3 questions to ask yourself about US citizenship | Jose Antonio Vargas

Translator: Ha Phuong Trinh Reviewer: Tonight Last week

Four years after arriving in the United States,

Bốn năm sau khi đến Hoa Kỳ,

like any typical 16-year-old,

như bất kỳ ai 16 tuổi,

I went to get my driver's permit.

tôi đã đi lấy bằng lái xe.

After I showed the clerk my immigration papers, my green card,

Sau khi cho nhân viên xem giấy tờ nhập cư, thẻ xanh,

she told me it was fake.

cô ấy nói với tôi đó là giả.

"Don't come back here again," she said.

"Đừng quay lại đây nữa," cô ấy nói.

That's how I found out I was in America illegally.

Đó là lúc tôi phát hiện ra tôi đã ở Mỹ bất hợp pháp.

And I'm still here illegally.

Và tôi vẫn ở đây bất hợp pháp.

I'm a journalist and filmmaker.

Tôi là nhà báo và nhà làm phim.

I live in stories.

Tôi tin vào những câu chuyện.

And what I've learned

Và những gì tôi học được

that what most people don't understand about immigration

là những gì hầu hết mọi người không hiểu về nhập cư

is what they don't understand about themselves:

là những gì họ không hiểu về bản thân họ:

their families' old migration stories and the processes they had to go through

những câu chuyện di cư xưa của gia đình và những quá trình họ phải trải qua

before green cards and walls even existed,

trước khi thẻ xanh và bức tường tồn tại,

or what shaped their understanding of citizenship itself.

hoặc điều gì đã định hình sự hiểu biết của họ về chính quyền công dân.

I was born in the Philippines.

Tôi sinh ra ở Philipines.

When I was 12, my mother sent me to live with her parents,

Khi tôi 12 tuổi, mẹ tôi gửi tôi đến sống với bố mẹ bà,

my grandparents,

ông bà của tôi,

or, as we say in Tagalog, lolo and lola.

hay, theo tiếng Tagalog của chúng tôi, lolo và lola.

Lolo's name was Teofilo.

Tên của Lolo là Teofilo.

When he legally emigrated to America and became a naturalized citizen,

Khi ông di cư hợp pháp sang Mỹ và nhập tịch,

he changed his name from Teofilo to Ted,

ông ấy đổi tên từ Teofilo thành Ted,

after Ted Danson from the TV show "Cheers."

theo tên của Ted Danson từ chương trình truyền hình "Cheers."

Can't get any more American than that.

Không thể kiếm được người Mỹ nào hơn thế.

Lolo's favorite song was Frank Sinatra's "My Way,"

Bài hát yêu thích của Lolo là "My Way" của Frank Sinatra,

and when it came to figuring out how to get his only grandson, me,

và khi đang tìm cách đưa đứa cháu trai duy nhất của ông, là tôi,

to America,

đến Mỹ,

he decided to do it his way.

ông ấy quyết định làm theo cách của mình.

According to Lolo, there was no easy and simple way to get me here,

Theo Lolo, không có cách nào dễ dàng và đơn giản để đưa tôi đến đây,

so Lolo saved up 4,500 dollars --

vì vậy, Lolo đã tiết kiệm 4,500 đô-la -

that's a lot of money for a security guard

đó là số tiền lớn với một nhân viên bảo vệ

who made no more than eight dollars an hour --

chỉ kiếm được không quá tám đô-la một giờ -

to pay for the fake green card

để trả cho một thẻ xanh giả

and for a smuggler to bring me to the US.

và cho một kẻ buôn lậu đưa tôi đến Mỹ.

So that's how I got here.

Đó là cách tôi đến đây.

I can't tell you how many times people tell me that their ancestors

Tôi không biết đã bao nhiêu lần mọi người nói với tôi rằng tổ tiên họ

came to America "the right way,"

đã đến Mỹ "đúng cách,"

to which I remind them,

mà tôi nhắc họ,

America's definition of "the right way"

định nghĩa của Mỹ về "đúng cách"

has been changing ever since the first ship of settlers dropped anchor.

đã thay đổi kể từ khi con tàu đầu tiên của những người định cư thả neo.

America as we know it is more than a piece of land,

Nước Mỹ như chúng ta biết không chỉ là một mảnh đất,

particularly because the land that now makes up the United States of America

đặc biệt là vì vùng đất mà ngày nay tạo nên Hợp chủng quốc Hoa Kỳ

used to belong to other people in other countries.

từng thuộc về những người khác ở các quốc gia khác.

America as we know it is also more than a nation of immigrants.

Nước Mỹ mà chúng ta biết không chỉ là một quốc gia của những người nhập cư.

There are two groups of Americans who are not immigrants:

Có hai nhóm người Mỹ không phải là người nhập cư:

Native Americans, who were indigenous to this land

Người Mỹ bản địa, những người bản địa của vùng đất này

and who were killed in acts of genocide;

và những người bị giết trong hoạt động diệt chủng;

and African Americans, who were kidnapped, shipped and enslaved

và người Mỹ gốc Phi, những người đã bị bắt cóc, vận chuyển và trở thành nô lệ

to build this country.

để xây dựng đất nước này.

America is, above all, an idea,

Mỹ, trên tất cả, là một ý tưởng,

however unrealized and imperfect,

dù không thực tế và chưa hoàn hảo tới mức nào,

one that only exists because the first settlers came here freely

chỉ tồn tại vì những người định cư đầu tiên đến đây một cách tự do

without worry of citizenship.

mà không cần lo lắng về quốc tịch.

So, where did you come from?

Vậy, bạn đến từ đâu?

How did you get here?

Bạn đến bằng cách nào?

Who paid?

Ai đã trả tiền?

All across America, in front of diverse audiences --

Trên khắp nước Mỹ, trước nhiều nhóm khán giả khác nhau --

conservatives and progressives,

nhóm bảo thủ và nhóm tiến bộ,

high school students and senior citizens --

học sinh trung học và người lớn tuổi --

I've asked those questions.

tôi đã hỏi những câu hỏi đó.

As a person of color, I always get asked where I'm from,

Là một người da màu, tôi luôn được hỏi tôi đến từ đâu,

as in, "Where are you from from?"

như trong, "Bạn thật sự đến từ đâu?"

So I've asked white people where they're from from, too.

Vì vậy, tôi cũng đã hỏi những người da trắng họ thật sự đến từ đâu.

After asking a student at the University of Georgia

Sau khi hỏi một sinh viên tại Đại học Georgia

where he was from,

anh ấy đến từ đâu,

he said, "I'm American."

anh ấy nói, "Tôi là người Mỹ."

"I know," I said, "but where are you from?"

"Tôi biết," tôi nói, "nhưng bạn đến từ đâu?"

"I'm white," he replied.

"Tôi là người da trắng," anh ta trả lời.

"But white is not a country," I said.

“Nhưng da trắng không phải là một quốc gia,” tôi nói.

"Where are your ancestors from?"

"Tổ tiên của bạn đến từ đâu?"

When he replied with a shrug,

Khi anh ta nhún vai trả lời,

I said,

tôi đã nói,

"Well, where did you come from?

“Chà, bạn đến từ đâu?

How did you get here? Who paid?"

Bạn đến đây bằng cách nào? Ai đã trả tiền? "

He couldn't answer.

Anh ấy không thể trả lời.

I don't think you can talk about America as America

Tôi không nghĩ bạn có thể nói về nước Mỹ với tư cách nước Mỹ

without answering those three core questions.

mà không trả lời ba câu hỏi cốt lõi đó.

Immigration is America's lifeline,

Nhập cư là huyết mạch của Hoa Kỳ,

how this country has replenished itself for centuries,

đất nước này đã tự phục hồi như thế nào trong nhiều thế kỷ,

from the settlers and the revolutionaries who populated the original 13 colonies

từ những người định cư và nhà cách mạng, người đã sống ở 13 thuộc địa ban đầu

to the millions of immigrants, predominantly from Europe,

đến hàng triệu người nhập cư, chủ yếu đến từ Châu Âu,

who relentlessly colonized this land.

người đã không ngừng khai phá vùng đất này.

Even though Native Americans were already here

Mặc dù người Mỹ bản địa đã ở đây

and had their own tribal identities and ideas about citizenship,

và có bản sắc bộ lạc riêng và ý thức về quyền công dân,

they were not considered US citizens until the 1924 Indian Citizenship Act.

họ không được xem là công dân Mỹ cho đến khi có Đạo luật Công dân 1924.

The landmark 1964 Civil Rights Act that Black Americans fought for

Bước ngoặt của Đạo luật Quyền công dân năm 1964 mà người Mỹ gốc Phi đã đấu tranh

inspired the 1965 Immigration and Nationality Act,

đã truyền động lực cho Đạo luật Nhập cư và Quốc tịch năm 1965,

which ended America's race-based exclusionary system

điều đã chấm dứt hệ thống bài trừ dựa trên chủng tộc của Mỹ

that had lasted for 40 years.

đã tồn tại trong suốt 40 năm.

I could go on and on here,

Tôi có thể tiếp tục nói về điều này,

but my point, my larger point, is this:

nhưng ý tôi là, quan điểm lớn hơn ở đây là:

How much do any of us,

Bao nhiêu trong số chúng ta,

whether immigrants of the past or the present,

dù là những người nhập cư trong quá khứ hay hiện tại,

know of these crucial parts of American history?

hiểu về những phần cốt yếu này của lịch sử Mỹ?

How much of this history makes up the actual US citizenship test?

Bao nhiêu phần của lịch sử này đã tạo nên bài kiểm tra công dân Mỹ thật sự?

Have you ever seen it?

Bạn đã từng thấy nó chưa?

It's a mostly oral test,

Nó hầu hết là kiểm tra nói,

and government officers ask applicants up to 10 of the 100 questions.

và nhân viên chính phủ sẽ hỏi ứng viên tới 10 trong số 100 câu hỏi.

To pass, applicants must get at least six answers right.

Để đỗ, ứng viên phải trả lời đúng ít nhất sáu câu.

I looked at the test recently,

Tôi đã xem qua bài kiểm tra gần đây,

and I was aghast at the questions posed

và tôi thấy kinh ngạc trước những câu hỏi được đưa ra

and what constitutes acceptable answers to the glaring omissions.

và điều tạo nên những câu trả lời được chấp nhận với những bỏ sót rõ ràng.

There's a question about the Statue of Liberty and where it is.

Có một câu hỏi về tượng Nữ thần Tự do và vị trí của nó.

There's no question about Ellis Island,

Không có một câu hỏi nào về đảo Ellis,

about the United States as an immigrant nation

về Hoa Kỳ với tư cách một quốc gia nhập cư

and the countless anti-immigrant laws that were passed.

và hàng loạt những luật chống nhập cư đã được thông qua.

There's nothing about Native American history.

Không có điều gì về lịch sử của người Mỹ bản địa.

There's a question about what Martin Luther King, Jr. did,

Có một câu hỏi về điều mà Martin Luther King, Jr. đã làm,

but largely, there's inadequate and irresponsible contexts

nhưng phần lớn là những nội dung thiếu sót và vô trách nhiệm

about African Americans.

về người Mỹ gốc Phi.

Here's an example.

Đây là một ví dụ.

Question number 74 under the American history section

Câu hỏi số 74 của phần lịch sử Hoa Kỳ

asks applicants to "name one problem that led to the Civil War."

yêu cầu ứng viên "nêu một lý do đã dẫn đến cuộc Nội chiến."

There are three acceptable answers:

Có ba câu trả lời được chấp nhận:

slavery,

chế độ nô lệ,

states' rights,

quyền của các tiểu bang,

economic reasons.

những lý do kinh tế.

Did my Lola and Lolo get that question?

Lola và Lolo của tôi có nhận được câu hỏi ấy không?

If they did get the question,

Nếu họ có,

do they even understand the history behind it?

họ có hiểu được lịch sử đằng sau nó không?

Vậy còn các chú và các dì và các anh em họ của tôi

How about my uncles and aunties and cousins

and millions of other immigrants who had to take that test

và hàng triệu người nhập cư khác đã làm bài kiểm tra này

to become Americans?

để trở thành công dân Mỹ?

What do immigrants know about America before we get here?

Người nhập cư biết được những gì về Mỹ trước khi họ đến đây?

What kind of citizenship are we applying for?

Chúng ta đang xin loại quốc tịch nào?

And is that the same kind of citizenship we actually want to be a part of?

Và đó có đúng là quốc tịch mà chúng ta thật sự muốn không?

Come to think of it -- I've been thinking a lot about this --

Hãy nghĩ về nó -- tôi đã nghĩ rất nhiều về điều ấy --

what does dignified citizenship look like?

Một quốc tịch tôn quý trông như thế nào?

How can I ask for it when I just arrived here 26 years ago,

Làm sao để tôi xin được nó khi tôi mới đến đây vào 26 năm trước,

when Black and Native people

khi người gốc Phi và bản địa

who have been here in America for hundreds of years

những người đã từng ở đây, trên đất Mỹ, hàng trăm năm

are still waiting for theirs?

vẫn đang chờ đến lượt họ?

One of my favorite writers is Toni Morrison.

Một trong những tác giả yêu thích của tôi là Toni Morrison.

In 1996, a year before I found out I was in the country illegally,

Vào năm 1996, một năm trước khi tôi biết mình đã ở quốc gia này bất hợp pháp,

my eighth-grade class was assigned to read "The Bluest Eye,"

lớp Tám của tôi được giao đọc tác phẩm "The Bluest Eye,"

Morrison's first book.

cuốn sách đầu tiên của Morrison.

Instantly, the book challenged me to ask hard questions.

Đầu tiên, cuốn sách đã thách thức tôi với những câu hỏi khó.

Why does Pecola Breedlove,

Tại sao Pecola Breedlove,

this young Black girl at the center of the book,

cô gái da đen này là nhân vật trung tâm của cuốn sách,

why did she want blue eyes?

tại sao cô ấy lại muốn có một đôi mắt xanh?

Who told her to want it?

Ai đã nói với cô rằng cô muốn nó?

Why did she believe them?

Tại sao cô ấy tin họ?

Morrison said she wrote the book to illustrate what happens

Morrison nói rằng cô ấy viết cuốn sách để phác họa những gì xảy ra

when a person surrenders to what she called "the master narrative."

khi một người đầu hàng trước thứ cô ấy gọi là "đại tự sự."

"Definitions," Morrison said, "belong to the definers, not the defined."

"Định nghĩa," Morrison nói, "được viết bởi người cầm quyền, không phải kẻ bị trị."

Once I realized that I was here illegally,

Khi tôi nhận ra mình đã ở đây bất hợp pháp,

I convinced myself that if I was not a legal citizen by birth or by law,

Tôi tự thuyết phục, nếu không là công dân hợp pháp trên khai sinh hay luật pháp,

another kind of citizenship was possible.

thì vẫn còn một hình thức công dân khác.

Citizenship as participation:

Quyền công dân qua việc tham gia:

I engage.

tôi hội nhập.

I engage with all kinds of Americans, even Americans who don't want me here.

Tôi hội nhập với những người Mỹ, kể cả những người không muốn tôi ở đây.

Citizenship as contribution:

Quyền công dân qua việc đóng góp:

I give back to my community in whatever ways I can.

tôi trả lại cho cộng đồng của mình bằng bất cứ cách nào tôi có thể.

As an undocumented entrepreneur -- and yes, there is such a thing --

Là một doanh nhân không chính thống -- và vâng, khái niệm này tồn tại đấy --

I've employed many US citizens.

tôi đã thuê nhiều công dân Mỹ.

Citizenship as education:

Quyền công dân qua việc giáo dục:

We can't wait for others to educate us about the past

chúng ta không thể đợi người khác để dạy cho ta về quá khứ

and how we got to this present.

và cách chúng ta đến với thực tại này.

We have to educate ourselves and our circles.

Chúng ta phải tự giáo dục bản thân và người thân của mình.

Citizenship as something greater than myself:

Quyền công dân là điều gì đó vĩ đại hơn cả bản thân mình:

We are, I think, individually and collectively,

Chúng ta đang, tôi nghĩ, dù là cá nhân hay tập thể,

rewriting the master narrative of America.

viết lại cuốn đại tự sự của Hoa Kỳ.

The people who were once defined are now doing the defining.

Những người, từng bị trị, bây giờ đứng lên nắm quyền quyết định.

They're asking the questions that need to be asked.

Họ đang hỏi những câu hỏi cần được hỏi.

A core part of that redefinition

Phần cốt yếu của việc định nghĩa lại

is how we define not only who is an American

là cách ta xác định không chỉ ai là một người Mỹ

but what constitutes citizenship.

mà còn những điều gì cấu thành quyền công dân.

Which, to me, is our responsibility to each other.

Điều mà, theo tôi, là trách nhiệm của chúng ta đối với nhau.

So consider your own personal narrative

Thế nên, hãy suy nghĩ về câu chuyện của cá nhân mình

and ask yourself:

và hãy tự hỏi:

Where did you come from?

Mình đến từ đâu?

How did you get here?

Mình đến bằng cách nào?

Who paid?

Ai đã trả tiền?