What you should know about vaping and e-cigarettes | Suchitra Krishnan-Sarin

Translator: Seng Hkawng Reviewer: Myo Aung

’’အရင်ကထက် ပိုအဆင်ပြေလာတယ် မဟုတ်လား’’

"It gets easier, right?"

These are the words I often hear from young parents

ဒီစကားက ငယ်ရွယ်တဲ့ မိဘတွေဆီကနေ ကျွန်မ အမြဲကြားနေရတဲ့ စကားပါ

who are new to the game of worrying about their children.

ခုမှ ကိုယ့်ကလေးတွေကို စပြီးစိတ်ပူ ရတော့မယ်သူတွေပေါ့။

I tell them that it doesn't.

မဟုတ်ပါဘူးလို့ ကျွန်မ သူတို့ကို ပြန်ငြင်းတယ်။

It gets different,

အခု အရင်ကနဲ့မတူတာ ဟုတ်ပေမဲ့၊

but there's always something to worry about as parents.

မိဘဖြစ်လာရင်တော့ စိတ်ပူပန်စရာ တစ်ခုခု အမြဲတမ်းရှိပါတယ်။

ကျွန်မအိပ်ယာထဲ နိုးတစ်ဝက်နဲ့ လှဲနေရင်း ငယ်ငယ်တုန်းက ပန်းနာရောဂါ ရှိနေခဲ့တဲ့

I remember how I would lie half-awake at night

ကျွန်မသား အသက်ရှူသံကို နားထောင်နေခဲ့တာ

listening to my son breathe

when he was young and had asthma,

ကျွန်မ အခုထက်ထိကို မှတ်မိနေလျက်ပါ။

and then, when he was a teen,

အဲဒီနောက် သူဆယ်ကျော်သက် အရွယ်ရောက်တော့

until I heard the front door chime open,

ကျွန်မ အိမ်ရှေ့တံခါးဖွင့်သံ မကြားမချင်း

and I knew that he was home safe.

သူဟာ အိမ်မှာ လုံခြုံစွာရှိနေတာ ကျွန်မသိခဲ့တယ်။

ကျွန်မတို့ ကလေးတွေကို စိုးရိမ်တာက နယ်မြေအလိုက် ရှိတတ်ရှိပါတယ်။

Worrying about our kids comes with the territory.

Now, many of these worries are about basic issues,

အခုတော့၊ အဲဒီလို စိုးရိမ်မှုတွေဟာ သာမန်ကိစ္စလေးတွေနဲ့ ဆိုင်ပါတယ်၊

like what they eat, where they are, who they're with.

သူတို့ဘာစားတယ်၊ ဘယ်သွားတယ်၊ ဘယ်သူတွေနဲ့ ပေါင်းသင်းနေလဲ ဆိုတာမျိုးတွေပေါ့။

But we also need to keep an eye on new behaviors and fads.

ဒါပေမဲ့ ကလေးတွေရဲ့ အပြုအမူသစ်တွေ၊ နေထိုင် ပုံတွေကိုလည်း ကျွန်မတို့ သတိထားရပါမယ်။

The latest craze is something that may not yet be on everyone's radar

အခု ရေပန်းစားနေတဲ့ဟာက ကျန်းမာရေး နဲ့ပတ်သက်နေတယ်လို့

as a serious health concern,

လူတိုင်း သတိမထားမိကြသေးပါဘူး၊

and that is the newfound popularity of vaping,

အဲဒါက ပုံစံသစ် ဆေးလိပ်သောက်နည်းတစ်မျိုးပါ၊

or inhaling sweet aerosols

ချိုတဲ့အရသာရှိတဲ့ e-cigarettes အရည်တွေကို

produced by vaporizing e-liquids in e-cigarettes.

အငွေ့ပြန်ထုတ်ပေးတာကို ရှူနေကြတာဖြစ်ပါတယ်။

E-cigarettes, or "vapes," as they are commonly called,

အားလုံးက e-cigarettes (သို့) vapes လို့ခေါ်တဲ့ ကိရိယာတွေက

are flying off the shelves like candy.

ချိုချဉ်တွေရဲ့နေရာကို ယူလာနေကြပါပြီ။

This year, the e-cigarette market is expected to drive

ဒီနှစ်ထဲမှာ e-cigarettes တွေကို ကမ္ဘာ့ဈေးကွက်ထဲမှာ

26 billion dollars in sales worldwide.

၂၆ ဘီလီယံ လောက် တစ်ကမ္ဘာလုံးမှာ ရောင်းဖို့ မျှော်လင့်ထားကြပါတယ်။

Over the next six years,

နောက်လာမယ့် ၆ နှစ်ကျလို့ရှိရင်၊

that volume is expected to double.

ပမာဏဟာ နှစ်ဆတက်လာမယ်လို့ ခန့်မှန်းကြပါတယ်။

We have a lot of serious concerns about the health impact of vaping,

vaping လုပ်လို့ဖြစ်လာမယ့် ကျန်းမာရေး အကျိုးဆက်တွေများကြပြီး၊

and unfortunately, not nearly enough answers.

ကံဆိုးတာက လုံလောက်တဲ့ အဖြေတွေ မရှိသေးခြင်းပါပဲ။

This becomes even more concerning when you think of who uses e-cigarettes.

e-cigarettes သုံးစွဲသူတွေအကြောင်း စဉ်းစားမိရင် ပိုတောင်စိုးရိမ်စရာပါ။

E-cigarette use, at least in the US,

US တစ်နိုင်ငံတည်းမှာတောင် e-cigarette သုံးစွဲမှုနှုန်းဟာ

has grown rapidly among youth and young adults --

လူငယ်တွေနဲ့ လူလတ်ပိုင်းတွေကြားမှာ အလျင်အမြန် တိုးလာနေတယ်၊

our kids,

ကျွန်မတို့ ကလေးတွေ၊

our most vulnerable population.

ကျွန်မတို့ရဲ့ အထိခိုက်လွယ်ဆုံး လူဦးရေတွေပါ။

There was a 900 percent growth in the use of e-cigarettes by youth

၂၀၁၂ နဲ့ ၂၀၁၅ နှစ်တွေအကြားမှာ e-cigarette

between 2012 and 2015.

သုံးစွဲတဲ့လူငယ်တွေ ၉၀ဝ% တိုးလာခဲ့တယ်။

လတ်တလော ခန့်မှန်းချက်အရ

The most recent estimates suggest

that approximately 3.6 million high school and middle school students

US နိုင်ငံထဲက ၃.၆ သန်းနီးပါးရှိတဲ့ အထက်တန်းနဲ့အလယ်တန်း

ကျောင်းသားတွေဟာ e-cigarette ကို သုံးစွဲခဲ့ဖူးကြတယ်။

have used e-cigarettes in the US.

တကယ်တော့၊ သန့်စင်ထားတဲ့ နီကိုတင်းပါတဲ့ e-cigarette တွေက ဆေးလိပ်သောက်သူတွေ

Now, e-cigarettes were originally created

to offer smokers a cleaner form of nicotine

ဆေးလိပ်ဖြတ်ဖို့အတွက် ဆေးလိပ်အစား သုံးစွဲဖို့

to help with their cigarette addiction.

ရည်ရွယ်ပြီး ထုတ်လုပ်ခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။

In the US, these devices come under the FDA's jurisdiction

အမေရိကားမှာ ဒီပစ္စည်းတွေက ဆေးရွက်ကြီးထုတ်ကုန်

အဖြစ်နဲ့ FDA ရဲ့ကြီးကြပ်မှုနဲ့ ထုတ်လုပ်တာပါ။

as a tobacco product.

But the science on these devices has not been able to keep up

ဒါပေမဲ့ အလျင်အမြန်တိုးတက်လာနေတဲ့ ဒီပစ္စည်းရဲ့ဈေးကွက်ကို

with the rapid market growth,

သိပ္ပံပညာဟာ ထိန်းချူပ်နိုင်ဖို့ လိုက်မမီနိုင်လို့၊

so regulations on the components of these devices and e-liquids

ဒီကိရိယာတွေမှာပါတဲ့ အရည် (e-liquid) နဲ့ အခြားပါဝင်ပစ္စည်းတွေ ဆိုင်ရာ

are lagging.

စည်းကမ်းချက်တွေဟာ လိုက်မမှီနိုင်ဘူး။

Current regulations do restrict sales of these devices

လက်ရှိ ဥပဒေက အသက် ၁၈ နှစ်အောက် ဘယ်သူကိုမဆို

to anyone under the age of 18,

ဒီပစ္စည်းတွေ မရောင်းပေးဖို့ တားမြစ်ထားပါတယ်။

but these do not seem to have had much of an impact

ဒါပေမဲ့ ဆယ်ကျော်သက်တွေ အနေနဲ့ ဒီပစ္စည်းအား သုံးစွဲမှုအပေါ်

on the explosion in the use of these devices by teens.

အကျိုးသက်ရောက်မှူ သိပ်ရှိပုံမရပါဘူး။

ကျွန်မ e-cigarette ကို ပထမဆုံးအကြိမ် မြင်လိုက်ရချိန်မှာ

You know, the first time I heard of and saw an e-cigarette,

ဆယ်ကျော်သက်တွေ အကြိုက်ဖြစ်မယ်လို့ ချက်ချင်း နားလည်လိုက်တယ်။

I knew right away that teens would love it.

These devices are technology on a stick,

ဒီကိရိယာတွေကနည်းပညာပါတဲ့ အချောင်းပုံစံလေးပဲ၊

a perfect fit for the smartphone generation --

စမတ်ဖုန်းကြိုက်တဲ့ မျိုးဆက်သစ် တွေအတွက် ကွက်တိပဲပေါ့။

small, rechargeable, easy to use, easy to modify, nice smelling --

သေးတယ်၊ အားသွင်းနိုင်တယ်၊ သုံးရလွယ်ပြီးတော့ မွှေးတယ်လေ။

some even sync with your smartphone to let you know how much you have vaped.

တစ်ချို့ဆို ကိုယ့်ဖုန်းနဲ့ ချိန်ဆက်ထားပြီး ဘယ်လောက်ရှူပြီး​ကြောင်း ကြည့်နိုင်တယ်။

Even I was very drawn to these very clever devices.

ကျွန်မတောင် ဒီလိုစမတ်ကျတဲ့ ဒီပစ္စည်းတွေကို စိတ်ဝင်စားခဲ့သေးတယ်။

And since I had spent a long time researching teen and adult addictions,

ဆယ်ကျော်သက်နဲ့လူကြီးတွေရဲ့ စွဲလမ်းမှုကို ကျွန်မက သုတေသနအများကြီးလုပ်ခဲ့လို့

I immediately realized that these devices fit perfectly into the teen psyche.

ဒီပစ္စည်းတွေက လူငယ်တွေရဲ့အကြိုက်ဖြစ်မှာကို ကျွန်မ ချက်ချင်းနားလည်လိုက်တယ်။

Teens are impulsive, and they love to try new things.

လူငယ်တွေက တဇွတ်ထိုးလုပ်တတ်ကြပြီး ပစ္စည်းသစ်တွေကို စမ်းသပ်ရတာ ကြိုက်ကြတယ်လေ။

They're also craving independence, and they love to make things their own.

သူတို့ဟာ လွတ်လပ်မှုကို ရှာယူလိုကြပြီး ကိုယ်ပိုင် ပစ္စည်းတွေရှိတာကို ကြိုက်ကြတယ်။

E-cigarettes meet these needs perfectly

e-cigarettes တွေက ဒီအချက်တွေနဲ့ ကွက်တိဖြစ်နေတယ်၊

by allowing them the chance to both innovate and personalize

သူတို့ဟာ ဆန်းသစ်တဲ့နည်းဖြင့် အငွေ့ရှူရခြင်းကို

their vape experience.

ကိုယ်ပိုင် အတွေ့အကြုံအဖြစ် ခံယူနိုင်ကြတာကိုး။

They can choose from over 15,000 different e-liquid flavors

အနံ့အရသာပေါင်း ၁၅၀ဝ၀ လောက်ကို ရွေးချယ်နိုင်ပြီးတော့

and multiple nicotine concentrations.

နီကိုတင်းပါဝင်မှု နှူန်းကိုလည်း ရွေးချယ်နိုင်ပါသေးတယ်။

They can even create their own nicotine flavor combination.

သူတို့ဟာ သူတို့ကိုယ်ပိုင် နီကိုတင်း အနံ့အရသာကို ပေါင်းစပ်ပြီး ရှူနိုင်ကြတယ်။

ကိုယ်က အငွေ့ဘယ်လောက် ထွက်စေချင်လဲ ဆိုတာကို

They can change how much vapor is produced from these devices

by modifying the puff volume and the constituents

အဲဒီမှာပါတဲ့ ပစ္စည်းတွေ၊ ရှူသွင်းမှု ပမာဏ၊

and the power and temperature of the devices.

အဲ့ဒီပစ္စည်းရဲ့ အပူချိန်တွေကို စိတ်ကြိုက် ဖန်တီးယူလို့ရပါတယ်။

They can even use these devices for "cloud chasing."

ဒီကိရိယာတွေနဲ့ "cloud chasing" ကို ပြုလုပ်လို့ရပါတယ်။

အငွေ့ရှူမှု လှည့်ကွက်များ ဒါမှမဟုတ် ဆေးလိပ်ရှူမှု လှည့်ကွက်များလို့

Cloud chasing, also called vape tricks

or smoke tricks,

ခေါ်ကြသေးတဲ့

involves producing large vape clouds with quirky shapes and names,

"cloud chasing" ထဲတွင် အငွေ့များဖြင့် ထူးဆန်းတဲ့ ပုံများကို ထုတ်လုပ်ကြတယ်။

like rings, dragons, ghosts ...

နာမည်၊ အကွင်းပုံတွေ၊ နဂါးပုံတွေ သရဲပုံတွေ စသဖြင့်ပေါ့။

Cloud chasers can even participate in cloud competitions

အဲသလို 'cloud chasing' ပြိုင်ပွဲတွေတောင်ရှိတယ်။

and win prizes for creating the most innovative shaped clouds.

အဆန်းသစ်ဆုံး ပုံစံကို လုပ်ပြနိုင်သူကို ဆုချပေးပါတယ်။

Teens can also change the strength and throat hit from the vapor

ကလေးတွေက အငွေ့ရဲ့ပြင်းအားနဲ့ အာခေါင်အား ရိုက်ခတ်မှုအားကို

by either vaporizing the e-liquid at higher temperatures

အe-liquid ကို ပိုမြင့်တဲ့ အပူချိန်မှာ အငွေ့ပျံစေခြင်းဖြင့် ဒါမှမဟုတ်

or dripping the e-liquid directly onto a heated coil.

e-liquid ကို ပူပြင်းနေတဲ့ အကွင်းပေါ်သို့ အစက်ချပေးခြင်းဖြင့် လုပ်ပေးနိုင်ကြတယ်။

They can even use these devices for marijuana vaping.

အဲဒီကိရိယာထဲမှာ ဆေးခြောက်ထည့်ပြီး ရှူဖို့လည်း သုံးနိုင်တယ်။

And since the devices use lower temperatures

အဲဒီကိရိယာတွေ သုံးကြတဲ့ အပူချိန်က နိမ့်နေပြီး

and do not combust or burn the marijuana,

အထဲကဆေးခြောက်ဟာ လောင်ကျွမ်း သွားတာမျိုးမရှိလို့၊

they can do this very discreetly,

ဆေးခြောက်နံ့ ခံမရစေဘဲ လူငယ်တွေကဆေးခြောက်ကို

without the distinctive smell of burnt marijuana.

သိုသိပ်စွာ ဘယ်သူမှမသိအောင် သုံးနိုင်ပါတယ်။

So they can really make these vape experiences their own,

ဆိုတော့ ဒီကိရိယာတွေနဲ့ သူတို့ဟာ စိတ်ကြိုက် စမ်းသပ် လုပ်ကိုင်နိုင်ကြလို့၊

which may explain the astounding rise in the use of these devices by youth.

ဒီကိရိယာတွေ လူငယ်တွေကြားမှာ အံ့ဖွယ် ရေပန်းစားနေတာကို ရှင်းပြရနိုင်ပါတယ်။

E-cigarettes are technically a very simple device.

E-cigarette တွေက နည်းပညာအရ ရိုးရှင်းတဲ့ ကိရိယာပါ။

There is a receptacle for the e-liquid which can be a tank, a pod or a plug.

e-liquid ထည့်ရန် နေရာရှိမယ်၊ ဒါက ဗူးပုံစံ၊ အိုးပုံစံ စသဖြင့်ရှိနိုင်တယ်။

There is a battery that charges the coil, which then vaporizes the e-liquid.

e-liquid ကို အငွေ့ပျံစေတဲ့ အကွင်းလေးကို ပူလာစေတဲ့ ဘက်ထရီပါရမယ်။

And then there is a mouthpiece,

ပါးစပ်နဲ့စုပ်ဖို့ စုပ်တံ ပါရမယ်၊

where the user can actually draw from the e-cigarette.

သုံးစွဲသူဟာ စုပ်တံမှ တစ်ဆင့် e-cigarette ကို ရှူကြတာပါ။

In 2017, there were 466 e-cigarette devices in the marketplace.

၂၀၁၇ ခုနှစ်မှာ ဈေးကွက်ထဲတွင် e-cigarette စုစုပေါင်း ၄၆၆ မျိုး ရှိခဲ့တယ်။

These range from cigarette-like devices which are also called "cigalikes"

အဲပမာဏထဲတွင် 'cigalikes' ခေါ် ကိရိယာများ စတင်လျက်

to tank systems, which are also called "pens."

ဘောပင်ပုံစံ တိုင်ကီ စနစ်တွေအဆုံး ပါဝင်ပါတယ်။

And then there are modified devices, which are also called "mods."

ပြီးတော့ 'mods' ခေါ် အဲ့ကိရိယာတွေကို အဆင့်မြှင့်ထားတဲ့ ကိရိယာတွေ ရှိသေးတယ်။

Mods look nothing like a cigarette,

'mods' တွေဟာ စီးကရက်နဲ့ လုံးဝမတူပါဘူး၊

and they come in various shapes and sizes,

၎င်းတို့ရဲ့ ပုံစံဟာဖြင့် မျိုးစုံပြီး အရွယ်အစား အစုံပါပဲ၊

with different kinds of attachments and user adjustments.

ချိတ်တွဲသုံးစရာ အမျိုးမျိုး ပါပြီး သုံးစွဲသူက စိတ်ကြိုက် ညှိနှိုင်းနိုင်တယ်။

They're very popular for cloud chasing.

၎င်းတို့ဟာ 'cloud chasing' အတွက် သိပ်ကို နာမည်ကြီးကြတယ်။

The most recent entrance into the marketplace

ဈေးကွက်ထဲကို လတ်တလောဝင်လာတဲ့

are the pod devices,

ပစ္စည်းက pod ကိရိယာတွေကျတော့

which contain the e-liquid in a pod.

e-liquid ကို pod ထဲ ထည့်ထားတယ်။

These are very popular, by the way, among teens.

အဲဒါတွေဟာ လူငယ်တွေကြားမှာ သိပ်ကို ရေးပန်းစားနေပါတယ်။

An example of this is the Juul,

အဲဒါရဲ့ ဥပမာ တစ်ခုက Juul ပါ၊

which not only looks like a USB device

အဲဒါက USB နဲ့တူရုံတင်မဟုတ်ဘူး

but can also be plugged into a USB outlet to charge.

USB အပေါက်ထဲ ထည့်ပြီး အားသွင်းလို့လည်းရသေးတယ်။

ဆယ်ကျော်သက်အများစုက ဒါကို e-cigarettes လို့တောင်မထင်ကြဘဲ

Many teens do not even think that these are e-cigarettes,

which has led to the use of terms like "juuling" instead of "vaping."

အငွေ့ရှူမှု vaping အစား juuling ဆိုပြီး သုံးနှုန်းနေကြတယ်။

Many of these devices are so discreet and produce so little vapor

အဲဒီကိရိယာ တော်တော်များများဆို အနံ့မပြင်းတဲ့အပြင် အငွေ့ထွက်မှု နည်းလို့

ဆယ်ကျော်သက်တွေက စာသင်ခန်းထဲမှာတောင်သုံးနေကြပြီး

that teens are using them in classrooms

and hiding them in objects like Sharpie pens, their clothes,

သူတို့ရဲ့ ဘောပင်တွေ၊ အဝတ်အစားနဲ့

စာအုပ်တွေထဲမှာ ဝှက်ထားနိုင်ကြတယ်။

their books.

Now, many teens think that these devices produce water vapor,

ဆယ်ကျော်သက် အများအပြားတို့က ဒီကိရိယာတွေဟာ ရေငွေ့ကို ထုတ်ပေးတာဘဲ၊

and therefore, they are safe to use.

သုံးရတာ ဘေးကင်းတယ်လို့ ထင်မြင်ကြတယ်လေ။

But this could not be further from the truth.

ဒါပေမဲ့ အဲ့ဒါဟာ အမှန်တရားမဟုတ်နိုင်ပါဘူး။

What is produced is not even a vapor,

ထုတ်လုပ်ပေးတဲ့အရာက ရေငွေ့ မဟုတ်ရုံတင် မကသေးဘဲ၊

it's an aerosol,

aerosol ခေါ် ဓာတုဆေးပါ၊

and let me tell you, the difference is quite pronounced.

ခြားနားချက်ဟာ သိပ်ကို သိသာထင်ရှား လှတာကို ကျွန်မ ပြောပြပါရစေ။

Aerosols contain many finely suspended particles of liquids and gases

Aerosol ထဲမှာ အရည်နဲ့ ဂက်စ်တွေရဲ့ နူးညံ့လှတဲ့ အမှုန်တွေ ပါဝင်ကြပြီး

that are created from whatever is in the e-liquid.

အဲဒါတွေကို e-liquid ထဲ ပါရှိတဲ့ အရာမှနေပြီး ဖန်တီးပေးပါတယ်။

So an aerosol could contain propylene glycol and glycerin,

ဒါကြောင့် aerosol ထဲမှာ e-liquid ထဲတွင် ပျော်ဝင်နေကြတဲ့

which are solvents in the e-liquid.

propylene glycol နဲ့ ဂလစ်ဆရင် တွေ ပါဝင်ကြတယ်။

Now, these solvents are known to be safe for edible use,

အဲဒီဓာတုပစ္စည်းတွေက စားသုံးရန် ဘေးကင်းတယ်လို့ ယူဆရလို့

so for use in products that you eat,

ကျွန်မတို့စားတဲ့ ထုတ်ကုန်များထဲမှာ သုံးရနိုင်ပေမဲ့၊

but we know very little about their safety following long-term inhalational exposure.

၎င်းတို့ကို ရေရှည် ရှူသွင်းမှု ဘေးကင်း သလားကို ကျွန်မတို့ သိထားတာ နည်းလှပါတယ်။

The e-liquids can also contain alcohol,

e-liquid တွေထဲတွင် အရက်လည်းပါဝင်နိုင်ပြီး၊

sometimes in high levels,

တစ်ခါတစ်ရံ ပါဝင်မှုအဆင့်မြင့်တော့၊

and inhaling alcohol is known to have toxic effects on the brain.

အရက်ကို ရှူသွင်းခြင်းက ဦးနှောက်ကို အဆိပ်သင့်စေနိုင်ကြောင်း သိကြပါတယ်။

I told you earlier that the e-liquids contain over 15,000 different flavors.

ကျွန်မ စောစောကပြောခဲ့သလိုပဲ e-liquid တွေထဲမှာ အနံ့အရသာ ၁၅၀ဝ၀ ကျော်ပါဝင်တယ်။

Here are some examples,

ဥပမာတစ်ချို့ ဖေါ်ပြပေးရရင်၊

some with very catchy but familiar names like "Skittles" and "Fruit Loops,"

တစ်ချို့က မှတ်ရလွယ်ပြီး ရင်းနှီးဖွယ် Skittles နဲ့ Fruit Loops အမည်ဖြစ်လျက်၊

and others with more exotic names like "Dragon's Milk" and "Tiger's Blood"

တစ်ချို့အမည်တွေက ပိုပြီးထူးခြားပါတယ် Dragon's milk တို့၊ Tiger's Blood တို့၊

and "Unicorn Puke."

Unicorn Puke တို့လိုပေါ့။

The e-liquid or the aerosol can also contain metallic particles

အဲဒီ e-liquid ဒါမှမဟုတ် aerosol ထဲမှာ ခရိုမီယံ၊ ကက်ဒ်မီယံ နဲ့ ခဲဓာတ်တို့လို

like chromium, cadmium and lead.

သတ္တုအမှုန်အစတွေလည်း ပါနိုင်ပါတယ်။

These are generated from the heating coil in the devices

ဒါတွေကို ကိရိယာများထဲရှိ အပူပေးတဲ့ အကွင်းမှ ထုတ်လွှတ်ပေးခြင်း ဖြစ်ပြီး၊

and are also known to have many toxic effects on vital organs.

ကျွန်မတို့ရဲ့ အရေးပါတဲ့ ခန္ဓာအစိတ်အပိုင်း တွေကို အဆိပ်ဖြစ်စေကြောင်း သိရတယ်။

So no, let me make this very clear:

ဆိုတော့ ကျွန်မ ရှင်းသွားအောင် ထောက်ပြလိုတာက-

what is produced is definitely not water vapor.

အဲဒီကနေ ထုတ်လွှတ်ပေးလိုက်တဲ့ဟာက ရေငွေ့လုံး ဝမဟုတ်တာ သေချာပါတယ်။

Exposure of the teen brain to nicotine through e-cigarettes

e-cigarettes မှတဆင့် ကလေးတွေရဲ့ ဦးနှောက်ထဲ နီကိုတင်း ဝင်ရောက်လာမှုဟာ

is also very concerning.

အင်မတန်မှ စိုးရိမ်စရာကောင်းပါတယ်

The teen brain is very sensitive to even low levels of nicotine

ကလေးတွေရဲ့ ဦးနှောက်ဟာ နီကိုတင်းပမာဏ နည်းနည်းကြောင့်ကိုပင် အရမ်းထိခိုက်လွယ်ပြီး

and gets very easily addicted.

ဆေးစွဲမိဖို့လည်း အရမ်းကိုလွယ်ပါတယ်။

In fact, we have known for a long time

တကယ်တော့ ကျွန်မတို့ အရင်ကတည်းက သိထားရသလို

that 90 percent of smokers start smoking cigarettes prior to the age of 18.

ဆေးလိပ်သောက်သူရဲ့ ၉၀% က စီးကရက်ကို အသက် ၁၈ နှစ် မတိုင်မီက စခဲ့ကြတာပါ။

Those who start early are more addicted and have a harder time quitting smoking.

စောပြီး စသောက်လာသူဟာ ပိုစွဲမိပြီး ဖြတ်ဖို့လည်း ပိုပြီးခက်ခဲတတ်ပါတယ်။

In other words, and to quote a past FDA commissioner,

တစ်နည်းအားဖြင့်၊ FDA ကော်မရှင်နာ ဟောင်းကို ကိုးကားရပါက-

"Nicotine addiction ... is a pediatric disease."

‘‘နီကိုတင်းစွဲမှုဟာ ကလေးများဆိုင်ရာ ရောဂါ တစ်ခုပါ။’’

e-cigarette တွေကို သုံးခြင်းဖြင့် ဆယ်ကျော် သက်တွေဟာ နီကိုတင်းကို များစွာရနိုင်ကြတယ်။

E-cigarettes can expose teens to a lot of nicotine.

အဲဒီကိရိယာ အများအပြားတွင် ပါဝင်တဲ့ နီကိုတင်း ပမာဏဟာဖြင့်

Many of these devices contain the amount of nicotine

that is in a full pack of cigarettes.

စီးကရက်ထုပ် အပြည့်နဲ့ အတူတူပါပဲ။

The more recent pod devices contain a nicotine salt,

နောက်ဆုံးထုတ် pod ကိရိယာများကျတော့ နီကိုတင်းဆား ဆိုတာ ပါဝင်ရာ၊

which has a smoother taste and is much easier to use

ပိုချောမွေ့တဲ့ အရသာရှိပြီး သုံးရလည်းလွယ်လို့

and can produce rapid increases in brain nicotine levels.

ဦးနှောက်ထဲရှိ နီကိုတင်းပမာဏကို လျင်မြန်စွာ မြှင့်တင်ပေးနိုင်ပါတယ်။

e-cigarette မှန်မှန်သုံးကြတဲ့ ကလေး တွေက ဆာလောင်မှုလက္ခဏာကို ပြတတ်ကြပြီး

Teens who use e-cigarettes regularly report symptoms of craving --

သူတို့ရဲ့ e-cigarette မသေုံးရရင်မသုံးရရင် စိုးရိမ်မှုတွေ ခံစားကြရပါတယ်။

feeling anxious when they don't have their e-cigarettes.

All these are hallmarks of a behavioral addiction.

ဒါတွေအားလုံးက ဆေးစွဲမှုရဲ့ ထင်ရှားတဲ့ လက္ခဏာတွေပါပဲ။

E-cigarettes are not only addictive

e-cigarette တွေဟာ စွဲတတ်ရုံတင် မကသေးဘဲ၊

but they also affect many other organs in the body.

ခန္ဓာကိုယ်ထဲက တခြားအစိတ်အပိုင်းတွေကိုလည်း ဆိုးကျိုးဖြစ်စေပါတယ်။

So nicotine, which is in e-cigarettes, for example,

ဒါကြောင့်၊ ဥပမာ၊ e-cigarette ထဲမှာပါတဲ့ နီကိုတင်းဟာ

binds to a receptor called the nicotinic acetylcholine receptor,

အာရုံခံစနစ်တစ်ခုဖြစ်ပြီး ကျွန်မတို့ ခန္ဓာကိုယ်ထဲက အစိတ်အပိုင်းအားလုံး

which plays a key role in the functioning of almost all organ systems

ပုံမှန်လည်ပတ်နိုင်ဖို့အတွက် အရေးပါတဲ့

nicotinic acetylcholine အာရုံခံစနစ်နဲ့ ချိတ်ဆက်မိနေပြီးတော့

in the human body.

And chronic exposure to nicotine changes the functioning of these systems.

နီကိုတင်းကို ရေရှည် သုံးစွဲခြင်းင ဒီစနစ် တွေရဲ့ လည်ပတ်ပုံကို ပြောင်းလဲသွားစေပါတယ်။

So as an example,

ဥပမာ အနေနဲ့ ပြောမယ်ဆိုရင်၊

chronic exposure to nicotine decreases the flexibility of the blood vessels

နီကိုတင်းကို နှစ်ရှည်သုံးစွဲရင် သွေးကြော ပြွန်တွေရဲ့ ပျော့ပြောင်းမှုကို နည်းစေလို့

and changes how the heart responds to acute challenges like stress.

စိတ်ဖိစီးမှုလို ပြင်းထန်တဲ့ စိန်ခေါ်မှုအား နှလုံးမှ တုံ့ပြန်ပုံကို ပြောင်းလဲစေပါတယ်။

The teen brain is not only sensitive to the addictive effects of nicotine

ကလေးတွေရဲ့ ဦးနှောက်က နီကိုတင်းကို စွဲလမ်းမှုရဲ့ ဆိုးကျိုးတွေကိုသာမက

but also to its toxic effects.

အဆိပ်ဖြစ်စေတဲ့ အကျိုးသက်ရောက်မှုတွေကိုပါ ခံနိုင်ရည် မရှိကြပါဘူး။

In adolescent animals, nicotine is a very well-established neurotoxin,

အရွယ်ဝင်စ တိရိစ္ဆာန်လေးတွေမှာ နီကိုတင်းက အာရုံကြောစနစ်အတွက် အဆိပ်ဖြစ်ပါတယ်၊

and it decreases learning, memory and attention processes

ပြီးတော့ သင်ယူမှု၊ မှတ်ဉာဏ်၊ အာရုံ စူးစိုက်မှုတို့ကို နှေးကွေးစေပြီး

and increases hyperactivity symptoms.

ပုံမှန်ထက် တက်ကြွလှုပ်ရှားမှု လက္ခဏာတွေ တိုးလာစေတတ်တယ်။

Teens who use tobacco products are more likely to use

ဆေးရွက်ကြီးသုံးတတ်တဲ့ လူငယ်တွေက

ဆေးခြောက်နဲ့ အရက်ကိုလည်း သုံးစွဲ ဖို့ အလားအလာ ပိုများပြီး

marijuana and alcohol

and also develop depression and anxiety as a teen or as an adult.

လူကြီး၊ လူငယ်မဆို စိုးရိမ်စိတ်များနဲ့ စိတ်ကျရောဂါ ဖြစ်စေပါတယ်။

So nicotine addiction through e-cigarettes could be leading them down the path

ဒါကြောင့် e-cigarette သောက်ပြီး နီကိုတင်း စွဲလမ်းနေပြီဆိုရင် တခြားစွဲလမ်းမှုတွေအတွက်

of other addictions and other mental health problems.

လမ်းဖွင့်ပြီး တခြားစိတ်ကျန်းမာရေး ပြဿနာ တွေလည်း ကြုံရနိုင်ပါတယ်။

နီကိုတင်းဟာ ကြီးကောင်ဝင်စ တိရိစ္ဆာန်တွေရဲ့ မျိုးရိုးဗီဇကိုပါ ပြောင်းလဲလာစေနိုင်ပါတယ်။

Now, in adolescent animals, nicotine also produces epigenetic changes,

or heritable changes in gene expression,

ဒါမှမဟုတ် မျိုးရိုးဗီဇလိုက်ခြင်းကို ပြောင်းလဲသွားစေပါတယ်။

for example, in the genes involved in asthma.

ဥပမာ မျိုးရိုးလိုက် ပန်းနာရောဂါမျိုးပေါ့။

So teens who use nicotine may not only be harming themselves

ဒါကြောင့် နီကိုတင်းသုံးစွဲတဲ့ လူငယ်ဟာ ကိုယ့်ကိုကိုယ် ထိခိုက်စေရုံတင်မကပဲ

but they could be harming their future generations.

သူတို့ရဲ့ အနာဂါတ်မျိုးဆက်တွေကိုပါ အန္တရာယ်ပြုရာ ရောက်ပါတယ်။

You know, the very existence of e-cigarettes

e-cigarette တွေရှိနေခြင်း ကိုယ်၌က

could have led to an entire generation of nicotine-addicted youth.

မျိုးဆက် တစ်ခုလုံးကို နီကိုတင်းစွဲနေတဲ့ လူငယ်တွေ ဖြစ်သွားစေနိုင်ပါတယ်။

Easy access to these devices could have led to more experimentation

ဒီကိရိယာတွေကို လွယ်လွယ်နဲ့ ရနိုင်ခြင်းက ဆေးခြောက်နဲ့

with marijuana and many other vaporizable substances by youth.

တခြား ရှူသွင်းတဲ့ ဆေးပစ္စည်းတွေကို ပိုမို သုံးစွဲစေရေးဆီ ဦးတည်စေနိုင်ပါတယ်။

While there is no doubt that providing smokers with a cleaner form of nicotine

ဆေးလိပ်စွဲနေသူတို့အတွက် ဆေးလိပ်အစား ပိုသန့်တဲ့ နီကိုတင်းပုံစံကို စီမံပေးခြင်းက

is and should continue to be a critical goal,

ဆက်လုပ်သွားသင့်တဲ့ အရေးကြီးတဲ့ ပန်းတိုင်ဖြစ်သင့်ပေမဲ့၊

we still do not know if these devices help smokers quit smoking,

ဒီကိရိယာတွေက ဆေးလိပ်စွဲသူကို ဆေးလိပ် ဖြတ်ရာတွင် ကူပေးသလား ကျွန်မတို့မသိပါဘူး။

and we know very little about the long-term effects of these devices.

ဒီကိရိယာတွေရဲ့ ရေရှည်အကျိုးဆက်တွေကို ကျွန်မတို့ သိထားတာ နည်းလှပါတယ်။

What we do know is that youth -- lots of youth -- are using these devices.

ကျွန်မတို့ သိထားတာက လူငယ်အတော်များများက ဒီကိရိယာတွေကို သုံးနေကြခြင်းပါပဲ။

In fact, the FDA commissioner recently used the term "epidemic"

တကယ်တော့ FDA ကော်မရှင်နာက လတ်တလောမှာ e-cigarette ကို US တွင် သုံးနေကြပုံကို

to describe e-cigarette use in the US.

‘‘ကပ်ရောဂါကြီး’’ ဆိုတဲ့ စကားလုံးကို သုံးနှုန်း ဖေါ်ပြသွားခဲ့ပါတယ်။

While trying to solve one huge public health problem, cigarette smoking,

ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းလို ဧရာမ ပြည်သူ့ ကျန်းမာရေး ပြဿနာကို ဖြေရှင်းနေရင်း

ကျွန်မတို့ဟာ နောက်ထပ် ကြီးမားလှတဲ့ ပြဿနာ တစ်ခုကို ဖန်တီးနေတာ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

we may have created another colossal one.

Our lack of vigilance in the earlier years around cigarette smoking

လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်တွေမှာ ကျွန်မတို့က စီးကရက် သောက်မှုကို လျစ်လျူရှူခဲ့ကြလို့

led to a cigarette epidemic and many, many cigarette-related diseases.

စီးကရက်ကပ်ဘေးကို ဖြစ်လာစေခဲ့ပြီး စီးကရက် ဆိုင်ရာ ရောဂါများစွာကို ဖြစ်လာစေခဲ့ပါတယ်။

We do not want to repeat the same mistakes with e-cigarettes.

ကျွန်မတို့ e-cigarette ကိစ္စွမှာလည်း အလားတူအမှားမျိုးကို ထပ်မလုပ်မိလိုပါဘူး။

So now is the time for action,

ဒီတော့ အရေးယူ ဆောင်ရွက်ဖို့ အချိန် ရောက်လာပါပြီ၊

for regulations that address the appeal and access of these devices to youth.

အဲဒီကိရိယာများကို လူငယ်တွေ သုံးနေကြပုံကို ထိန်းချူပ်ရန် စည်းကမ်းချက်တွေ ချမှတ်ရမယ်။

Do smokers really need 15,000 kid-friendly flavors to quit smoking?

ဆေးလိပ်စွဲသူတွေ ဆေးလိပ်ဖြတ်ရန် ကလေးတွေ အကြိုက် အနံ့ပေါင်း ၁၅၀ဝ၀ ကို လိုအပ်ကြလား။

Do they need so many different kinds of devices?

သူတို့ဟာ ဒီလိုများပြားတဲ့ ကိရိယာတွေကို လိုအပ်ကြပါသလား။

Is it a good idea to have devices which are so easy to hide

သုံးဖို့လွယ်ပြီး ဝှက်ထားဖို့ပါ သိပ်ကိုလွယ်ကူတဲ့ အဲဒီလို

and so easy to use?

ရှိနေကြခြင်းဟာ ကောင်းပါသလား။

We recently heard that the FDA plans to introduce stricter regulations

e-liquid ပါတဲ့ ဒီလို ကိရိယာတွေကို ကုန်စုံဆိုင်များနဲ့ ဓာတ်ဆီဆိုင်များမှာ

on sales of these devices that contain e-liquid flavors

ရောင်းချမှုဆိုင်ရာ ပိုတင်းကျပ်တဲ့ စည်းမျဉ်းတွေ ထုတ်ပြန်ဖို့ ရှိနေကြောင်း

in retail locations like convenience stores and gas stations,

ပြီးတော့ ဒီလိုကိရိယာများကို လူငယ်များအား အင်တာနက်မှ ရောင်းချမှုကို

and also introduce stricter regulations

ပိုပြီး တင်းကျပ်စွာ ထိန်းချုပ်သွားဖို့

on sales of devices to minors over the internet.

FDA မှ အရေးယူမယ့် စီမံချက်တွေ ရှိနေကြောင်း ကျွန်မတို့ သိရပါတယ်။

Is this going to be sufficient to change this rapid increase in youth uptake?

အဲဒါက လူငယ်တွေကြား ဒီလျင်မြန်တဲ့ ပြောင်း လဲမှုကို ထိန်းချုပ်ဖို့ လုံလောက်ပါ့မလား။

We need to ask and answer such critical questions.

ဒီလိုအရေးကြီးတဲ့မေးခွန်းတွေကို ကျွန်မတို့ မေးပြီး အဖြေရှာဖို့လိုပါတယ်။

Now is also the time for a serious public education campaign.

ပြီးတော့ အများပြည်သူကို ပညာပေးရေး လှုံ့ဆော်မှုကို ဆင်နွဲရမယ့် အချိန်ပါ။

Teens and their parents need to know

မိဘတွေနဲ့ ကလေးတွေသိဖို့ လိုတာက

that while e-cigarettes may contain less toxins than cigarettes,

e-cigarette တွေဟာ စီးကရက်တွေထက် အဆိပ်ပါဝင်မှု နည်းတယ်ဆိုပေမဲ့

they're certainly not benign.

ဒီဟာတွေက ဘေးမကင်းတာ သေချာတယ်။

ဒီကိရိယာတွေက ထုတ်လွှတ်ပေးကြတဲ့ ဓာတုပစ္စည်း တွေ သူတို့ခန္ဓာကိုယ်ထဲသို့ ရောက်သွားခြင်းက

Exposure of their bodies to the chemicals produced by these devices

သူတို့ဟာ သူတို့ လိုချင်ကြမှာမဟုတ်တဲ့ ပုံစံမျိုးဖြင့် ပြောင်းလဲလာစေပြီး

could be changing them in ways they may not like

and setting them up for future unknown toxicities and health problems.

မသိရသေးတဲ့ အနာဂတ် အဆိပ်သင့်မှုနဲ့ ကျန်းမာ ရေး ပြဿနာတွေကို ရင်ဆိုင်ရနိုင်ပါတယ်။

ကျွန်မ စောစောပိုင်းတွင်

You know, when I said earlier

that e-cigarettes were a perfect fit for the smartphone generation,

e-cigarette တွေက စမတ်ဖုန်းကြိုက်တဲ့ မျိုးဆက်တွေ အကြိုက်တွေ့မယ်လို့

I was not kidding.

ကျွန်မ ပြောကြားခဲ့တာ နောက်နေတာမဟုတ်ပါဘူး

We live in a technology-crazed world,

ကျွန်မတို့က နည်းပညာခေတ်ကြီးမှာ နေထိုင်နေကြတာလေ၊

where the latest device and technology gets a lot of attention

နောက်ဆုံးပေါ်နည်းပညာတွေ၊ ပစ္စည်းတွေကို လူတွေ သိပ်ကို စိတ်ဝင်စားကြတယ်လေ၊

just because it is technology and because it is the latest thing.

နောက်ဆုံးပေါ်ပစ္စည်းမို့လို့၊ နည်းပညာပစ္စည်းမို့လို့ပါ။

ကျွန်မတို့ သက်တမ်း တစ်လျှောက်မှာ လာမယ့် နှစ်များအတွင်းမှာ

More and more over the next few years and for the rest of our lives,

ကျွန်မတို့ဟာ ဈေးကွက်ထဲ ဝင်လာကြမယ့် နည်းပညာသစ်တွေကို တွေ့မြင်ကြရဦးမှာပါ၊

we are going to see technologies coming into the marketplace

အဲဒါတွေက အစပိုင်းတွင် ကျန်းမာရေး အတွက် ပြဿနာရယ်လို့ ထင်ချင်မှ ထင်ရပါမယ်၊

that may not raise any health flags at first,

simply because they don't look unhealthy

အဲဒီကိရိယာတွေရဲ့ ပုံပန်းက ကျန်းမာရေးကို အန္တရာယ်ပြုနိုင်မယ်

or they're not a medical device.

ဒါမှမဟုတ် အဲဒါတွေဟာ ဆေးကုသရေး ကိရိယာတွေ မဟုတ်ဘူးလို့ ထင်ရလို့ပါ။

For example, we could see devices

that may make it easier to go longer without sleep

ဥပမာ၊ ဒီကိရိယာတွေက

မအိပ်ပဲ အချိန်အကြာကြီး နေနိုင်တာကို

or help us lose weight --

ဒါမှမဟုတ် ဝိတ်ကျစေနိုင်ပါတယ် --

a personal goal of mine --

ကျွန်မရဲ့ စိတ်ကြိုက် ပန်းတိုင်တွေပေါ့ --

or achieve any number of other goals

ဒါမှမဟုတ် စားသုံးသူအနေနဲ့ ကျွန်မတို့ အရမ်းလိုချင်ကြတဲ့

that we as consumers are very, very interested in.

အခြား ရည်ရွယ်ချက်တွေကို ဖြည့်ဆည်းပေးနိုင်တယ်လေ။

But many of these devices may come with unacceptable risks to our own health.

ဒီကိရိယာအများစုတွင် ကျန်းမာရေးအတွက် လက်ခံမရနိုင်တဲ့ ဆိုးကျိုးတွေပါလာနိုင်တယ်။

So if we want to protect our health and the health of our children,

ဒါကြောင့် ကလေးတွေနဲ့ ကျွန်မတို့ရဲ့ ကျန်းမာရေးကို ကာကွယ်ချင်တယ်ဆိုရင်၊

perhaps we should get out of the habit

ကျွန်မတို့ဟာ ဒီလိုနည်းပညာသစ်တွေကို အလိုအလျောက်

of automatically celebrating such new technology

ဝမ်းပန်းတသာ လက်ခံတတ်တဲ့အကျင့်ကို ပြင်ပေးလျက်

and get into the habit of looking at them with a critical eye,

အဲဒီကိရိယာတွေကို ဝေဖန်ဆန်းစစ်တဲ့ အမြင်မျိုးဖြင့် ကြည့်ရှုရန် လိုအပ်ပြီး

perhaps even through a medical lens.

ကျန်းမာရေး ရှုထောင့်မှ ကြည့်ရှုရန် လိုအပ်ပါမယ်။

Because, you know something?

သင်တို့ အားလုံး သိထားရမယ့် အချက်ကပါလဲ။

Our health, the health of our children and our future generations

ကျွန်မတို့ရဲ့ ကျန်းမာရေး၊ ကလေးတွေနဲ့ နောင်မျိုးဆက်သစ်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေးဟာ

သိပ်ကို တန်ဖိုးကြီးမားလွန်းလို့ ဆေးလိပ်ငွေ့ထဲမှာပဲ ဖြစ်စေ --

is far too valuable to let it go up in smoke --

aerosol ထဲမှာပဲဖြစ်စေ၊ လွင့်စင်သွားမှာကို ခွင့်ပြု မရနိုင်ပါဘူး။

or even in aerosol.

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်တီးသံ)