Racism has a cost for everyone | Heather C. McGhee

Translator: Hsu Myat Thu Reviewer: sann tint

I am a public policy wonk.

ကျွန်မက အများပြည်သူဆိုင်ရာမူဝါဒလေ့လာသူပါ။

I investigate data that points to problems in the American economy --

အမေရိကန်ရဲစီးပွားရေးမှာ ပြဿနာတွေဖြစ်စေတဲ့ အချက်အလက်တွေကို ကျွန်မ ရှာဖွေစစ်ဆေးပါတယ်။

problems like rising household debt,

အိမ်တွင်းအကြွေးထူထပ်မှု မြင့်တက်လာမှုတွေ

declining wages and benefits,

ဝင်ငွေနဲ့ အကျိုးခံစားရမှု လျော့ကျလာတာတွေ

shortfalls in public revenue.

အစိုးရ အခွန်ဘဏ္ဍာ နည်းလာတာ မျိုးတွေပေါ့။

And I try to pinpoint solutions

ပြီးတော့ ကျွန်မတို့နိုင်ငံရဲ့စီးပွားရေးကို

to make our economy more prosperous for more people.

ပိုများတဲ့ လူတွေအတွက် အောင်မြင်လာစေဖို့ အဖြေရှာဖို့ ကြိုးစားတယ်။

I geek out about tax policy

အခွန်မူဝါဒနဲ့ အခြေခံအဆောက်အအုံ ရင်းနှီးမြုပ်နှံမှု တွေကို

and infrastructure investments,

ကျွန်မ စိတ်ဝင်စားတယ်။

and I get really excited

ပြီးတော့ ကျွန်မ ကျကျနနက​ြီး ပုံစံထုတ်ထားတဲ့

by a gracefully designed regulatory regime.

မြို့တော်ယန္တရားကြီးကြောင့် တကယ်စိတ်လှုပ်ရှားခဲ့ရပါတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံ)

These are the kinds of topics that I was talking about

အခု ကျွန်မပြောနေခဲ့ဲ့့တဲ့ အကြောင်းတွေက ၂၀၁၆ ဩဂုတ်လ

on a public television live call-in show in August of 2016.

ပြည်သူ့ရုပ်မြင်သံကြားမှာ တိုက်ရိုက် ထုတ်လွှင့်တဲ့ အကြောင်းအရာမျိုးတွေပါ။

I was about halfway through the program

အစီအစဉ်ရဲ့ တစ်ဝက်လောက်မှာ

when a man called in,

North Carolina က Gary ပါဆိုပြီး

identified as Gary from North Carolina

အမျိုးသားတစ်ယောက်က ဖုန်းခေါ်ခဲ့ပြီးတော့

and he said ...

သူပြောခဲ့တာက....

"I'm a white male, and I'm prejudiced."

"ကျွန်တော် လူဖြူတစ်ယောက်ပါ၊ ကျွန်တော့်မှာ မလိုမုန်းတားစိတ်ရှိတယ်။"

He then went on to detail his prejudice,

ဒီနောက် သူ့ရဲ့မလိုမုန်းတားစိတ်ကြောင်းကို အသေးစိတ်ပြောပြခဲ့ပါတယ်

talking about black men and gangs

လူမည်းတွေ လူဆိုးလူမိုက်အကြောင်းတွေ

and drugs and crime.

မူးယစ်ဆေးနဲ့ ဒုစရိုက်မှု အကြောင်းတွေပြောရင်းပါ

But then he said something that I'll never forget.

ဒါပေမဲ့ ဒီတုန်းက ကျွန်မ လုံးဝမေ့လို့မရတဲ့ အရာတစ်ခု သူပြောခဲ့သေးတယ်..

He said, "But I want to change.

သူပြောခဲ့တာက " ဒါပေမဲ့ကျွန်တော် ပြောင်းလဲချင်ပါတယ်၊

And I want to know what I can do to become a better American."

ပိုကောင်းတဲ့ အမေရိကန်နိုင်ငံသားတစ်ယောက် ဖြစ်ဖို့ ဘာလုပ်နိုင်မလဲဆိုတာသိချင်တယ်"တဲ့။

Now remember, my career is about economic policy,

အခု သတိရကြဖို့က ကျွန်မရဲ့အလုပ်က စီးပွားရေးမူဝါဒတွေအကြောင်းပါ..

as translated into dollars and cents

ဒေါ်လာတွေ ဆင့်တွေ ပြောင်းလဲပေးဖို့ပါ..

not personal thoughts and feelings.

လူတစ်ယောက်ရဲ့ အတွေးအခေါ် ခံစားချက်တွေဖို့ မဟုတ်ပါဘူး။

But when I opened my mouth to respond to this man on live television,

ဒါပေမဲ့ အစီအစဉ်မှာပါတဲ့ အမျိုးသားအတွက် တုံပြန်ဖို့ပါးစပ်ဖွင့်လိုက်တဲ့အခါမှာ

the most surprising words came out.

အံ့ဩဖို့ကောင်းတဲ့စကားလုံးတေွ ထွက်လာခဲ့တယ်။

I said ...

ကျွန်မပြောခဲ့တာက...

"Thank you."

" ကျေးဇူးတင်ပါတယ် "

I thanked him for admitting his prejudice,

မလိုမုန်းတားစိတ်ကို ဝန်ခံတဲ့အတွက် သူ့ကို ကျေးဇူးတင်ခဲ့တယ်.

for wanting to change and for knowing, somehow,

ပြောင်းလဲချင်ပြီး ဒါက သူ့ကို ပိုကောင်းတဲ့ အမေရိကန်

that that would make him a better American.

တစ်ဦးဖြစ်စေတယ်ဆိုတာကို ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် သိနေခြင်းအတွက်ပါ။

The exchange between Gary and me went viral.

ကျွန်မနဲ့ ဥGary ရဲ့စကားဖလှယ်မှုတွေက အင်တာနက်မှာ ပျံနှံ့သွားခဲ့တယ်

It's been viewed over eight million times

၈သန်းကျော်လောက် ကြည့်ရှုသူတွေရှိခဲ့ပြီးတော့

and inspired waves of social media commentary

ဆိုရှယ်မီဒီယာတွေမှာ မှတ်ချက်ပေးမှုတွေနဲ့ တော်တော်လေးလှုပ်ခတ်သွားခဲ့ပြီး

and news coverage.

အခု သတင်းမျက်နှာဖုံးတွေပေါ့။

And I think people were surprised

ကျွန်မအထင်လူတွေ အံ့ဩသွားကြတာက

that a black woman would show such compassion

လူမည်းအမျိုးသမီးတစ်ယောက်က မလိုမုန်းတားစိတ်ရှိတဲ့ လူဖြူ

for a prejudiced white man,

တစ်ဦးအပေါ်ထားတဲ့ ဂရုဏာကြောင့်ပါ

and they were surprised that a white man would admit his bias

ပြီးတော့ လူဖြူအမျိုးသားတစ်ယောက်က သူ့ရဲ့တစ်ဖက်သတ်အစွဲကို ရုပ်သံမှာ

on national television.

ထုတ်ပြောတာကို အံ့ဩကြတာပါ

Not long after Gary and my viral moment,

Gary နဲ့ ကျွန်မရဲ့ အင်တာနက်ပေါ်က လှုပ်ခတ်မှုတွေအပြီး သိပ်မကြာခင်မှာ

we met in person.

ကျွန်မတို့လူချင်းတွေ့ခဲ့ကြတယ်

He said that he had taken my advice.

သူပြောခဲ့တာက သူကျွန်မရဲ့ အကြံဉာဏ်ကို ယူခဲ့ပါတယ်တဲ့။

He said that my words had been like someone wiped the dust from a window

ကျွန်မစကားတွေက သူ့ဖို့ တစ်စုံတစ်ယောက်က ပြတင်းပေါက်ကဖုန်တွေကို သုတ်ပေးသလိုဖြစ်ပြီး

and let the light in.

အလင်းရခဲ့သလိုပါပဲတဲ့..

Over the years, Gary and I have become friends.

နှစ်တွေအကြာကြီး Gary နဲ့ ကျွန်မ သူငယ်ချင်းတွေဖြစ်နေကြပါတယ်

Gary ပြောလေ့ရှိတာက သူ့ကို အမေရိကန်လူမျိုရေးခွဲခြားမှု

And Gary would tell you that I've taught him a lot

about systemic racism in America and public policy.

စနစ်နဲ့ အများဆိုင်ရာမူဝါဒတွေကို ကျွန်မက သင်ပေးခဲ့တာတဲ့။

But I've learned a lot from Gary, too.

ဒါပေမဲ့ကျွန်မလည်းပဲ Gary ဆီက အများကြီးသင်ယူခဲ့ရတယ်။

And the biggest lesson for me

ကျွန်မအဖို့ အကြီးဆုံးသင်ခန်းစာက

has been that Gary's prejudice has caused him to suffer.

Gary ရဲ့ အဆိုးမြင်ဝါဒစွဲလန်းမှုက သူ့ကိုယ်ကို ခံစားရစေတယ် ဆိုတာပါပဲ

Fear, anxiety, isolation.

ကြောက်ရွံ့မှုတွေ၊ စိုးရိမ်ပူပန်မှုတွေ၊ အထီးကျန်ဆန်မှုတွေ

And it's made me rethink

ဒါတွေကကျွန်မကို ပြန်စဉ်းစားမိစေတယ်

many of the economic problems I've been focusing on

ကျွန်မ အလုပ်ခွင်တလျှောက်လုံး စီးပွားရေးပြဿနာတွေကိုပဲ

my entire career.

အာရုံစိုက်ခဲ့တယ်

I wondered,

ကျွန်မသိချင်ခဲ့တာက

is it possible that our society's racism

ကျွန်မတို့လူမှုအဖွဲ့အစည်းရဲ့ လူမျိုးရေးခွဲခြားမှုကြီးက

has likewise been backfiring on the very same people

တူညီတဲ့လူအများစုရဲ့ အထူးခံစားခွင့်တွေ စီစဉ်ထားတာကို

set up to benefit from privilege?

ဆန့်ကျင်ဘက်သက်ရောက်မှုတွေ ဖြစ်စေနိုင်သလားလို့ပါ။

Driven by this question,

ဒီမေးခွန်းကိုဆက်သွားရရင်..

I've spent the past few years traveling the country,

ကျွန်မရဲ့ အရင်နှစ်အနည်းငယ်ကို နိုင်ငံခရီးသွားခဲ့တယ်

researching and writing a book.

သုတေသနပြုရင်း စာအုပ်တအုပ်ရေးရင်းနဲ့ပေါ့..

My conclusion?

ကျွန်မစာအုပ် နိဂုံးချုပ်လား။

Racism leads to bad policymaking.

လူမျိုးရေးခွဲခြားခြင်းက ဆိုးဝါးတဲ့မူဝါဒချမှတ်ခြင်းကို ဦးတည်စေတယ်

It's making our economy worse.

ဒါကစီးပွားရေးလည်းကို ပိုမိုဆိုးဝါးစေတယ်

And not just in ways that disadvantage people of color.

လူတွေရဲ့အသားအရောင်ကို ဆိုးကျိုးဖြစ်စေတာမျိုး ပဲမဟုတ်ပါဘူး

It turns out it's not a zero sum.

ဒါက တစ်ခုဆုံးရှုံးလို့ တစ်ခုပြန်ရတဲ့ ရလဒ်မျိုး မဟုတ်ပါဘူး..

Racism is bad for white people, too.

လူမျိုးရေးခွဲခြားခြင်းက လူဖြူတွေ အတွက်လည်း မကောင်းစေပါဘူး

Take, for example,

ဥပမာ တစ်ခု ယူပြောရမယ်ဆိုရင်

America's underinvestment in our public goods,

အမေရိကန်နိုင်ငံကအများဆိုင်ရာအရာဝတ္ထုတွေမှာ ရင်းနှီးမြှပ်နှံမှုပမာဏနည်းပါးနေပါတယ်

the things that we all need, that we share in common --

ကျွန်မအားလုံး လိုအပ်ပြီး အတူတူအသုံးပြုရတဲ့အရာမျိုးတွေ-

our schools and roads and bridges.

ကျောင်းတွေ လမ်းမတွေ တံတားတွေလိုမျိုးမှာပေါ့..

Our infrastructure gets a D plus

အခြေခံအဆောက်အအုံတွေဟာ

from the American Society of Civil Engineers,

အမေရိကန်မြို့ပြအင်ဂျင်နီယာတွေဆီကနေ အဆင့်နိမ့်ကျလာပြီးတော့

and we invest less per capita than almost every other advanced nation.

လူတစ်ဦးချင်းဟာလည်းတခြားခေတ်မီနေတဲ့ နိုင်ငံတွေထက်ရင်းနှီးမြှပ်နှံမှု နည်းပါးလာမယ်

But it wasn't always this way.

ဒါပေမဲ့ အမြဲတမ်း ဒါမျိုးဖြစ်မနေပါဘူး

I traveled to Montgomery, Alabama,

ကျွန်မ Alabama ပြည်နယ် Montgomery မြို့ ကို ခရီးသွားခဲ့တယ်

and there, I saw how racism can destroy a public good

အဲ့ဒီမှာ လူမျိုးရေးခွဲခြားမှုကအများဆိုင်ရာ ပစ္စည်းတွေကို ဘယ်လိုဖျက်ဆီးနိုင်တာနဲ့

and the public will to support it.

ပြည်သူတွေကလည်းထောက်ခံကြတာမျိုး ကျွန်မတွေ့ခဲ့ရတယ်

In the 1930s and '40s,

၁၉၃၀ နဲ့ ၁၉၄၀ လောက်မှာ

the United States went on a nationwide building boom of public amenities

အမေရိကန်နိုင်ငံက အများဆိုင်ရာ အပန်းဖြေ အဆောက်အအုံတွေကိုတနိုင်ငံလုံးအတိုင်းအတာနဲ့

funded by tax dollars,

အခွန်ငွေကောက်ခဲ့တယ်

which in Montgomery, Alabama, included the Oak Park pool,

အဲဒီထဲမှာ Alabama ပြည်နယ် Montgomery မြို့ Oak ပန်းခြံရဲ့ ရေကူးကန်လည်း ပါတယ်

which was the grandest one for miles.

အဲဒီကန်ဟာ တော်တော်ကြီးကျယ်ခမ်းနားခဲ့ပါတယ်

You know, back then, people didn't have air conditioners,

သိကြတဲ့အတိုင်း အရင်တုန်းက လူတွေမှာ လေအေးပေးစက်တွေမရှိတော့..

and so they spent their hot summer days

သူတို့ရဲ့ပူအိုက်တဲ့ နွေရာသီရက်တွေကို

in a steady rotation of sunning and splashing

ဒီရေကန်မှာပဲ နေပူဆာလှုံလိုက်, ရေချိုးလိုက်

and then cooling off under a ring of nearby trees.

အနီးမှာရှိတဲ့ သစ်ပင်အဝိုင်းကြီးအောက်မှာ အနားယူလိုက်နဲ့ အသုံးပြုခဲ့ကြတယ်.

It was the meeting place for the town.

ရေကန်ကမြို့ရဲ့ တွေ့ဆုံ စုစည်းရာနေရာမျိုးဖြစ်ခဲ့တယ်

Except the Oak Park pool,

ဒီ Oak ပန်းခြံထဲကရေကန်က

though it was funded by all of Montgomery citizens,

Montgomery မြို့သူမြို့သားအားလုံးဆီကနေ အခွန်ကောက်ခံတယ်ဆိုပေမဲ့

was for whites only.

လူဖြူတွေပဲ လာလို့ရပါတယ်..

When a federal court finally deemed this unconstitutional,

နောက်ဆုံး ပြည်ထောင်စုတရားရုံးက ဒါဟာ ဥပဒေနဲ့မညီညွှတ်ဘူးလို့ ယူဆလာတဲ့အခါမှာ

the reaction of the town council was swift.

မြို့တော်ကောင်စီရဲ့ တုံ့ပြန်မှုက တော်တော်လေး မြန်ဆန်ခဲ့ပါတယ်..

Effective January 1, 1959,

ဇန်နဝါရီ ၁ရက်နေ့ ၁၉၅၉ မှာ သက်ရောက်မှုတခုဖြစ်လာတယ်

they decided they would drain the public pool

လူမည်းမိသားစုတွေကိုပါ ရေကူးခွင့်ပြုမဲ့အစား

rather than let black families swim, too.

ဒီရေကူးကန်ကြီးကို ဖောက်ထုတ်လိုက်ဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့ကြတယ်..

This destruction of public goods

ဒီလိုအများဆိုင်ရာ အရာဝတ္ထုတွေကို ဖျက်ဆီးခြင်းဟာဆိုရင်

was replicated across the country

တောင်ပိုင်းခရိုင်တခုတည်းမှာတင်မဟုတ်ပဲနဲ့

in towns not just in the South.

နိုင်ငံတဝှမ်းကမြို့တွေမှာပါဖြစ်လာခဲ့တယ်..

Towns closed their public parks, pools and schools,

မြို့တွေက အများဆိုင်ရာပန်းခြံတွေ ရေကူးကန်တွေ ကျောင်းတွေကို

all in response to desegregation orders,

လူမျိုးရေးသီးသန့်ခွဲခြားမှု အမိန့်အရ

all throughout the 1960s.

၁၉၆၀ ခုနှစ်တလျှောက်လုံး ပိတ်ခဲ့ရတယ်

In Montgomery, they shut down the entire Parks Department

Montgomery မြို့မှာလည်း သူတို့ရဲ့ပန်းခြံကြီးတစ်ခုလုံးကို

for a decade.

ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုထိ ပိတ်ခဲ့ရတယ်..

They closed the recreation centers,

မြို့တော်အပန်းဖြေစင်တာကိုလည်း ပိတ်ခဲ့ပြီး

they even sold off the animals in the zoo.

တိရိစ္ဆာန်ရုံထဲက တိရိစ္ဆာန်တွေကိုပါ သူတို့ရောင်းထုတ်ခဲ့ကြတယ်

Today, you can walk the grounds of Oak Park, as I did,

အခုတော့ Oak ပန်းခြံထဲမှာ ကျွန်မ လမ်းလျှောက်ခဲ့သလိုခင်ဗျားတို့လည်းရပါပြီ

but very few people do.

ဒါပေမဲ့ လူတော်တော်နည်းသွားခဲ့ပါပြီ

They never rebuilt the pool.

ရေကူးကန်ကို လုံးဝပြန်ဆောက်ခဲ့ကြပါဘူး..

Racism has a cost for everyone.

လူမျိုးရေးခွဲခြားမှုက လူတိုင်းအတွက် ပေးဆပ်ရမှုတွေ ရှိပါတယ်

I remember having that same thought on September 15, 2008,

စက်တင်ဘာ ၁၅ရက် ၂၀၀၈ တုန်းက Lehman Brothers ပြိုလဲပြီလို့သတင်းကြားတော့

when I learned the breaking news that Lehman Brothers was collapsing.

ကျွန်မမှာ အတွေးတခုရှိနေခဲ့တာကို သတိရသေးတယ်

Now Lehman was,

အခု Lehman က......

like the other financial firms that would go under in the coming days,

နောက်ပိုင်းမှာဒေဝါလီခံရနိုင်တဲ့ တခြားငွေကြေးဆိုင်ရာလုပ်ငန်းတွေလိုမျိုးပဲ..

done in by overexposure to a toxic financial instrument

နှစ်၃၀ ပုံသေအတိုးနှုန်းနဲ့အိမ်ဝယ်တာမျိုးက ရိုးရှင်းလုံခြုံတဲ့နည်းလမ်းလို့ ပြောလေ့ရှိကြပြီး

based on something that used to be simple and safe --

အဆိပ်ဖြစ်စေတဲ့ငွေကြေးလက်နက်တွေကို အလွန်အကျွံအသုံးပြုမှုတွေကြောင့်

a 30-year fixed-rate home loan.

ပြီးဆုံးသွားခဲ့တယ်

But the mortgages at the center and the root of the financial crisis

ငွေကြေးကပ်ဆိုက်မှုတွေကြောင့် အပေါင်လုပ်ငန်းတွေမှာလည်း

had strange new terms.

ထူးဆန်းတဲ့ စည်းမျဉ်းအသစ်တွေရှိခဲ့တယ်

And they were developed and aggressively marketed for years

ကျွန်မသွားတုန်းကတွေ့ခဲ့တဲ့ Glenn လို အိမ်ပိုင်ရှင်လို လူမည်းလူညို အလတ်တန်းစား

in black and brown middle-class communities,

အဖွဲ့အစည်းကြားထဲမှာအရစ်ကျဝယ်ယူခြင်း လုပ်ငန်းက တိုးတက်ကျယ်ပြန့်လာပြီး

like the one that I visited when I met a homeowner named Glenn.

ဈေးကွက်ကိုလည်းနှစ်တော်တော်ကြာ ကောင်းကောင်းအုပ်စိုးထားနိုင်ခဲ့တယ်..

Glenn had owned a home

Glennက Cleveland ပြည်နယ်

on a leafy street in the Mount Pleasant neighborhood of Cleveland

Mount Pleasant ရဲ့ အုံ့ဆိုင်းဆိုင်းလမ်းမှာ ဆယ်စုနှစ်တခုအကြာထိ

for over a decade.

အိမ်တလုံးပိုင်ဆိုင်ခဲ့တယ်

But when I met him, he was near foreclosure.

ဒါပေမဲ့ သူ့ကိုတွေ့တော့ အိမ်က ရောင်းဖို့စာထုတ်ထားပြီးပါပြီ

Like nearly all of his neighbors,

သူ့ရဲ့ အိမ်နီးချင်းအားလုံး လိုပဲ

he'd received a knock on the door

အိမ်ဝယ်စာချုပ​် ကျန်ငွေကိုပေးဖို့

from a broker promising to refinance his mortgage.

နည်းအသစ်ပြုပြင်ထားကြောင်း ပွဲစားဆီကနေ သတင်းရခဲ့တယ်..

But what the broker didn't tell him was that this was a new kind of mortgage.

ဒါပေမဲ့ပွဲစားက ဒါဟာစာချုပ်အသစ် တစ်မျိုးဆိုတာ သူကို မပြောခဲ့ပါဘူး

A mortgage with an inflated interest rate,

ငွေကြေးဖောင်းပွမှုအတိုးနှုန်းတွေ

and a balloon payment

အရစ်ကျငွေ အလုံးအရင်းပေးချေမှု

and a prepayment penalty if he tried to get out of it.

ဒီကနေနုတ်ထွက်တဲ့အခါ ကြိုပေးဒဏ်ငွေ ပေးရမဲ့ စာချုပ်ပါ..

Now, the common misperception,

အခုလို မှားယွင်းတဲ့နားလည်မှု ဖြစ်ရပ်မျိုးက

then and still today,

ယနေ့အထိရှိနေပါတယ်..

is that people like Glenn were buying properties they couldn't afford.

Glenn လိုမျိုးလူတွေကမတတ်နိုင်တာကို ဝယ်ယူသလိုမျိုးဖြစ်နေတယ်

That they themselves were risky borrowers.

ဒါက သူတို့ကိုယ်တိုင်ကို အန္တရာယ်ဖြစ်စေခဲ့တယ်..

I saw how this stereotype made it harder for policymakers

အရင်တည်းကစီးပွားရေးကပ်ဆိုက်မှုကို တားဆီးဖို့အချိန်ရှိခဲ့ပေမဲ့

to see the crisis for what it was

အခုလိုပုံသေကားချပ်လိုမျိုးဖြစ်စဉ်ကို

back when we still had time to stop it.

အစိုးရကကိုင်တွယ်ဖို့ အတော်ခက်ခဲတယ် ဆိုတာ တွေ့မြင်ခဲတယ်။

But that's all it was.

ဒါတွေအားလုံးကဖြစ်နေမှာပဲ။

A stereotype.

ပုံသေကားချပ်ဖြစ်စဉ်ပါ။

The majority of subprime mortgages went to people who had good credit,

Subprime စာချုပ်အများစုက Glenn လို Good Credit ကောင်းကောင်းရှိတဲ့သူတွေဆီကို

like Glenn.

ဦးတည်ခဲ့တယ်။

And African Americans and Latinos were three times as likely --

အာဖရိကန်အမေရိကန်နဲ့ လက်တင်လူမျိုးတွေက လူဖြူတွေထက်၃ဆလောက်ပိုပြီး

even if they had good credit --

Good Credit တွေရှိနေခဲ့ရင်တောင်

than white people, to get sold these toxic loans.

ဒီလိုအဆိပ်အတောက်ဖြစ်စေတဲ့ အကြွေးဝယ်စနစ်မျိုးအရောင်းခံရပါတယ်

The problem wasn't the borrower --

ပြဿနာက ငွေချေးယူတဲ့သူတွေမဟုတ်ပါဘူး

the problem was the loan.

ဒီစနစ်က ပြဿနာဖြစ်နေတာပါ။

After the crash,

ငွေကြေးကပ်ပျက်မှုတွေဖြစ်ပြီးနောက်မှာ

most of the nation's big lenders, from Wells Fargo to Countrywide,

Wells Fargo, Countrywide လို ချေးငွေလုပ်ငန်းစု ကုမ္ပဏီကြီးတွေဟာ

would go on to be fined for racial discrimination.

လူမျိုးရေးခွဲခြားမှုကြောင့် ဒဏ်ငွေအရိုက်ခံခဲ့ရပါတယ်

But that realization came too late.

ဒါပေမဲ့ အရမ်းနောက်ကျသွားခဲ့ပါပြီ

These loans, superprofitable for the lenders

ဒီလို ငွေချေးပေးတဲ့သူတွေအတွက် အကြီးစားအကျိုးအမြတ်ရှိစေပြီး

but designed to fail for the borrowers,

ငွေချေးသူတွေ ငွေဆုံးအောင် လုပ်ထားတဲ့ ဒီစနစ်ကြီးက

spread out past the confines

Glenn လို လူမည်း အသိုင်းအဝိုင်းကြီးနဲ့

of black and brown neighborhoods like Glenn's

လူဖြူအသိုင်းအဝိုင်းကြားမှာရော

and into the wider, whiter mortgage market.

ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ပျံ့နှံ့နေခဲ့ပြီးပါပြီ

All of the nation's big Wall Street firms bet on these loans.

နိုင်ငံအကြီးကျယ်ဆုံး Wall Street ငွေကြေးလုပ်ငန်းတွေ​ေရာ ဒီစနစ်သုံးတယ်။

At its peak,

အမြင့်ဆုံးမှာတော့

one out of every five mortgages in the country was in this mold,

နိုင်ငံရဲ့ စာချုပ် ၅ခုတိုင်းမှာ တစ်ခုက ဒီစနစ်ကြီးဖြစ်နေပြီးပြီ

and the crisis,

ကပ်ပျက်မှု၊

the crisis that my colleagues and I saw coming ...

ကျွန်မရဲ့သူငယ်ချင်းတွေနဲ့ ကျွန်မဆီကိုရောရောက်လာတဲ့ ဒီကပ်ပျက်မှုက

would go on to cost us all.

အားလုံဆီကိုသက်ရောက် လာတယ်..

Nineteen trillion in lost wealth.

ငွေကြေး ၁၉ ထရီလီယံ ဆုံးရှုံးခဲ့ရတယ်..

Pensions, home equity, savings.

ပင်စင်တွေ၊ အိမ်ပိုင်ဆိုင်မှုတွေ၊ စုဆောင်းငွေတွေ

Eight million jobs vanished.

အလုပ်ပေါင်း ၈ မီလီယံလောက် ပျောက်သွားတယ်

A home-ownership rate that has never recovered.

အိမ်ပိုင်ဆိုင်မှုနှုန်းလည်း ဘယ်တော့မှ တက်မလာတော့ပါဘူး

My years of advocating in vain for homeowners like Glenn

Glenn လိုအိမ်ရှင်တွေကိုထောက်ခံပေးခဲ့ပြီး အလကားဖြစ်သွားတဲ့အချိန်တွေက

left me convinced:

ကျွန်မကိုဒီလိုမျိုးတွေးမိစေခဲ့တယ်

we would not have had a financial crisis if it weren't for racism.

လူမျိုးရေးခွဲခြားမှုတွေသာမရှိခဲ့ရင် ငွေကြေးကပ်ပျက်မှု မရှိလောက်ဘူး။

In 2017, I traveled to Mississippi,

2017 တုန်းက ကျွန်မ Mississippi ကို ခရီးသွားခဲ့တယ်

where a group of auto-factory workers was trying to organize into a union.

အဲ့ဒီမှာ မော်တော်ယာဉ်ထုတ်အလုပ်သမားအုပ်စုက အဖွဲ့အစည်းတခု ဖွဲ့စည်းဖို့ကြိုးစားနေကြတယ်

Now the benefits they were fighting for --

သူတို့တောင်းဆိုတဲ့ အကျိုးအမြတ်ကတော့

higher pay, better health care coverage,

လစာတိုးဖို့၊ ကျန်းမာရေးဝန်ဆောင်မှုကောင်းရဖို့၊

a real pension --

စစ်မှန်တဲ့ပင်စင်ရဖို့၊

they would have helped everybody at the plant.

စက်ရုံကသူတွေအားလုံးအတွက် ကူညီဖို့လုပ်နေကြတယ်..

But in person after person that I talked to --

ဒါပေမဲ့ လူတဦးချင်း တယောက်ချင်း ကျွန်မစကားပြောကြည့်တဲ့အခါမှာ

white, black, for the union, against the union --

လူဖြူ..လူမည်း အဖွဲ့အစည်း အဖွဲ့အစည်းကိုဆန့်ကျင်ဖို့

race kept coming up.

သဘောထားမတူညီမှုတွေ ဖြစ်လာကြတယ်။

A white man named Joey put it this way.

Joey လို့ခေါ်တဲ့လူဖြူတစ်ယောက်က ဒီလိုလုပ်ခဲ့တယ်

He said,

သူပြောခဲ့တာက

"White workers think I ain't voting yes if the blacks are voting yes.

"လူမည်းတွေက yes ကြမယ်ဆိုရင် လူဖြူတွေက yes လို့မဲမပေးဘူးလို့တွေးထားကြတယ်"

If the blacks are for it, I'm against it."

"လူမည်းတွေကလုပ်မယ်ဆိုရင် ကျွန်တော်တို့က ဆန့်ကျင်မှာ"

A white man named Chip told me,

Chip လို့ခေါ်တဲ့ လူဖြူအမျိုးသားကလည်း ကျွန်မကိုပြောခဲ့တယ်

"The idea is that if you uplift black people,

"ခင်များလူမည်းတွေကို ဆွဲတင်ရင်

you're downing white people."

လူဖြူတွေကို ဆွဲနှစ် နေတာပဲ"

It's like the world's got this crab-in-a-barrel mentality.

ဒါက "မစားရအမဲ သဲနဲ့ပက်" တဲ့ သဘောမျိုးကို ဖြစ်နေပါတယ်

Now, the union vote failed.

အခုတော့ အဖွဲ့အစည်းကြီးရဲ့ တောင်းဆိုမှုတွေ မအောင်မြင်ခဲ့ပါဘူး။

Wages at the plant are still lower than their unionized peers',

အဖွဲ့အစည်းကတောင်းဆိုပေးတဲ့ လစာထက် သူတို့တွေရဲ့လစာကတွေကနည်းနေတုန်းပါပဲ..

and people there still worry about their health care.

ကျန်းမာရေးထောက်ခံချက်အတွက်သူတို့ စိတ်ပူနေရတုန်းပါပဲ။

You know, it's tempting, perhaps,

ဒါက သွေးဆောင်ဖြားယောင်းတာ..တနည်းပြောရရင်

to focus on the prejudiced attitudes

ကျွန်မ Mississippi မှာ ကြားခဲ့ရတဲ့ကိစ္စက လူတွေနဲ့

of the men and the workers that I heard in Mississippi.

အလုပ်သမားတွေရဲ့ မလိုမုန်းတားစိတ်ကို အဓိကအာရုံထားတာ..

But I'm more interested in holding accountable

ကျွန်မအနေနဲ့ကတော့

the people who are selling racist ideas for their profit

ကိုယ်ကျိုးအတွက် လူမျိုးရေးခွဲခြားမှုကို ခုတုံးလုပ်နေကြတဲ့လူတွေက

than those who are desperate enough to buy it.

လူမျိုးရေးခွဲခြားမှုကို လက်ခံသူတွေထက် တာဝန်ရှိတယ်လို့ထင်တယ်။

My travels also took me to places

ကျွန်မတွေ့ခဲ့ရတဲ့ပုံစံမျိုးတွေ

where I saw, however, that it doesn't have to be this way.

မဖြစ်နေတဲ့နေရာတွေကိုလည်းပဲ ကျွန်မခရီးသွားခဲ့ပါတယ်

I went to Maine, the whitest state in the nation,

လူဖြူအများဆုံးရှိတဲ့ Maine မြို့ကိုလည်းသွားခဲ့တယ်

the oldest,

တော်တော်ဟောင်းနေပြီး

where there are more deaths every year than births,

နှစ်စဉ် မွေးဖွားနှုန်းထက် သေဆုံးမှုနှုန်းပိုများနေတဲ့

and I went to this dying mill town called Lewiston

Lewiston မြို့(စက်ရုံများတဲ့မြို့)ကိုလည်း သွားခဲ့ပါတယ်

that is being revitalized by new people --

ဒီမြို့လေးကို လူအသစ်တွေနဲ့ ပြန်လည်တည်ဆောက်နေကြတယ်

mostly African, mostly Muslim,

အာဖရိကန်တွေ၊ မူစလင်တွေ

immigrants and refugees.

ပြောင်းရွေ့နေထိုင်သူတွေ...ဒုက္ခသည်တွေနဲ့

There, I met a woman named Cecile,

အဲဒီမှာ Cecile ဆိုတဲ့ အမျိုးသမီးနဲ့တွေ့တယ်

whose parents had been part of the last wave of new people

သူမရဲ့မိဘတွေက Lewiston မြို့ကို ရွေ့ပြောင်းလာတဲ့လူတွေ

to come to Lewiston.

နောက်ဆုံးသုတ်မှာ ပါတယ်

These are French-Canadian millworkers at the turn of the century.

သူတို့ကရာစုသစ်တခုရဲ့ ပြင်သစ်-ကနေဒီယံ စက်ရုံအလုပ်သမားတွေဖြစ်ပါတယ်

Cecile is retired, but she had found a new purpose in life,

Cecile ကအလုပ်ထွက်ခဲ့ပြီး သူရည်ရွယ်ချက်အသစ်တစ်ခုကို ရှာတွေ့ခဲ့ပါတယ်

by organizing Congolese refugees

Congo လူမျိုးဒုက္ခသည်တွေကို စုစည်းပြီး

to join with the white retirees at the Franco Heritage Center.

Franco သမိုင်းဝင်ပြတိုက်မှာ အလုပ်ထွက်ထားတဲ့လူဖြူတွေနဲ့ပူးပေါင်းဖို့ပါ.

(Laughter)

(ရယ်သံ)

These men and women from the Congo

Congo လူမျိုး အမျိုးသား အမျိုးသမီးတွေက

were helping these retirees remember the French

အလုပ်ထွက်ထားတဲ့လူဖြူတွေကို ကူညီခဲ့ကြတယ်။ ပြင်သစ်လူမျိုးတွေဆိုတာက

that they hadn't spoken since their childhoods.

သူတို့အတွက် ကလေးဘဝကတည်း စကားတောင်မပြောခဲ့ဖူးတဲ့သူမျိုးတွေပါ

And together, these two communities helped each other feel at home.

ဒီအဖွဲ့အစည်းကြီးနှစ်ခုကအချင်းချင်းကူညီ ပြီးကိုယ့်အိမ်ကိုယ့်ရာလိုအဆင်ပြေနေကြပါတယ်

You know, for all the political talk

မြို့ထဲဆက်တိုက်ဝင်လာတဲ့ လူအသစ်တွေကို

about the newcomers being a drain on the town,

နိုင်ငံရေးစကားအနေနဲ့ပြောရရင်

a bipartisan think tank found that the local refugee community there

ပါတီနှစ်ခုရဲ့အကြံပေးအဖွဲ့တွေ တွေ့ရှိခဲ့တာက ပြည်တွင်းဒုက္ခသည်အဖွဲ့အစည်းကြီးကနေ

created 40 million dollars in tax revenue,

အခွန်ဝင်ငွေ မီလီယံဒေါ်လာ ၄၀လောက်ဖန်တီးနိုင်ခဲ့ပြီး

and 130 million in income.

၁၃၀ မီလီယံလောက် ဝင်ငွေရခဲ့ပါတယ်။

And I talked to the town administrator,

Maine ပြည်နယ်ရဲ့ တခြားမြို့တွေမှာ

who was boasting about the fact that Lewiston was building a new school,

ကျောင်းတွေပိတ်ထားတုန်း Lewiston မြို့မှာ ကျောင်းအသစ်ဆောက်တာကို

when all the rest of towns like theirs in Maine

ဂုဏ်ယူဝင့်ကြွားနေတဲ့ မြို့တော်ရဲ့ အကြီးအကဲနဲ့တောင်

was closing them.

ကျွန်မစကားပြောခဲ့ပါသေးတယ်

You know, it costs us so much to remain divided.

တစ်ဦးနဲ့တစ်ဦး ခွဲခြားဆက်ဆံနေကြတာဟာ ပေးဆပ်ရမှုတွေ များပါတယ်

This zero-sum thinking,

တခုဆုံရှုံးမှ တခုနိုင်မယ်ဆိုတဲ့

that's what's good for one group has to come at the expense of another,

အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုကောင်းစားဖို့ နောက်တဖွဲ့ကဆုံးရှုံးရမယ်ဆိုတဲ့အတွေးဟာ

it's what's gotten us into this mess.

ဒီအခြေအနေဆိုးကြီးဆီကို တွန်းပို့ပေးခဲ့တာပါ

I believe it's time to reject that old paradigm

ဒီလို ဟောင်းနေတဲ့အတွေးတွေကို ဖယ်သင့်ပြီလို့ကျွန်မယုံကြည်ပါတယ်

and realize that our fates are linked.

ကျွန်မတို့ကံကြမ္မာတွေက ချိတ်ဆက် နေတာကို သတိပြုသင့်ပါပြီ။

An injury to one is an injury to all.

တစ်ဦးတစ်ယောက်မှာ ထိခိုက်ရမှုဟာ ကျွန်မတို့အားလုံး ထိခိုက်ရတာနဲ့အတူတူပါပဲ။

You know, we have a choice.

ကျွန်မတို့မှာ ရွေးချယ်ခွင့်ရှိပါတယ်။

Our nation was founded on a belief in a hierarchy of human value.

ကျွန်မတို့နိုင်ငံကလူ့တန်ဖိုး အဆင့်ဆင့်ခွဲခြားတာကို ယုံကြည်နေကြတုန်းပါ

But we are about to be a country with no racial majority.

ဒါပေမဲ့ကျွန်မတို့လူမျိုးရေးခွဲခြားမှု မရှိတဲ့ နိုင်ငံတစ်ခုဖြစ်သင့်နေပါပြီ

So we can keep pretending like we're not all on the same team.

ကျွန်မတို့တွေက တစ်သားတည်းမဟုတ်ဘူးလို့ ဆက်ပြီးဟန်ဆောင်နေလို့ရပါတယ်

We can keep sabotaging our success

ကျွန်မတို့ဟာ ကိုယ့်လူတွေကို နစ်နာ စိတ်ပျက်စေပြီး

and hamstringing our own players.

အောင်မြင်မှုတွေကို ဆက်ပြီး ဖျက်ဆီးနေနိုင်ပါတယ်

Or we can let the proximity of so much difference

ဒါမှမဟုတ်.ကျွန်မတို့ မတူညီမှုတွေကို နီးစပ်ခွင့်ပြုစေပြီးတော့

reveal our common humanity.

ကျွန်မတို့ရဲ့ လူသားဆန်မှုကို ထုတ်ပြပါ..

And we can finally invest in our greatest asset.

နောက်ဆုံးမှာ ကျွန်မတို့ အကောင်းမွန်ဆုံးသော အနာဂတ်အတွက် ရင်းနှီးမြှပ်နှံနိုင်ပါပြီ

Our people.

ကျွန်မတို့ လူတွေဆီမှာ

All of our people.

ကျွန်မတို့ လူတွေအားလုံးဆီမှာပါ။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်

(Applause)

(လက်ခုပ်သံ)