Lessons on leaving the world better than you found it | Sophie Howe

Transcriber: TED Translators Admin Reviewer: Rhonda Jacobs

Translator: Ibrahim A. Ahmed Reviewer: Daban Q. Jaff

Wales is a small but progressive country,

وێلز وڵاتێکی بچوکە بەڵام پێشکەوتووە،

the only country in the world to have legislated

تاکە وڵاتە لە جیهاندا کە یاسای داناوە

to protect the interests of future generations,

بۆ پاراستنی بەرژەوەندی نەوەکانی داهاتوو،

the only country to have appointed someone independent to oversee this.

تاکە وڵاتە کە کەسێکی سەربەخۆی دەستنیشان کردووە بۆ چاودێری کردنی ئەم کارە.

Across the world, our systems of government, of politics, of economics

لە سەرانسەری جیهان، سیستەمەکانی حکومەت، سیاسەت، و ئابوریمان

have tended to act in the short term.

زیاتر حەزیان کردووە بە شێوەیەکی کورتخایەن کار بکەن.

And often, the decisions that are taken

و زۆربەیجار، ئەوە بڕیارانەی کە دەدرێن

discount the interests of future generations and the planet.

لە بەهای بەرژەوەندی نەوەکانی داهاتوو و هەسارەکەمان کەم دەکەنەوە.

But in Wales, we're trying to change that

بەڵام لە وێڵز، هەوڵدەدەین ئەمە بگۆڕین

by passing a law which requires not just our government

بە پەسەندکردنی یاسایەک کە بە تەنها حکومەتەکەمان پابەند ناکات

but all of our main public institutions

بەڵکو هەموو دامەزراوە حکومییە سەرەکییەکانمان پابەند دەکات

to demonstrate how they're acting for the long-term

کە پیشانی بدەن چۆن کار دەکەن لە درێژ خایەندا

and how the decisions they take don't harm the interests

و چۆن ئەو بڕیانەی دەیدەن زیان بە بەرژەوەندییەکانی

of those yet to be born.

ئەوانە ناگەیێنن کە هێشتا لەدایک نەبوون.

And so as a mum of five

و بۆیە وەک دایکی پێنج منداڵ

and the world's only future generations commissioner,

و تاکە کۆمسیاری نەوەکانی داهاتوو لە جیهاندا،

I want to share with you today some of the lessons we've learned

دەمەوێت ئەمڕۆ هەندێک لەو وانانە بەش بکەم لەگەڵتان کە فێریان بووین

about how we're trying to leave the world better than we found it.

دەربارەی چۆنیەتی هەوڵدانمان بۆ بەجێهێشتنی جیهانێکی باشتر لەوەی کە پێمانزانیوە.

First of all, you must involve people in setting long-term goals.

پێش هەموو شتێک، دەبێت بەشداری بە خەڵک بکەیت لە دانانی ئامانجە درێژ خایەنەکان.

Ask them: What's the Wales or the world you want to leave behind

لێیان بپرسە: ئەو وێلزە چۆنە یان ئەو جیهانە چۆنە کە دەتەوێت لەدوای خۆت بەجێیبهێڵیت

to your children and your grandchildren?

بۆ منداڵەکانت و نەوەکانت؟

We held a national conversation -- the Wales We Want --

گفتوگۆیەکی نیشتیمانیمان ئەنجامدا-- ئەو وێڵزەی ئێمە دەمانەوێت --

and people told us,

و خەڵكی پێیان وتین کە،

"We want a low-carbon economy.

"ئێمە ئابوری پشتبەستوو بە کاربۆنی کەممان دەوێت.

We want you to help us keep people well

دەمانەوێت خەڵکی بە تەندروستیێکی باش بهێڵنەوە

rather than just treat them when they're ill.

نەک تەنها چارسەریان بکەن کاتێک نەخۆش دەبن.

We want connected communities and a more equal Wales."

ئێمە کۆمەڵگەیەکی پێکەوە بەستراو و وێلزێکی یەکسانترمان دەوێت."

And our government legislated to set seven national well-being goals

و حکومەتەکەمان یاسای دەرکردووە بۆ دانانی حەوت ئامانجی خۆشگوزەرانی نەتەوەیی

to achieve that.

بۆ بەدی هێنانی ئەوە.

Each institution has to demonstrate how they're meeting those goals,

هەریەک لە دامەزراوانە دەبێت پیشانی بدات کە چۆن بەو ئامانجانە دەگات،

and they're held to account by me.

و چۆن ئەنجام دەدرێن بۆ ئەوەی لەلایەن منەوە هەژمار بکرێن.

You have to focus on the interconnections between different aspects of well-being.

دەبێت جەخت لەسەر پەیوەندی ناوەکی نێوان لایەنە جیاوازەکانی خۆشگوزەرانی بکەیەوە.

You need to talk often about why it's just as important to public health

پێویستە زۆربەی کات قسە لەسەر ئەوە بکەی کە بۆچی ئەوەندە گرینگە بۆ تەندروستی گشتی

as it is to the environment

ئەوەندەی کە گرینگە بۆ ژینگە

to tackle high levels of air pollution,

بۆ چارسەرکردنی ڕێژەی بەرزی پیسبوونی هەوا،

why diversity in the workforce

بۆچی هەمە چەشنی لە بازاڕی کاردا

is just as important to economic prosperity

ئەوەندە گرینگە بۆ سەرکەوتن و بوژانەوەی ئابووری

as it is to addressing inequality.

بە هەمان شێوەش گرینگە بۆ چارەسەرکردنی نایەکسانی.

Our institutions have a legal duty to act beyond their immediate remit

دامەزراوەکانمان ئەرکێکی یاساییان لەسەرە کە لە سەرووی ئەرکی هەنووکەییان کار بکەن

to recognize those connections,

بۆ داننان بەو پەیوەندییانە و،

work with unusual suspects.

کارکردن لە گەڵ بەشداربوانی ئەم چالاکییانە.

And so we're seeing hospitals in Wales working with the National Botanic Gardens

بۆیە، نەخۆشخانەکان لە وێڵز دەبینین کە کار لەگەڵ باخچە ڕوەکییە نیشتیمانییەکاندا دەکەن

to create spaces for nature on their sites.

بۆ فەراهەمکردنی جێگای بەتاڵ بۆ سروشت لە شوێنەکانیاندا.

We're seeing offices in our environmental agency

ئێمە لە دەزگا ژینگەییەکەماندا فەرمانگەکان دەبینیت کە

helping to find solutions to tackle childhood adversity.

یارمەتی دۆزینەوەی چارەسەرەکان دەدەن بۆ نەهامەتییەکانی منداڵان.

Make well-being your metrics.

باشی و خۆشگوزەرانی بکە بە سیستەمی پێوانەکردنت.

Test everything you do across the four pillars of well-being:

هەموو شتێک تاقیبکەوە کە ئەنجامی دەدەی لەسەر هەر چوار کۆڵەگەکانی خۆشگوزەرانی:

social, economic, environmental and cultural.

کۆمەڵایەتی، ئابوری، ژینگەی و ڕۆشنبیری.

Because for too long,

چونکە ماوەیەکی درێژە،

governments have tested their success on the measures of economic growth

حکومەتەکان سەرکەوتنەکانیان لەسەر پێوەرەکانی گەشەی ئابوری

و زیادبوونی تێکڕای بەها تاقیکردۆتەوە.

and increases in GVA.

بەڵام لە وێڵز، پێوەرەکانی سەرکەوتن لەبارەی حەوت ئامانجەکەی خۆشگوزەرانیمانن.

But in Wales, our measures of success are around our seven well-being goals.

So when the government thought it was a good idea

بۆیە کاتێک حکومەت پێیوابوو کە ئەوە بیرۆکەیەکی باشە

to spend 1.4 billion pounds building a new motorway,

کە ١.٤ ملیار پاوەند خەرج بکات لە دروستکردنی ڕێگایەکی خێرای نوێ،

بەکارهێنانێکی سادەی سیستەمەکانی پێوەری خۆشگوزەرانی

a simple application of these well-being metrics

told them that, actually, if you want to improve people's health,

پێی وتن کە، ئەگەر بەڕاستی دەتانەوێت تەندروستی خەڵکی باشتر بکەن،

if you want to meet your carbon emissions targets,

ئەگەر دەتانەوێت بگەن بەئاستی ئامانجەکانتان لە دەرچوونی گازی دوانەئۆکسیدی کاربۆن،

if you want to protect nature

ئەگەر دەتانەوێت سروشت بپارێزن

and if you want to direct your resources to those with the lowest incomes,

ئەگەر دەتانەوێت سەرچاوەکانتان بنێرن بۆ ئەو کەسانەی کە کەمترین داهاتیان هەیە،

a much better option would be public transport and active travel.

بژاردەیەکی زۆر باشترلەوە بریتییە لە گواستنەوەی گشتی و گەشتکردن بە پێ.

And so that's what they're doing.

ئەمەش ئەو کارەیە کە ئەوان ئەنجامی دەدەن.

Make it your mission to maximize your contribution to well-being.

بیکە بە ئەرکی سەرشانی خۆت کە بەشداریکردنت بگەیێنیتە ئەوپەڕی لەبواری خۆشگوزەرانی.

So when we're seeing plans for economic stimulus in green jobs

بۆیە کاتێک پلانەکان دەبینین لە بواری هاندانی ئابوری لە کاری ژینگەپارێزی

and energy efficiency measures in homes post-COVID,

و لە بواری پێوەرەکانی کارایی وزە لە ماڵەکاندا لە دوای پەتای کۆڕۆنا،

they're really good ideas.

ئەوانە بەڕاستی بیرۆکەی باشن.

But make sure you target those jobs

بەڵام دڵنیابەرەوە کە ئامانجت ئەو کارانە بێت

towards those furthest from the labor market,

کە زۆرترینن لە بازاڕی کار،

because otherwise, you'll be missing opportunities to address inequality, too.

چونکە ئەگەر وانەکەیت، تۆ دەرفەتاکانیش لەدەست دەدەیت بۆ چارەسەرکردنی نایەکسانی.

Think about your projects holistically.

بە شێوەیەکی گشتگیر بیر لە پڕۆژەکانت بکەوە

Don't save carbon by putting solar panels on your new hospital

خەڵوز و کاربۆن هەڵمەگرە بە دانانی شانەی خۆری لە نەخۆشخانە نوێیەکەت

and then spend it in another area

و پاشان لە شوێنێکی تر خەرجیان بکەی

by failing to consider how patients are going to travel there sustainably.

بە ڕەچاونەکردنی ئەوەی کە چۆن نەخۆشەکان بە بەردەوامی دەچنە ئەو شوێنە بۆ گەشتکردن.

Well, in Cardiff, our capital city,

بەڵێ، لە کاردیفی پایتەختمان،

like many others across the world,

وەکو زۆر شوێنی تر لە سەرانسەری جیهان،

we're blighted by high levels of air pollution,

ئێمە وێران بووینە بەهۆی ڕێژەی بەرزی پیسبوونی هەوا،

long commutes, congested roads

گەشتی درێژ چوونە سەر کار، شەقامە قەرەباڵغەکان

and big differences in life expectancy between the richest and the poorest.

و جیاوازی گەورە لە تێکڕای ماوەی ژیانکردن لە نێوان دەڵەمەندەکان و هەژارەکان.

So what is our act doing to make a difference?

ئەی کار و چالاکی ئێمە چ جیاوازییەک دروست دەکات؟

Well, first of all, it requires our public institutions to work together.

پێش هەموو شتێک، پێویستە لەسەر دامەزراوە حکومییەکانمان پێکەوە کار بکەن.

And so, as a result, the public health consultant

و لە ئەنجامدا، ڕاوێژکاری تەندروستی گشتی

was seconded from the health board to the local council

لە ئەنجومەنی تەندروستییەوە بەکاتی نێردرا بۆ ئەنجومەنی شارەوانی

to lead on the transportation strategy.

بۆ سەرپەرشتیکردنی ستراتیژی هۆکارەکانی گواستنەوە و گەیاندن.

And when you apply a public health lens to a transport problem,

و کاتێک بە چاوی تەندروستی گشتییەوە سەیری کێشەیەکی گەواستنەوە دەکەیت،

you get a different set of solutions.

کۆمەڵێک چارەسەری جیاوازت دێتە بەردەست.

The public institutions realized that between them,

دامەزراوە حکومییەکان درکیان بەو جیاوازیانە کردووە،

they were employing 30,000 people in Cardiff,

ئەوان ٣٠٠٠٠ کەسیان دامەزراند لە کاردیف،

so they're now incentivizing their employees to travel sustainably.

بۆیە ئێستا ئەوان هانی فەرمانبەرەکانیان دەدەن بۆ ئەوەی ژینگە دۆستانە گەشت بکەن.

We've seen a tenfold increase

ئێمە دە ئەوەندی جاران زیادبوونی

in investment in safe routes to cycle and to walk,

وەبەرهێنان دەبینین لە ڕێگا پارێزراوەکان بۆ پایسکل سواری و پیاسەکردن،

and we've targeted that cycling and walking infrastructure

و ئێمە ئەو ژێرخانی پایسکل سواری و پیاسەکردنە ئاراستەی

towards those neighborhoods who have the highest level of air pollution

ئەو گەڕەکانە دەکەین کە بەرزترین ئاستی پیسبوونی هەوایان تێدایە

and the lowest life expectancy.

و نزیمترین تێکڕای ماوەی ژیانیان هەیە.

And in Cardiff, doctors can issue prescriptions,

و لە کاردیف، پزیشکەکان دەتوانن ڕاچێتە بنوسن،

not just for statins, but for free bike hire

نەک تەنها بۆ دەرمانی دژە کۆلیسترۆڵ، بەڵکو بۆ بەکرێ گرتنی پایسکلیش

for those who would benefit from increasing their physical activity.

بۆ ئەوانەی کە سود لە زیادکردنی چالاکییە وەرزشیەکانیان دەبینن.

And when we've constructed our cycling infrastructure,

و کاتێک ئێمە ژێرخانی پایسکل سواریمان دروستکرد،

we've also built in sustainable drainage,

سیستەمی ئاوەڕۆی ژینگە دۆستیشمان لەگەڵیدا بنیاد نا،

taking away over 40,000 cubic meters of water

بۆ دوورخستنەوەی زیاتر لە ٤٠٠٠ مەتر چوار گۆشە لە ئاو و ئاوەڕۆ

from an unsustainable drainage system

لە سیستەمێکی ئاوەڕۆی بەرگە نەگر و دژە ژینگەوە

through nature-based solutions.

بۆ چارەسەری پشتبەستوو بە سروشت.

And in doing that, we've created sites for nature,

و بە کردنی ئەم کارەش، شوێن و پێگەمان بۆ سروشت ئەفراندووە،

we've cleaned and greened communities,

کۆمەڵگەکانمان پاککردۆتەوە و کردوومانن بە ژینگە دۆست،

and we've transformed concrete jungles.

و بە تەواوی ناوچە داخراو و پڕ لە باڵەخانەکانی شارمان گۆڕیوە.

And when you travel from this area to our city center,

و کاتێک لەو ناوچەیەوە گەشت دەکەی بۆ ناو سەنتەری شارەکەمان،

you'll be met with areas which are closed off to traffic,

چاوت بەو ناوچانە دەکەوێت کە بە ڕووی هاتوچۆدا داخراون،

where people can meet and businesses can trade

لەو شوێنانەی خەڵکی تێدا کۆدەبێتەوە و کارە بازرگانییەکانی تێدا دەکرێت

outside the splendor of our medieval castle.

لە دەرەوەی قەڵا جوان و مەزنەکەی سەدەکانی ناوەڕاستمان.

So this is how we're embedding well-being in what we do in Wales.

ئیدی ئەمەیە چۆنیەتی چەسپاندنی خۆشگوزەرانی و کامەرانی بەو کارەی کە لە وێڵز دەیکەین.

This is how we're protecting the interests of future generations.

ئەمەیە چۆنیەتی پاراستنی بەرژەوەندی نەوەکانی داهاتوومان.

This is how we're acting today for a better tomorrow.

ئەمەیە چۆنیەتی ئەنجامدانی کارەکانی ئەمڕۆمانە بۆ داهاتوویەکی باشتر.