend

komt uit een verhaal dat ik geleend heb van een goede vriend.

whose grandfather was that grandfather who wrote those letters.

Het was zijn grootvader die deze brieven schreef.

And, I mean, I stole Arthur Marshall's grandfather

Eigenlijk heb ik de grootvader van Arthur Marshall gestolen

and made him my own.

en hem mij toegeëigend.

Always.

Altijd al.

Toen ik mijn memoires begon te schrijven,

When I started to write my memoir --

"Even this --"

'Even This --'

Wat zeg je daarvan?

How about that?

'Even This I Get to Experience'.

"Even This I Get to Experience."

When I started to write the memoir

Toen ik mijn memoires begon te schrijven en erover begon na te denken, dan...

and I started to think about it,

and then I --

I --

Dan...

I did a reasonable amount of crying,

Ik heb best wel wat gehuild toen.

and I realized how much I needed the father.

Toen pas realiseerde ik me hoezeer ik een vader nodig had.

So much so that I appropriated Arthur Marshall's grandfather.

Zelfs zozeer dat ik mij de grootvader van Arthur Marshall toe-eigende.

So much so, the word "father" --

Zelfs zozeer dat het woord 'vader' --

I have six kids by the way.

Ik heb zes kinderen, trouwens --

My favorite role in life.

Mijn favoriete rol in het leven.

It and husband to my wife Lyn.

Dat, en echtgenoot zijn van mijn vrouw Lyn.

But I stole the man's identity because I needed the father.

Maar ik stal zijn identiteit omdat ik een vader nodig had.

Now I've gone through a whole lot of shit

Ik heb best wel wat miserie meegemaakt

and come out on the other side,

en heb het altijd overleefd.

and I forgive my father --

Ik vergeef het mijn vader.

the best thing I --

Het beste dat ik kan --

the worst thing I --

Het ergste dat ik kan --

The word I'd like to use about him and think about him is --

Als ik aan hem denk, over hem praat, gebruik ik graag het woord --

he was a rascal.

Hij was een deugniet.

The fact that he lied and stole and cheated

Hij loog, bedroog en stal, en moest uiteindelijk ook naar de gevangenis.

and went to prison ...

I submerge that in the word "rascal."

Dat verdring ik met het woord 'deugniet'.

EH: Well there's a saying that amateurs borrow and professionals steal.

EH: Er bestaat een gezegde: 'amateurs lenen, professionals stelen'.

NL: I'm a pro.

NL: Ik ben een expert.

EH: You're a pro.

EH: U bent een expert.

(Laughter)

(Gelach)

And that quote is widely attributed to John Lennon,

Dat citaat wordt vaak toegeschreven aan John Lennon,

but it turns out he stole it from T.S. Eliot.

maar die heeft het gestolen van T.S. Elliot.

So you're in good company.

U bent dus in goed gezelschap.

(Laughter)

(Gelach)

EH: I want to talk about your work.

EH: Ik wou het even hebben over uw werk.

Obviously the impact of your work has been written about

Er is al veel geschreven over de impact van uw werk.

and I'm sure you've heard about it all your life:

U hebt het ongetwijfeld al gehoord:

wat het betekent voor de mensen en hun cultuur.

what it meant to people,

what it meant to our culture,

U kreeg daarjuist een enorm applaus, enkel al door uw series op te sommen.

you heard the applause when I just named the names of the shows,

De helft van het publiek hier is grootgebracht met uw werk.

you raised half the people in the room through your work.

But have there ever been any stories about the impact of your work

Bent u ooit verrast geweest door de impact die uw werk gehad heeft?

that surprised you?

NL: Oh, god --

NL: O god.

surprised me and delighted me from head to toe.

Ik ben verrast geweest en ontroerd van kop tot teen.

There was "An Evening with Norman Lear" within the last year

In het laatste jaar van mijn carrière was er 'An Evening with Norman Lear',

that a group of hip-hop impresarios,

een programma gemaakt door enkele hiphop-impressario's,

performers and the Academy put together.

artiesten en de Academy.

The subtext of "An Evening with ..."

Het idee daarachter was: "Wat hebben een 92-jarige jood

was: What do a 92-year-old Jew --

then 92 --

-- toen 92 jaar --

en de wereld van hiphop gemeen?"

and the world of hip-hop have in common?

Russell Simmons was among seven on the stage.

Op het podium stonden Russell Simons en zes andere artiesten.

And when he talked about the shows,

Toen hij over mijn shows begon,

he wasn't talking about the Hollywood,

had hij het niet over mijn Hollywoodproducties:

George Jefferson in "The Jeffersons,"

George Jefferson in 'The Jeffersons', of welke show op nummer vijf stond.

or the show that was a number five show.

He was talking about a simple thing that made a big --

Hij wou het hebben over een programma dat een diepe --

EH: Impact had op hem?

EH: Impact on him?

NL: An impact on him --

NL: Een impact -- Ik wou het woord 'verandering' niet gebruiken.

I was hesitating over the word, "change."

It's hard for me to imagine,

Ik kan het maar moeilijk geloven dat ik iemands leven zou kunnen veranderen.

you know, changing somebody's life,

but that's the way he put it.

Maar zo zei hij dat.

He saw George Jefferson write a check on "The Jeffersons,"

Hij zag George Jefferson een cheque uitschrijven in 'The Jeffersons'.

and he never knew that a black man could write a check.

Hij wist niet dat ook zwarten een cheque konden uitschrijven.

And he says it just impacted his life so --

Volgens hem heeft dat zo'n grote impact gehad op zijn leven.

it changed his life.

Het veranderde zijn leven.

And when I hear things like that --

Als ik zoiets hoor

little things --

-- kleine dingen --

because I know that there isn't anybody in this audience

dan weet ik dat er niemand in dit publiek aanwezig is

that wasn't likely responsible today for some little thing they did for somebody,

die niet eens een kleine daad voor iemand gedaan heeft.

whether it's as little as a smile or an unexpected "Hello,"

Al is het maar iets kleins, een glimlach, of een onverwachte 'Hallo'.

that's how little this thing was.

Het was één van die kleine dingen.

It could have been the dresser of the set

Misschien was het de decormeester die die cheque daar had gelegd

who put the checkbook on the thing,

and George had nothing to do while he was speaking, so he wrote it,

en had George er niets mee te maken. Hij schreef gewoon de cheque uit.

I don't know.

Weet ik veel.

But --

Maar --

EH: So in addition to the long list I shared in the beginning,

EH: Ik zou dus aan mijn lijst moeten toevoegen dat u hiphop heeft uitgevonden?

I should have also mentioned that you invented hip-hop.

(Gelach)

(Laughter)

NL: Well ...

NL: Welja.

EH: I want to talk about --

EH: Ik wil het hebben over...

NL: Well, then do it.

NL: Wel, doe het dan.

(Laughter)

(Gelach)

EH: You've lead a life of accomplishment,

EH: U hebt veel verwezenlijkt in uw leven, maar altijd betekenisvol.

but you've also built a life of meaning.

And all of us strive to do both of those things --

We streven er allemaal naar om beide dingen te doen,

not all of us manage to.

maar we slagen daar niet altijd in.

But even those of us who do manage to accomplish both of those,

Maar zelfs als we erin slagen om ze allebei te verwezenlijken,

very rarely do we figure out how to do them together.

dan nog lukt dat bijna nooit om ze allebei tegelijkertijd te doen.

You managed to push culture forward through your art

U bent erin geslaagd om de cultuur een boost te geven, door uw kunst,

while also achieving world-beating commercial success.

en ondertussen wereldwijd commercieel succes te boeken.

How did you do both?

Hoe bent u daarin geslaagd?

NL: Here's where my mind goes when I hear that recitation of all I accomplished.

NL: Ik denk het volgende, als ik hoor wat ik allemaal verwezenlijkt heb.

This planet is one of a billion,

Er zijn miljarden planeten net als de onze, zeggen ze.

they tell us,

in a universe of which there are billions --

En er zijn miljarden sterrenstelsels zoals die van ons.

billions of universes,

Miljarden sterrenstelsels met miljarden planeten.

billions of planets ...

which we're trying to save

En we moeten proberen om deze planeet te redden.

and it requires saving.

But ...

Maar...

anything I may have accomplished is --

Al wat ik verwezenlijkt heb...

my sister once asked me what she does about something

Mijn zus heeft me ooit gevraagd wat ze moest doen met een kwestie

that was going on in Newington, Connecticut.

in Newington, in Connecticut, en ik zei:

And I said, "Write your alderman or your mayor or something."

"Schrijf een brief naar je wethouder of je burgemeester."

She said, "Well I'm not Norman Lear, I'm Claire Lear."

Ze antwoordde: "Ik ben Norman Lear niet, ik ben maar Claire Lear."

And that was the first time I said what I'm saying,

Dat was de eerste keer dat ik zei wat ik nu ga zeggen.

I said, "Claire. With everything you think about what I may have done

Ik zei: "Claire, al wat je denkt dat ik gedaan heb en al wat jij gedaan hebt

and everything you've done," --

-- ze kwam nooit buiten Newington --

she never left Newington --

"can you get your fingers close enough

"kan je dan tussen je vingers meten

when you consider the size of the planet and so forth,

-- rekening houdend met de grootte van de planeet, enzovoort --

to measure anything I may have done to anything you may have done?"

om het verschil te meten tussen wat ik gedaan heb en wat jij gedaan hebt?

So ...

En dus...

I am convinced we're all responsible

Ik ben ervan overtuigd dat we allemaal verantwoordelijk zijn

for doing as much as I may have accomplished.

voor wat we verwezenlijken in ons leven.

And I understand what you're saying --

Ik begrijp wat je bedoelt.

EH: U omzeilt vakkundig de vraag.

EH: It's an articulate deflection --

NL: But you have to really buy into the size and scope

NL: Je moet echt rekening houden met de grootte en de omvang

of the creator's enterprise, here.

van het opzet van de Schepper, vind ik.

EH: But here on this planet you have really mattered.

EH: Maar op onze planeet heeft u echt een verschil gemaakt.

NL: I'm a son of a gun.

Wie ben ik?

(Laughter)

(Gelach)

EH: So I have one more question for you.

Ik heb nog één vraag voor u:

How old do you feel?

"Hoe oud voelt u zich?"

NL: I am the peer of whoever I'm talking to.

Ik voel me even oud als de persoon waarmee ik praat.

EH: Well, I feel 93.

Ik voel me 93 jaar oud.

(Applause)

(Gelach)

NL: We out of here?

Zijn we weg nu?

EH: Well, I feel 93 years old,

Ik voel me 93 jaar oud, maar ik hoop dat ik me ooit zo jong mag voelen

but I hope to one day feel as young as the person I'm sitting across from.

als de persoon die tegenover mij zit.

Ladies and gentlemen,

Dames en heren, de onvergelijkelijke Norman Lear.

the incomparable Norman Lear.

(Applause)

(Applaus)

NL: Thank you.

(Applause)