Rayma Suprani: Dictators hate political cartoons -- so I keep drawing them | TED

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

[စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်ကို အင်္ဂလိပ်ဘာသာ ဖြင့် ဆက်တိုက် ဘာသာပြန်ပြောပြသည်။]

(Rayma Suprani: စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

[This talk is delivered in Spanish with consecutive English translation]

Cloe Shasha: ကျွန်မ ငယ်ငယ်တုန်းက

အိမ်ရဲ့နံရံတွေပေါ်မှာ ပုံတွေဆွဲဖူးတယ်။

(Rayma Suprani: Speaks Spanish)

(RS: စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

Cloe Shasha: When I was a little girl,

I used to draw on all the walls of my house.

(RS: Speaks Spanish)

CS: တစ်နေ့ အမေက စိတ်ဆိုးပြီး “နံရံတစ်ခုမှာပဲ ဆွဲနော်။

တခြားနံရံတွေမှာ မဆွဲနဲ့။”

လို့ မပြောခင်အချိန်အထိပေါ့။

(ရယ်သံများ)

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

CS: Until one day, my mother got angry and told me,

"You can only draw on one wall.

ဒါက အကြွင်းမဲ့ အာဏာရှင်ဆန်တဲ့ ကန့်​သတ်ချက်လုပ်ရပ်ကို ပထမဆုံးကြုံဖူးတာပါ။

Don't draw on any others."

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

(Speaks Spanish)

( စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

That was the first time I experienced an act of totalitarian censorship.

(Laughter)

ဒါပေမဲ့ လွတ်လပ်မှုမရှိတာက ဖန်တီး နိုင်စွမ်းကို လှုံ့ဆော်ပြီး ခွန်အားပေးတယ်။

(Speaks Spanish)

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

But a lack of freedom stimulates creativity and empowers it.

(Speaks Spanish)

ကလေးဘဝကတည်းက နှစ်ပေါင်းများစွာ ကုန်လွန်သွားပေမဲ့

နည်းလမ်းတကျ လေ့လာမှုတွေတစ်လျှောက်

ပါမောက္ခတွေကို အာရုံစိုက်တာအစား ကျွန်မရဲ့

မှတ်စုစာအုပ် ဘေးမျဥ်းတွေမှာ ပုံတွေဆွဲနေမိတယ်။

Many years have passed since my childhood,

ဆက်သွယ်ရေးနဲ့ စာရေးစွမ်းရည်တွေကို

but throughout my formal studies,

ချဲ့ထွင်ဖို့ ရည်ရွယ်ချက်နဲ့ ကောလိပ်မှာ သတင်းစာပညာကို လေ့လာခဲ့ပေမဲ့

I found myself drawing in the margins of my notebooks

instead of paying attention to my professors.

ဘဝမှာ ဆက်စပ်တယ်လို့ ခံစားခဲ့ရတဲ့ တစ်ခုတည်းသောအရာကတော့

ပုံဆွဲခြင်းပါ။

I studied journalism in college

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

with the intention of expanding my communication and writing skills,

but the only thing that I felt connected to in life

ဗင်နီဇွဲလားလို့ခေါ်တဲ့ ဒီမိုကရေစီ

was drawing.

နိုင်ငံတစ်ခုမှာ ကျွန်မကို မွေးဖွားခဲ့ပြီး အခု အာဏာရှင်စနစ်ပါ။

(Speaks Spanish)

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

I was born in a democracy,

in a country called Venezuela, which is now a dictatorship.

(Speaks Spanish)

၁၉ နှစ် တိုင်တိုင်

ဗင်နီဇွဲလားက အကြီးဆုံး သတင်းစာတွေတစ်စောင်ဖြစ်တဲ့

“El Universal” အတွက် နေ့စဉ်ကာတွန်းဆရာဖြစ်ခဲ့တယ်။

နိုင်ငံရေးနဲ့ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ မျက်မှောက် အဖြစ်တွေကို ပုံအဖြစ်ပြောင်းတာကိုကြိုက်တယ်။

For 19 years,

I was the daily cartoonist for "El Universal,"

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

one of the biggest newspapers in Venezuela.

I really enjoyed translating political and cultural current events into drawings.

(Speaks Spanish)

၂၀၁၄ ခုနှစ်မှာ

ဗင်နီဇွဲလားက ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှု စနစ်အကြောင်း မသိမသာ ရည်ညွှန်းတဲ့

ကာတွန်းတစ်ခုကြောင့် သတင်းစာ အလုပ်ကနေ အထုတ်ခံရတယ်။

နှလုံးခုန်မော်နီတာရဲ့ မျဉ်းသေတစ်ကြောင်းကို

In the year 2014,

I got fired from my job at the newspaper over a cartoon that I drew

ဆွဲပေမဲ့ ဗင်နီဇွဲလား သမ္မတဟောင်း

Hugo Chavez ရဲ့လက်မှတ်နဲ့ ဆင်တူတဲ့ နှလုံးခုန်မျဉ်းကို

alluding to the health care system in Venezuela.

ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိ ဆွဲခဲ့တာပါ။

I drew a flat line of a heartbeat monitor,

(ရယ်သံများ)

but I intentionally drew the heartbeat line

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

in a way that resembled the signature of Hugo Chavez,

the former president of Venezuela.

(Laughter)

(Speaks Spanish)

ဖြစ်ပျက်တာ အားလုံးက သတင်းစာကို အမည်မသိ

ကုမ္ပဏီတစ်ခုက ဝယ်ယူပြီးနောက်ပါ။

ဗင်နီဇွဲလားအစိုးရဟာ

ဒီသဘောတူညီမှုရဲ့နောက်ကွယ်မှာ ရှိတယ်လို့ ကျွန်မတို့တချို့က သံသယရှိတယ်။

All of this happened after the newspaper was bought

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

by an unknown company,

and some of us suspect

that it was the Venezuelan government who was behind that deal.

(Speaks Spanish)

ကာတွန်းဆရာအနေနဲ့ ကျွန်မရဲ့အလုပ်က အာဏာရှင်စနစ်အတွက်

အနှောက်အယှက် ပိုများလာတယ်။

သူတို့မှာ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ခွင့်(သို့)တွေးခေါ်ခွင့်

အတွက် သည်းခံစိတ်မရှိဘူး။

My work as a cartoonist became more and more of a nuisance

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

for the dictatorship.

They have no tolerance for any freedom of expression

or free thinking.

(Speaks Spanish)

အလုပ်ထုတ်ခံရပြီးနောက်

ကိုယ့်တိုင်းပြည်မှာ မလုံခြုံသလို ခံစားလာရတယ်။

အမည်မသိ ဖုန်းခေါ်တာတွေ၊ အသက်ခြိမ်းခြောက်တာတွေကို ရှိခဲ့တယ်။

နိုင်ငံပိုင် ရုပ်သံမှာ လူသိရှင်ကြား လှောင်ပြောင်ခံခဲ့ရတယ်။

After I got fired,

I started to feel unsafe in my own country.

နောက်ဆုံးဗင်နီဇွဲလားကနေ နှင်ထုတ်ခံခဲ့ရပြီး

I received anonymous calls and death threats.

အခု အလုပ်အတွက် ကိုယ်ပိုင်အယ်ဒီတာဖြစ်ဖို့

လွတ်လပ်တဲ့ ဖလော်ရီဒါ၊မိုင်ယာမီမှာ နေပါတယ်။

I was mocked publicly on national television.

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

I was eventually forced out of Venezuela,

and I now live in Miami, Florida,

where I am free to be my own editor for my work.

(Speaks Spanish)

နိုင်ငံရေးကာတွန်းဟာ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံရဲ့ လွတ်လပ်မှု လက္စဏာတစ်ခုပါ။

ဒါကြောင့် အာဏာရှင်တွေက ကာတွန်းဆရာတွေကို

မုန်းပြီး လူမှုရေးနဲ့ နိုင်ငံရေးကိစ္စတွေအတွက်

A political cartoon is a barometer of freedom in a country.

ဟာသလုပ်ထားသမျှကို အမြစ်ဖြတ်ဖို့ ကြိုးစားတယ်။

That's why dictators hate cartoonists

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

and try to eradicate everything that involves humor

as a mirror for social and political issues.

ကာတွန်းတစ်ခုမှာ ဖုံးထားတဲ့ အမှန်တရားကို ဖော်ပြတဲ့ သိမ်မွေ့တဲ့ စိတ်ကူးနဲ့

(Speaks Spanish)

ပုံတွေရဲ့ ဟန်ချက်တစ်ခု ပါဝင်တယ်။

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

A cartoon involves a delicate balance of ideas and drawings

ကာတွန်းကောင်းတစ်ပုဒ်ဟာ တစ်ကွက်တည်း အတွင်းက ရုပ်ရှင်အစအဆုံးရဲ့

that reveal a hidden truth.

(Speaks Spanish)

ဇာတ်ကွက်တစ်ကွက်ကို ဖော်ပြတယ်။

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

And a good cartoon is one that conveys a plot of a full-length movie

in a single frame.

(Speaks Spanish)

ကာတွန်းတစ်ပုဒ်ဟာ ဇာတ်လမ်းတစ်ပုဒ်ရဲ့ အဓိကကို တိကျမှုနဲ့ ဆက်သွယ်ဖို့လိုတယ်။

ဒါက အောင်မြင်တဲ့အခါ

၎င်းရဲ့သတင်းစကားက လူတွေကို အယုံအကြည်ကင်းမဲ့မှု ဆေးတစ်လုံးနဲ့

A cartoon needs to communicate the core of a story with its precision.

ဆေးထိုးတဲ့ သက်ရောက်မှုရှိနိုင်တယ်။

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

And when it succeeds,

its message can have the effect of inoculating people

with a dose of skepticism.

(Speaks Spanish)

ကာတွန်းတွေကို စူးစမ်းလေ့လာမှုနဲ့ သရုပ်ခွဲမှုကနေ ရေးဆွဲနိုင်တယ်။

ဒဏ္ဍာရီ စျာန်ဝင်စားမှုတွေအပြင် ဂန္ဓဝင်၊

ခေတ်သစ်နဲ့ ကျောက်ခေတ်ဦး ပုံပြင်တွေကနေလည်း စေ့ဆော်ပေးတယ်။

Cartoons are drawn from observation and analysis.

(ရယ်သံများ)

ခေတ်ပေါ် ဧကရာဇ်တစ်ပါးက အဝတ်အစားသစ်တွေ ဝတ်ထားတယ်လို့ဆိုတဲ့အခါ

They are inspired by muses of mythology,

as well as classical, modern and paleolithic tales.

ဒီဧကရာဇ်ဟာ ကိုယ်လုံးတီးဖြစ်နေတုန်းလို့ ကာတွန်းက ဖော်ပြတယ်။

(Laughter)

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

When we are told that a modern-day emperor is wearing new clothes,

cartoons reveal that the emperor just might still be naked.

(Speaks Spanish)

ကျွန်မ အလုပ်ရဲ့တစ်ချိန်မှာတော့

ဝက်ပုံတွေဆွဲပြီး ငြိမ်းချမ်းတဲ့ ကျောင်းသား ဆန္ဒပြမှုတွေကို တားဆီးရာမှာ

တာဝန်ရှိတဲ့ နိုင်ငံရေးသမားတွေနဲ့ အမျိုးသား အစောင့်တွေနဲ့ နှိုင်းယှဥ်ခဲ့တယ်။

At one point in my career,

I drew pigs and compared them with politicians and national guards

တစ်နေ့ ရုံးကနေ ပြန်လာချိန်မှာတော့

စားပွဲပေါ်မှာ စာတစ်စောင် ရခဲ့တယ်။

who were responsible for stopping peaceful student demonstrations.

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

One day, when I got back to my office,

စာက ဗင်နီဇွဲလား ဝက်အဖွဲ့ချုပ်ဆီကပါ။

I had a letter on my desk.

(ရယ်သံများ)

(Speaks Spanish)

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

The letter was from the Venezuelan Swine Federation.

(Laughter)

(Speaks Spanish)

စာမှာ ပြောတာက

“ဝက်လို အံ့ဩဖွယ် တိရိစ္ဆာန်ကို နိုင်ငံရေးသမားတွေနဲ့ မနှိုင်းပါနဲ့ ။

(ရယ်သံများ)

ဝက်တွေက ဖော်ရွေပြီး မြင့်မြတ်တယ်၊

ထူးကဲတဲ့လာဘ်ကောင်ဖြစ်နိုင်တယ်၊

The letter said,

တိရိစ္ဆာန်ကောင်းတွေဖြစ်ပြီး

"Please do not compare an animal as wonderful as a pig with politicians.

ဝက်သား ပုံစံနဲ့ ကျုပ်တို့ကို ပစ္စည်း ထောက်ပံ့ပေးပါတယ်”တဲ့။

(Laughter)

Pigs are very friendly and noble,

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

they can be a great mascot,

they make good pets

and they provide sustenance to us in the form of pork."

သူတို့ လုံးဝ မှန်တယ်လို့ ထင်တယ်။

ဝက်ပုံတွေ မဆွဲတော့ပေမဲ့

(Speaks Spanish)

နိုင်ငံရေးသမားပုံတွေတော့ ဆက်ဆွဲခဲ့တယ်။

(ရယ်သံများ)

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

I think they were absolutely right.

I didn't draw any more pigs,

but I did keep drawing politicians.

(Laughter)

(Speaks Spanish)

ကာတွန်းတစ်ပုဒ်ဟာ သတင်း အမြန်လမ်းပေါ်မှာ ခရီးနှင်တယ်။

ဒါက လမ်းသွယ်များစွာရှိပုံရပေမဲ့

တကယ်တော့ လမ်းသွယ်အားလုံးက

အပြုသဘော သို့မဟုတ် ဒေါသ ဆိုတဲ့ ဒွိတုံ့ပြန်မှုတစ်ခုဆီ ဦးတည်တာပါ။

A cartoon travels on an information highway,

“ကြိုက်တယ်” သို့မဟုတ် “မကြိုက်ဘူး”ပေါ့။

which seems like it has multiple lanes,

but in reality, all of these lanes

ဒါတွေက အင်တာနက်ပေါ်မှာ

ဒီမိုကရေစီ အတွေးအခေါ်ကို ထိန်းချုပ်တဲ့ တုံ့ပြန်မှုတွေပါပဲ။

lead to a binary response of either positivity or rage.

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

"I like it" or "I don't like it."

Those are the only responses

that govern democratic thinking on the internet.

(Speaks Spanish)

ကွဲပြားတဲ့ စကားရည်လုပွဲအတွက် နေရာ ဆုံးရှုံးသွားပြီ၊

အချိန်မရှိတာကြောင့်

ထောက်ခံတာ သို့မဟုတ် အထင်အမြင်သေးရုံနဲ့စာ တုံ့ပြန်ပြီး

အယ်လဂိုရီသမ်တွေကို နေရာယူခွင့်ပေးလိုက်တာပါ။ဆ

We have lost the space for nuanced debate,

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

we have no time,

so we simply respond with approval or disdain,

and we let algorithms take over.

(Speaks Spanish)

ဒါပေမဲ့ ကာတွန်းတစ်ခုဟာ နက်နဲ သိမ်မွေ့တဲ့ တွေးခေါ်မှုတစ်ခုကနေ မွေးဖွားလာတာပါ။

ကာတွန်းကောင်းတစ်ခု ဖန်တီးတာက အကြမ်း အထပ်ထပ်၊ ကျရှုံးမှု

ထပ်ခါတလဲလဲ ပါဝင်ပါတယ်။

But a cartoon is born from a space of deep, nuanced thinking.

ကာတွန်းဆရာတစ်ဦးဟာ သူတို့ရဲ့ လက်ရာကနေ

ထိပ်တိုက် ရင်ဆိုင်တာထက် စကားစမြည်ပြောတာကို အစပျိုးဖို့ ကိုယ်ပိုင်

Creating a good cartoon involves repeated failures,

တားမြစ်ချက်တွေကို ချွတ်ချရမယ်။

draft after draft.

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

And a cartoonist must shed their own taboos

to spark a conversation, rather than a confrontation,

through their work.

(Speaks Spanish)

၂၀၁၃ ခုနဗစ်မှာ သမ္မတ Chavez ကွယ်လွန်သွားတော့

“El Universal” မှာ ကာတွန်းနေ့အဖြစ် ဘာဆွဲရမလဲဆိုတာကို

တွေးဖို့လိုခဲ့တယ်။

သူ ကွယ်လွန်သွားတာကို ဝမ်းသာမိတာက

In the year 2013, President Chavez died,

သူ့အာဏာ နိဂုံးက နိုင်ငံကို လွတ်လပ်ရေးနဲ့

and I had to think about what to draw as the cartoon of the day

ပိုကောင်းတဲ့ ခေတ်တွေဆီ ယူဆောင်လာနိုင်မယ့် အလားအလာရှိတယ်လို့ ထင်လို့ပါ။

at "El Universal."

I was personally happy that he had passed away,

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

because I thought that the end of his power

would potentially bring our country closer to freedom and better times.

(Speaks Spanish)

ဒါပေမဲ့ Chavezသေဆုံးမှုအတွက် ပူဆွေးတဲ့ အခြားလူများစွာရှိတော့

ဗင်နီဇွဲလားမှာ ကွဲပြားတဲ့ စိတ်ဓာတ်ရှိတယ်။

တချို့က အောင်ပွဲခံကြပြီး

တချို့က ခေါင်းဆောင် ဆုံးရှုံးသွားလို့ ငိုကြတယ်။

But there were many other people who were mourning the death of Chavez,

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

so there was a divided sentiment in Venezuela.

Some were celebrating,

and others were crying at the loss of their leader.

(Speaks Spanish)

ကျွန်မ အကျပ်ရိုက်သွားတယ်။

ဒီသမိုင်းဝင် ကာလမှာ ဘာဆွဲရမှန်း တကယ် မသိခဲ့ဘူး။

ကိုယ့်ပျော်ရွှင်မှုကို အလုပ်ထဲကို စိမ့်ဝင်ခွင့်မပြုနိုင်တာကို သိတယ်၊

သဘောထားပိုကြီးပြီး လူတွေရဲ့ ဝမ်းနည်းမှုတွေကို လေးစားသင့်တယ်လေ။

I felt stuck,

I really didn't know what to draw in this historic moment.

ဒီတော့ ကျွန်မ ဘာပုံဆွဲလို့ရလဲ။

And I knew that I couldn't allow my happiness to seep into my work,

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

that I should take the higher road and respect people's grief.

So what could I draw?

(Speaks Spanish)

အကြမ်းဆွဲရင်း စာရွက်တွေကို လွှင့်ပစ်ရင်း နာရီများစွာ ကုန်ဆုံးခဲ့တယ်။

အယ်ဒီတာက ဖုန်းဆက်ပြီး

ဒီနေ့ သတင်းစာအတွက် အကုန် နောက်ကျကုန်ပြီ၊

ဘယ်တော့ ပြီးမှာလဲလို့ မေးတယ်။

I spent many hours drafting and throwing out papers.

ညလယ်ခေါင်ကြီးမှာ စိတ်ကူးက ပေါ်လာတယ်။

My editor called me and said

ဒီနောက် အချိန်ထဲက သမိုင်းဝင်

everything was late for that day's newspaper

ကာလကို ကိုယ်စားပြုတဲ့ ကာတွန်း တစ်ခုကို ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခဲ့တယ်။

and asked me when I'd be done.

It was in the middle of the night that the idea came to me.

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

And we then published a cartoon

ကျဆုံးသွားတဲ့ အနီရောင် စစ်တုရင် ဘုရင်ရုပ်ပါ။

that represented a historical moment in time.

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

(Speaks Spanish)

A fallen king chess piece in red.

(Speaks Spanish)

ကာတွန်းကောင်းတစ်ခုမှာ အစွမ်းအများကြီးရှိတယ်။

လုပ်ဆောင်မှုနဲ့ တုံ့ပြန်မှုကို ထုတ်ပေးနိုင်တယ်။

ဒါကြောင့် ကာတွန်းဆရာတစ်ယောက်ဟာ အစွမ်းကို တာဝန်သိသိ ကျင့်သုံးရမယ်၊

A good cartoon has a lot of power.

အမှန်တရားကို ပြသရင်း

အကျိုးဆက်တွေကို ကြောက်စိတ်ကင်းကင်း ရေးဆွဲတာပါ။

It can generate action and reaction.

That's why a cartoonist must exercise their power responsibly,

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

showcasing the truth

အမြင်တစ်ခုရှိတာက ပေးဆပ်မှုရှိပြီး

and drawing without the fear of consequences.

အချို့နိုင်ငံတွေမှာ ဒီပေးဆပ်မှုက မြင့်မားတယ်။

(Speaks Spanish)

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

Having an opinion has a cost,

and in some countries, that cost is high.

(Speaks Spanish)

ဗင်နီဇွဲလားမှာ

ငြိမ်းချမ်းတဲ့ ဆန္ဒပြမှုကြောင့် လူငယ်အများအပြား အသတ်ခံခဲ့ရတယ်။

နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားအဖြစ် ချုပ်နှောင်ခံရတဲ့

အမျိုးသမီးတွေလည်း ရှိတယ်။

In Venezuela,

ဒီလိုနဲ့ နှစ်တွေကြာလာတော့

အကျဉ်းစံ အမျိုးသမီးတွေရဲ့ မျက်နှာတွေကို

many young people have been killed for protesting peacefully.

အသိုင်းအဝိုင်းက မေ့မပစ်စေချင်တာကြောင့်ပါ။

There are men and women who are stuck behind bars

as political prisoners.

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

So over the years,

I've drawn the faces of imprisoned women,

because I don't want them to be forgotten by the community.

(Speaks Spanish)

ဒီနှစ်မှာ ဗင်နီဇွဲလားနိုင်ငံရေး အကျဉ်းသားတွေအတွက်

ရှေ့နေအဖွဲ့တစ်ဖွဲ့က

ကောင်းကျိုးဆောင်တဲ့ ရာဇ၀တ်မှုဆိုင်ရာ

ဖိုရမ် El Foro Penal အခမ်းအနားတစ်ခုမှာ

This year at an event called El Foro Penal,

အမျိုးသမီးငယ်တစ်ဦးက ကျွန်မဆီ ချဉ်းကပ်လာပြီး သူက

which is a criminal forum

“ကျွန်မ ထောင်ကျပြီးတော့

ရှင်က ကျွန်မ မျက်နှာနဲ့ ဇာတ်လမ်းကို ရေးဆွဲတယ်။

where a group of lawyers do pro bono work

for Venezuelan political prisoners,

ဒီပုံကြောင့် ကျွန်မ ဘယ်သူလဲဆိုတာ လူတွေသိကြတယ်။

a young woman approached me and she said,

ရှင့်ရဲ့ကာတွန်းက ထောင်ထဲက နေ့တွေကို ရှင်သန်အောင် ကူညီခဲ့တယ်။

"I was imprisoned,

and then you drew my face and my story.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်”တဲ့။

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

It's because of that drawing that people knew who I was.

Your cartoon helped me survive my days in prison.

Thank you."

ဒီအချိန်က ကျွန်မ အတွက် အများကြီး

(Speaks Spanish)

အဓိပ္ပါယ်ရှိတာက နိုင်ငံနဲ့ပြည်သူတွေရဲ့

အမှတ်တရတွေကို ပူးပေါင်းဖို့ နည်းလမ်းကိုတွေ့လို့ပါ။

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

This was a moment that meant a lot to me,

because I had found a way to collaborate

with the memories of my country and its people.

(Speaks Spanish)

မနှစ်က လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ပုံတွေ စဆွဲတယ်။

ကျွန်မရဲ့ ကိုယ်ပိုင်ကမ္ဘာ၊ ကြောက်စိတ်တွေ၊

ခရီးဆောင်အိတ်၊ ရင်းမြစ်တွေနဲ့

Last year, I started making drawings about immigration.

ဗင်နီဇွဲလားမှာ ကျန်ရစ်ခဲ့သမျှ အားလုံးကို ဆွဲခဲ့တယ်။

I drew my own world, my fears,

US မှာ ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူအဖြစ် ဒီအခွင့်အရေးသစ်ကို ရင်ဆိုင်ရတဲ့

my suitcase, my roots

ပျော်ရွှင်မှုကိုလည်း ဆွဲခဲ့တယ်။

and everything that I had to leave behind in Venezuela.

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

I also drew my joy in the face of this new opportunity

as an immigrant in the United States.

အဲဒီကနေ လူဝင်မှု အတွေ့အကြုံနဲ့

(Speaks Spanish)

စိတ်ပညာကို ကိုယ်စားပြုတဲ့ ပုံတွေ ဆက်တိုက်ဆွဲခဲ့တယ်။

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

From there, I worked on a series of drawings

that represented the experience and psychology of immigration.

(Speaks Spanish)

ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူဖြစ်တာက အခြားဂြိုဟ်ကို ပြောင်းရွှေ့တာလိုပါ။

ပထမတော့ ကမ္ဘာသစ်အကြောင်း ဘာမှနားမလည်ဘူး။

ဘဝသစ်နဲ့ လိုက်လျောညီထွေဖြစ်အောင်

Being an immigrant is like moving to another planet.

လေ့လာဖို့ သင်လိုအပ်တဲ့ စည်းမျဉ်းအသစ်တွေ၊ ဘာသာစကားအသစ်နဲ့

At first, you don't understand anything about your new world.

မရင်းနှီးတဲ့ ကိရိယာတွေရှိတယ်။

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

There are new codes, a new language

and unfamiliar tools you need to learn how to use

in order to adapt to your new life.

ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူဖြစ်တာက လပေါ်ကို ဆင်းသက်တဲ့

(Speaks Spanish)

အာကာသယာဉ်မှူးနဲ့ အနီးစပ်ဆုံးအရာပါ။

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

Being an immigrant is the closest thing to being an astronaut

who landed on the moon.

(Speaks Spanish)

အချိန်ကြာလာတော့ ဒီပုံ အစဥ်အတန်းကြီးက “I, Immigrant” ဆိုတဲ့

ခရီးသွားပြပွဲတစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့တယ်။

ပြပွဲက မိုင်ယာမီ၊ဟူစတန်၊မက်ဒရစ်၊ ဘာစီလိုနာ

အပါအဝင်မြို့ပေါင်းများစွာကို ခရီးထွက်ခဲ့ပြီး

Over time, that series of drawings became a traveling exhibition,

နောက်ထပ်နေရာတွေကို မျှော်လင့်နေတယ်။

called "I, Immigrant."

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

And the exhibition traveled to multiple cities,

including Miami, Houston, Madrid, Barcelona,

and we're hoping for more places.

ပြပွဲက လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနဲ့ ကြုံရတဲ့ လူတွေ မျှဝေခံစားခဲ့ရတဲ့

(Speaks Spanish)

အတွေ့အကြုံတွေကို စုဆောင်းသိရှိဖို့ စွန့်ခွာအခြေချသူတွေအတွက်

စုဝေးရာ နေရာဖြစ်လာတယ်။

The show has become a meeting space for the diaspora,

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

for people to gather and recognize their shared experiences of suffering

that come with immigration.

(Speaks Spanish)

ဒီပုံတွေက ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူဟာ

ရာဇ၀တ်သားမဟုတ်ဘူးဆိုတာကို ဖော်ပြချင်တာပါ။

ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူသည် ဘဝပျက်ခဲ့ရသူပါ။

လူမဆန်တဲ့ အခြေအနေတွေအောက်မှာ သူတို့ရဲ့ မိသားစုနဲ့

What I want these drawings to convey

is that an immigrant is not a criminal.

ကွဲကွာသွားဖွယ်ရှိတဲ့ လူတစ်ယောက်ပါ။

ပိုကောင်းမွန်တဲ့ ဘဝကို ရှာဖွေဖို့ မိမိတို့နိုင်ငံမှ ထွက်ခွာခဲ့ရသူတွေပါ။

An immigrant is a person whose life has been broken.

A person who has very likely been separated from their family

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

under inhumane conditions.

Who has been forced to leave their country in search of a better life.

(Speaks Spanish)

ပုံတစ်ပုံက နေရာတစ်ခု၊ စကြာဝဠာ၊ နိုင်ငံတစ်ခု

(သို့)လူ့အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုရဲ့ ပေါင်းစပ်မှုတစ်ခု ဖြစ်နိုင်တယ်။

လူတစ်ယောက်ရဲ့စိတ်အတွင်းပိုင်း အလုပ်တွေကိုပါ ကိုယ်စားပြုနိုင်တယ်။

A drawing can be a synthesis of a place,

ကျွန်မအတွက်တော့ ကာတွန်းဆွဲတာက တော်လှန်ရေးပုံစံပါ။

a universe, a country or a society.

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

It can also represent the inner workings of someone's mind.

For me, drawing cartoons is a form of resistance.

(Speaks Spanish)

ကာတွန်းတစ်ခုဟာ Rosetta ကျောက်တုံးလိုပါ။

အာကာသထဲကို ပစ်လိုက်ရင်

အနာဂတ် ဂြိုလ်သားတစ်ယောက်ဟာ အတိတ်မှာ လွတ်လပ်တဲ့

တွေးခေါ်မှုရှိတဲ့

A cartoon is like a Rosetta stone.

ယဉ်ကျေးတဲ့ ကမ္ဘာတစ်ခုရှိခဲ့တယ် ဆိုတာ အသေအချာ သိနိုင်မှာပါ။

If we throw it into outer space,

(စပိန်ဘာသာဖြင့်ပြောသည်။)

a future alien would be able to know with certainty

that in the past,

we once had a civilized world with free thinking.

အမေက ကျွန်မကို လွတ်လပ်စွာ ဆွဲခွင့်ပေးတဲ့ နံရံတစ်ခုက အဆုံးမရှိ ခံစားရတယ်။

(Speaks Spanish)

ဒီအတွက်ကြောင့် ကျွန်မ ကာတွန်းဆက်ဆွဲနေတုန်းပါ။

ကျေးဇူးအများကြီးတင်ပါတယ်။

That one wall that my mother gave me the freedom to draw on feels infinite.

(ဩဘာသံများ၊လက်ခုပ်သံများ)

And it's for that reason that I am still drawing.

Thank you very much.

(Cheers and applause)