How we can help hungry kids, one text at a time | Su Kahumbu

Translator: sann tint Reviewer: Nyein Chan Ko Ko

I want to introduce you to my badass friends.

ကျွန်မရဲ့ ဒူပေနာပေခံတဲ့ မိတ်ဆွေတွေဖြစ်တဲ့

Meet Thelma and Louise.

Thelmaနဲ့Louise ကို တွေ့လိုက်ပါဦး

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

I'm passionate about cows.

ကျွန်မဟာ နွားမတွေဆို အသည်းအသန်ပဲလေ။

And although they've been getting a lot of crap lately

သူတို့ဟာ မကြာသေးခင်က မီသိန်းထုတ်လွှင့်မှုနဲ့

due to methane emissions and climate change,

ရာသီ ဥတုအပြောင်းအလဲ ကြောင့်ချာတူးလံဖြစ်ခဲ့ကြပေမဲ့

I hope that I can redeem their reputation in part

သူတို့ရဲ့ဂုဏ်သတင်းကိုတော့ ကမ္ဘာကြီးရဲ့အကြီးဆုံးပြဿနာဖြစ်တဲ့

by showing you how incredibly important they are

အစားအစာ အာမခံချက်ရှိမှုကို ဖြေရှင်းဖို့ အတွက်

in solving one of the world's biggest problems: food security.

ဘယ်လောက်အရေးပါလဲ ဆိုတဲ့အချက်ကနေ ပြန်လည်ဆယ်ယူဖို့ မျှော်လင့်ထားတယ်

But more importantly, for Africa --

ဒါပေမဲ့ ပိုအရေးကြီးတာက အာဖရိကအတွက်တော့

it's resultant childhood stunting.

ကလေးဘဝ ကြုံလှီမှုကို အကျိုးဆက်ဖြစ်စေပါတယ်

Nutritional stunting manifests itself

အာဟာရ ကြုံလှီမှုဟာ လူသားဖွံ့ဖြိုးမှုမှာ

in a reduction of growth rate in human development.

ကြီးထွားမှုနှုန်း လျှော့ကျတဲ့ ပုံစံနဲ့ ပေါ်ပေါက်လေ့ရှိပါတယ်

And according to UNICEF,

ယူနီဆက်ဖ် အဆိုအရ

stunting doesn't come easy.

ကြုံလှီတာဟာ အလွယ်တကူရောက်မလာဘူး၊

It doesn't come quickly.

အမြန်ရောက်မလာဘူး၊

It happens over a long period of time

အချိန်အတော်ကြာမှ ဖြစ်ပေါ်တာပါ၊၊

during which a child endures painful and debilitating cycles of illness,

ဒီကာလအတွင်းမှာ ကလေးဟာ နာကျင်ပြီး အားအင်ကုန်ခမ်းစေတဲ့

depressed appetite,

ဖျားတဲ့ သံသရာ၊ အစားလိုစိတ် ကျဆင်းတာ

insufficient nutrition

မလုံလောက်တဲ့ အဟာရ၊ စိတ်မချရတဲ့

and inadequate care.

စောင့်ရှောက်မှုတွေကို အောင့်ခံရတယ်

And most kids simply can't endure such rigors.

ကလေးအများစုဟာ ဒီလောက် ပြင်းထန်တာတွေကို ခံကိုမခံနိုင်တာပါ။

But those that do survive,

ဒါပေမဲ့ ရှင်ကျန်တဲ့သူတွေကတော့

they carry forward long-term cognitive problems

လူစဉ်မမီတာအပါအဝင် ရေရှည် သိမှတ်မှု ပြဿနာတွေကို

as well as losses of stature.

ရှေ့ဆက် သယ်ဆောင်သွားကြတယ်။

The numbers of stunted children under the age of five,

ကမ္ဘာ့ဒေသအများစုမှာ အသက်ငါးနှစ်အောက် ကြုံလှီတဲ့

in most regions of the world,

ကလေးအရေအတွက်ဟာ

has been declining.

ကျဆင်းနေပါတယ်။

And I really hate to say this,

ဒါကို ပြောရတာ တကယ်ကို စိတ်မကောင်းပေမဲ့

but the only place where they haven't been declining is here,

ကျဆင်းမနေတဲ့ နေရာဆိုလို့

in Africa.

ဟောဒီ အာဖရိကပါပဲ။

Here, 59 million children,

ဒီမှာ ကလေး ၅၉ သန်း၊

three in 10 in that age group,

ဒီအသက်အရွယ်အုပ်စုရဲ့ ၁၀ ယောက်မှာ သုံးယောက်ဟာ

struggle to meet their genetic potential --

၎င်းတို့ရဲ့ ဖြစ်လာမယ့်ဗီဇကို အပြည့်အဝ

their full genetic potential.

ရောက်ရှိဖို့ ရုန်းကန်နေရတယ်။

Protein is one of our most important dietary requirements,

ပရိုတင်းဓာတ်ဟာ အာဟာရ လိုအပ်ချက်တွေထဲက အရေးကြီးဆုံးတစ်ခုဖြစ်ပြီး

and evidence shows that lack of essential amino acids,

အထောက်အထားတွေပြောတာက ကလေးငယ်တွေရဲ့ အဟာရတွေထဲက

the building blocks of proteins, in young children's diets,

ပရိုတင်းရဲ့ အခြေခံဖြစ်တဲ့ မရှိမဖြစ်အမိုင်နိုအက်ဆစ် မရှိတာဟာ

can result in stunting.

ကြုံလှီတာ ဖြစ်စေနိုင်တယ်။

Essential amino acids are called essential

အမိုင်နိုအက်ဆစ်တွေကို မရှိမဖြစ်လို့ဆိုတာက

because we can't synthesize them in our bodies.

ဒါတွေကို ကိုယ်ခန္ဓာထဲမှာ ဖန်တီးလို့မရနိုင်လို့ပါ။

We have to get them from our foods

ဒါတွေကို အစားအစာတွေကနေ ရဖို့လိုပြီး

and the best sources are animal-derived:

အကောင်းဆုံး ရင်းမြစ်တွေက တိရိစ္ဆာန်တွေဆီကလာတဲ့

milk, meat and eggs.

နွားနို့၊ အသားနဲ့ ဥတွေပါ။

Most protein consumed on the African continent is crop-based.

အာဖရိကတိုက်မှာ စားသုံးတဲ့ ပရိုတင်းအများစုဟာ ကောက်ပဲသီးနံ အခြေခံပတယ်။

And although we have millions of smallholder farmers rearing animals,

တိရိစ္ဆာန်တွေမွေးမြူတဲ့ သန်းချီတဲ့ အသေးစား လယ်သမားတွေရှိပေမဲ့

livestock production is not as easy as we think.

အသားထုတ်လုပ်မှုဟာ ထင်သလောက်မလွယ်ပါဘူး။

The big livestock gaps between rich countries and poor countries

ချမ်းသာတာနဲ့ ဆင်းရဲတဲ့ နိုင်ငံတွေ ကြားက အသားထုတ်ရာမှာ ကွာခြားချက်ကြီကတော့

are due to poor animal health.

တရိစ္ဆန်တွေကျန်းမာရေးညံ့လို့ပါ

Endemic livestock diseases,

အစုလိုက်ဖြစ်တဲ့ မွေးမြုရေး ရောဂါတွေ

some of them transmissible to humans,

၎င်းတို့အချို့ဟာ လူသားတွေကို ကူးစက်နိုင်တာတွေက

threaten not only livestock producers in those poor countries,

ဒီဆင်းရဲတဲ့ နိုင်ငံတွေက အသားထုတ်လုပ်မှုကိုသာမက

but all human health across all countries.

နိုင်ငံအသီးသီးက လူသား ကျန်းမာရေးကိုပါ ခြိမ်းခြောက်နေပါတယ်။

This is a global pathogens network.

ဒါက ကမ္ဘာ့ ရောဂါဖြစ်စေတဲ့ပစ္စည်း ကွန်ရက်တစ်ခုပါ။

It shows the pathogens found across the world

Enhanced Infectious Diseases အချက်အလက်တွေအရ

according to the Enhanced Infectious Diseases database.

ရောဂါဖြစ်စေတဲ့ပစ္စည်းတွေဟာ ကမ္ဘာတစ်လွားမှာ တွေ့ရတာကို ပြပါတယ်။

And it shows those pathogens that share hosts.

ဒါက ဒီရောဂါဖြစ်စေတဲ့အရာတွေက လက်ခံကောင်တူတာကို ပြသပါတယ်။

In a nutshell,

အချုပ်ဆိုရရင်

we share pathogens, and thus diseases,

ကျွန်ုတို့ဟာကိုယ်နဲ့အနီးဆုံးမှာနေတဲ မျိုးစိတ်တွေ၊

with the species we live closest to:

မွေးမြုရေးအကောင်တွေနဲ့ ရောဂါဖြစ်စေတဲ့အရာ၊

our livestock.

ရောဂါတွေ တူကြတယ်၊

And we call these zoonotic diseases.

ဒါတွေကို တိရိစ္ဆာန်မှ ကူးတဲ့ ရောဂါတွေလို့ခေါ်တယ်

Recent reports show

မကြာသေးတဲ့ အစီရင်ခံစာတွေက ပြတာက

that the deadly dozen zoonotic diseases kill 2.2 million people

သေလောက်တဲ့ ဒါဇင်ချီတဲ့ တိရိစ္ဆာန်မှ ကူးတဲ့ ရောဂါတွေက နှစ်စဉ် လူ ၂.၂ သန်းကို

and sicken 2.4 billion people annually.

သေစေပြီး ၂.၈ ဘီလီယံကို ဖျားနာစေတယ်တဲ့။

And Jimmy says,

Jimmy ပြောတာက

"The greatest burden of zoonoses

"တိရိစ္ဆာန်မှ ကူးတဲ့ ရောဂါတွေရဲ့ အကြီးဆုံး ဝန်ထုပ်က

falls on one billion poor livestock keepers."

ဆင်းရဲတဲ့ မွေးမြူရေးသမားတွေအပေါ် ကျရောက်တယ်"တဲ့။

We totally underestimate the importance of our smallholder farmers.

အသေးစားပိုင်ဆိုင်သူလယ်သမားတွေရဲ့ အရေး ပါမှုကို လုံးဝကျွန်မတို့ လျှော့တွက်ထားတယ်

We're beginning to recognize how important they are

သူတို့ အရေးပါပုံနဲ့ ကျွန်မတို့ရဲ့ ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ

and how they influence our medical health,

ကျန်းမာရေး၊ ဇီဝလုံခြုံမှုကို

our biosafety

သြဇာလွှမ်းပုံ၊

and more recently, our cognitive and our physical health.

သိပ်မကြာသေးခင်က သိမြင်မှုနဲ့ ကာယ ကျန်းမာရေးကို စအသိအမှတ်ပြုနေတယ်

They stand at the frontline of zoonotic epidemics.

၎င်းတို့ဟာ တိရိစ္ဆာန်မှ ကူးစက်ရောဂါများရဲ့ တပ်ဦးမှာ ရပ်တည်ပါတယ်။

They pretty much underpin our existence.

ကျွန်မတို့ ဖြစ်တည်မှုကို အတော် နောက်ခံပေးတယ်။

And they need to know so much,

သူတို့ဟာ ဒီလောက်အများကြီး သိဖို့လိုပေမဲ့

yet most lack knowledge

မွေးမြုရေး ရောဂါ ကာကွယ်ရေးနဲ့

on livestock disease prevention and treatment.

ကုသရေး အကြောင်း အသိချို့တဲ့မှု အဖြစ်ဆုံးပါ။

So how do they learn?

ဒီတော့ သူတို့ ဘယ်လို သင်ယူနိုင်လဲ။

Apart from shared experiences,

တူညီတဲ့ အတွေ့အကြုံတွေ

trial and error,

စမ်းလိုက် မှားလိုက်ဖြစ်တာ

conventional farming extension services are boots on the ground and radio --

အစဉ်အလာ လယ်ယာတိုးချဲ့မှု လုပ်ငန်းတွေဟာ မြေပြင်ပေါ်ကဖိနပ်နဲ့ ရေဒီယိုတွေဖြစ်ပြီး

expensive and hard to scale in the face of population growth.

လူဦးရေတိုးပွားမှုကို ရင်ဆိုင်ရာမှာ စကေးချဖို့က စျေးကြီးပြီး ခက်ခဲပါတယ်

Sounds pretty gloomy, doesn't it?

ကြားရတာ အတော် စိတ်အားငယ်စရာနော်။

But we're at an interesting point in Africa.

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မတို့ဟာ အာဖရိကက စိတ်ဝင်စားစရာ နေရာမှာပါ။

We're changing that narrative using innovative solutions,

ဆန်းသစ်တဲ့ ဖြေရှင်းနည်းတွနဲ့ ဒီအဖြစ်ကို ပြောင်းလဲနေပါတယ်။

riding across scalable technologies.

ချဉ်းကပ်နိုင်တဲ့ နည်းပညာတွေနဲ့ ပို့ဆောင်နေပါတယ်။

Knowledge doesn't have to be expensive.

အသိပညာဟာ စျေးကြီးဖို့မလိုပါဘူး။

My company developed an agricultural platform called iCow.

ကျွန်မရဲ့ ကုမ္ပဏီက iCow ဆိုတဲ့ စိုက်ပျိုးရေး ပလက်ဖောင်းတစ်ခုထွင်ခဲ့ပါတယ်။

We teach farmers best livestock practices using SMS

လယ်သမားတွေကို အကောင်းဆုံး မွေးမြူရေး အလေ့အထတွေကို SMS သုံးကာ

over simple, low-end phones.

ရိုးရှင်းပြီး အဖိုးနည်းဖုန်းတွေကနေ သင်ပေးတယ်။

Farmers receive three SMSs a week on best livestock practices,

လယ်သမားတွေဟာ အကောင်းဆုံး မွေးမြူရေး အလေ့အထ တစ်ပတ် SMS သုံးစောင်ရတယ်

and those that execute the messages go on to see increases in productivity

ဒီသတင်းတိုတွေကို လိုက်နာသူတွေဟာ သုံးလဆိုတဲ့ ကာလတိုအတွင်းမှာ

within as short a time as three months.

ထုတ်ကုန် တိုးတက်မှုကို မြင်ဖို့ ဆက်လုပ်တယ်

The first increases in productivity, of course, are improved animal health.

ထုတ်လုပ်မှုက ပထမဆုံး တိုးတက်မှုတွေက ကောင်းလာတဲ့ တိရိစ္ဆာန်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေးပါ။

We use SMS because it is retentive.

SMS ကို သုံးတာက ဒါက မှတ်မိနိုင်လို့ပါ။

Farmers store their messages,

လယ်သမားတွေဟာ စာတိုတွေကို သိမ်းထားတယ်၊

they write them down in books,

စာအုပ်တွေထဲမှာ ရေးမှတ်တယ်၊

and in effect,

အကျိုးဆက်က

we're drip-feeding agricultural manuals into the fields.

စိုက်ပျိုးရေး လက်စွဲတွေ ကွင်းတွေထဲ တစ်စက်စီချနေတာပါ။

We recognize that we are all part of the global food network:

အားလုံးဟာ ကမ္ဘာ့ အစားအစာ ကျွန်ရက်ရဲ့ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းလို့ အသိအမှတ်ပြုတယ်။

producers and consumers,

ထုတ်လုပ်သူတွေ၊ စားသုံးသူတွေ

you and me, and every farmer.

သင်တို့နဲ့ ကျွန်မ၊လယ်သမားတိုင်းပါ။

We're focusing now on trying to bring together producers and consumers

အခု ကျွန်မတို့ အာရုံစိုက်နေတာတာက ထုတ်လုပ်သူတွေနဲ့ စားသုံးသူတွေကို

to take action and take responsibility for not only food security,

အစာအစာ အာမခံအတွက်သာမက ဘေးကင်းဖို့ အတွက်ပါ လုပ်ဆောင်ဖို့၊ တာဝန်ယူကြဖို့

but for food safety.

ကြိုးစား စုစည်းနေတာပါ။

This beautiful animal is an African-Asian Sahiwal crossed with a Dutch Fleckvieh.

ဒီလှပတဲ့ တိရိစ္ဆာန်က Dutch Fleckvieh Sahiwal ကို Dutch Fleckvieh နဲ့ စပ်ထားတယ်။

She's milkier than her Sahiwal mom,

သူမဟာ မိခင် Sahiwal ထက် နို့ထွက်ပိုကောင်းပြီး

and she's sturdier and more resistant to disease than her Fleckvieh father.

ဖခင် Fleckvieh ပိုကြံ့ခိုင်က ရောဂါဒဏ်ကို ပိုခံနိုင်ရည်ရှိပါတယ်။

In Ethiopia and Tanzania,

အီသီယိုပီးယားနဲ့ တန်ဇန်းနီးယားမှာ

the African Dairy Genetic Gains program is using SMS and cutting-edge genomics

African Dairy Genetic Gains အစီအစဉ်ဟာ SMS နဲ့ နောက်ဆုံးပေါ် genomics ကိုသုံးကာ

and pioneering Africa's first tropically adapted dairy breeding centers

အာဖရိကရဲ့ ပထမဆုံး အပူပိုင်းဒေသ ပြုပြင်ပြောင်းလဲထားတဲ့

and dairy performance recording centers.

နို့ထွက် မွေးမြုရေး ဗဟိုဌာနတွေကို အစပြုနေပါတယ်။

Farmers contribute their production data --

လယ်သမားတွေက သူတို့ရဲ့ ထုတ်လုပ်မှု အချက်အလက်

milking records,

နို့ထုတ်တဲ့ မှတ်တမ်းတွေ

breeding records and feeding records --

မွေးမြူတဲ့ မှတ်တမ်း ကျွေးတဲ့ မှတ်တမ်းကို

to the ADGG platform.

ADGG မှာ ပူးပေါင်းထည့်ဝင်ကြတယ်။

This stage is synthesized through algorithms

ဒီအဆင့်ကိုကမ္ဘာမှာရှိတဲ့ ထိပ်တန်း

from some of the top livestock institutions in the world

မွေးမြူရေး ဌာနကြီးများမှအယ်ဂိုရစ်သမ်နဲ့ ပေါင်းစပ်ပါတယ်။

before it lands back in the farmers' hands

အရေးယူလို့ရတဲ့ SMS တွေမှာ လယ်သမားတွေလက်ထဲကို

in actionable SMSs.

ပြန်မပို့ခင်ပါ။

Customized data,

စိတ်ကြိုက်လုပ်ထားတဲ့ ဒေတာ

customized responses

စိတ်ကြိုက်လုပ်ထားတဲ့ တုံ့ပြန်မှု

all aimed at increasing productivity

အားလုံးဟာ မြေပြင်ပေါ်က အလားအလာကို အခြေခံတဲ့

based on the potential on the ground.

တိုးတက်တဲ့ ထုတ်လုပ်မှုကို ချိန်ရွယ်ပါတယ်။

We're at a very interesting place in agriculture in Africa.

ကျွန်မတို့ဟာ အာဖရိကက စိုက်ပျိုးရေးမှာ စိတ်ဝင်စားစရာ နေရာတစ်ခုမှာပါ။

By the end of this year,

ဒီနှစ်အကုန်လောက်မှာ

we'll have almost one billion mobile phone subscriptions.

တစ် ဘီလီယံနီးပါး မိုဘိုင်းစာရင်းသွင်းမှုတွေ ရှိလာပါမယ်

We have the power in our hands

အသားထုတ်လုပ်မှု စနစ်တွေက ကျန်းမာရေးနဲ့ညီညွတ်ပြီး

to ensure that livestock production systems are not only healthy,

ထုတ်လုပ်မှုကောင်းပြီး အကျိုးဖြစ်တာသာမက

productive and profitable,

လယ်သမားတွေ အသိတိုးလာဖို့ သေချာအောင်

but that farmers are knowledgeable,

လုပ်နိုင်တဲ့ပါဝါက ကျွန်မတို့ လက်ထဲမှာရှိပါတယ်၊

and more importantly,

ပိုအရေးကြီးတာက

that our farmers are safe.

လယ်သမားတွေ ဘေးကင်းဖို့ပါ။

Working with smallholder farmers

အသေးစား လယ်သမားတွေနဲ့ တွဲလုပ်တာဟာ

is one of the best ways to guarantee food security.

အစားအစာ အာမခံချက်ရဖို့ အကောင်းဆုံးနည်းလမ်းတစ်ခုပါ။

Working with smallholder farmers is one of the best ways

အသေးစား ပိုင်ဆိုင်သူ လယ်သမားတွေနဲ့ တွဲဖက်လုပ်ခြင်းဟာ

to guarantee each and every child their full opportunity

ကလေးတိုင်းရဲ့ အခွင့်အလမ်းအပြည့်ဝရှိဖို့နဲ့ ဖြစ်လာမယ့်ဗီဇဆီ ရောက်ရှိနိုင်စွမ်းကို

and ability to reach their full genetic potential.

အာမခံဖို့ အကောင်းဆုံးနည်းလမ်းတစ်ခုပါ။

And harnessing the power of millions of smallholder farmers

သန်းချီတဲ့ အသေးစား ပိုင်ဆိုင်သူ လယ်သမားတွေရဲ့ စွမ်းအားနဲ့

and their badass cows like mine,

ကျွန်မနွားတွေလို ဒူပေနာပေခံတဲ့ သူတို့နွားတွေကို

we should be able to bring a halt to stunting in Africa.

ထိန်းချုပ်အသုံးချခြင်းက အာဖရိကမှာ ကြုံလှီတာကို ရပ်တန့်စေပါလိမ့်မယ်။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။