3 questions to ask yourself about US citizenship | Jose Antonio Vargas

Translator: Nwe Nwe Aung Reviewer: Sanntint Tint

Four years after arriving in the United States,

USကိုရောက်ပြီးလေးနှစ်ကြာတော့

like any typical 16-year-old,

တခြား၁၆နှစ်အရွယ်တွေလို

I went to get my driver's permit.

ကားမောင်းလိုင်စင်လျှောက်ဖို့သွားခဲ့တယ်။

After I showed the clerk my immigration papers, my green card,

စာရေးကို "လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးစာရွက်စာတမ်း၊ green card" ကိုပြတော့

she told me it was fake.

"ဒါကအတု"လို့ပြောတယ်။

"Don't come back here again," she said.

"ဒီကိုနောက်ထပ်မလာခဲ့နဲ့" လို့လည်း ပြောသေးတယ်။

That's how I found out I was in America illegally.

ကျွန်တော် "အမေရိကမှာတရားမဝင်နေထိုင်ခဲ့တယ်" ဆိုတာသိရှိလိုက်ရတာပါ။

And I'm still here illegally.

အခုလည်း တရားမဝင် ဒီမှာရှိနေတုန်းပါ။

I'm a journalist and filmmaker.

သတင်းစာဆရာ၊ ရုပ်ရှင်ရိုက်ကူးသူ

I live in stories.

ကျွန်တော်ကဇာတ်လမ်းတွေမှာမွေ့လျော်သူပါ။

And what I've learned

ကျွန်တော် သိလိုက်ရတာက

that what most people don't understand about immigration

လူဝင်မှုနဲ့ပတ်သတ်ပြီး လူအများစုနားမလည်နိုင်တာက

is what they don't understand about themselves:

သူတို့ကိုယ်တိုင် အကြောင်းကို သူတို့ နားမလည်ကြဘူးဆိုတာပါ။

their families' old migration stories and the processes they had to go through

သူတို့မိသားစု ပြောင်းရွေ့ခဲ့တဲ့ ဖြစ်စဉ်ဟောင်းတွေနဲ့ green cardတွေ၊

before green cards and walls even existed,

တံတိုင်းတွေ မပေါ်ခင်က ဖြတ်သန်းလာရပုံ၊

or what shaped their understanding of citizenship itself.

နိုင်ငံသားဖြစ်မှုအပေါ် သူတို​့ နားလည်ခြင်းက ပုံသွင်းလိုက်တာကိုပါ။

I was born in the Philippines.

ကျွန်တော်ကဖိလစ်ပိုင်မှာမွေးခဲ့တယ်။

When I was 12, my mother sent me to live with her parents,

၁၂နှစ်သားအရွယ်မှာ အမေက "သူမရဲ့မိဘ၊ ကျွန်တော့်ရဲ့အဘိုးအဘွား"

my grandparents,

"tagalogလို loloနဲ့ lola"

or, as we say in Tagalog, lolo and lola.

သူတို့နဲ့နေဖို့ ကျွန်တော့်ကို USပို့တယ်။

Lolo's name was Teofilo.

အဘိုး ရဲ့နာမည်က Teofilo တဲ့

When he legally emigrated to America and became a naturalized citizen,

သူအမေရိကမှာ" တရားဝင်အခြေချပြီး နိုင်ငံသားအဖြစ်ခံယူလိုက်တဲ့အချိန်မှာ"

he changed his name from Teofilo to Ted,

"Cheers ဆိုတဲ့ TVအစီအစဉ်က Ted Danson" ကို သဘောကျပြီး

after Ted Danson from the TV show "Cheers."

Teofilo ကနေTed လို့ နာမည်ပြောင်းလိုက်တယ်။

Can't get any more American than that.

ဒီထက်ပိုပြီး အမေရိကန်မဆန်နိုင်တော့ဘူး။

Lolo's favorite song was Frank Sinatra's "My Way,"

Lolo ရဲ့ အကြိုက်ဆုံးသီချင်းက Frank Sinatraရဲ့ "My Way" ဖြစ်ပြီး

and when it came to figuring out how to get his only grandson, me,

"တစ်ဦးတည်းသောမြေးဖြစ်တဲ့ ကျွန်တော့်ကို အမေရိကကို ဘယ်လိုခေါ်ရမလဲ အဖြေရှာတဲ့အခါ"

to America,

သူ့နည်းသူ့ဟန်နဲ့လုပ်ဖို့

he decided to do it his way.

ဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်။

According to Lolo, there was no easy and simple way to get me here,

Lolo ပြောပုံအရ "ကျွန်တော်ဒီရောက်ဖို့ လွယ်ကူရိုးရှင်းတဲ့နည်း"မရှိဘူး။

so Lolo saved up 4,500 dollars --

ဒါကြောင့်"Lolo လို တစ်နာရီ၈ဒေါ်လာပဲရတဲ့ လုံခြုံရေးအစောင့်တစ်ယောက်"အတွက်

that's a lot of money for a security guard

"အတော်များတဲ့ငွေပမာဏဖြစ်တဲ့ဒေါ်လာ၄၅၀၀"ကို

who made no more than eight dollars an hour --

green cardအတုလုပ်ဖို့နဲ့

to pay for the fake green card

"ကျွန်တော့်ကို US ခေါ်လာပေးမယ့်

and for a smuggler to bring me to the US.

မှောင်ခိုသမား"ကိုပေးဖို့ ပိုက်ဆံစုနိုင်ခဲ့တယ်။

So that's how I got here.

အဲဒီလိုနဲ့ ဒီကိုရောက်လာတယ်။

I can't tell you how many times people tell me that their ancestors

လူတွေက သူတိုဘိုးဘေးဘီဘင်တွေဟာ"အမေရိကကို မှန်ကန်တဲ့နည်းလမ်းနဲ့လာတာ"လို့

came to America "the right way,"

ပြောတာ အကြိမ်ပေါင်းမရေတွက်နိုင်ဘူး။

to which I remind them,

"မှန်ကန်တဲ့နည်းလမ်း"ဆိုတာက

America's definition of "the right way"

အခြေချနေထိုင်သူတွေရဲ့ ပထမဆုံးသင်္ဘော

has been changing ever since the first ship of settlers dropped anchor.

ကျောက်ချရပ်နားချိန်မှစ၍ ပြောင်းလဲသွားခဲ့တယ်။

America as we know it is more than a piece of land,

ကျွန်တော်တို့သိတဲ့အတိုင်း အမေရိကဟာ "နယ်မြေအပိုင်းအစတစ်ခု"ထက်ပိုတယ်။

particularly because the land that now makes up the United States of America

အခု 'အမေရိကပိုင်နယ်မြေတွေ"ဟာ "ယခင်ကအခြားနိုင်ငံပိုင်နယ်မြေတွေ"နဲ့

used to belong to other people in other countries.

ဖွဲ့စည်းထားလို့ပဲဖြစ်ပါတယ်။

America as we know it is also more than a nation of immigrants.

အမေရိကဟာ ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်တွေနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ နိုင်ငံတစ်ခု"ထက်ပိုတယ်။

There are two groups of Americans who are not immigrants:

ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်တွေမဟုတ်တဲ့ အမေရိကန်အုပ်စုနှစ်ခု"ရှိတယ်။

Native Americans, who were indigenous to this land

မျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုလုပ်ငန်းများတွင် အသတ်ခံခဲ့ရတဲ့

and who were killed in acts of genocide;

ဒေသခံအမေရိကန်တွေနဲ့

and African Americans, who were kidnapped, shipped and enslaved

တိုင်းပြည်တည်ဆောက်ရန်ပြန်ပေးဆွဲခံရပြီး၊ ကျွန်ပြုခံခဲ့ရတဲ့

to build this country.

အာဖရိကန်အမေရိကန်တွေပဲဖြစ်တယ်။

America is, above all, an idea,

ဒါအားလုံးထက် အမေရိကဟာ စိတ်ကူးတစ်ခုပါ။

however unrealized and imperfect,

ဒါပေမဲ့ လက်တွေ့မကျဘဲ မပြည့်စုံတဲ့တစ်ချက်ကတော့

one that only exists because the first settlers came here freely

ပထမဆုံးအခြေချနေထိုင်သူတွေက နိုင်ငံသားဖြစ်မှုကို စိုးရိမ်ခြင်းမရှိဘဲ

without worry of citizenship.

လွတ်လပ်စွာ လာရောက်နိုင်ခဲ့ခြင်းပဲဖြစ်တယ်။

So, where did you come from?

ဒီတော့ သင် ဘယ်ကနေလာခဲ့တာလဲ။

How did you get here?

ဘယ်လိုရောက်လာခဲ့တာလဲ။

Who paid?

ဘယ်သူကငွေပေးချေပေးတာလဲ။

All across America, in front of diverse audiences --

အမေရိကတစ်ဝှမ်းက ရှေရိုးဆန်သူတွေေ တိုးတက်နေသူတွေ၊

conservatives and progressives,

အထက်တန်းကျောင်းသားတွေနဲ့

high school students and senior citizens --

အငြိမ်းစားတွေရှေ့ မတူညီတဲ့လူတွေရှေ့မှာ

I've asked those questions.

ဒီမေးခွန်းတွေကို မေးခဲ​့တယ်။

As a person of color, I always get asked where I'm from,

အသားအရောင်မတူတဲ့သူတစ်ယောက်"အနေနဲ့

as in, "Where are you from from?"

"ကျွန်တော်ဘယ်ကလာလဲ"လို့ အမြဲတမ်းအမေးခံခဲ့ရတယ်။

So I've asked white people where they're from from, too.

ဒါကြောင့်ကျွန်တော်လူဖြူတွေကိုလည်း "သူတို့ဘယ်ကလာလဲ"လို့မေးခဲ့တယ်။

After asking a student at the University of Georgia

Georgia တက္ကသိုလ်ကကျောင်းသားတစ်ယောက်ကို

where he was from,

ဘယ်ကလာလဲလို့မေးပြီးတဲ့အခါ

he said, "I'm American."

"ကျွန်တော်ကအမေရိကန်"လို့သူကပြောတယ်။

"I know," I said, "but where are you from?"

"ကျွန်တော်သိပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ခင်ဗျားဘယ်ကလာလဲ။" ဆိုတော့

"I'm white," he replied.

"ကျွန်တော်ကလူဖြူ"ပါလို့သူကပြန်ပြောတယ်။

"But white is not a country," I said.

"လူဖြူဆိုတာ နိုင်ငံမဟုတ်ဘူးလို့" ကျွန်တော်ပြန်ပြောခဲ့တယ်။

"Where are your ancestors from?"

"မင်းရဲ့ဘိုးဘေးတွေက ဘယ်ကလဲ။"

When he replied with a shrug,

သူကပခုံးတွန့်ပြီးပြန်ပြောတော့

I said,

ကျွန်တော်ပြောခဲ့တယ်။

"Well, where did you come from?

"ကောင်းပြီ။ မင်းဘယ်ကနေလာခဲ့ပါသလဲ။

How did you get here? Who paid?"

ဒီကိုဘယ်လိုရောက်လာတာလဲ။ ဘယ်သူကငွေပေးချေပေးတာလဲ။"

He couldn't answer.

သူမဖြေနိုင်ခဲ့ဘူး။

I don't think you can talk about America as America

ဒီအခြေခံမေးခွန်းသုံးခုကိုမဖြေဘဲနဲ့ အမေရိကန်တစ်ယောက်အနေနဲ့

without answering those three core questions.

အမေရိကန်အကြောင်းပြောနိုင်မယ်လို့မထင်ဘူး။

Immigration is America's lifeline,

လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးဟာ အမေရိကရဲ့အသက်သွေးကြောပဲဖြစ်တယ်။

how this country has replenished itself for centuries,

မူလကိုလိုနီ၁၃နိုင်ငံမှအခြေချသူတွေ၊ တော်လှန်ရေးသမားတွေနဲ့

from the settlers and the revolutionaries who populated the original 13 colonies

အမေရိကကိုမညှာမတာသိမ်းပိုက်အုပ်ချုပ်ဖူးတဲ့ ဥရောပကသန်းပေါင်းများစွာသော

to the millions of immigrants, predominantly from Europe,

အခြေချနေထိုင်သူတွေကနေ နိုင်ငံကို

who relentlessly colonized this land.

ဘယ်လိုပြန်တည်ဆောက်ခဲ့တယ် ဆိုတာတွေကြောင့်ဖြစ်တယ်။

Even though Native Americans were already here

ဌာနေရင်း အမေရိကန်တွေက

and had their own tribal identities and ideas about citizenship,

ကိုယ်ပိုင်မျိုးနွယ်စုအထောက်အထားတွေနဲ့ ဒီမှာရှိနေခဲ့ကြပေမဲ့

they were not considered US citizens until the 1924 Indian Citizenship Act.

"၁၉၂၄ Indian Citizenship Act"မတိုင်ခင်အထိ အမေရိကန်နိုင်ငံသားအဖြစ်သတ်မှတ်မခံခဲ့ရဘူး။

The landmark 1964 Civil Rights Act that Black Americans fought for

အမေရိကန်လူမည်းတွေတိုက်ပွဲဝင်ခဲ့တဲ့ 1964 Civil Rights Act" ဟာ

inspired the 1965 Immigration and Nationality Act,

နှစ်ပေါင်း၄၀ကြာခဲ့တဲ့

which ended America's race-based exclusionary system

" America's race-based exclusionary system"ကိုအဆုံးသတ်ပေးတဲ့

that had lasted for 40 years.

"1965 Immigration and National Act"ကို ဖြစ်စေခဲ့တယ်။

I could go on and on here,

ကျွန်တော်ဒီမှာ ဒီလိုပဲဆက်သွားလို့ရတယ်။

but my point, my larger point, is this:

ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော်ပြောချင်တဲ့အချက်က

How much do any of us,

အရင်ကဖြစ်ဖြစ်၊အခုဖြစ်ဖြစ်

whether immigrants of the past or the present,

ပြောင်းရွှေ့အခြေချနေထိုင်သူတွေက အမေရိကန်သမိုင်းရဲ့

know of these crucial parts of American history?

အရေးပါတဲ့အစိတ်အပိုင်းတွေကို ဘယ်လောက်သိလဲဆိုတာပဲ။

How much of this history makes up the actual US citizenship test?

ဒီသမိုင်းကြောင်းတွေက တကယ့် အမေရိကန် နိုင်ငံသားဖြစ်မှုစမ်းသပ်မှာ ဘယ်လောက်ပါလဲ။

Have you ever seen it?

ခင်ဗျားတို့တွေ့ဖူးကြလား။

It's a mostly oral test,

အများစုက နှုတ်ဖြေစာမေးပွဲတစ်ခုဖြစ်ကာ

and government officers ask applicants up to 10 of the 100 questions.

အစိုးရအရာရှိတွေက လျှောက်ထားသူတွေကို မေးခွန်းတွေ ၁၀ခုကနေ အခု၁၀၀အထိ မေးကြတယ်။

To pass, applicants must get at least six answers right.

စာမေးပွဲအောင်ဖို့ လျှောက်ထားသူတွေက အနည်းဆုံးမေးခွန်း၆ခုမှန်ရမယ်။

I looked at the test recently,

တစ်လောက ဒီစာမေးပွဲကိုကျွန်တော်ကြည့်ပြီး

and I was aghast at the questions posed

သိသာထင်ရှားတဲ့မေးခွန်းတွေကို ဘယ်လိုမျိုးလက်ခံနိုင်တဲ့

and what constitutes acceptable answers to the glaring omissions.

အဖြေလိုချင်တာလဲဆိုတာတွေးပြီးတော့ ကျွန်တော်စိတ်ပျက်သွားခဲံတယ်။

There's a question about the Statue of Liberty and where it is.

"the Statue of Liberty"အကြောင်းနဲ့ အဲဒါဘယ်နေရာမှာလဲဆိုတဲ့မေးခွန်းပါတယ်။

There's no question about Ellis Island,

Ellis Island အကြောင်း၊ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုက

about the United States as an immigrant nation

ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်တဲ့ နိုင်ငံဆိုတဲ့အကြောင်းနဲ့

and the countless anti-immigrant laws that were passed.

"မရေမတွက်နိုင်တဲ့ရွှေ့ပြောင်း ဆန့်ကျင်မှု ဥပဒေတွေ ပြဌာန်းခဲ့တာပါ။

There's nothing about Native American history.

ဒေသခံအမေရိကန်သမိုင်းကြောင်း မပါဘူး။

There's a question about what Martin Luther King, Jr. did,

"Martin Luther King, Jr. ဘာလုပ်ခဲ့သလဲ"ဆိုတဲ့မေးခွန်းပါပေမဲ့

but largely, there's inadequate and irresponsible contexts

အာဖရိကန်အမေရိကန်တွေရဲ့ မဖူလုံခြင်းနဲ့ တာဝန်မဲ့တဲ့အကြောင်းအရာတွေ"

about African Americans.

အများဆုံးပါတယ်။

Here's an example.

ဥမာတစ်ခုပြောပြမယ်။

Question number 74 under the American history section

အမေရိကသမိုင်းကြောင်းအပိုင်းက မေးခွန်းနံပါတ် ၇​၄ မှာ လျှောက်ထားသူတွေကို

asks applicants to "name one problem that led to the Civil War."

ပြည်တွင်းစစ်ဖြစ်စေတဲ့ပြဿနာတစ်ခုကို ပြောပြခိုင်းတယ်။

There are three acceptable answers:

လက်ခံနိုင်တဲ့အဖြေသုံးခု ရှိတယ်။

slavery,

ကျွန်စနစ်၊

states' rights,

ပြည်နယ်များ၏အခွင့်အရေးများ၊

economic reasons.

စီးပွားရေးဆိုင်ရာအကြောင်းအရာတွေပဲဖြစ်တယ်။

Did my Lola and Lolo get that question?

Lola နဲ့Lolo က ဒီမေးခွန်းကို ဖြေနိုင်ခဲ့ရဲ့လား။

If they did get the question,

သူတို့ဒီမေးခွန်းကိုသိရင်တောင်

do they even understand the history behind it?

ဒီနောက်က သမိုင်းကြောင်းကို နားလည်နိုင်ပါ့မလား။

How about my uncles and aunties and cousins

အမေရိကန်ဖြစ်လာဖို့ ဒီစာမေးပွဲဖြေခဲ့ရတဲ့

and millions of other immigrants who had to take that test

ကျွန်တော်ရဲ့ဦးလေး၊အဒေါ်၊ဝမ်းကွဲတွေနဲ့ သန်းပေါင်းများစွာသော ပြောင်းရွေ့

to become Americans?

နေထိုင်သူတွေ"ရော နားလည်နိုင်မလား။

What do immigrants know about America before we get here?

ဒီကိုမရောက်ခင် ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်သူတွေက အမေရိကအကြောင်းဘာသိသလဲ။

What kind of citizenship are we applying for?

ဘယ်လိုနိုင်ငံသားဖြစ်ဖို့လျှောက်ထားကြတာလဲ။

And is that the same kind of citizenship we actually want to be a part of?

ကျွန်တော်တို့ဖြစ်ချင်တဲ့ နိုင်ငံသားပုံစံနဲ့ရော ကိုက်ညီမှုရှိရဲ့လား။

Come to think of it -- I've been thinking a lot about this --

အဲဒါကိုတွေးကြည့်ပါ။ ကျွန်တော်တော့အများကြီးတွေးဖြစ်တယ်။

what does dignified citizenship look like?

ဂုဏ်သိက္ခာရှိတဲ့ နိုင်ငံသားဆိုတာ ဘယ်လိုမျိုးလဲ။

How can I ask for it when I just arrived here 26 years ago,

အမေရိကမှာ နှစ်ရာချီပြီး ရောက်နေခဲ့တဲ့ လူမည်းတွေနဲ့ဒေသခံတွေ"တောင်မရနိုင်သေးတာကို

when Black and Native people

လွန်ခဲ့တဲ့ ၂၆နှစ် ကျွန်တော်ဒီကို

who have been here in America for hundreds of years

စရောက်စဉ်ကကျွန်တော်ဘယ်လိုလုပ်ပြီး

are still waiting for theirs?

တောင်းဆိုလို့ရမှာလဲ။

One of my favorite writers is Toni Morrison.

ကျွန်တော်ကြိုက်တဲ့ စာရေးဆရာထဲက တစ်ယောက်က Toni Morrison ပါ။

In 1996, a year before I found out I was in the country illegally,

ကျွန်တော် ဒီကိုတရားမဝင်ရောက်နေတယ် ဆိုတာမသိခင် အရင်နှစ်၊ ၁၉၉၆မှာ

my eighth-grade class was assigned to read "The Bluest Eye,"

ရှစ်တန်းတွေက Morrison ရဲ့ ပထမဆုံး စာအုပ် "The Bluest Eye" ကို

Morrison's first book.

ဖတ်ရတယ်။

Instantly, the book challenged me to ask hard questions.

ချက်ချင်းပဲ စာအုပ်ကကျွန်တော့်ကို ခက်ခဲတဲ့ မေးခွန်းတွေကို ကိုယ့်ကိုယ်ကိုပြန်မေးစေတယ်။

Why does Pecola Breedlove,

စာအုပ်အလယ်လောက်မှာပါတဲ့

this young Black girl at the center of the book,

ငယ်ရွယ်တဲ့လူမည်းမိန်းကလေး Pecola Breedlove က

why did she want blue eyes?

ဘာကြောင့်အပြာရောင်မျက်လုံးတွေလိုချင်တာလဲ။

Who told her to want it?

သူ့ကိုဒါတွေလိုချင်အောင်ဘယ်သူပြောလဲ။

Why did she believe them?

သူက ဒါတွေကိုဘာလို့ယုံကြည်တာလဲ။

Morrison said she wrote the book to illustrate what happens

Morrison ကလူတစ်ယောက်ဟာ "the master narrative" ဆိုတာကို

when a person surrenders to what she called "the master narrative."

အညံ့ခံရင်ဘယ်လိုဖြစ်မယ်ဆိုတာပုံဖော်ဖို့ ဒီစာအုပ်ကိုရေးခဲ့တာလို့ပြောတယ်။

"Definitions," Morrison said, "belong to the definers, not the defined."

"အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက်ဆိုတာဖွင့်ဆိုသူနဲ့ပဲ သက်ဆိုင်တယ်"လို့ Morrison က ပြောတယ်။

Once I realized that I was here illegally,

ကျွန်တော် ဒီကိုတရားမဝင်ရောက်နေတာကို သိရတော့

I convinced myself that if I was not a legal citizen by birth or by law,

ဥပဒေအရရော၊ဒီမှာမွေးတာမဟုတ်တဲ့အတွက်ကြောင့် တရားဝင်နိုင်ငံသား မဖြစ်နိုင်ပေမဲ့

another kind of citizenship was possible.

နောက်တစ်မျိုးနဲ့နိုင်ငံသားဖြစ်ခွင့် ရနိုင်သေးတယ်ဆိုပြီးယုံကြည်ထားတယ်။

Citizenship as participation:

နိုင်ငံသားဆိုတာ ပါဝင်ဆင်နွှဲခြင်းလို့သဘောထားပြီး

I engage.

ကျွန်တော်ထိတွေ့ဆက်ဆံတယ်။

I engage with all kinds of Americans, even Americans who don't want me here.

ကျွန်တော့်ကိုသဘောမကျတဲ့ အမေရိကန်တွေနဲ့တောင် ကျွန်တော်ပေါင်းတယ်။

Citizenship as contribution:

နိုင်ငံသားဆိုတာ အထောက်အကူပြုခြင်းလို့သဘောထားပြီး

I give back to my community in whatever ways I can.

လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းကို ကျွန်တော်တတ်နိုင်သလောက်ကူညီပေးမယ်။

As an undocumented entrepreneur -- and yes, there is such a thing --

အထောက်အထားမဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင် တစ်ယောက်အနေနဲ့ တစ်ခုရှိတာက

I've employed many US citizens.

အမေရိကန်နိုင်ငံသားအများစုကို အလုပ်ခန့်ထားတယ်။

Citizenship as education:

နိုင်ငံသားဆိုတာ ပညာပေးခြင်းလို့သဘောထားတယ်။

We can't wait for others to educate us about the past

အတိတ်အကြောင်းနဲ့ပစ္စုပ္ပန်ကို ဘယ်လိုရောက်လာလဲဆိုတာ တခြားလူတွေက

and how we got to this present.

ကိုယ့်ကိုပညာလာပေးမှာကိုစောင့်လို့မရဘူး။

We have to educate ourselves and our circles.

ကိုယ်ကိုယ်တိုင်နဲ့ကိုယ့်အနီးအနားကလူတွေကို ပညာပေးနိုင်ရမယ်။

Citizenship as something greater than myself:

နိုင်ငံသားဆိုတာ ကိုယ့်ထက်ကြီးမြတ်တဲ့အရာလို့ခံယူပြီး

We are, I think, individually and collectively,

ကျွန်တော်တို့ဟာတစ်ဦးချင်းနဲ့ စုပေါင်းပြီးတော့

rewriting the master narrative of America.

အမေရိကရဲ့ဇာတ်ကြောင်းကို ပြန်ရေးနေကြတယ်လို့ထင်တယ်။

The people who were once defined are now doing the defining.

အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုခံခဲ့ရတဲ့သူတွေက အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုတဲ့သူတွေ ဖြစ်နေကြပြီ။

They're asking the questions that need to be asked.

သူတို့က"မေးဖို့လိုအပ်တဲ့ မေးခွန်းတွေ"ကိုမေးနေကြတယ်။

A core part of that redefinition

ဒီပြန်လည်ဖွင့်ဆိုချက်ရဲ့ အဓိကအပိုင်းက

is how we define not only who is an American

အမေရိကန်ဆိုတာဘယ်သူလဲဆိုတာတင်မက ဘာကနိုင်ငံသားဖြစ်စေတာလဲ

but what constitutes citizenship.

စတာတွေကို အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုပုံဖြစ်တယ်။

Which, to me, is our responsibility to each other.

ဒါကကျွန်တော့်အတွက်တော့ အချင်းချင်းတာဝန်သိစိတ်လို့ပဲ မြင်တယ်။

So consider your own personal narrative

ဒါကြောင့် ကိုယ့်ရဲ့ဇာတ်ကြောင်းကို စဉ်းစားကြည့်ပါ။

and ask yourself:

မေးကြည့်ပါ။

Where did you come from?

ငါဘယ်ကလာတာလဲ။

How did you get here?

ငါဒီကိုဘယ်လိုရောက်လာတာလဲ။

Who paid?

ဘယ်သူကငွေပေးချေပေးခဲ့တာလဲ။