The forgotten art of the zoetrope | Eric Dyer

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

A long time ago,

ကာလအတန်ကြာက ကျွန်တော်ဟာ

I was a professional animator.

အရုပ်တွေ ဖန်တီးတဲ့ ကျွမ်းကျင်သူပါ။

(Music)

(ဂီတသံ)

[Eric Dyer]

[Eric Dyer]

[Animator]

[အရုပ်ဖန်တီးသူ]

[Compositor]

[စာစီကုံးသူ]

And at night,

ညဖက်မှာတော့

I would make my own experimental films.

ကိုယ်ပိုင် အစမ်း ရုပ်ရှင်တွေ ဖန်တီးနေတာပေါ့။

(Music)

(ဂီတသံ)

And I was spending a lot of time, way too much time, in front of a screen

အချိန်တွေအများကြီး ကုန်ဆုံးခဲ့တယ်၊ စခရင်တစ်ခုပေါ် တင်ဆက်မယ့်

for work that would be presented on a screen,

လက်ရာအတွက်
 စခရင်တစ်ခုရှေ့မှာ အချိန်တွေ အများကြီးပါ၊

and I had this great need to get my hands back on the work again.

ကျွန်တော့လက်တွေ အလုပ်ပေါ်မှာ ပြန်ရောက်ဖို့ လိုအပ်ချက်ကြီးရှိခဲ့တယ်။

Now, before "The Simpsons,"

ကဲ "The Simpsons," မတိုင်ခင်၊

before "Gumby,"

"Gumby" မတိုင်ခင်၊

before "Betty Boop,"

"Betty Boop" မတိုင်ခင်

before there was such a thing as cinema and television,

ရုပ်ရှင်ရုံနဲ့ ရုပ်မြင်သံကြားလို အရာမတိုင်ခင်က

animation was hugely popular in this form.

အန်နီမေးရှင်းဟာ ဒီပုံစံနဲ့ အင်မတန် ကျော်ကြားခဲ့ပါတယ်။

This is a zoetrope.

ဒါက ရုပ်စုံဘူးပါ။

And you spin this drum,

ဒီစည်ကို ချာလပတ်လှည့်ကာ

and you look through the slits into the inside of the drum,

စည်အတွင်းဘက်ကို အဟတွေကနေ သင်ကြည့်တော့

and you see the animation pop to life.

သက်ဝင်လှုပ်ရှားမှုက လှုပ်ခတ် အသက်ဝင်လာတယ်။

This is animation in physical form,

ဒါ ရုပ်ပိုင်းပုံစံထဲက သက်ဝင်လှုပ်ရှားမှုပါ။

and it's animation I could get my hands on again.

ကျွန်တော့ လက်တွေပေါ်ကို ပြန်ရောက်အောင် လုပ်နိုင်ခဲ့တဲ့ အန်နီမေးရှင်းပါ

I took these ideas to Denmark.

ဒီစိတ်ကူးတွေကို ဒိန်းမတ်ကို ယူသွားတယ်။

I went there with my family on a Fulbright Fellowship.

အဲဒီကို မိသားစုနဲ့အတူ Fulbright Fellowship နဲ့ သွားခဲ့တယ်

That's my daughter, Mia.

ဒါက ကျွန်တော့သမီး Mia ပါ။

I rode around the city on my bicycle

မြို့ကိုပတ် စက်ဘီးစီးကာ

and shot all the interesting moving elements of Copenhagen:

Copenhagen ရဲ့ စိတ်ဝင်စားစရာ အစိတ်အပိုင်းတွေကို ရိုက်ခဲ့တယ်၊

the boaters in the canals,

တူးမြောင်းတွေထဲက လှေသမားတွေ၊

the colors that explode in spring,

နွေဦးမှာ ပွင့်ထွက်တဲ့ အရောင်တွေ၊

the free-use city bikes,

အခမဲ့ သုံးလို့ရတဲ့ စက်ဘီးတွေ၊

love,

အချစ်၊

textures,

ဖွဲ့စပ်မှု၊

the healthy cuisine --

ကျန်းမာတဲ့ အစားအစာ၊

(Laughter)

(ရယံသံများ)

And I brought all that video back into the physical world

ဒီဗီဒီယိုအားလုံးကို ဒီပုံနှိပ်စာရွက်ရှည် တွေပေါ်မှာ ရိုက်နှိပ်ရင်း၊

by printing it out on these long strips of ink-jet paper

ပုံစံတွေကို ဖြတ်ထုတ်ရင်း ရုပ်ပိုင်း ကမ္ဘာထဲကို

and cutting out the forms.

ပြန်ယူလာခဲ့တယ်။


Now, I invented my own form of the zoetrope,

အခု ကျွန်တော့ ကိုယ်ပိုင် ရုပ်စုံဘူး ပုံစံကို တီထွင်ခဲ့တယ်၊

which removes the drum

ဒီမှာ စည်ကိုဖယ်လိုက်ပြီး

and replaces the slits with a video camera.

အဟတွေကို ဗီဒီယို ကင်မရာနဲ့ အစားထိုးလိုက်တယ်။

And this was very exciting for me,

ကျွန်တော့အတွက် အရမ်း စိတ်လှုပ်ရှားစရာကောင်းတာက

because it meant that I could make these physical objects,

ဆိုလိုတာက ကျွန်တော်ဟ ဒီရုပ်ပိုင်း အရာဝတ္ထုတွေ ဖန်တီးနိုင်ပြီး

and I could make films from those objects.

ဒီအရာဝတ္ထုတွေကနေ ရုပ်ရှင်ဖန်တီးနိုင်လို့ပါ

That's me riding on my bicycle.

ဒါက ကျွန်တော် စက်ဘီးစီးနေတာလေ။

(Laughter)

(ရယံသံများ)

I made about 25 paper sculptures,

စက္ကူရုပ်ထု ၂၅ ခုလောက် ဖန်တီးခဲ့တယ်၊

each the size of a bicycle wheel.

တစ်ခုစီဟာ စက်ဘီးရဲ့ ဘီးအရွယ်ပါ။

I brought them into the studio,

ဒါတွေကို စတူဒီယိုထဲကို သွင်းခဲ့ပြီး

spun them

ချာလပတ် လည်စေကာ

and shot them to make the film "Copenhagen Cycles."

"Copenhagen Cycles" ရုပ်ရှင်ဖန်တီးဖို့ ရိုက်ယူလိုက်တယ်။

(Music)

(ဂီတသံ)

This project not only allowed me to get my hands back on the work again

ဒီပရောဂျက်က ကျွန်တော့လက်တွေကို အလုပ်ဆီ ပြန်ရောက်စေရုံမက

but it helped me get my life back.

ကျွန်တော့ ဘဝ ပြန်ရဖို့ပါ ကူညီပေးခဲ့တယ်။

Instead of spending 12, 15 hours a day with my face plastered to a screen,

စခရင်ကို မျက်နှာကပ်ပြီး တစ်နေ့ကို ၁၂ နာရီ ၁၅ နာရီ အချိန်ကုန်မယ့်အစား

I was having these little adventures with our new family

မိသားစုအသစ်နဲ့အတူ စွန့်စားခန်းလေးတွေ ထွက်နေခဲ့ကာ

and shooting video along the way,

လမ်းတစ်လျှောက်မှာ ဗီဒီယိုရိုက်နေခဲ့တယ်၊

and it was kind of a symbiosis of art and life.

ဒါက အနုပညာနဲ့ ဘဝရဲ့ သဟဇီလိုမျိုးဖြစ်ခဲ့တယ်။

And I think that it's no mistake

zoetrope ကို "ဘဝရဲ့ ဘီး"လို့ ဘာသာပြန်တာ

that zoetrope translates into "wheel of life."

အမှားမဟုတ်ဘူးလို့ ထင်တယ်။

(Music)

(ဂီတသံ)

But film and video does flatten sculpture,

ဒါပေမဲ့ ရုပ်ရှင် ဗီဒီရိုတွေက ရုပ်ထုတွေကိုပြားစေတော့

so I tried to imagine

အသက်ဝင်တဲ့ ရုပ်ထုလို

a way that animated sculpture could be experienced as such,

တွေ့ကြုံခံစားနိုင်တဲ့ နည်းလမ်းကို ကြိုးစား စိတ်ကူးခဲ့တယ်၊

and also a completely immersive kind of animated sculpture.

အသက်ဝင်တဲ့ ရုပ်ထုမျိုးလို လုံးဝ ရုပ်ကြွတာရောပေါ့။

And that's where I came up with the idea for the zoetrope tunnel.

ဒါက ရုပ်စုံဘူး လိုဏ်ခေါင်းအတွက် စိတ်ကူးရလာပုံပါ။

You walk through with a handheld strobe,

လက်ကိုင် မီးအလင်းနဲ့ ဖြတ်လျှောက်သွားကာ

and wherever you point the flashlight,

လျှပ်တပြက်မီးထိုးတဲ့ နေရာတိုင်းမှာ

the animation pops to life.

ရုပ်ပုံတွေ တဖျတ်ဖျတ် ပေါ်လာတယ်

I plan to finish this project in the next 30 to 40 years.

ဒီပရောဂျက်ကို နောက် နှစ် ၃၀ က ၄၀ အတွင်း ပြီးဖို့ စီစဉ်ထားတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

But I did build a half-scale prototype.

ဒါပေမဲ့ ထက်ဝက်အရွယ် ရှေ့ပြေးပုံစံ တစ်ခု ဆောက်ထားပါတယ်။

It's covered in Velcro,

Velcro မှာ မိုးထားပါတယ်၊

and I could lay inside on this bridge

ဒီတံတားပေါ်က အတွင်းဘက်မှာ လွှမ်းထားနိုင်ကာ

and stick animated sequences to the walls

ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကွက်တွေကို နံရံမှာ ကပ်ထားပြီး

and test stuff out.

ဒီဟာကို စမ်းသပ်ပါတယ်။

People would comment that it reminded them of an MRI.

ဒါက သူတို့ကို MRI ကို သတိရစေတယ်လို့ လူတွေ မှတ်ချက်ပြုကြတယ်။

And that medical connection spoke to me,

ဒီဆေးဘက်ဆိုင်ရာ ဆက်နွယ်မှုက ကျွန်တော့ကို စကားဆိုခဲ့တယ်၊

because at the age of 14,

အကြောင်းက အသက် ၁၄ နှစ်မှာ

I was diagnosed with a degenerative retinal condition

ဆေးမတိုးတော့တဲ့ အမြင်လွှာ အခြေအနေ ပေါ်ခဲ့တယ်၊

that's slowly taking my vision away,

ဒါက ကျွန်တော့ အမြင်အာရုံကို တဖြည်းဖြည်း ကွယ်စေခဲ့ကာ

and I'd never responded to that in my work.

ကျွန်တော့အလုပ်မှာ ဒါကို လုံးဝ မတုံ့ပြန်ခဲ့ဘူး။

So I responded to it in this piece called, "Implant."

ဒီတော့ ကျွန်တော်တုံ့ပြန်ခဲ့တာက ဒီ"အစာထိုး"တာလို့ခေါ်တဲ့ ပစ္စည်းလေးပါ။

It is an imaginary, super-magnified medical device

ဒါက စက္ခုအာရုံတစ်ဝိုက်မှာ အံဝင်တဲ့ စိတ်ကူးယဉ် အထူး ချဲ့ထွင်ထားတဲ့

that fits around the optic nerve.

ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ ကိရိယာပါ။

And the public is, in a sense, miniaturized to experience it.

သဘောအရ ဒါကို တွေ့ကြုံခံစားဖို့ လူတွေကို အသေးစားလုပ်လိုက်တယ်။

With a handheld strobe,

လက်ကိုင် မီးအလင်းနဲ့

they can explore the sculpture,

သူတို့ဟာ ရုပ်ထု စူးစမ်းနိုင်ကာ

and discover thousands of cell-sized robots

အလုပ် ကြိုးစားတဲ့ ထောင်ချီတဲ့ ဆဲလ်အရွယ် စက်ရုပ်တွေ ရှာဖွေနိုင်ပါတယ်၊

hard at work, leaping in and out of the optic nerve,

အမြင်အာရုံကြောကို ဝင်လိုက်ထွက်လိုက်နဲ့

being deployed to the retina

အမြင်လွှာကို ပြင်ဆင်ဖို့

to repair it.

၎င်းဆီ ဖြန့်ကျက်ရင်းပါ။

It's my science fiction fantasy cure of my own incurable disorder.

ဒါက ကျွန်တော့ကိုယ်ပိုင် ကုမရတဲ့ရောဂါကို ကုစားဖို့ သိပ္ပံစိတ်ကူးယဉ် အိပ်မက်ပါ။

(Machine buzzes)

(စက်သံမြည်သည်)

Now, in the real-world gene therapy and gene therapy research,

အခု လက်တွေ့ကမ္ဘာ ဗီဇကုထုံးနဲ့ ဗီဇသုတေသနမှာ
ကျန်းမာတဲ့ မျိုးစေ့ဗီဇတွေကို

healthy genes are being administered to unhealthy cells using viruses.

ဗိုင်းရပ်တွေသုံးထားတဲ့ မကျန်းမာတဲ့ ဆဲလ်တွေကို ပေးနေတယ်။

There's a lot of colorful, fluffy hope in this,

ဒီထဲမှာ အတော့ကို ရောင်စုံပြီး ပေါ့ပြက်တဲ့ မျှော်လင့်ချက်ရှိကာ

and there's also some creepy, threatening idea

ဗိုင်းရပ်စ်တွေဟာ သင့်ကိုယ်ထဲမှာ ပြန့်ပွားနှောက်ယှက်တဲ့ မျိုးစိတ်တစ်ခု

of viruses maybe becoming an invasive species in your body.

ဖြစ်လာနေတယ်ဆိုတဲ့ ကျောချမ်းဖွယ် ခြိမ်းခြောက်တဲ့ ထင်မြင်ချက်လည်းရှိပါတယ်။

Vision loss has helped to take me away from the things

အမြင်အာရုံ ဆုံးရှုံမှုက ကမ္ဘာကြီးကနေ ကျွန်တော့နဲ့ ပြတ်တောက်နေတဲ့ အရာတွေကို

that disconnect me from the world.

ကျွန်တော့နဲ့ ဝေးသွားဖို့ ကူညီခဲ့တယ်။

Instead of being sealed off in an automobile,

ကားတစ်စီးထဲမှာ အပိတ်ခံရတာအစား

I ride my bike,

ကျွန်တော် စက်ဘီးစီးတယ်၊

take buses and trains

ဘတ်စ်တွေ၊ ရထားတွေစီးတယ်၊

and walk a lot.

လမ်းအများကြီး လျှောက်တယ်။

And instead of a visually intensive process in the studio, primarily,

အဓိကအနေနဲ့ စတူဒီယိုထဲက အမြင်ပိုင်း အားသွန်ရတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်အစား

I'm also getting outdoors a lot more

အပြင်ဘက်မှာလည်း အတော်ရောက်နေကာ

and using more of my senses.

ကိုယ့်အာရုံတွေကို ပိုပြီး သုံးနေတယ်။

This landscape is a couple hours east of San Diego, California.

ဒီရှုခင်းက California က San Diego ရဲ့ အရှေ့ဘက် တစ်နာရီ၊နှစ်နာရီ အကွာမှာပါ။

My brother lives out that way.

ကျွန်တော့အကိုက အဲဒီဘက်မှာနေတာပါ။

He and I went camping there for four days.

သူနဲ့ကျွန်တော် အဲဒီကို လေးရက်ကြာ တောစခန်းချခဲ့တယ်။

And I grabbed my camera,

ကျွန်တော့ ကင်မရာကို ကောက်ယူပြီး

and I walked through the canyons.

ချောက်ကြီးတွေကို ဖြတ်လျှောက်ခဲ့တယ်။

And I tried to imagine and figure out

အရမ်း ငြိမ်သက်ပြီး

what kind of motion would be present

လှုပ်ရှားမှု သိပ် ကင်းမဲ့တဲ့ ဒီနေရာမှာ

in this place that was so still and so devoid of motion.

ဘယ်လို လှုပ်ရှားမှု ရှိလိမ့်မလဲလို့ ကြိုးစားစိတ်ကူး၊ မှန်းဆခဲ့တယ်။

I think it's the stillest place I've ever been.

ရောက်ဖူးသမျှထဲမှာ အဆိတ်ငြိမ်ဆုံးနေရာလို့ ထင်တယ်

And I realized that it was the movement of my own body through the landscape

ဒါဟာ သက်ဝင်လှုပ်ရှားမှုကို ဖန်တီးနေတဲ့ ရှုခင်းကနေ ကိုယ့်ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့

that was creating the animation.

ရွေ့ရှားမှုလို့ သဘောပေါက်ခဲ့တယ်။

It was the motion of changing perspective.

ဒါက အမြင် ပြောင်းလဲခြင်း လှုပ်ရှားမှုပါ။

So I created this piece called "Mud Caves" from those photographs.

ဒါနဲ့ "Mud Caves" လို့ခေါ်တဲ့ ဒီလက်ရာကို ဓာတ်ပုံတွေက ဖန်တီးခဲ့တယ်။

It's a multilayered print piece,

ဒါက အလွှာများစွာ ရိုက်နှိပ်ထားတဲ့ လက်ရာတစ်ခုပါ၊

and you can think of it as a zoetrope laid flat.

ရုပ်စုံဘူးကို အပြားလိုက် ခင်းတာမျိုး တွေးကြည့်နိုင်တယ်။

It's kind of my western landscape panorama.

ကျွန်တော့ အနောက်တိုင်း ရှုခင်း မြင်ကွင်းကျယ်လိုလိုပါ။

And next to the print piece there's a video monitor

ပုံနှိပ်လက်ရာဘေးမှာ ဗီဒီယို မော်နီတာတစ်ခုရှိတယ်။

that shows the animation hidden within the artwork.

ဒါက အနုပညာလက်ရာအတွင်းက ပုန်းကွယ် နေတဲ့ လှုပ်ရှားသက်ဝင်မှုကို ပြပါတယ်။

I think one of the best parts about this project for me

ကျွန်တော့အတွက် ဒီပရောဂျက်အကြောင်း အကောင်းဆုံး အပိုင်းတစ်ခုက

was that I got to hang out with my brother a lot,

ကျွန်တော်နဲ့ မိုင်ပေါင်း ၂၅၀၀ အဝေးမှာ နေတဲ့ အကိုနဲ့

who lives 2,500 miles away from me.

အများကြီး တွဲထွက်ဖြစ်ခဲ့လို့ ထင်တယ်။

And we would just sit in this seemingly eternal landscape

နှစ်သန်းချီတဲ့ ရေထုက ထွင်းထုထားတဲ့ အဆုံးမရှိလို့ ထင်ရဟန်ရှိတဲ့

sculpted by water over millions of years

ဒီရှုခင်းထဲမှာ ထိုင်ပြီး

and talk.

စကားတွေပြောခဲ့ကြတယ်။

We'd talk about our kids growing up

ကျွန်တော်တို့ ကလေးတွေ ကြီးပြင်းလာတာ၊

and the slowing pace of our parents,

မိဘတွေရဲ့ နှေးတဲ့ ခြေလှမ်း၊ သွေးကင်ဆာ၊

and our dad who's suffering from leukemia, memory loss and infection.

မှတ်ဉာဏ်ပျောက်ဆုံးမှုနဲ့ရောဂါစွဲကပ်တာ ခံစားနေရသူ အဖေ့အကြောင်းပြောနေခဲ့တယ်၊

And it struck me that, as individuals,

ကျွန်တော့ကို အံ့အားသင့်စေတာက တစ်ဦးချင်းအနေနဲ့

we're finite,

ကျွန်တော်တို့ ကန့်သတ်ချက်ရှိပေမဲ့

but as a family,

မိသားစုအနေနဲ့တော့

we are an ongoing cycle --

လည်နေဆဲ စက်ဝန်းတစ်ခုပါ၊

a kind of wheel of life.

ဘဝရဲ့ ဘီးလိုမျိုးပေါ့။

Now, I want to leave you with a tribute to one of my mentors.

အခု ကျွန်တော့ ဆရာတစ်ယောက်ကို ဂုဏ်ပြုမှု တစ်ခု သင်တို့အတွက် ထားခဲ့ချင်ပါတယ်။

She reminds me that physical presence is important

သူမက ရုပ်ပိုင်း တည်ရှိမှုဟာ အရေးပါတာကို ကျွန်တော့ကို သတိရစေပြီး

and that play is not a luxury,

ဒီပြဇာတ်ဟာ ဇိမ်ခံတာမဟုတ်ပဲ

but a necessity.

လိုအပ်မှုတစ်ခုဆိုတာပါ။

She's Pixie,

သူမကတော့ Pixie ဖြစ်ပြီး

and she's our family dog.

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ မိသားစု ခွေးပါ။

And she loves to jump.

သူမက ခုန်ရတာ ကြိုက်တယ်။

(Dog barking)

(ခွေးဟောင်ခြင်း)

(Dog barking and spring boinging)

(ခွေးဟောင်ခြင်းနှင့် စပရင် မြည်သံ)

And this is a new kind of zoetrope

ဒါက Baltimore က UMBC မှာရှိတဲ့

that I developed at the Imaging Research Center

Imaging Research Center မှာ ကူးဆေးခဲ့တဲ့

at UMBC in Baltimore.

ရုပ်စုံဘူး အမျိုးအစားသစ်ပါ။

And I call it a "real-time zoetrope."

ဒါကို "အချိန်ကိုက် ရုပ်စုံဘူး"လို့ ခေါ်တယ်

(Dog barking)

(ခွေးဟောင်ခြင်း)

(Dog barking and spring boinging)

(ခွေးဟောင်ခြင်းနှင့် စပရင် မြည်သံ)

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)