How to Heat Your Home Without Hurting the Planet | Kathy Hannun | TED Fellows

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

[SHAPE YOUR FUTURE]

[SHAPE YOUR FUTURE]

One of the hallmarks of living in a technologically advanced society

နည်းပညာ အဆင့်မြင့် လူ့အဖွဲ့အစည်းတစ်ခု မှာ နေထိုင်ခြင်းရဲ့ ဝိသေသ လက္ခဏာတစ်ခုက

is even the little details of life that seem mundane

မထူးခြားဘူးလို့ ထင်ရတဲ့ ဘဝရဲ့ အနုစိတ်လေးတွေကတောင်

end up being astonishing,

အံ့ဖွယ်ရာဖြစ်သွားတတ်တာပါ။

like the fact that it takes five gallons of water to produce a walnut,

ဥပမာ သစ်ကြားသီးတစ်လုံး ထွက်ရှိဖို့ ရေ ၅ ဂါလံလိုတယ်(သို့) လုပ်ထားတဲ့

or that half the plastic that's ever been made

ပလပ်စတစ် တစ်ဝက်ဟာ လွန်ခဲ့တဲ့ ၁၅ နှစ်က

has been made in the past 15 years.

လုပ်ထားတာဆိုတဲ့ အချက်ပါ။

My favorite of these examples is what it takes

ဒီဥပမာတွေထဲက ကျွန်မ အကြိုက်ဆုံးကတော့ အခန်းတစ်ခန်းကို

to keep a room room temperature.

အခန်းအပူချိန်မှာ ထားဖို့ လိုအပ်တာပါ။

Allow me to explain.

ရှင်းပြပါရစေ။

Heating is generally done by combusting a fossil fuel.

ရုပ်ကြွင်း လောင်စာတစ်ခု လောင်ကျွမ်းခြင်းက အပူပေးတယ်။

So first, we have to find the fuel.

ဒီတော့ ပထမဆုံး လောင်စာ ရှာဖို့လိုတယ်။

Unfortunately, it tends to be buried

ကံဆိုးစွာပဲ ဒါက မြေမျက်နှာပြင်အောက်

more than a kilometer under the earth's surface,

တစ်ကီလိုမီတာကျော်မှာ ပိနေတတ်ပြီး

and all too often, in inconvenient places,

မကြာခဏတော့ အဆင်မပြေတဲ့ နေရာတွေမှာပါ။

like the Arctic Circle, nations in conflict

ဥပမာ အာတိတ် စက်ဝိုင်း၊ ပဋိပက္ခဖြစ်နေတဲ့ နိုင်ငံတွေ

or under the bottom of the ocean.

(သို့) သမုဒ္ဒရာ ကြမ်းပြင်အောက်မှာပါ။

Then there's the fact that the substance takes 60 to 600 million years

ဒီနောက် သေနေတဲ့ မျောလှေးတွေကနေ ဖြစ်တည်ဖို့ နှစ် ၆၀ ကနေ နှစ်သန်း ၆၀၀

to form from dead plankton.

ကြာတဲ့ ဒြပ်ဝတ္ထုဆိုတဲ့ အချက်ပါ။

So there's that issue.

ဒီတော့ ဒီပြဿနာရှိတယ်။

We drill these incredibly deep holes to get it.

ဒါကို ရဖို့ မယုံနိုင်အောင် နက်တဲ့ တွင်းတွေတူးကြတယ်။

Then we pipe it, truck it

ဒီနောက် ပိုက်သွယ်၊ ကားပေါ်တင်၊

and ship it in tankers across the world to refineries,

သင်္ဘောပေါ်တင်ပြီး ကမ္ဘာအနှံ့က စက်ရုံတွေဆီ ပို့တယ်။

which are these incredibly expensive industrial facilities

မော်လီကျူးတွေကို သန့်စင်ပြီး ထုတ်ကုန်တွေအဖြစ် မျိုးတူစုဖို့

that take in crude oil and gas,

ဟိုက်ဒရိုကာဗွန် မော်လီကျူးစုံဲ

which are just a bunch of different hydrocarbon molecules,

တစ်စုသာဖြစ်တဲ့ ရေနံစိမ်းနဲ့ ဓာတ်ငွေ့တွေ ထည့်ဖို့

in order to sort those molecules into refined products.

စက်မှုလုပ်ငန်း ပစ္စည်းပစ္စယတွေက အလွန့်အလွန် စျေးကြီးတယ်။

Refined natural gas is then delivered to homes and businesses

ဒီနောက် သန့်စင်ပြီး သဘာဝဓာတ်ငွေ့ကို မိုင်သန်းချီ ရှည်တဲ့ မမြင်နိုင်တဲ့

via an invisible interstate highway system millions of miles long.

ပြည်နယ်ဆက် အဝေးပြေးလမ်း စနစ်တွေက တစ်ဆင့် နေအိမ်တွေ၊ လုပ်ငန်းတွေဆီ ပို့ဆောင်တယ်။

It's invisible because it's underground.

မမြင်ရဘူးဆိုတာက မြေအောက်ဖြစ်လို့ပါ။

There's so much pipeline in this system that entire steel mills have been built

ဒီစနစ်အတွက် ပိုက်လိုင်းတွေကိုသာ ထုတ်လုပ် ဖို့ သံမဏိ စက်ရုံတွေချည်း ဆောက်ထားတဲ့

only to produce pipeline for this system.

ဒီစနစ်ထဲမှာ ပိုက်လိုင်းအများကြီးရှိတယ်။

And because there are millions of miles of gas

တစ်ချိန်လုံး မြင့်မားတဲ့ ဖိအားမှာ အောက်ခြေမှာ

getting pumped beneath us at high pressure at all times,

ပို့လွတ်နေတဲ့ သန်းချီတဲ့ ဓာတ်ငွေ့ မိုင်တွေရှိတာကြောင့်

engineers send these intelligent robots called "smart pigs"

အင်ဂျင်နီယာတွေက လုံခြုံရေး ချွတ်ယွင်းချက် တွေကို စစ်ဆေးဖို့ “smart pigs” ခေါ်တဲ့

through the pipelines to check for safety defects.

ဉာဏ်ရည်ရှိ စက်ရုပ်တွေကို ပိုက်လိုင်းတွေကနေ ပို့ပေးတယ်။

Doing this is called "pigging the pipeline."

“pigging the pipeline” လို့ခေါ်တယ်။

(Pig snort sound)

( ဝက် နှာမှုတ်သံ)

Yeah, that's a real thing.

တကယ့် အရာတစ်ခုနော်။

But even with these precautions, there are accidents.

ဒါပေမဲ့ ကြိုတင်သတိပေးချက်တွေရှိတာတောင် မတော်တဆမှုတွေရှိတယ်။

In 2010, the San Bruno natural gas pipeline exploded in California.

၂၀၁၀ ခုနှစ်မှာ ကယ်လီဖိုးနီးယားက San Bruno သဘာဝ ဓာတ်ငွေ့ ပိုက်လိုင်း ပေါက်ကွဲခဲ့တယ်။

Eight people died.

လူ ၈ ယောက် သေဆုံးတယ်။

Eyewitnesses reported the blast looked like a wall of fire 1,000 feet tall.

ပေါက်ကွဲမှုက ပေ ၁၀၀၀ မြင့်တဲ့ မီးတံတိုင်း လိုပဲလို့ မျက်မြင်သက်သေတွေက သတင်းပို့တယ်။

More recently, in 2018, excess pressure in natural gas pipelines in Massachusetts

သိပ်မကြာသေးခင်က ၂၀၁၈ ခုနှစ်မှာ မန်ဆာချူး ဆက်က သဘာဝ ဓာတ်ငွေ့ ပိုက်လိုင်းတွေအတွင်းက

resulted in explosions that killed somebody

လွန်ကဲတဲ့ ဖိအားက လူတစ်ယောက် သေပြီး လူ ၅၀,၀၀၀ ကို

and forced 50,000 others from their homes.

အိမ်တွေကနေ မောင်းထုတ်တဲ့ ပေါက်ကွဲမှုတွေကို ဖြစ်စေခဲ့တယ်။

But, you know, despite all of this,

ဒါပေမဲ့ သိတဲ့အတိုင်း ဒါတွေဖြစ်ပေမဲ့

we're actually jealous of people who live close enough to these insane pipelines

အိမ်တွေထဲမှာ ဓာတ်ငွေ့ယူဖို့ စိတ်မနှံ့တဲ့ ပိုက်လိုင်းတွေနဲ့ နီးနီးမှာ နေထိုင်တဲ့

to get gas into their homes,

လူတွေကို မနာလိုဖြစ်ကြတယ်လေ။

because everyone else is stuck with even worse options,

ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဒိထက်တောင် ပိုဆိုးတဲ့ ရွေးချယ်မှုတွေကို စွဲနေလို့ပါ။

like fuel oil and propane.

ဥပမာ လောင်စာ ဆီနဲ့ ပရိုပိန်းပါ။

These fuels don't have pipelines in place for delivery,

ဒီလောင်စာတွေမှာ ပို့တာအတွက် နေရာတကျ ပိုက်လိုင်းတွေ မရှိတော့

so instead, tens of thousands of trucks go from home to home

ဒီအစား တစ်နိုင်ငံလုံးက ရပ်ကွက်တွေမှာ သောင်းချီတဲ့ ကုန်ကားတွေက

in neighborhoods throughout the country,

တစ်အိမ်နဲ့ တစ်အိမ်ကိုသွားတယ်။

pumping these fuels into tanks in homeowners' basements and yards.

အိမ်ရှင်တွေရဲ့ မြေအောက်ခန်းနဲ့ ခြံတွေထဲက တိုင်ကီတွေထဲကို ပို့လွတ်တယ်။

And regardless of what heating fuel you use -- gas, propane or oil --

ဓာတ်ငွေ့၊ ပရိုပိန်း၊ ရေနံဆီ သင် သုံးတဲ့ လောင်စာကို ဂရုမစိုက်ဘဲ

you better have a carbon monoxide detector

အပူပေးစနစ်က ညမှာ မတော်တဆ သင့်ကို မသေစေအောင်

so your heating system doesn't accidentally kill you in the night,

ကာဗွန် မိုနောက်ဆိုဒ် ရှာတဲ့ကိရိယာ တစ်ခု ရှိသင့်တယ်။

because hundreds of Americans die in exactly that way each year.

ဘာလို့လဲဆိုတော့ ရာချီတဲ့ အမေရိကန်တွေဟာ ဒီနည်းလမ်းအတိုင်း နှစ်စဉ် သေကြလို့ပါ။

So that's the system we have today.

ဒီတော့ ဒါက ယနေ့ ကျွန်မတို့မှာ ရှိတဲ့ စနစ်ပါ။

Safe to say, it has some downsides.

သေချာတာကတော့ ဒီမှာ မကောင်းတာတွေရှိတယ်။

Don't get me wrong -- it's a marvel of human ingenuity,

အထင်မမှားနဲ့ဦး။ ဒါက လူ့စဉ်းစာဉာဏ်ရဲ့ အံ့ဖွယ်တစ်ခုဆိုပေမဲ့

but with some pretty serious drawbacks.

အတော် စိုးရိမ်ရတဲ့ အားနည်းချက်တချို့ရှိတယ်။

And the rigamarole of conventional heating feels even more over the top

အိမ်တိုင်းဟာ ပြည့်မြဲစွမ်းအင် လှောင်ကန် ကြီးရဲ့ ထိပ်၊ ဘူမိအပူ စွမ်းအင် အပေါ်မှာ

when you consider that every home

ထိုင်နေပြီးသားလို့ သင် ယူဆတဲ့အခါ

is already sitting right on top of a vast reservoir of renewable energy:

သမားရိုးကျ အပူပေးခြင်းရဲ့ မလိုအပ်ဘဲ ရှုပ်ထွေးတဲ့ စနစ်က

geothermal energy.

လွန်တောင် လွန်လွန်းပါတယ်။

Let's talk about geothermal energy.

ဘူမိအပူ စွမ်းအင်အကြောင်း ပြောရအောင်။

Starting a few feet under the earth's surface,

ကမ္ဘာ့မြေမျက်နှာပြင်အောက် ပေအနည်းငယ်မှာ စတင်တဲ့

the ground is awash in thermal energy.

မြေကြီးဟာ အပူစွမ်းအင် ပြည့်လျှမ်းနေတယ်။

This is why caves and wine cellars, they never get too hot or too cold.

ဒါကြောင့် လိုဏ်ဂူတွေနဲ့ ဝိုင်မြေတိုက်တွေဟာ ဘယ်တော့မှ မအေးလွန်း၊ မပူလွန်းတာပါ။

They're just bathed in this low-grade heat.

ဒါတွေက ဒီအဆင့်နိမ့် အပူထဲမှာ မြုပ်နေတာပါ။

Geothermal heating systems draw on this heat,

ဘူမိအပူ အပူပေး စနစ်တွေဟာ ခြံဝင်းအောက်မှာ

using what are called "ground loops,"

မြှုပ်ထားတဲ့ သာမန် ပလပ်စတစ် ပိုက်တွေ၊

which are just simple plastic pipes buried under the yard.

“ground loops” ဆိုတာတွေကို သုံးရင်း ဒီအပူပေါ်မှာ စုပ်ယူတယ်။

These ground loops are then connected to a heat pump that sits inside the home,

နောက်တော့ မြေအောက်ပိုက်တွေကို အိမ်ထဲမှာ ထိုင်ထားတဲ့ အပူပေး ပံ့နဲ့ ဆက်လိုက်တယ်။

typically where a furnace once was.

ပုံမှန်ကတော့ မီးဖို ရှိဖူးတဲ့နေရာပါ။

More and more homeowners are choosing geothermal over fuel-based options.

ပိုများလာတဲ့ အိမ်ရှင်တွေက လောင်စာ အခြေခံ ရွေးချယ်မှုတွေထက် ဘူမိအပူကို ရွေးနေတယ်။

I see this shift up close every day,

ဒီပြောင်းလဲမှုကို နေ့စဉ် အနီးကပ်တွေ့တာက

because I cofounded a company to create a new kind of ground-up utility

ကနဦး ဝန်ဆောင်မှု အမျိုးအစားသစ် ဖန်တီးဖို့ ကုမ္ပဏီတစ်ခုကို တွဲတည်ထောင်ထားလို့ပါ။

by making it as easy and inexpensive as possible

သမားရိုးကျ အပူပေးခြင်းကနေ ဘူမိအပူကို ပြောင်းလဲဖို့

to switch from conventional heating to geothermal.

အတတ်နိုင်ဆုံး လွယ်ကူပြီး စျေးမကြီးအောင်လုပ်ရင်းပါ။

We've done this by creating a service

အိမ်ရှင်တွေ ဝက်ဘ်ဆိုဒ်မှာ ပုံစံတစ်ခု

where homeowners can fill out a form on our website,

ဖြည့်နိုင်တဲ့ ဝန်ဆောင်မှုတစ်ခု ဖန်တီး ပေးထားတယ်။

we design a geothermal heating system for them,

ဘူမိအပူ အပူပေးစနစ်တစ်ခုကို ပုံစံထုတ်ပေးပြီး

and then we install that system using purpose-built tools and equipment.

သတ်သတ်မှတ်မှတ် လုပ်ထားတဲ့ ကိရိယာတွေကို သုံးရင်း ဒီစနစ်ကို တပ်ဆင်ပေးတယ်။

Once the installation is done,

တပ်ဆင်ပြီးသွားတာနဲ့

that home will have moved on from fossil heating forever,

ဒီအိမ်ဟာ ရုပ်ကြွင်း အပူပေးခြင်းကနေ ထာဝရ ကူးပြောင်းသွားပါပြီ။

because those ground loops, they'll last as long as the home itself.

ဘာလို့လဲဆိုတာ့ မြေအောက်ပိုက်တွေဟာ အိမ် တည်သလောက် တည်နေမှာကြောင့်ပါ။

As each home switches over, a new kind of utility is taking hold --

တစ်အိမ်စီက ကူပြောင်းတာကြောင့် ဝန်ဆောင်မှု အမျိုးအစားအသစ်က စတင် အခြေကျနေတယ်။

a distributed utility,

ဝေငှပေးတဲ့ ဝန်ဆောင်မှုတစ်ခုက

made up of homes exchanging renewable energy with the ground.

မြေကြီးနဲ့ ပြည့်မြဲ စွမ်းအင် ဖလှယ်တဲ့ အိမ်တွေနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတယ်။

This new infrastructure is simple, local and inexpensive to operate,

ဒီအခြေခံ အဆောက်အအုံသစ်က လုပ်ဆေင်ဖို့ ရိုးရှင်းကာ အနားမှာပဲရှိပြီး စျေးမကြီးဘူး။

and it represents a permanent and wholesale shift

ရုပ်ကြွင်း လောင်စာတွေကနေ ဝေးကွာတဲ့ အမြဲတမ်း အစုလိုက်

away from fossil fuels.

ပြောင်းလဲမှုကို ကိုယ်စားပြုတယ်။

The groundwork is being laid, so to speak,

ပြောရမယ်ဆို အခန်းတွေကို သက်သောင့်သက်သာ

for the idea that maybe we don't need to destroy the world

အပူချိန်တစ်ခုမှာ ထားဖို့ ကမ္ဘာကို ဖျက်ဆီးဖို့ မလိုအပ်လောက်ဘူး

in order to keep our rooms at a comfortable temperature.

ဆိုတဲ့ စိတ်ကူးအတွက် အုတ်မြစ်ချနေတာပါ။

Let's leave the Arctic Circle and the seafloor alone,

အာတိတ် စက်ဝိုင်းနဲ့ ပင်လယ်ကြမ်းပြင်ကို အသာထားပြီး

bypass the refineries and the pipelines

စက်ရုံတွေ၊ ပိုက်လိုင်းတွေကို ဘေးချိတ်လိုက်ပါ။

and stop worrying that our families will accidentally be poisoned in the night.

ညဘက်မှာ မိသားစုတွေ မတော်တဆ အဆိပ်သင့်မလားလို့ ပူပန်တာ ရပ်လိုက်ပါ။

Instead, let's use the massive amounts of energy

ဒီအစား ကမ္ဘာမြေပေါ်က အဆောက်အအုံတိုင်းရဲ့

that are already right there for the taking,

အောက်ခြေတည့်တည့်မှာ ယူဆောင်ဖို့ ရှိပြီးသားဖြစ်နေတဲ့

right beneath every building on earth.

ဧရာမ စွမ်းအင် ပမာဏတွေကို အသုံးပြုကြရအောင်ပါ။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။