Lessons on leaving the world better than you found it | Sophie Howe

Transcriber: TED Translators Admin Reviewer: Rhonda Jacobs

Translator: Hsu Yati Min Reviewer: Sanntint Tint

Wales is a small but progressive country,

ဝေလနိုင်ငံဟာ သေးငယ်ပေမဲ့ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ပြီး အနာဂတ်

the only country in the world to have legislated

မျိုးဆက်သစ်တွေရဲ့ စိတ်ဝင်စားမှုကို ထိန်းသိမ်းဖို့အတွက်

to protect the interests of future generations,

တရားဝင်လုပ်ဆောင်ထားပြီး ဒါတွေကို ကြီးကြပ်စေဖို့ လွတ်လပ်တဲ့

the only country to have appointed someone independent to oversee this.

တစ်စုံတစ်ယောက်ကို ခန့်အပ်စေခဲ့တဲ့ ကမ္ဘာပေါ်ကတစ်ခုတည်းသော နိုင်ငံပဲဖြစ်ပါတယ်။

Across the world, our systems of government, of politics, of economics

ကမ္ဘာအနှံ့အပြားမှာ ကျွန်မတို့ရဲ့ အစိုးရ၊ နိုင်ငံရေး နဲ့ စီးပွားရေး ပုံစံတွေက

have tended to act in the short term.

ရေတိုအတွင်းမှာ ဆောင်ရွက် စေလေ့ရှိပါတယ်

And often, the decisions that are taken

မကြာခဏ ချမှတ်လိုက်တဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေဟာ

discount the interests of future generations and the planet.

အနာဂတ်သားစဥ်မြေးဆက်နဲ့ ကမ္ဘာဂြိုလ်ရဲ့ အကျိုးစီးပွားကို လျော့ကျစေပါတယ်

But in Wales, we're trying to change that

ဒါပေမဲ့ ဝေလပြည်မှာမမွေးရသေးတဲ့ ကလေးတွေရဲ့

by passing a law which requires not just our government

အကျိုးကိုမထိခိုက်စေတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေနဲ့

but all of our main public institutions

ရေရှည်ဆောင်ရွက်ချက်တွေကို ဘယ်လို ချပြမလဲဆိုတာကို

to demonstrate how they're acting for the long-term

ကျွန်မတို့အစိုးရသာမက အဓိကကျတဲ့ ပြည်သူ့အဖွဲ့အစည်း

and how the decisions they take don't harm the interests

အားလုံးပါဝင်တဲ့ ဥပဒေတစ်ရပ်ကို ဖြတ်ကျော်ပြီး

of those yet to be born.

ပြောင်းလဲဖို့ ကြိုးစားနေကြပါတယ်။

And so as a mum of five

ဆိုတော့ကမ္ဘာ့အနာဂတ် မျိုးဆက်

and the world's only future generations commissioner,

တစ်ဦးတည်းသောကော်မရှင်အဖွဲ့ဝင်နဲ့ ငါးခုမြောက်မိခင်အနေနဲ့

I want to share with you today some of the lessons we've learned

ဒီနေ့‌ဝေမျှချင်တာကကျွန်မတို့ တွေ့ ရှိထားတာထက် ပိုကောင်းတဲ့ကမ္ဘာကို

about how we're trying to leave the world better than we found it.

ထားရစ်ဖို့ ကြိုးစားနေပုံ အကြောင်း သိရှိရတဲ့ သင်ခန်းစာအချို့ပါ

First of all, you must involve people in setting long-term goals.

ပထမဦးဆုံး လူအများပါဝင်တဲ့ရေရှည်ပန်းတိုင် စီမံကိန်းမှာ ရှင်ပါဝင်မှ ဖြစ်ပါမယ်။

Ask them: What's the Wales or the world you want to leave behind

သူတို့ကိုမေးလိုက်ပါ။ သူတို့ကလေးတွေနဲ့ မြေးတွေအတွက် ထားရစ်ချင်တဲ့ဝေလနယ်

to your children and your grandchildren?

ဒါမှမဟုတ်ကမ္ဘာကြီးကဘာလဲ ဆိုတာ။

We held a national conversation -- the Wales We Want --

Whales We Want​ အမျိုးသားရေး ဆွေးနွေးပွဲ ကျင်းပပြီး

and people told us,

သူတို့ပြောတာက

"We want a low-carbon economy.

"ကာဗွန်လျေ့ာတဲ့ စီးပွားရေးလိုချင်တယ်"

We want you to help us keep people well

လူတွေကိုနေမကောင်းဖြစ်မှကုသပေးမယ့်အစား

rather than just treat them when they're ill.

လူတွေကိုကျန်းမာအောင်ထိန်းသိမ်း ပေးစေလိုပါတယ်

We want connected communities and a more equal Wales."

ချိတ်ဆက်ပတ်ဝန်းကျင်နဲ့တန်းတူ ဝေလသားတွေဖြစ်ချင်တယ်"တဲ့.

And our government legislated to set seven national well-being goals

ပြီးတော့ကျွန်မတို့အစိုးရအနေနဲ့အမျိုးသား သုခချမ်းသာရည်မှန်းချက် (၇) ခုကိုချမှတ်

to achieve that.

နိုင်ဖို့အတွက်ဥပဒေပြုခဲ့ပါတယ်။

Each institution has to demonstrate how they're meeting those goals,

အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုစီက အဲဒီပန်းတိုင်များကို ဘယ်လို ပြည့်မီကြောင်းနဲ့

and they're held to account by me.

ဘယ်လိုပြသရမယ်ဆိုတာကို တင်ပြဖို့ ကျွန်မမှာတာဝန်ရှိပါတယ်။

You have to focus on the interconnections between different aspects of well-being.

သုခချမ်းသာရဲ့ရှုထောင့်အမျိုးမျိုးကြား ဆက်သွယ်မှုများကို အာရုံစိုက်ရပါမယ်။

You need to talk often about why it's just as important to public health

ပတ်၀န်းကျင်ရဲ့ လေထုညစ်ညမ်းမှုကို ကိုင်တွယ်သလိုမျိုး

as it is to the environment

ပြည်သူကျန်းမာရေးကလည်း

to tackle high levels of air pollution,

ဘာကြောင့် အရေးကြီးရတာလဲနဲ့ မတူကွဲပြားမှုဟာ

why diversity in the workforce

ဘာလို့စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုးဖို့

is just as important to economic prosperity

အရေးကြီးသလိုလုပ်သား အင်အားထဲမှာကွဲပြားမှုကလည်း

as it is to addressing inequality.

အရေးကြီးတဲ့အကြောင်းကို မကြာခဏ ပြောရန်လိုအပ်ပါတယ်။

Our institutions have a legal duty to act beyond their immediate remit

အဖွဲ့အစည်းတွေကသံသယရှိသူတွေနဲ့ လုပ်တဲ့ ချိတ်ဆက်မှုတွေကိုအသိအမှတ်ပြုပြီးသူတို့ရဲ့

to recognize those connections,

ချက်ချင်း လုပ်ပိုင်ခွင့်ထက် ပိုပြီး

work with unusual suspects.

လုပ်ဆောင်ဖို့ တရားဝင် တာဝန်ရှိပါတယ်။

And so we're seeing hospitals in Wales working with the National Botanic Gardens

ပြီးတော့ ဝေလနယ်ကဆေးရုံတွေက သူတို့နေရာတွေမှာသဘာဝကျကျ ဖန်တီးဖို့

to create spaces for nature on their sites.

အမျိုးသားရုက္ခဗေဒဥယျာဉ်နဲ့တွဲ လုပ်ကိုင်တာကိုတွေ့ရပါတယ်။

We're seeing offices in our environmental agency

ကလေးဘဝက အခက်အခဲတွေကို အဖြေရှာနိုင်ဖို့ ကျွန်မတို့ရဲ့

helping to find solutions to tackle childhood adversity.

သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေး အေဂျင်စီမှဌာနများကိုတွေ့ရပါတယ်။

Make well-being your metrics.

စနစ်တွေကိုကောင်းအောင် ပြုလုပ်ပါ။

Test everything you do across the four pillars of well-being:

လုပ်သမျှကိုစမ်းသပ်ပါ။ ယဥ်ကျေးမှု၊

ပတ်ဝန်းကျင်၊ စီးပွားရေး၊လူမှုရေးနဲ့

social, economic, environmental and cultural.

စနစ် စတဲ့ ထောင်တိုင် လေးခုကိုဖြတ်ပြီး ကောင်းမွန်အောင်ပြုလုပ်ပါ။

Because for too long,

အစိုးရတွေကဟာ ကြာရှည်စွာ

governments have tested their success on the measures of economic growth

စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုနဲ့ GVA တိုးလာမှုအပေါ်သူတို့

and increases in GVA.

အောင်မြင်မှုကို စမ်းသပ်ပြီးပါပြီ။ ဝေလမှာ ကျွန်မတို့

But in Wales, our measures of success are around our seven well-being goals.

အောင်မြင်မှုကကောင်းတဲ့ပန်းတိုင်ခုနှစ်ခုပါ။ ဒါကြောင့်အစိုးရကအမြန်ကားလမ်းအသစ်ကို

So when the government thought it was a good idea

ပေါင်၁.၄ဘီလီယံသုံးဖို့ကောင်းတယ်လို့ ယူဆရင် ဒီလို

to spend 1.4 billion pounds building a new motorway,

a simple application of these well-being metrics

စနစ်ကောင်းကိုရိုးရိုးအသုံးချခြင်းက ကျန်းမာရေးပိုကောင်းစေချင်ရင်

told them that, actually, if you want to improve people's health,

if you want to meet your carbon emissions targets,

ကာဗွန်ထုတ်မှု ရည်မှန်းချက်များကို ပြည့်မီလိုရင်၊

if you want to protect nature

သဘာဝကိုကာကွယ်ချင်ရင် မိမိရဲ့

and if you want to direct your resources to those with the lowest incomes,

အရင်းအမြစ်တွေကဝင်ငွေအနိမ့်ဆုံး လူတွေကိုထောက်ပြလိုလျှင်

a much better option would be public transport and active travel.

သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးနဲ့မြန်တဲ့ခရီးသွားလာရေး ဟာပိုကောင်းတဲ့ ရွေးချယ်မှု ဖြစ်ပါလိမ့်မယ်။

And so that's what they're doing.

ဒါတွေက အစိုးရဘာတွေလုပ်နေလဲ ဆိုတာပဲဖြစ်ပါတယ်။

Make it your mission to maximize your contribution to well-being.

ကောင်းမွန်ဖို့အတွက် အ‌ထောက်အပံ့ကို တိုးမြှင့်ဖို့ ကိုယ့်တာဝန်ကို ကျေပေးပါ။

So when we're seeing plans for economic stimulus in green jobs

ကိုဗစ်အလွန်မှာထိရောက်တဲ့ တိုင်းတာချက်နဲ့စီးပွားရေးလှုံ့ဆော်ဖို့

and energy efficiency measures in homes post-COVID,

တွေ့ရတဲ့အခါ ကောင်းမွန်တဲ့ အစီအစဥ်ဖြစ်ပါတယ်။

they're really good ideas.

ဒါပေမဲ့ ဒီအလုပ်တွေကိုအလုပ်သမား

But make sure you target those jobs

စျေးကွက်နဲ့ အဝေးဆုံးရှိတဲ့ သူတွေကို

towards those furthest from the labor market,

ဦးတည်ပြီးအလုပ်ရဖို့ သေချာအောင်လုပ်ပါ။

because otherwise, you'll be missing opportunities to address inequality, too.

မဟုတ်ရင် တရားမမျှတမှုကိုဖြေရှင်းဖို့ အခွင့်အလမ်းပျောက်ဆုံးသွားလိမ့်မယ်။

Think about your projects holistically.

ကိုယ့်ရဲ့ စီမံကိန်းကို ဘက်စုံစဥ်းစားကြပါ။

Don't save carbon by putting solar panels on your new hospital

ဆေးရုံအသစ်တွေမှာ ဆိုလာပြားတွေ တပ်ပြီး ကာဗွန်ကို မချွေတာပါနဲ့

and then spend it in another area

ပြီးတော့လူနာတွေခရီးရှည်ကို ဘယ်လိုသွားမလဲဆိုတာ

by failing to consider how patients are going to travel there sustainably.

မစဥ်းစားဘဲနဲ့အခြားနေရာမှာ အသုံးပြုလိုက်ပါ။

Well, in Cardiff, our capital city,

ကမ္ဘာမှာရှိတဲ့ တခြားနေရာတွေလိုပဲ

like many others across the world,

Cardiff မြို့မှာလည်းလေထုညစ်ညမ်းမှု

we're blighted by high levels of air pollution,

ခရီးဝေးသွားမှု၊လမ်းပိတ်မှုဟာ အဆင်းရဲဆုံးနဲ့

long commutes, congested roads

အချမ်းသားဆုံးကြား ကြီးမားတဲ့

and big differences in life expectancy between the richest and the poorest.

ခြားနားချက်ရှိတဲ့သက်တမ်းတိုခြင်းဟာ မြင့်မားတဲ့ အဆင့်ကိုရောက်နေတယ်။

So what is our act doing to make a difference?

ဒါဆိုဘယ်လိုအရာက ကျွန်မတို့အလုပ်ကို ခြားနားစေလဲ

Well, first of all, it requires our public institutions to work together.

ပထမအနေနဲ့ ပြည်သူ့အဖွဲ့အစည်းတွေက အတူတကွလုပ်ကိုင်ကြဖို့လိုပါတယ်။

And so, as a result, the public health consultant

ဆိုတော့ ရလဒ်အနေနဲ့ ပြည်သူ့ကျန်းမာရေး အတိုင်ပင်ခံကို

was seconded from the health board to the local council

သယ်ယူပို့ဆောင်နည်းဗျူဟာအပေါ် ဦးဆောင်ရန်ကျန်းမာရေး ဘုတ်အဖွဲ့မှ

to lead on the transportation strategy.

ဒေသခံကောင်စီသို့တင်ပြခဲ့ပါတယ်။ ပြည်သူ့ကျန်းမာရေးကို

And when you apply a public health lens to a transport problem,

သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးပြဿနာအဖြစ်၊ ထပ်ပေါင်းလိုက်တဲ့အခါ

you get a different set of solutions.

မတူညီတဲ့ဖြေရှင်းနည်းကို ရပါလိမ့်မယ်။ Cardiffမှာအများဆိုင်ရာ

The public institutions realized that between them,

အဖွဲ့အစည်းများအနေနဲ့ သူတို့ကြားမှာလူသုံးထောင်ခန့်

they were employing 30,000 people in Cardiff,

အလုပ်ခန့်ထားကြောင်းသဘောပေါက်ခဲ့ ပါတယ်။

so they're now incentivizing their employees to travel sustainably.

ဒါကြောင့်အခုသူတို့ဝန်ထမ်းတွေကိုရေရှည်အတွက် လှုံ့ဆော်ပေးနေပါတယ်။စက်ဘီးစီးဖို့နဲ့

We've seen a tenfold increase

လမ်းလျှောက်ထွက်ဖို့လုံခြုံတဲ့

in investment in safe routes to cycle and to walk,

လမ်းကြောင်းတွေမှာရင်းနှီးမြုပ်နှံမှု ဆယ်ဆတိုးလာတာကို

and we've targeted that cycling and walking infrastructure

တွေ့မြင်ခဲ့ရပြီးလေထုညစ်ညမ်းပြီး သက်တမ်းအတိုဆုံးဖြစ်နေတဲ့

towards those neighborhoods who have the highest level of air pollution

နေရာတွေအတွက် စက်ဘီးစီးခြင်းနဲ့ လမ်းလျှောက်ဖို့အရေးကို

and the lowest life expectancy.

လုပ်ဆောင်ဖို့ ကျွန်မတို့ ပစ်မှတ်ထားပါတယ်။

And in Cardiff, doctors can issue prescriptions,

Cardiff မှာ ဆရာဝန်တွေက ဆေးဝါးသာမက ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ

not just for statins, but for free bike hire

လှုပ်ရှားမှုတိုးမြှင့်လို့ အကျိုးရှိမယ့် သူတွေအတွက်

for those who would benefit from increasing their physical activity.

စက်ဘီးအခမဲ့ငှားဖို့အတွက် ဆေးညွှန်းများထုတ်ပေးနိုင်တယ်။

And when we've constructed our cycling infrastructure,

စက်ဘီးစီးဖို့ အခြေခံအဆောက်အအုံကို တည်ဆောက်ပြီးတဲ့နောက်

we've also built in sustainable drainage,

ခိုင်မြဲတဲ့ရေနုတ်မြောင်းကိုလည်း တည်ဆောက်ပြီး သဘာဝ

taking away over 40,000 cubic meters of water

အရင်းအမြစ်အခြေပြုဖြေရှင်းနည်းတွေက တဆင့်ရေရှည်မထိန်းသိမ်းနိုင်တဲ့

from an unsustainable drainage system

ရေနုတ်မြောင်းစနစ်မှ ရေ ကုဗမီတာ ၄၀,၀၀၀ ကျော်ကို

through nature-based solutions.

ဖယ်ထုတ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီလိုသဘာဝအတွက်

And in doing that, we've created sites for nature,

နေရာတွေ သန့်ရှင်းပြီး စိမ်းစိုတဲ့ အသိုက်အဝန်းတွေကို

we've cleaned and greened communities,

ကျွန်မတို့ ဖန်တီးခဲ့ပြီးတော့ လက်ဆုပ်လက်ကိုင်ပြနိုင်တဲ့

and we've transformed concrete jungles.

ဂနိုင်တစ်ခုအဖြစ် ပြောင်းလဲခဲ့ပါတယ်။ ဒီနေရာကနေ

And when you travel from this area to our city center,

ကျွန်မတို့ မြို့လယ်ခေါင်ကို သွားတဲ့အခါ

you'll be met with areas which are closed off to traffic,

ကျွန်မတို့ အလယ်ခေတ်ရဲတိုက် အပြင်ဘက်နေရာမှာတွေ့ဆုံပြီး

where people can meet and businesses can trade

စီးပွားရေးလုပ်တဲ့ နေရာကို ပိတ်ထားတာကို တွေ့ပါလိမ့်မယ်။

outside the splendor of our medieval castle.

ဒါဟာ ကျွန်မတို့ Wales မှာဘယ်လို ကောင်းအောင်ဘာတွေလုပ်ထားလဲဆိုတာပါပဲ။

So this is how we're embedding well-being in what we do in Wales.

ဒါက ကျွန်မတို့ အနာဂတ်မျိုးဆက်သစ်တွေရဲ့ အကျိုးစီးပွားကို ကာကွယ်ပေးတာပါပဲ။

This is how we're protecting the interests of future generations.

ဒါက ဒီနေ့ကျွန်မတို့ ဘယ်လိုလုပ်ဆောင်သလဲဆိုတာဟာ

This is how we're acting today for a better tomorrow.

မနက်ဖြန်အတွက် ပိုကောင်းဖို့ပါပဲ။