What we miss when we focus on the average | Am I Normal? with Mona Chalabi

Transcriber:

When we think about data, we usually think about averages.

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

ဒေတာအကြောင်း စဉ်းစားတဲ့အခါ အမြဲလို ပျမ်းမျှတွေကို စဉ်းစားကြတယ်။

Average height, average salary,

ပျမ်းမျှအမြင့်၊ ပျမ်းမျှလစာ၊ဗီဒီယို

average number of hours spent on video calls.

ခေါ်ဆိုမှုမှာ ကုန်တဲ့ ပျမ်းမျှ နာရီ အရေအတွက်။

It’s tempting to focus on these neat little summaries of our world.

ကမ္ဘာရဲ့ ဒီသေသပ်တဲ့ အတိုချုပ်လေးတွေကို အာရုံစိုက်ချင်စိတ်ပေါက်သွားကြတယ်။

But the world is a lot messier than these averages can make it out to be.

ဒါပေမဲ့ ကမ္ဘာက ဒီကိန်းဂဏန်းတွေက ပြောနိုင်တာထက် အများကြီး ပိုရှုပ်ပွတာပါ။

So instead, I look for the outliers.

ဒီတော့ ဒီအစား ခြားနားနေတာတွေကို ရှာဖွေပါ။

They can offer a better reflection of this chaos we call life.

ဒါတွေက ဘဝဆိုတဲ့ ဖရိုဖရဲဖြစ်မှုရဲ့ ပိုကောင်းတဲ့ ပုံရိပ်ကို ပေးနိုင်တယ်။

And they can offer a different perspective

ကိုယ် နားလည်တယ်လို့ ထင်တာတွေပေါ်မှာ

on the things that we think we understand.

ခြားနားတဲ့ ရှုထောင့်တစ်ခုကို ပေးနိုင်တယ်။

[Am I Normal? with Mona Chalabi]

[Am I Normal? with Mona Chalabi]

Take, for instance, the stats around teens and cigarettes.

ဆယ်ကျော်သက်တွေနဲ့ စီးကရက်တွေရဲ့ စာရင်းကို နမူနာကြည့်ပါ။

According to the CDC, between 1997 and 2019,

CDC အရ ၁၉၉ရ နဲ့ ၂၀၁၉ ကြားမှာ

the percentage of American high school students who smoked plummeted

ဆေးလိပ်သောက်သူ အမေရိကန် အထက်တန်းကျောင်းသား ရာခိုင်နှုန်းက ၃၆ ကနေ

from 36 to just six percent.

၆ ရာခိုင်နှုန်းအထိ ထိုးကျသွားခဲ့တယ်။

That seems like a pretty big win,

ဒါက အောင်ပွဲကြီး တစ်ခုလို ထင်ရပေမဲ့

but when you break apart the data and look at the outliers,

ဒေတာတွေကို ပိုင်းခြားပြီး ခြားနားနေတာတွေကို ကြည့်တဲ့အခါ

it is a totally different picture.

လုံးဝ ခြားနားတဲ့ ပုံရိပ်တစ်ခုပါ။

Among American Indian and native Alaskan students,

အမေရိကန်အင်ဒီးယန်းတွေနဲ့ အလက်စကန်တွေကြားက

cigarette usage is much higher than that six percent average.

စီးကရက် သုံးစွဲမှုက ပျမ်းမျှ ၆ %ထက် အများကြီး ပိုမြင့်တယ်။

It comes in at a sizable 21 percent.

ဒါက အတော်ကြီးတဲ့ ၂၁ ရာခိုင်နှုန်း တစ်ခုမှာ ဖြစ်နေတယ်။

All other racial and ethnic groups were in the single digits.

အခြားလူမျိုးနဲ့ လူမျိုးစု အုပ်စုအားလုံးက တစ်ခုတည်း ကိန်းတွေပါ၊

So what first seemed like this great success story

ဒီတော့ ကြီးမားတဲ့ အောင်မြင်မှု ဇာတ်လမ်းလို ပထမ ထင်ရတာက

is actually an indicator of how much work we need to do

တကယ်တော့ ပထုတ်ခံရတဲ့ လူစုအများစုထဲက တချို့ဆီရောက်ဖို့

to reach some of the most marginalized communities.

ဘယ်လောက် လုပ်ဖို့လိုတာရဲ့ ညွှန်မှတ်တစ်ခုပါ။

In general, when we present data as a scatterplot,

ယေဘုယျအနေနဲ့ ဒေတာကို အစက်ဂရပ်တစ်ခု အဖြစ် တင်ပြတဲ့အခါ

the average would usually look like this.

ပျမ်းမျှဟာ အမြဲလို ဒီလိုပုံဖြစ်မယ်။

And where there are outliers,

ခြားနားနေတာတွေ ရှိတဲ့နေရာမှာ

the typical approach is to undervalue them,

လုပ်နေကျ နည်းလမ်းက ပျမ်းမျှကနေ သွေဖည်မှုတစ်ခုအဖြစ်

to see them as a deviation from the average

(သို့) လူ့အဖွဲ့အစည်းက ပုံမှန်လို့ ထင်တာကနေ

or from what society thinks is normal.

မြင်ဖို့ ဒါတွေကို တန်ဖိုးချတာပါ။

But I like to call these outliers “lost birds.”

ဒါတွေကို “ပျောက်နေတဲ့ ငှက်တွေ“လို့ ကျွန်မ ခေါ်ချင်တယ်။

It's a nickname I use for something or someone who has gone astray.

ပျောက်ဆုံးသွားတဲ့ တစ်ခုခု(သို့)တစ်ယောက် ယောက်အတွက် ကျွန်မ သုံးတဲ့ ချစ်စနိုးအမည်ပါ။

If you look hard enough,

သင် အားစိုက်ကြည့်ရင်

you'll find that these lost birds pop up everywhere.

ပျောက်နေတဲ့ ငှက်တွေ နေရာတိုင်းမှာ ပေါ်နေတာကို တွေ့ရမှာပါ။

Like my mom, for example.

ဥပမာ ကျွန်မရဲ့အမေလိုပေါ့၊။

She doesn't like being on camera, so this puppet will have to do.

အမေက ကင်မရာမှာ ပါတာကို မကြိုက်တော့ ဒီရုပ်သေးက ပါဖို့လိုမှာပေါ့။

She's a soft spoken, hijabi woman who isn't much bigger than this puppet.

အမေက ဒီအရုပ်ထက် အများကြီး ပိုမကြီးတဲ့ အပြောချိုတဲ့ hijabi အမျိုးသမီးပါ။

Because of that, it's easy for some people to underestimate her.

ဒါကြောင့်ပဲ လူတချို့က သူ့ကို လျှော့တွက်လွယ်ကြတယ်။

But don't let those first impressions fool you.

ဒါပေမဲ့ ပထမဆုံး အမြင်တွေက အရူးလုပ်တာမခံနဲ့။

“In my generation,

" ကျွန်မရဲ့ မျိုးဆက်မှာ

we used to listen and accept what they tell us.

သူတို့ ပြောပြတာကို နားထောင်၊လက်ခံခဲ့ဖူးတယ်။

'Do what you're told.'

“ပြောတာကို လုပ်။”

But when I got older,

ဒါပေမဲ့ အသက်ကြီးလာတော့

I just changed and I started to argue my point and get what I want."

ပြောင်းလဲပြီး ကိုယ့်တင်ပြချက်ကို ငြင်းခုံပြီး လိုချင်တာကို ရယူတယ်။”

My mom's a retired doctor, an avid ugly-dress maker,

အမေက အငြိမ်းစား ဆရာဝန်၊ စိတ်ထက်သန်တဲ့ ပုံဆိုးဆိုး အဝတ်ချုပ်သူ၊

a mother of two and a grandmother of none.

ကလေးနှစ်ယောက်မိခင်၊ မြေးမရှိတဲ့ အဖွားပါ။

Though she spends a fair amount of time trying to speak that into existence,

ဖြစ်တည်မှုထဲမှာ ဒါကိုပြောဖို့ကြိုးစားရင်း အချိန် အတော်အသင့် ကုန်ဆုံးတာကနေ

"I think for every mother, for her daughter, she wants a grandchild."

“မိခင်တိုင်းအတွက်၊ ကျွန်မ တွေးတယ်၊သူ့သမီး အတွက် သူက မြေးတစ်ယောက် လိုချင်တာလေ။”

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

"Sorry, Mona."

“စိတ်မကောင်းဘူး Mona ။”

Moving on.

ရှေ့ဆက်ရင်းပေါ့။

My mom is also a lost bird.

အမေလည်း ပျောက်နေတဲ့ ငှက်တစ်ကောင်ပါ။

"Me?"

“ငါလား”

She has, statistically speaking, gone astray.

စာရင်းဇယားအရ ပြောရရင် သူက ပျောက်ဆုံးသွားပြီ။

"Yeah, but it was a good deviation."

“ဟုတ်တယ်၊ ဒါပေမဲ့ ကောင်းတဲ့ သွေဖည်မှုတစ်ခုလေ။”

Back in the late '70s,

၇၀ နှောင်းပိုင်းမှာ

my mom left Iraq and moved to the UK

သူ့ရဲ့ ဆေးပညာ သင်တန်းနဲ့ အလုပ်ကို

to further her medical training and practice.

တိုးမြှင့်ဖို့ အီရတ်ကနေ UK ကို ပြောင်းခဲ့တယ်။

She's among the four percent of people born in Iraq who now live abroad.

အမေဟာ အခု နိုင်ငံခြားမှာနေတဲ့ အီရတ်ဖွားတွေရဲ့ ၄ ရာခိုင်နှုန်းထဲကပါ။

By the early 2000s,

၂၀၀၀ နှစ်လွန်တွေ အရောက်မှာ

just three percent of UK doctors with her experience

သူ့အတွေ့အကြုံနဲ့ဆို UK ဆရာဝန်တွေရဲ့ ၃ ရာခိုင်းနှုန်းပဲ

were non-white and practicing in her speciality.

သူ့အထူးပြုမှာ လူဖြူမဟုတ်ဘဲ လုပ်ကိုင်နေကြတယ်။

My mom is a lost bird because she is an outlier.

အမေက ပျောက်နေတဲ့ ငှက်ဖြစ်တာက ခြားနားနေသူဖြစ်လို့ပါ။

She's one of the rare few to leave her home country

မွေးရပ်မြေကနေထွက်တဲ့ ရှားပါးတဲ့ တစ်ယောက်ပြီးပြီး

and even rarer still among her medical peers.

ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ အဆင့်တူတွေထဲမှာ ပိုတောင် ရှားနေတုန်းပါ။

We all think that the people that we love are special,

ကိုယ်ချစ်တဲ့ လူတွေက ထူးခြားတယ်လို့ အားလုံး ထင်ကြပြီး

and there is some truth to that.

ဒါအတွက် အမှန်တရားတစ်ခုရှိတယ်။

But it’s worth considering the ways that we are all lost birds.

ဒါပေမဲ့ အားလုံးဟာ ပျောက်နေတဲ့ ငှက်တွေဆိုတာကို စဉ်းစားထိုက်တယ်။

Because when we focus on the average and we ignore the outliers,

ပျမ်းမျှကို စူးစိုက်ပြီး ခြားနားနေတာတွေကို လျစ်လျူရှုတဲ့အခါ

we lose all of the richness and insights that those stories provide.

အဖြစ်တွေကိုပံ့ပိုးတဲ့ ကြွယ်ဝမှုနဲ့ ထိုးထွင်းအမြင်တွေ ဆုံးရှုံးလို့ပါ။

But when we dig into the deviations, we get to see the bigger picture.

ဒါပေမဲ့ ဒီသွေဖည်မှုတွေမှာ စူးစမ်းတဲ့အခါ ပိုကြီးတဲ့ ပုံရိပ်တစ်ခုကို မြင်ခွင့်ရတယ်။

One from a bird's-eye view.

အပေါ်စီးက မြင်ကွင်းတစ်ခုပါ။