Lifesaving scientific tools made of paper | Manu Prakash

171,071 views ・ 2017-07-24

TED


ဗီဒီယိုကိုဖွင့်ရန် အောက်ပါ အင်္ဂလိပ်စာတန်းများကို နှစ်ချက်နှိပ်ပါ။

Translator: Myo Aung Reviewer: sann tint
00:12
So, I love making tools and sharing them with people.
0
12970
3135
ကျွန်တော်ဟာ ကိရိယာ အမျိုးမျိုးကို ထုတ်လုပ်ပြီး လူတွေကို မျှဝေပေးချင်ပါတယ်။
00:16
I remember as a child,
1
16938
1390
ကျွန်တော် ငယ်စဉ်တုန်းက အဖြစ်ကို မှတ်မိတယ်။
00:18
my first tool I built was actually a microscope
2
18352
3293
ကျွန်တော် ပထမဦးဆုံး ထုတ်လုပ်လိုက်တဲ့ ကိရိယာဟာ အဏုကြည့်စက် ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်၊
00:21
that I built by stealing lenses from my brother's eyeglasses.
3
21669
3672
ကျွန်တော့် အစ်ကိုရဲ့ မျက်မှန်ထဲက မှန်ဘီလူးကို ခိုးယူခဲ့ပြီး ထုတ်လုပ်ခဲ့တာ။
သူဟာ အဲဒါ​ကြောင့် စိတ်တုန်လုပ်မသွားခဲ့ပါဘူး။
00:26
He wasn't that thrilled.
4
26109
1787
00:27
But, you know, maybe because of that moment,
5
27920
2170
ဒါပေမဲ့၊ အဲဒီဖြစ်ရပ်​ကြောင့် နှစ်ပေါင်း ၃၀ အကြာ
00:30
30 years later,
6
30114
1153
ကာလကို ရောက်လာတော့၊
00:31
I'm still making microscopes.
7
31291
1888
ကျွန်တော် အဏုကြည့်စက်တွေ ထုတ်လုပ်နေဆဲပါ။
အဲဒီလို ကိရိယာတွေကို ကျွန်တော် ထုတ်လုပ်ရတာ ဒီလို အခိုက်အတန့်များအတွက်ပါ။
00:34
And the reason I built these tools is for moments like this.
8
34179
3299
00:39
(Video) Girl: I have black things in my hair --
9
39379
2420
(ဗီဒီယို) ကျမဆံပင်တွေထဲ အမည်းရောင် အရာတွေ ရှိနေတယ်-
00:41
Manu Prakash: This is a school in the Bay Area.
10
41823
2275
Manu Prakash- ပင်လယ်အော်ဒေသထဲက ကျောင်းပါ။
00:44
(Video) MP: The living world far supersedes our imagination
11
44660
4464
(ဗီဒီယို) MP- လက်တွေ့ဘဝဟာ တကယ်တော့ ကျွန်တောတို့က အရာတွေ အလုပ်လုပ်ကြပုံကို
00:49
of how things actually work.
12
49148
1967
စိတ်ကူးစဉ်းစားကြတာထက်ကို ပိုဆန်းကျင်ပါတယ်။
00:51
(Video) Boy: Oh my God!
13
51139
2451
(ဗီဒီယို) ယောက်ျားလေးး- အို၊ ဘုရားသခင်!
00:55
MP: Right -- oh my God!
14
55593
2352
MP- အို ဘရားသခင်!
00:58
I hadn't realized this would be such a universal phrase.
15
58441
3001
ဒီလို စကားလုံးတွေ လူတိုင်း ​ ပြောစရာဖြစ်လာတာ အံ့ဩစရာပါပဲ။
01:02
Over the last two years,
16
62943
1800
လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်နှစ်အတွင်းမှာ၊
01:04
in my lab,
17
64767
1167
ကျွန်တော့ ဓာတ်ခွဲခန်းတွင်
01:05
we built 50,000 Foldscopes
18
65958
2075
ကျွန်တော်တို့ဟာ Foldscope ၅၀၀၀၀ ကို ထုတ်လုပ်ခဲ့တယ်၊
01:08
and shipped them to 130 countries in the world,
19
68057
2910
ကမ္ဘာ့နိုင်ငံ ၁၃၀ ထံ ပို့ပေးခဲ့ကြတယ်၊
01:10
at no cost to the kids we sent them to.
20
70991
2586
ကလေးတွေဟာ ဘာမှပေးဆပ်ရန် မလိုဘဲ အခမဲ့ ရခဲ့ကြတာပါ။
ဒီတစ်နှစ်တည်းမှာကိုပဲ
01:14
This year alone,
21
74058
1243
01:15
with the support of our community,
22
75325
2132
ကျွန်တော်တို့ အသိုင်းအဝိုင်းရဲ့ ပံ့ပိုးမှုဖြင့်၊
01:17
we are planning to ship a million microscopes
23
77481
2480
ကျွန်တော်တို့ဟာ အဏုကြည့်စက် တစ်သန်းကို ပို့ပေးဖို့ စီမံထားပါတယ်။
01:19
to kids around the world.
24
79985
1362
ကမ္ဘာတဝှမ်း ကလေးတွေဆီ ပို့ပေးမယ်။
01:21
What does that do?
25
81854
1570
အဲဒါက ဘာ့အတွက်များပါလိမ့်?
01:23
It creates an inspiring community of people around the world,
26
83448
3756
အဲဒါ ကမ္ဘာတဝှမ်း ဉာဏ်ပညာကို အသုံးချကြတဲ့ လူတွေရဲ့ အသိုင်းအဝိုင်းကို ဖန်တီးပေးမယ်၊
01:27
learning and teaching each other,
27
87228
1672
အပြန်အလှန် ပို့ချ သင်ယူကြမယ့် လူတွေ ပေါ်လာကြမယ်၊
01:28
from Kenya to Kampala to Kathmandu to Kansas.
28
88924
4090
ကင်ညာမှစလျက် ကမ်ပါလာအထိ ခတ္တမန္ဒူမှ ကန်ရှပ်စ်အထိ လွှမ်းခြုံထားတယ်။
ပြီးတော့ ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီး ကျွန်တော် သိပ်သဘောကျတဲ့ အံ့ဩစရာ အချက်က
01:33
And one of the phenomenal things that I love about this
29
93038
2645
01:35
is the sense of community.
30
95707
1556
အသိုင်းအဝိုင်းရဲ့ စိတ်ဓာတ်ပါပဲ။
01:37
There's a kid in Nicaragua
31
97691
1392
နီကာရာဂွါနိုင်ငံမှာ ကလေး တစ်ယောက်ရှိတယ်
01:39
teaching others how to identify mosquito species that carry dengue
32
99107
4194
သွေးလွန်တုပ်ကွေး သယ်ဆောင်နိုင်တဲ့ ခြင် မျိုးစိတ်ခွဲခြားဖို့ ကလေးတွေကို သင်နေတယ်၊
01:43
by looking at the larva under a microscope.
33
103325
2418
အဏုကြည့်စက်ကို သုံးပြီး ဆန်းစစ်ပုံကို သင်ပေးတယ်။
01:45
There's a pharmacologist who came up with a new way
34
105767
2548
ဆေးပညာရှင် တစ်ဦးက အတုအပ ဆေးဝါးကို ခွဲခြား ထုတ်ဖေါ်ရေး
01:48
to detect fake drugs anywhere.
35
108339
2243
နည်းလမ်းကို ရှာကြံတင်ပြ ထားတာ ရှိပါတယ်။
ကလေးမလေးက တလက်လက်တောက်ပမှု ဆိုတာ
01:51
There is a girl who wondered:
36
111222
2059
"ဘယ်လိုများ ဖြစ်ပေါ်လာပါလိမ့်" မေးခွန်းကို ထုတ်ခဲ့ပြီး
01:53
"How does glitter actually work?"
37
113305
1698
01:55
and discovered the physics of crystalline formation in glitter.
38
115027
3719
ဝင်းလက်မှု အ​ကြောင်းရင်း ဓာတ်ဆားပွင့်ထဲက ရူပဗေဒ အခြေခံကို ရှာတွေ့ခဲ့တယ်။
အာဂျင်တီးနား ဆရာဝန်အကြောင်းလည်း ပြောပြချင်တယ်
01:59
There is an Argentinian doctor
39
119533
1605
02:01
who's trying to do field cervical cancer screening with this tool.
40
121162
4262
ဒီကိရိယာကို အသုံးပြုပြီး ကွင်းဆင်းလျက် သားအိမ်ဆိုင်ရာ ကင်ဆာကို ဆန်းစစ်နေသူပါ။
02:05
And yours very truly found a species of flea
41
125448
3738
ပြီးတော့ ကျွန်တော် ကိုယ်တိုင်တောင် ခွေးလှေးတစ်မျိုးကို ကျွန်တော့
02:09
that was dug inside my heel in my foot one centimeter deep.
42
129210
4776
ခြေဖနောင့်တွင် တစ်စင်တီမီတာ နက်တဲ့နေရာမှာ ရှာတွေ့ခဲ့ပါသေးတယ်။
02:15
Now, you might think of these as anomalies.
43
135141
4257
ဒါတွေဟာ အားလုံးဟာ ဖြစ်ရိုးဖြစ်စဉ် မဟုတ်ဘူးလို့ ထင်ချင်ထင်နိုင်ကြပါတယ်။
02:19
But there is a method to this madness.
44
139795
2020
ဒါပေမဲ့ အခုလိုရူးရမှုက အကြောင်းရှိပါတယ်။
ကျွန်တော်က အဲဒါကို "ချွေတာရေးသိပ္ပံ"လို့ ခေါ်ပါတယ်-
02:22
I call this "frugal science" --
45
142437
2230
02:24
the idea of sharing the experience of science,
46
144691
3852
သိပ္ပံပညာဆိုင်ရာ အတွေ့အကြုံတွေကို မျှဝေပေးရေး စိတ်ကူးပါ၊
02:28
and not just the information.
47
148567
1715
အချက်အလက်တွေ သက်သက်ပေးရုံ မဟုတ်ပါ။
02:30
To remind you:
48
150831
1215
သိဖို့ ထောက်ပြချင်တာက-
ကျွန်တော်တို့ဂြိုဟ်ပေါ်မှာ တစ်ဘီလီယံအထိ ရှိကြတဲ့ ပြည်သူတွေဟာ
02:32
there are a billion people on this planet
49
152070
2084
02:34
who live with absolutely no infrastructure:
50
154178
2515
ဘယ်လို အခြေခံအဆောက်အအုံတွေ မရှိဘဲ နေထိုင်နေကြရပါတယ်-
02:36
no roads,
51
156717
1614
လမ်းပန်းဆက်သွယ်မှုမရှိ၊
02:38
no electricity
52
158355
1382
လျှပ်စစ်ဓါတ်အားမရှိ၊
02:39
and thus, no health care.
53
159761
1786
ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုလည်း မရှိပါ။
02:42
Also, there a billion kids on this planet that live in poverty.
54
162787
4236
ဒါ့အပြင် ဆင်းဆင်းရဲရဲ နေထိုင်နေကြရတဲ့ ကလေးတွေ တစ်ဘီလီယံ ရှိကြပါသေးတယ်။
ကျွန်တော်တို့က ပြဿနာတွေကို ဖြေရှင်း ပေးရမယ့် အနာဂတ်မျိုးဆက်ကို
02:47
How are we supposed to inspire them
55
167520
1668
02:49
for the next generation of solution makers?
56
169212
2322
သူတို့ကို ဘယ်လိုလုပ်ပြီး လှုံ့ဆော်ပေးကြမလဲ၊။
ကျနော်တို့ တာဝန်တွေပေးထားတဲ့ ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်ပေးကြတဲ့ လုပ်သားတွေရှိကြပါတယ်
02:52
There are health care workers that we put on the line
57
172084
2748
02:54
to fight infectious diseases,
58
174856
1918
ကူးစက်ရောဂါတွေ တိုက်ဖျက်ဖို့၊
02:56
to protect us with absolutely bare-minimum tools and resources.
59
176798
4457
အနည်းဆုံးမျှသာ ဖြစ်ကြတဲ့ ကိရိယာတွေ ရင်းမြစ်တွေနဲ့ ကာကွယ်ပေးဖို့အတွက်ပါ။
ဥပမာ၊ စတန်းဖို့ဒ်က ဓာတ်ခွဲခန်းကိုဆိုပါစို့၊
03:02
So as a lab at Stanford,
60
182404
1594
03:04
I think of this from a context of frugal science
61
184022
3937
ချွေတာရေး သိပ္ပံပညာရှုထောင့်မှ ကြည့်​လျက်
03:07
and building solutions for these communities.
62
187983
2585
ဒီလူမှုအသိုင်းအဝိုင်းတွေအတွက် ဖြေရှင်း နည်းတွေကို ချမှတ်ပေးလိုပါတယ်။
03:10
Often we think about being able to do diagnosis under a tree, off-grid.
63
190592
4582
မကြာခဏ ကျွန်တော်တို့က သစ်ပင်တစ်ပင်ရဲ့ အောက်၌ ရောဂါရှာဖွေရေးကို လုပ်ကိုင်လိုတယ်။
ကျွန်တော်ဟာ ကိရိယာသစ်တွေ အ​ကြောင်း သာဓက နှစ်ခုကို ဒီနေ့ ​ပြောပြချင်တယ်။
03:15
I'll tell you two examples today of new tools.
64
195636
2729
03:18
One of them starts in Uganda.
65
198389
1805
တစ်ခုကို ယူဂန်ဒါနိုင်ငံမှာ စတင်ခဲ့ကြတယ်။
03:20
In 2013,
66
200571
1529
၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင်၊
03:22
on a field trip to detect schistosomiasis with Foldscopes,
67
202124
4046
Foldscope တွေကိုသုံးပြီး schistosomiasis ကို ရှာဖွေရန် ကွင်းဆင်းခဲ့စဉ်၊
03:26
I made a minor observation.
68
206194
2558
ကျွန်တော် အသေးအဖွဲတစ်ခုကို သတိထားမိတယ်။
03:28
In a clinic,
69
208776
1577
ဆေးခန်းတစ်ခုမှာ၊
03:30
in a far, remote area,
70
210377
1339
ဝေးလံတဲ့ တစ်နေရာမှာ၊
03:31
I saw a centrifuge being used as a doorstop.
71
211740
3588
centrifuge စက်ကို တံခါးကို ခုပေးဖို့ သုံးနေခဲ့တာ မြင်ခဲ့ရတယ်။
03:36
I mean -- quite literally, the doorstop.
72
216012
2391
တကယ့်ကို တံခါးမပိတ်မိဖို့ ခံခုပေးဖို့ သုံးခဲ့တာပါ။
03:38
And I asked them and they said,
73
218427
1726
အဲဒီအ​ကြောင်း သူတို့ကိုမေးကြည့်တော့၊
03:40
"Oh, we don't actually have electricity,
74
220177
2027
"အိုး၊ ကျွန်ုပ်တို့ဆီမှာ လျှပ်စစ်မှ မရှိတာ၊
03:42
so this piece of junk is good as a doorstop."
75
222228
3529
ဒီတော့ ဒီလေးလံတဲ့ စက်ကြီးဟာ တံခါးကို ခုခံပေးဖို့ အကောင်းဆုံးပါပဲ။ "
03:46
Centrifuges, for some of you who don't know,
76
226444
2702
ခင်ဗျားတို့ အားလုံး သိချင်မှသိကြမှာက၊
03:49
are the pinnacle tool to be able to do sample processing.
77
229170
3224
နမူနာ အမျိုးအစားကို စီမံစမ်းသပ်ရာတွင် အခရာအကျဆုံး ကိရိယာကြီးပါပဲ။
03:52
You separate components of blood or body fluids
78
232418
2742
ကိုယ်က သွေး ဒါမှမဟုတ် ခန္ဓာကိုယ် အရည်တွေကို ပိုင်းခြားပြီးရင်
03:55
to be able to detect and identify pathogens.
79
235184
2460
ရောဂါပိုးတွေကို ရှာကြည့်ချင်ရင် သုံးရတဲ့ စက်ပါ။
03:58
But centrifuges are bulky, expensive --
80
238239
2834
တကယ်တော့ အဲဒီ centrifuge ကြီးလေးပြီး ဈေးအရမ်းကြီးကြတယ်--
04:01
cost around 1,000 dollars --
81
241097
2194
ဒေါ်လာ ၁၀၀၀ ဝန်းကျင် တန်တယ်--
ပြီးတော့ အဲဒါကို ကွင်းဆင်းရာတွင် သယ်ယူရန် မလွယ်လှပါ။
04:03
and really hard to carry out in the field.
82
243315
2006
04:05
And of course,
83
245345
1157
ပြီးတော့ ၎င်းတို့ဟာ
04:06
they don't work without power.
84
246526
1434
လျှပ်စစ်မရှိရင် အလုပ်မလုပ်နိုင်ကြဘူး။
04:07
Sound familiar?
85
247984
1392
ဖြစ်နေကျ ကိစ္စပဲ မဟုတ်လား။
04:09
So we started thinking about solving this problem,
86
249400
2548
အဲဒီပြဿနာ ဖြေရှင်းရေးကို ကျွန်ုပ်တို့ စစဉ်းစားလာခဲ့ကြတယ်၊
04:11
and I came back --
87
251972
1550
ကျွန်တော် ပြန်လာခဲ့ရတယ်--
04:13
kept thinking about toys.
88
253546
1666
ကစားစရာတွေ အကြောင်းကို စဉ်းစားနေရင်းပါ။
04:15
Now ...
89
255638
1164
အခုတော့ ...
04:17
I have a few with me here.
90
257850
1758
ကျွန်တော့နဲ့အတူ ဒီမှာ တချို့ပါလာပါတယ်။
04:19
I first started with yo-yos ...
91
259632
2107
ကျွန်မပထမဦးဆုံး စတင်ခဲ့တာက yo-yos နဲ့ပါ ...
04:21
and I'm a terrible yo-yo thrower.
92
261763
2631
ကျွန်တော်ဟာ yo-yo ကို ပစ်ရာတွင် အရမ်းကို တော်သူပါ။
04:24
Because these objects spin,
93
264743
1681
အဲဒီကစားစရာတွေက လည်ကြတော့
04:26
we wondered,
94
266448
1162
ကျွန်တော်တို့ တွေးမိတာက၊
04:27
could we actually use the physics of these objects
95
267634
2357
အဲဒီအရာတွေရဲ့ ရူပဗေဒသဘာဝကို အသုံးချပြီး
04:30
to be able to build centrifuges?
96
270015
1709
centrifuge တွေ တည်ဆောက်နိုင်မလား။
04:33
This was possibly the worst throw I could make.
97
273077
2490
ဒီတချီ လုပ်ပြခဲ့တာက ကျွန်တော့အတွက် အဆိုးဆုံး တစ်ခုပါ။
ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော်တို့ တွေးမိတာက၊
04:36
But you might start realizing,
98
276256
1493
04:37
if you start exploring the space of toys --
99
277773
2839
ဒီလို ကစားစရာအမျိုးမျိုးကို စမ်းသပ် စူးစမ်းကြည့်မယ်ဆိုရင်--
04:40
we tried these spinning tops,
100
280636
2605
ကျွန်တော်တို့ဟာ ဒီလို လည်တဲ့ဟာကို စမ်းကြည့်ခဲ့တယ်၊
04:43
and then in the lab,
101
283265
1882
အဲဒီနောက် ဓာတ်ခွဲခန်းထဲမှာ
04:45
we stumbled upon this wonder.
102
285171
2082
ကျွန်ုပ်တို့ဟာ ဒီအံ့အားသင့်စရာဟာကို သတိထားမိကြတယ်။
04:47
It's the whirligig, or a buzzer, or a rundle.
103
287590
3486
အဲဒါကို နာမည်အမျိုးမျိုးဖြင့် ခေါ်ကြပါတယ်။
04:51
A couple of strings and a little disk,
104
291100
2417
ကြိုးနှစ်ချောင်းပါပြီး အပြားလေး တစ်ခုပါတယ်၊
04:53
and if I push, it spins.
105
293541
2207
ကျွန်တော်က အခုလို တွန်းလိုက်ရင် လည်ပါတယ်။
ကလေးဘဝမှာ ခင်ဗျားတို့ထဲက ဘယ်နှစ်ယောက်များ ကစားခဲ့ဘူးကြလဲ။
04:56
How many of you have played with this as a kid?
106
296170
2344
04:58
This is called a button-on-a-string.
107
298538
1848
ဒါကိုတော့ button-on-a-string လို့ ခေါ်ပါတယ်။
05:00
OK, maybe 50 percent of you.
108
300410
1636
ကောင်းပြီ၊ ၅၀ ရာခိုင်နှုန်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
05:02
What you didn't realize --
109
302070
1558
ခင်ဗျားတို့ နားမလည်မိတဲ့ အချက်က--
05:03
that this little object
110
303652
2313
ဒီကစားစရာ အသေးလေးဟာ
05:05
is the oldest toy in the history of mankind ...
111
305989
4363
လူသားသမိုင်းထဲက ရှေးအကျဆုံး ကစားစရာပါပဲ ...
05:10
5,000 years ago.
112
310827
1645
လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၅၀၀၀ တုန်းကပါ။
05:12
We have found relics of this object hidden around on our planet.
113
312496
3699
ကျွန်တော်တို့ဟာ ကမ္ဘာကြီး နေရာအနှံ့မှာ အဲဒါရဲ့ အကြွင်းအကျန်တွေ ရှာတွေ့ခဲ့တယ်။
05:16
Now the irony is,
114
316924
1941
ဒါပေမဲ့ ရယ်စရာကောင်းတာက၊
05:18
we actually don't understand how this little thing works.
115
318889
3735
အဲဒါ ဘယ်လို အလုပ်လုပ်မှန်းကို ကျွန်တော်တို့ မသိကြခြင်းပါပဲ။
05:22
That's when I get excited.
116
322648
1403
အဲဒါကမှ ကျွန်တော့ကို စိတ်လှုပ်ရှားစရာ ဖြစ်လာပါတယ်။
05:24
So we got back to work,
117
324617
2081
အဲဒါနဲ့ စပြီး စမ်းသပ်ကြိုးစားရပါတယ်။
05:26
wrote down a couple of equations.
118
326722
1790
ညီမျှခြင်း နှစ်ခုလောက်ကို ချရေးလိုက်ကြတယ်။
05:28
If you take the input torque that you put in,
119
328876
3313
ကျွန်တော်တို့က ထည့်သွင်းပေးလိုက်တဲ့ လိမ်အားကို ယူကြည့်မယ်ဆိုရင်၊
05:32
you take the drag on this disc,
120
332213
2104
ကိုယ်က ဒီအပြားကို ဆွဲလှည့်ပေးလိုက်ရတယ်၊
05:34
and the twist drag on these strings,
121
334341
1905
တဖန် အဲဒီလိမ်အားက ကြိုးတွေကို ထပ်ပြီးလိမ်ပေးတယ်၊
05:36
you should be able to mathematically solve this.
122
336270
2489
ဒါကို သင်္ချာနည်းနဲ့ တွက်လို့ ရနိုင်ပါတယ်။
05:38
This is not the only equation in my talk.
123
338783
2808
ဒီနေ့​ပြောချင်တာက အဲဒီညီမျှခြင်း တစ်ခုတည်း အကြောင်းမကပါ။
05:41
Ten pages of math later,
124
341615
1832
တွက်ချက်ခဲ့ရတာ စာမျက်နှာ တစ်ဆယ်လောက် ရှိပါတယ်။
05:43
we could actually write down the complete analytical solution
125
343471
2859
ဒီလိုလည်ပတ် လှုပ်ရှုားနေတဲ့ စနစ်ကြီးအတွက် ဆန်းစစ်မှု ဖေါ်မြူလာတွေ
05:46
for this dynamic system.
126
346354
1274
အားလုံးကို ရေးချနိုင်ခဲ့ကြပါတယ်။
05:48
And out comes what we call "Paperfuge."
127
348208
3611
အဲဒါအားလုံးရဲ့ နောက်ဆုံးရလဒ်ကတော့ "Paperfuge"ပါပဲ။
05:51
That's my postdoc Saad Bhamla,
128
351843
2544
ဒါက ကျွန်တော့တပည့် ဘွဲ့လွန်ကျောင်းသား Saad Bhamla ပါ၊
05:54
who's the co-inventor of Paperfuge.
129
354411
1667
Paperfuge ကို ပူးတွဲတီထွင်ပေးခဲ့သူပါ။
05:56
And to the left, you see all the centrifuges
130
356102
2245
ဒီဘယ်ဘက်မှာ တွေ့ကြရတာက centrifuge စက်ကြီးတွေပါ
05:58
that we're trying to replace.
131
358371
1427
ကျနော်တို့အစားထိုးဖို့ ကြိုးစားနေတဲ့ဟာပါ။
05:59
This little object that you see right here
132
359822
3707
ခင်ဗျားတို့ ဒီမှာ မြင်နေရတဲ့ ပစ္စည်းလေးက
06:04
is a disc, a couple of strings and a handle.
133
364759
3245
ချပ်ပြားတစ်ခု၊ ကြိုးနှစ်ချောင်းနဲ့ လက်ကိုင်ပါ။
06:08
And when I spin
134
368028
1174
ဒါကို လှည့်လိမ်ပေးလိုက်ရင်
06:09
and I push,
135
369760
1153
ပြီးတော့ ဆွဲဆန့်လိုက်ရင်၊
06:10
it starts to spin.
136
370937
1152
အဲဒါ စပြီး လည်ပါတော့တယ်။
06:12
Now, when you realize,
137
372113
2085
ဒီတော့ ဒါကို သိနားလည်လိုက်တော့၊
06:14
when you do the math,
138
374770
1395
အဲဒါကို တွက်ချက် ကြည့်လိုက်တော့၊
06:17
when we calculate the rpm for this object,
139
377399
2490
ဒီအရာလေးအတွက် rpm လည်ပတ်နှုန်းကို တွက်ကြည့်ရင်၊
06:19
mathematically, we should be able to go all the way to a million rpm.
140
379913
4732
သင်္ချာသဘောအရ ကျွန်တော်တို့ဟာ rpm တစ်သန်းအထကို သွားနိုင်မှာပါ။
06:24
Now, there is a little twist in human anatomy,
141
384669
2193
ဒီမှာ လူသားရဲ့ ခန္ဓာဗေဒဆိုင်ရာ စဉ်းစားစရာ တစ်ခု ရှိနေတယ်၊
06:26
because the resonant frequency of this object is about 10 hertz,
142
386886
3075
ဒီအရာရဲ့ တုန်ခါမှု ကြိမ်နှုန်းဟာ 10 hertz ဝန်းကျင်မှာ ရှိနေလို့၊
06:29
and if you've ever played the piano,
143
389985
1804
ခင်ဗျားတို့ စန္ဒရားကို တီးခဲ့ဘူးရင်၊
06:31
you can't go higher than two or three hertz.
144
391813
2094
နှစ် သို့မဟုတ် သုံး hertz ထက် ပိုပြီး တီးမရနိုင်ပါ၊
06:33
The maximum speed we've been able to achieve with this object
145
393931
3264
ကျွန်တော်တို့က ဒီဟာလေးနဲ့ ရယူနိုင်ခဲ့ကြတဲ့ အမြင့်ဆုံးနှု်းက
06:37
is not 10,000 rpm,
146
397219
1929
rpm ၁၀၀၀၀ မဟုတ်ပါ၊
06:39
not 50,000 rpm --
147
399172
1604
rpm ၅၀၀၀၀ လည်းမဟုတ်ပါ၊
06:40
120,000 rpm.
148
400800
1925
rpm ၁၂၀၀၀၀ ပါ။
06:42
That's equal to 30,000 g-forces.
149
402749
2804
အဲဒါဟာ ကမ္ဘာ့ဆွဲအား g ရဲ့ အဆ ၃၀၀၀ ပါ။
06:45
If I was to stick you right here and have it spin,
150
405577
3207
တကယ်လိုများ ခင်ဗျားတို့ကို ဒီမှာ ကပ်ပေးလိုက်ပြီး လှည့်ပေးလိုက်ရင်၊
06:48
you would think about the types of forces you would experience.
151
408808
3429
ခင်ဗျားတို့ ခံစားရမယ့် အားတွေကို စိတ်ကူးသာ ကြည့်ကြပေတော့။
06:52
One of the factors of a tool like this
152
412261
2238
ဒီလို ကိရိယာရဲ့ အကျိုးသက်ရောက်မှု တစ်ခုက
06:54
is to be able to do diagnosis with this.
153
414523
2994
အဲဒါနဲ့ ရောဂါကို ရှာဖွေနိုင်တော့မှာပါ။
06:57
So, I'm going to do a quick demo here, where --
154
417541
4280
ဒီတော့ ကျွန်တော်ဟာ လက်တွေ့ ဒီနေရာမှာကို စမ်းသပ်ပြပါ့မယ်--
07:02
this is a moment where I'm going to make a little finger prick,
155
422262
3595
အဲဒါ့အတွက် ကျွန်တော်ဟာ ကျွန်တော့ လက်ချောင်းကို ဖောက်ဖို့ လိုပါမယ်၊
07:05
and a tiny drop of blood is going to come out.
156
425881
2275
အဲဒါ​ကြောင့် သွေးစက် သေးသေးလေး ထွက်လာပါမယ်။
07:08
If you don't like blood, you don't have to look at it.
157
428180
2621
သွေးလန့်တဲ့သူဆိုရင် ဒါကို ကြည့်ရန် မလိုပါဘူး။
07:10
Here is a little lancet.
158
430825
1339
ဒါက ဖောက်ပေးတဲ့ lancet အချွန်ပါ။
အဲဒီ lancet တွေကို နေရာတိုင်းမှာ ဝယ်ရနိုင်ပါတယ်။
07:12
These lancets are available everywhere,
159
432188
1870
07:14
completely passive.
160
434082
1523
လုံးဝ အန္တရာယ်မရှိကြပါ။
07:15
And if I've had breakfast today ...
161
435629
3586
ကိုယ်က ဒီနေ့ မနက်စာ စားထားရင် ...
07:21
That didn't hurt at all.
162
441867
1487
လုံးဝ နာမှာ မဟုတ်ပါဘူး။
07:23
OK, I take a little capillary with a drop of blood --
163
443378
3984
ကောင်းပြီ၊ အခုတော့ ပြွန်လေး တစ်ခုနဲ့ သွေးကို စုပ်ယူမယ်--
07:27
now this drop of blood has answers,
164
447386
2259
အခုတော့ အဲဒီသွေးတစ်စက်က အဖြေတွေကို ပေးနိုင်မှာပါ၊
07:29
that's why I'm interested in it.
165
449669
1679
အဲဒါ​ကြောင့် ဒါတွေကို လုပ်လာခဲ့တာပါ။
07:31
It might actually tell me whether I have malaria right now or not.
166
451730
3467
အဲဒါက ကျွန်တော့ဆီတွင် ငှက်ဖျားရှိမရှိကို ချက်ချင်း ဖြေပေးနိုင်တယ်။
07:35
I take a little capillary,
167
455221
1832
ကျွန်တော်ဟာ ပြွန်သေးသေးကို ယူထားတယ်၊
07:37
and you see it starts wicking in.
168
457077
2125
အဲဒါက စပြီး စုပ်ယူနေတာ မြင်ရပါတယ်။
07:39
I'm going to draw a little more blood.
169
459708
2268
ကျွန်တော် နောက်ထပ် နည်းနည်း စုပ်ယူဦးမယ်။
07:44
And that's good enough for right now.
170
464602
2243
အဲဒါကြည့်ရတာ လုံလောက်ပါပြီ။
07:47
Now, I just seal this capillary by putting it in clay.
171
467339
4130
အဲဒီပြွန်လေးကို ဒီလိုနည်းဖြင့် အလုံပိတ်လိုက်ပါမယ်။
07:55
And now that's sealed the sample.
172
475312
2280
ဒီလိုနည်းဖြင့် နမူနာကို အလုံပိတ်လိုက်ပါပြီ။
07:57
We're going to take the sample,
173
477616
2129
ကျွန်တော်တို့ဟာ အဲဒီနမူနာကို ယူပြီး
07:59
mount it on Paperfuge.
174
479769
1964
Paperfuge ပေါ်မှာ တပ်ဆင်ပေးမယ်။
08:08
A little piece of tape to make a sealed cavity.
175
488912
3388
တိပ်အနည်းငယ်ဖြင့် အလုံပိတ်ပေးပါမယ်။
08:12
So now the sample is completely enclosed.
176
492795
2895
အဲဒီတော့ နမူနာဟာ လုံးဝကို အလုံပိတ်ပြီးနေပြီ။
08:18
And we are ready for a spin.
177
498927
2293
ကျွန်တော်တို့ အဲဒါကို လှည့်ပေးရန် အသင့်ရှိနေပြီ။
08:22
I'm pushing and pulling with this object.
178
502839
2041
ကျွန်တော်ဟာ ဒါကို ဆွဲယူလိုက် တွန်းလိုက် လုပ်ပေးရပါမယ်။
08:24
I'm going to load this up ...
179
504904
1699
ကျွန်တော် ဒါကို ဒီလို တင်ပေးလိုက်မယ် ...
08:28
And you see the object starts spinning.
180
508097
2283
ဒီအရာဟာ စပြီး လည်ပတ်လာတာ မြင်နိုင်ကြပါတယ်။
08:30
Unlike a regular centrifuge,
181
510404
2014
ပုံမှန် centrifuge တွေနဲ့မတူဘဲ၊
08:32
this is a counter-rotating centrifuge.
182
512442
3779
ကျွန်တော်တို့ဟာက တန်ြပန် လှည့်ပေးတဲ့ စနစ်ပါ။
08:36
It goes back and forth, back and forth ...
183
516245
2336
နောက်ကို လည်လိုက်၊ ရှေ့ကိုလည်လိုက်ပါ ...
အခုတော့ ကျွန်တော်ဟာ အရှိန်ရအောင် လုပ်ပေးတော့မယ်။
08:39
And now I'm charging it up,
184
519041
2128
08:41
and you see it builds momentum.
185
521193
1828
အရှိန်အဟုန် ရလာတာ မြင်နိုင်ကြမှာပါ။
အခုတော့ -- ခင်ဗျားတို့ ဒါကို ကြားကြရဲ့လား ကျွန်တော် မသိပါ--
08:44
And now -- I don't know if you can hear this --
186
524005
2612
08:46
30 seconds of this,
187
526641
1539
ဒီလိုနည်းနဲ့ စက္ကန့် ၃၀ အကြာမှာ၊
08:48
and I should be able to separate all the blood cells with the plasma.
188
528809
4325
ကျွန်တော်ဟာ သွေးဆဲလ်တွေကို ပလာစမာနဲ့ ခွဲခြားပေးနိုင်တော့မှာပါ။
08:53
And the ratio of those blood cells to plasma --
189
533758
2813
အဲဒီသွေးဆဲလ်များနဲ့ ပလာစမာရဲ့ အချိုးအစားဟာဖြင့်--
08:56
(Applause)
190
536595
2014
(လက်ခုပ်သံများ)
09:00
Already, if you see right here,
191
540259
2335
ခင်ဗျား အခုဒီမှာ မြင်နေကြရသလို၊
ကျွန်တော်တို့က အဲဒါကို ဂရုစိုက်လေ့လာရင်၊
09:04
if you focus on this,
192
544026
1624
09:05
you should be able to see a separated volume
193
545674
2545
သီးခြား ခွဲထွက်သွားတဲ့ ထုထယ်ကို မြင်နိုင်ကြမှာပါ
09:09
of blood and plasma.
194
549092
1858
သွေးနှင့် ပလာစမာပါပဲ။
09:10
And the ratio of that actually tells me whether I might be anemic.
195
550974
3923
အဲဒီအချိုးအစားက ကျွန်တော်ဟာ သွေးအား နည်းသူလား ဆိုတာကို ထောက်ြပနိုင်တယ်။
09:14
One of the aspects of this is, we build many types of Paperfuges.
196
554921
4037
လက်ရှိ Paperfuges အမျိုးမျိုး ဆောက် နိုင်ြခင်းဟာ စိတ်ဝင်စားစရာ ကောင်းပါတယ်။
09:18
This one allows us to identify malaria parasites
197
558982
4466
ဒါဆိုရင် နည်းနည်းလေး ပိုကြာအောင် လှည့်ပေးခြင်းဖြင့်
ငှက်ဖျားကပ်ပါးကောင်ကို ဖေါ်ထုတ်ပေးနိုင်တယ်၊
09:23
by running them for a little longer,
198
563472
1817
09:25
and we can identify malaria parasites that are in the blood
199
565313
3566
သွေးထဲမှာ ရှိနေကြတဲ့ ငှက်ဖျား ကပ်ပါးကောင်တွေကို ခွဲခြားနိုင်ပါတယ်
09:28
that we can separate out and detect with something like a centrifuge.
200
568903
3574
centrifuge ကို သုံးပြီး သွေးထဲရှိနေကြတဲ့ ငှက်ဖျား ကပ်ပါးတွေကို ခွဲခြားသိရနိုင်သလို
09:32
Another version of this allows me to separate nucleic acids
201
572501
4480
ခုနက ပြခဲ့သလို ကျွန်တောတို့ရဲ့ နည်းနဲ့ ခွဲခြားလျက် သိရှိလာနိုင်ပါတယ်။
09:37
to be able to do nucleic acid tests out in the field itself.
202
577005
3557
နောက်ပုံစံ တစ်ခုကျတော့ nucleic acid ကို စမ်းသပ်မှုလို့ ရမှာမို့လို့
09:41
Here is another version that allows me to separate bulk samples,
203
581393
4344
ကွင်းဆင်းနေချိန်မှာကိုပဲ nucleic acid စမ်းသပ်မှုတွေ တစ်ပြုံကြီး လုပ်နိုင်မှာပါ။
09:45
and then, finally,
204
585761
1570
ပြီးတော့ နောက်ဆုံးတွင်၊
09:47
something new that we've been working on
205
587355
2000
ကျွန်တော်တို့ ဆက်ပြီး လုပ်ကိုင်နေကြတာက
09:49
to be able to implement the entire multiplex test on an object like this.
206
589379
4795
စမ်းသပ်မှုတွေ အမျိုးမျိုးကို ဒီလို တစ်ခုတည်းနဲ့ လုပ်လို့ရဖို့အတွက်ပါ။
09:54
So where you do the sample preparation and the chemistry in the same object.
207
594198
4337
အဲဒီလိုနည်းဖြင့် နမူနာ ယူတဲ့အလုပ်ကိုရော ဓာတုဗေဒ အလုပ်ကိုပါ လုပ်နိုင်ပါ့မယ်။
09:59
Now ...
208
599360
1286
အခုတော့ ...
10:00
this is all good,
209
600670
1270
ဒါတွေ အားလုံး ကောင်းပါတယ်၊
10:01
but when you start thinking about this,
210
601964
1907
ဒါပေမဲ့၊ ဒါတွေကို စဉ်းစားကြည့်ရင်၊
10:03
you have to share these tools with people.
211
603895
2089
ဒီကိရိယာတွေ လူတွေ အများကြီးအား ဝေမျှပေးရေးကို စဉ်းစားရတယ်။
10:06
And one of the things we did is -- we just got back from Madagascar;
212
606008
3382
ကျွန်တော်တို့ ခုလေးတင် မဒါဂါစကာမှ ပြန်လာခဲ့ကြတာပါ၊
10:09
this is what clinical trials for malaria look like --
213
609414
2578
ငှက်ဖျားများအတွက် လက်တွေ့စမ်းသပ်မှုက ဒီလို ပုံစံမျိုးပါ--
10:12
(Laughter)
214
612016
1003
(ရယ်သံများ)
10:13
You can do this while having coffee.
215
613043
2357
ဒါကို ကော်ဖီသောက်နေရင်း လုပ်နိုင်တယ်။
10:15
But most importantly,
216
615424
1873
ဒါပေမဲ့ တကယ် အရေးကြီးတာက၊
10:17
this is a village six hours from any road.
217
617321
4062
ဒီရွာဟာ လမ်းမကြီးတွေနဲ့ ​​ခြောက်နာရီ ခရီး အဝေးမှာ ရှိတဲ့ ရွာပါ။
10:21
We are in a room with one of the senior members of the community
218
621856
4563
အခန်းထဲတွင် အဲဒီက အသိုင်းအဝုိင်းထဲက သက်ကြီးတစ်ယောက်နဲ့
ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်ပေးတဲ့ လုပ်သား ရှိနေပါတယ်။
10:26
and a health care worker.
219
626443
1513
10:27
It really is this portion of the work that excites me the most --
220
627980
3497
ဒီလို အားထုတ်မှုရဲ့ ဒီအပိုင်းလေးဟာဖြင့် ကျွန်တော့အတွက် စိတ်အလှုပ်ရှားရဆုံးပါ--
10:31
that smile,
221
631501
1158
အဲဒီအပြုံးလေး၊
10:32
to be able to share simple but powerful tools with people around the world.
222
632683
3874
ရိုးရိုးလေးနဲ့ အားကောင်းကြတဲ့ ကိရိယာတွေကို ကမ္ဘာတဝှမ်းက လူတွေကို မျှဝေရကျိုး နပ်တယ်။
ဒါနဲ့ ခင်ဗျားတို့ ပြောဖို့ မေ့သွားတဲ့ တစ်ချက်က၊
10:37
Now, I forgot to tell you this,
223
637299
2302
10:39
that all of that cost me 20 cents to make.
224
639625
2403
အဲဒါတွေ အားလုံးကို ထုတ်လုပ်ပေးဖို့ ဆင့် ၂၀ သာ လိုတာကိုပါ။
10:43
OK, in the negative time I have left,
225
643330
2882
ကောင်းပါပြီ၊ စိတ်မဝင်စားစရာတွေကို နောက်မှာ ချန်ထားခဲ့ရင်း၊
နောက်ဆုံး မကြာမီလေးတင်က တစ်ခု အကြောင်းကို ပြောပြမယ်--
10:46
I'll tell you about the most recent --
226
646236
2066
10:48
(Laughter)
227
648326
1120
(ရယ်သံများ)
10:49
invention from our lab.
228
649470
1870
ကျွန်တော်တို့ဓာတ်ခွဲခန်းရဲ့ တီထွင်မှုပါ။
10:51
It's called Abuzz --
229
651364
1353
Abuzz ဆိုပြီး နာမည်ပေးထားတယ်--
10:53
the idea that all of you could help us fight mosquitoes;
230
653438
4134
ခင်ဗျားတို့ အားလုံးနဲ့အတူ ခြင်တွေကို တိုက်ပွဲဝင်ရေး စိတ်ကူးနဲ့ပါ။
10:57
you could all help us track our enemies.
231
657596
2267
ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ရန်သူခြင်တွေကို ခြေရာခံရန် အတွက်ပါ။
10:59
These are enemies because they cause malaria, Zika, chikungunya, dengue.
232
659887
3988
၎င်းတို့က ငှက်ဖျား၊ Zika၊ chikungunya၊ သွေးလွန်တုပ်ကွေး စ်ပွားစေတဲ့ ရန်သူတွေပါ။
11:03
But the challenge is that we actually don't know where our enemies are.
233
663899
4784
ဒါပေမဲ့ ပြဿနာက ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ရန်သူတွေ ဘယ်မှာ ရှိကြမှန်းကို မသိကြပါ။
11:08
The world map for where mosquitoes are is missing.
234
668707
2979
ခြင်တွေဆိုင်ရာ ကမ္ဘာ့မြေပုံတွေ မရှိသေးပါဘူး။
အဲဒါနဲ့ အဲဒီအ​ကြောင်းကို စဉ်းစားလာရတယ်။
11:12
So we started thinking about this.
235
672123
1743
11:13
There are 3,500 species of mosquitoes,
236
673890
2035
ခြင်တွေဟာ မျိုးစိတ်ပေါင်း ၃၅၀၀ ရှိကြတယ်။
11:15
and they're all very similar.
237
675949
1403
ပြီးတော့ ၎င်းတို့ဟာ ဆင်တူရိုးမှားတွေပါ။
11:17
Some of them are so identical
238
677376
1439
တချို့ဘယ်လောက်တောင် တူသလဲဆိုတော့
11:18
that even an entomologist cannot identify them under a microscope.
239
678839
3388
ပိုးမွှားပညာရှင်ကြီးတွေ အဏုကြည့်စက်နဲ့ ကြည့်တောင် မခွဲခြားနိုင်ကြဘူး။
11:22
But they have an Achilles' heel.
240
682916
1785
ဒါပေမဲ့ သူတို့ဆီမှာ အားနည်းချက် တစ်ခု ရှိပါတယ်။
11:24
This is what mosquitoes flirting with each other looks like.
241
684725
3200
ဒါက ခြင်တွေ ရည်စားလိုက်ကြပုံကို မြင်နေကြရတာပါ။
11:27
That's a male chasing a female.
242
687949
2229
ဟောဒါက အမျိုးသမီးကို လိုက်ဖမ်းချင်တဲ့ အထီးကောင်ပါ။
11:30
They're actually talking to each other with their wingbeat frequencies.
243
690202
3821
သူတို့ဟာ သူတို့ရဲ့ အတောင်ပံ ရိုက်ခတ် နှုန်းဖြင့် အပြန်အလှန် စကား​ပြောနေကြတာပါ။
11:34
(Buzzing sound)
244
694047
1040
(ခြင်ပျံသန်းမှု အသံ)
11:35
And thus, they have a signature.
245
695111
2357
အဲဒါက သူတို့ရဲ့ လက်မှတ်နဲ့ တူပါတယ်။
11:38
We realized that using a regular phone,
246
698472
3364
အဲဒါနဲ့ ကျွန်တော်တို့ နားလည်လိုက်တာက သာမန်ဖုန်းကို သုံးပြီး၊
11:41
a $5-10 flip phone --
247
701860
2541
$ ၅-၁၀ တန်တဲ့ ဖုန်းနဲ့--
11:44
how many remember what this object is?
248
704425
2102
ဒီလိုဖုန်းမျိုးကို မှတ်မီကြသေးရဲ့လား။
11:46
(Laughter)
249
706551
1060
(ရယ်သံများ)
11:47
We can record these acoustic signatures from mosquitoes.
250
707635
4161
ကျွန်တော်တို့ဟာ ခြင်တွေရဲ့ အသံနှုန်း လက်မှတ်ကို မှတ်တမ် းတင်နိုင်ပါတယ်။
11:51
I'll tell you exactly how to do this.
251
711820
1936
ဘယ်လို လုပ်ရမှာကို အတိအကျ ကျွန်တော် ​ပြောပြမယ်။
11:53
I caught some mosquitoes outside.
252
713780
1691
ကျွန်တော်ဟာ ခြင်တချို့ကို အပြင်မှာ ဖမ်းယူလာခဲ့တယ်။
11:55
Unlike Bill [Gates], I'm not going to release them.
253
715495
2388
Bill [Gates] လိုမဟုတ်ဘဲ ကျွန်တော် သူတို့ကို လွှတ်မပေးဘူး။
11:57
(Laughter)
254
717907
1040
11:58
But I will tell you how to record from this.
255
718971
2575
(ရယ်သံများ)
ဒါပေမဲ့ ဒါနဲ့ အသံဖမ်းဖို့ကို ပြောပြပါမယ်။
12:01
All you do is tap them and they fly.
256
721570
2442
လုပ်ရမှာက ဒီလိုခေါက်လိုက်ရင် သူတို့ပျံသန်းတော့မှာ။
12:04
You can first test --
257
724036
1341
အစတွင် စမ်းသပ် ကြည့်ကြပါ--
12:05
I can actually hear that.
258
725401
1752
ကျွန်တော်ကတော့ ဒီမှာ ကြားနေရပြီ။
မိုက်ခရိုဖုန်းပါတဲ့ ကိုယ့်ဖုန်းကို သူတို့နားကို ယူလာပါ--
12:07
And you bring your phone, which has microphones --
259
727177
2454
12:09
it turns out the mics are so damn good already,
260
729655
2366
၎င်းတို့ထဲက မိုက်တွေ အရမ်းကို ကောင်းကြတယ်၊
12:12
even on regular phones,
261
732045
1240
သာမန် ဖုန်းတွေထဲမှာတောင်၊
12:13
that you can pick up this near-field signature.
262
733309
2433
ဒီလို လက်တွေ့ အသံတွေကို မှတ်တမ်းတင်လို့ ရနိုင်ပါတယ်။
12:15
And since I'm out of time,
263
735766
2138
အချိန် သိပ်မကျန်တော့တဲ့အတွက်၊
12:17
let me just play the recording that I made a day ago.
264
737928
3692
အရင်တစ်နေ့က သွင်းယူခဲ့တဲ့ အသံကို ဖွင့်ပြပါရစေ။
12:21
(Mosquitoes buzz)
265
741644
2540
(ခြင်ရဲ့ ပျံသန်းမှု အသံ)
12:24
This is all the charming sound that you heard before
266
744208
2928
ဒီလို စွဲမက်စရာ အသံကို ခင်ဗျားတို့ ကြားခဲ့ဘူးကြမှာပါ၊
12:27
that you all love.
267
747160
1184
အားလုံး သိပ်ကြိုက်ကြတဲ့ အသံပါ။
12:30
One of the contexts of this
268
750606
1421
ဒီလို လုပ်လို့ ရနိုင်ြခင်းကြောင့်
12:32
is that being able to do this with a regular cell phone
269
752051
3214
သာမန် ဆဲလ်ဖုန်းနဲ့ ဒီလို လုပ်ရနိုင်တယ်ဆိုတော့
12:35
allows us to map mosquito species.
270
755289
3160
ကျွန်တော်တို့ဟာ ခြင်မျိုးစိတ် ​မြေပုံကို ရွေးဆွဲနိုင်လာမယ်။
12:39
Using a flip phone,
271
759477
1692
ခေါက်ဖုန်းကို အသုံးပြုပြီး
ကျွန်တော်တို့ဟာ အကြီးမားဆုံး အသံဒေတာဘေ့စ် တစ်ခုကို မြေပုံပေါ် တင်ပေးခဲ့ကြရာ
12:41
we mapped one of the largest acoustic databases
272
761193
2978
12:44
with 25 to 20 species of mosquitoes that carry human pathogens.
273
764195
5228
လူ့တွေအတွက် ရောဂါပိုးကို သယ်ဆောင်ပေးကြတဲ့ ခြင်မျိုးစိတ် ၂၅ မှ ၂၀ ဖေါ်ထုတ်နိုင်တယ်။
အဲဒါကို စက်ပစ္စည်းတွေရဲ့ သင်ယူမှုနဲ့ တွဲသုံးလိုက်ရင်၊
12:49
And from this and machine learning,
274
769447
1679
12:51
anybody who uploads this data,
275
771150
1784
အဲဒီလို ဒေတာကို မည်သူမဆို အပ်လုဒ် လုပ်ပေးရင်၊
12:52
we can identify and tell the probability
276
772958
1988
ခင်ဗျားတို့ဝန်းကျင်က ခြင်တွေက ဘယ်လိုဟာမျိုးဆိုတာကို
12:54
of what species of mosquitoes you're actually working with.
277
774970
2834
ကျွန်တော်တို့က ရှာဖွေ ဖေါ်ထုတ်ပေးနိုင်ကြမှာပါ။
12:57
We call this Abuzz, and if any of you want to sign up,
278
777828
2815
Abuzz လို့ နာမည်ပေးထားရာ ခင်ဗျားတို့ အဲဒီထဲပါချင်ရင်၊
13:00
just go to the website.
279
780667
1218
ဝဘ်ဆိုက်ကို သွားကြပါ။
ကျွန်တော့အတွက် သိပ်ကို အရေးကြီးပြီး နှလုံးသားနဲ့ နီးစပ်တဲ့
13:02
Let me close with something
280
782343
1642
13:04
that's very important and dear to my heart.
281
784009
2301
အရာတစ်ခုဖြင့် ကျွန်တော် နီဂုံးချုပ်ပါရစေ။
13:07
One of the challenges of today is we have terrible problems.
282
787324
3947
ဒီနေ့တွင် ကျွန်တော်တို့ဆီမှာ ကြောက်မက်ဘွယ် ပြဿနာများ ရှိနေခြင်းဟာ စိန်ခေါ်မှုကြီးပါ။
13:11
We have a billion people with absolutely no health care,
283
791295
2898
ကမ္ဘာကြီးမှာ ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှု ဘာမှမရှိသူ တစ်ဘီလီယံ ရှိကြတယ်၊
13:14
climate change, biodiversity loss,
284
794217
2125
ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှု၊ ဇီဝမျိုးကွဲ ပျောက်ဆုံးလာနေခြင်း၊
13:16
on and on and on.
285
796366
1185
စသဖြင့် အများကြီးပါ။
13:18
And we hope that science is going to provide the answer.
286
798046
2950
သိပ္ပံပညာက အဲဒါတွေအတွက် အဖြေ ပေးမှာ ကျွန်တော်တို့ မျှော်လင့်ကြပါတယ်။
13:21
But before you leave this theatre today,
287
801410
2148
ခင်ဗျားတို့ အားလုံး ဒီခန်းမကြီးမှ ထွက်မသွားကြခင်၊
13:23
I want you to promise one thing.
288
803582
1754
ခင်ဗျားတို့ကို ကတိ တစ်ခုပေးချင်ပါတယ်။
13:25
We're going to make science accessible --
289
805745
2378
ကျွန်တော်တို့ဟာ သိပ္ပံပညာကို သုံးရနိုင်အောင် လုပ်ပေးကြမယ်--
13:28
not just to the people who can afford it,
290
808886
2139
အဲဒါကို တတ်နိုင်တဲ့ သူတွေအတွက်သာမက၊
13:31
but a billion others who can't.
291
811049
1882
မတတ်နိုင်ကြတဲ့ တစ်ဘီလီယံအတွက်ပါ စီစဉ်ပေးပါမယ်။
13:33
Let's make science and scientific literacy a human right.
292
813581
4016
သိပ္ပံပညာနှင့် သိပ္ပံအသုံးလုံးကျေမှုကို လူသားရဲ့ ရပိုင်ခွင့်အဖြစ် ဖန်တီးပေးကြစို့။
13:39
The moment that you pass the tingling feeling of making a discovery
293
819384
4675
သိပ္ပံရှာကြံရေး မီးပွားဆိုတဲ့ ခံစားမှုကို အခြားကလေးတစ်ဦးအား လွှဲပြောင်းပေးလိုက်တဲ့
13:44
to another child,
294
824083
1511
တဒင်္ဂလေးမှ၊
အဲဒီလို ပြဿနာတွေကို လက်တွေ့မှာ ဖြေရှင်းပေးကြမယ့်
13:46
you're enabling them to be the next group of people
295
826263
3792
အနာဂတ်မျိုးဆက်ကို ကျွန်တော်တို့က ပျိုးထောင်ပေးလာမှုပဲ ဖြစ်ပါလိမ့်မည်။
13:50
who will actually solve these problems.
296
830079
2108
13:52
Thank you.
297
832211
1175
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
13:53
(Applause)
298
833410
3378
(လက်ခုပ်သံများ)
ဤဝဘ်ဆိုဒ်အကြောင်း

ဤဆိုက်သည် သင့်အား အင်္ဂလိပ်စာလေ့လာရန်အတွက် အသုံးဝင်သော YouTube ဗီဒီယိုများနှင့် မိတ်ဆက်ပေးပါမည်။ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းမှ ထိပ်တန်းဆရာများ သင်ကြားပေးသော အင်္ဂလိပ်စာသင်ခန်းစာများကို သင်တွေ့မြင်ရပါမည်။ ဗီဒီယိုစာမျက်နှာတစ်ခုစီတွင် ပြသထားသည့် အင်္ဂလိပ်စာတန်းထိုးများကို နှစ်ချက်နှိပ်ပါ။ စာတန်းထိုးများသည် ဗီဒီယိုပြန်ဖွင့်ခြင်းနှင့်အတူ ထပ်တူပြု၍ လှိမ့်သွားနိုင်သည်။ သင့်တွင် မှတ်ချက်များ သို့မဟုတ် တောင်းဆိုမှုများရှိပါက ဤဆက်သွယ်ရန်ပုံစံကို အသုံးပြု၍ ကျွန်ုပ်တို့ထံ ဆက်သွယ်ပါ။

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7