What we miss when we focus on the average | Am I Normal? with Mona Chalabi

Transcriber:

When we think about data, we usually think about averages.

Translator: Khauv My Tran Reviewer: An Pham

Khi nói về dữ liệu, ta nghĩ về

con số trung bình.

Average height, average salary,

Chiều cao và mức lương trung bình,

average number of hours spent on video calls.

số giờ trung bình để gọi video.

It’s tempting to focus on these neat little summaries of our world.

Ta dễ chú ý những thông tin

tóm tắt ngắn gọn về thế giới này.

But the world is a lot messier than these averages can make it out to be.

Nhưng thế giới phức tạp hơn

điều con số trung bình thể hiện.

So instead, I look for the outliers.

Thay vào đó hãy nghĩ về các điểm dị biệt

They can offer a better reflection of this chaos we call life.

Chúng phản ánh tốt hơn sự hỗn độn

mà ta gọi là cuộc sống.

And they can offer a different perspective

và cho thấy một góc nhìn khác

on the things that we think we understand.

về những điều chúng ta nghĩ mình hiểu.

[Am I Normal? with Mona Chalabi]

[Tôi bình thường chứ? với Mona Chalabi]

Take, for instance, the stats around teens and cigarettes.

Lấy ví dụ về thanh niên hút thuốc lá.

According to the CDC, between 1997 and 2019,

Theo CDC, giữa năm 1997 và 2019,

the percentage of American high school students who smoked plummeted

số học sinh Mỹ cấp 3 hút thuốc giảm nhiều

from 36 to just six percent.

từ 36% xuống 6%.

That seems like a pretty big win,

Đây có thể xem là một thắng lợi lớn,

but when you break apart the data and look at the outliers,

nhưng khi nhìn vào điểm dị biệt,

it is a totally different picture.

lại cho thấy bức tranh khác.

Among American Indian and native Alaskan students,

Ở học sinh Mỹ - Ấn và Alaskan bản xứ,

cigarette usage is much higher than that six percent average.

tỉ lệ hút thuốc lá cao hơn mức 6% nhiều.

It comes in at a sizable 21 percent.

Con số tăng lên mức đáng chú ý là 21%.

All other racial and ethnic groups were in the single digits.

Tỉ lệ này ở nhóm học sinh khác

lại ít hơn 9%.

So what first seemed like this great success story

Con số ban đầu có vẻ như là thành công lớn

is actually an indicator of how much work we need to do

lại cho thấy ta cần làm nhiều hơn nữa

to reach some of the most marginalized communities.

để tiếp cận những cộng đồng yếu thế nhất.

In general, when we present data as a scatterplot,

Khi thể hiện dữ liệu theo biểu đồ phân tán

the average would usually look like this.

,con số trung bình sẽ trông như sau.

And where there are outliers,

Và khi có điểm dị biệt,

the typical approach is to undervalue them,

ta thường đánh giá thấp chúng,

to see them as a deviation from the average

xem chúng là sai lệch so với trung bình

or from what society thinks is normal.

so với những gì xã hội cho là bình thường.

But I like to call these outliers “lost birds.”

Tôi thích gọi điểm dị biệt này là

“chú chim lạc lối”

It's a nickname I use for something or someone who has gone astray.

Tôi dùng nó để gọi những người và thứ

đang đi chệch hướng thông thường.

If you look hard enough,

Nếu bạn chú ý quan sát,

you'll find that these lost birds pop up everywhere.

bạn sẽ thấy chú chim này có mặt ở mọi nơi.

Like my mom, for example.

Mẹ tôi chẳng hạn.

She doesn't like being on camera, so this puppet will have to do.

Bà ghét xuất hiện trước ống kính

nên dùng con rối này thay mình.

She's a soft spoken, hijabi woman who isn't much bigger than this puppet.

Với khăn trùm đầu và giọng nhỏ nhẹ,

bà không lớn hơn con rối là mấy.

Because of that, it's easy for some people to underestimate her.

Vì vậy, một số người dễ đánh giá thấp bà.

But don't let those first impressions fool you.

Nhưng đừng để điều này đánh lừa bạn.

“In my generation,

“Ở thế hệ của mẹ,

we used to listen and accept what they tell us.

mọi người thường nghe và chấp nhận

những gì người khác nói.

'Do what you're told.'

Làm những gì mà họ yêu cầu.

But when I got older,

Nhưng khi mẹ lớn hơn, mẹ bắt đầu

I just changed and I started to argue my point and get what I want."

nói lên quan điểm và làm điều mình muốn.

My mom's a retired doctor, an avid ugly-dress maker,

Mẹ tôi là bác sĩ về hưu

và là thợ may váy rất xấu.

a mother of two and a grandmother of none.

Bà có hai đứa con và vẫn chưa có cháu

Though she spends a fair amount of time trying to speak that into existence,

dù rằng bà thường hay càu nhàu về việc đó,

"I think for every mother, for her daughter, she wants a grandchild."

“Mẹ nghĩ bất kỳ người mẹ có con gái nào

cũng đều muốn có cháu cả.”

(Laughter)

(Tiếng cười)

"Sorry, Mona."

“Xin lỗi, Mona.”

Moving on.

Chúng ta tiếp tục nào.

My mom is also a lost bird.

Mẹ cũng là chú chim lạc lối.

"Me?"

“Mẹ á?”

She has, statistically speaking, gone astray.

Nói theo thống kê, bà ấy đã đi lệch hướng.

"Yeah, but it was a good deviation."

“Ừ, nhưng đó là sự chệch hướng đúng đắn.”

Back in the late '70s,

Ở những năm 70,

my mom left Iraq and moved to the UK

mẹ tôi đã rời I-rắc đến Anh

to further her medical training and practice.

để tiếp tục học và tập huấn y khoa.

She's among the four percent of people born in Iraq who now live abroad.

Bà thuộc 4% người sinh ra ở I-rắc

hiện tại sinh sống ở nước ngoài.

By the early 2000s,

Vào những năm 2000,

just three percent of UK doctors with her experience

chỉ 3% bác sĩ Anh

không phải người da trắng

were non-white and practicing in her speciality.

thực hành chuyên môn như mẹ

có được kinh nghiệm như bà.

My mom is a lost bird because she is an outlier.

Mẹ tôi là chú chim lạc lối

vì bà là một sự khác biệt.

She's one of the rare few to leave her home country

Bà là số ít người ở I-rắc

và thuộc số hiếm hoi

and even rarer still among her medical peers.

trong đồng nghiệp cùng lứa

rời khỏi quê hương.

We all think that the people that we love are special,

Cũng đúng khi nghĩ rằng

and there is some truth to that.

người ta yêu quý là đặc biệt.

But it’s worth considering the ways that we are all lost birds.

Cũng rất quý giá khi nhìn nhận

mình đều là chú chim lạc lối.

Because when we focus on the average and we ignore the outliers,

Khi chú ý vào con số trung bình

và bỏ qua các điểm dị biệt,

we lose all of the richness and insights that those stories provide.

ta đánh mất sự phong phú và sâu sắc

những câu chuyện ấy mang lại.

But when we dig into the deviations, we get to see the bigger picture.

Khi đào sâu vào những khác biệt,

chúng ta sẽ thấy bức tranh rộng lớn hơn

One from a bird's-eye view.

từ góc nhìn của một chú chim.