How to Heat Your Home Without Hurting the Planet | Kathy Hannun | TED Fellows

Translator: Halala Edres Reviewer: Daban Q. Jaff

[SHAPE YOUR FUTURE]

[داهاتووت بنیاد بنێ]

One of the hallmarks of living in a technologically advanced society

یەکێک لە نیشانەکانی ژیان لە کۆمەڵگایەکی پێشکەوتووی تەکنەلۆجیادا

is even the little details of life that seem mundane

تەنانەت وردەکارییە بچوکەکانی ژیانە کە سەرسامکەر دیارە

end up being astonishing,

لە کۆتاییدا ناوازە دەبێت،

like the fact that it takes five gallons of water to produce a walnut,

وەک ئەو ڕاستییەی کە تێچوونی پێنج گاڵۆن ئاو بۆ بەرهەمهێنانی گوێزێک،

or that half the plastic that's ever been made

یاخود ئەو نیوە پلاستیکەی کە تا ئێستا دروست کراوە

has been made in the past 15 years.

لە ١٥ ساڵی ڕابردوودا دروست کراوە.

My favorite of these examples is what it takes

ئارەزووی من لەم نموونانەدا ئەوەیە کە کارامەیی دەوێت

to keep a room room temperature.

بۆ مانەوەی پلەی گەرمی ژوورێک.

Allow me to explain.

ڕێگەم بدەن ڕوونی بکەمەوە.

Heating is generally done by combusting a fossil fuel.

گەرمکردن بە گشتی بە سوتانی سوتەمەنی فۆسیلی ئەنجام دەدرێت.

So first, we have to find the fuel.

بۆیە سەرەتا، دەبێت سوتەمەنییەکە بدۆزینەوە.

Unfortunately, it tends to be buried

بەداخەوە، وا دیارە ون بووه‌

more than a kilometer under the earth's surface,

زیاتر لە کیلۆمەترێک لەژێر ڕووی زەویدا،

and all too often, in inconvenient places,

هەروەها زۆرجار، لە شوێنە نەگونجاوەکان،

like the Arctic Circle, nations in conflict

وەک بازنەی جەمسەری، نەتەوەکان لە ململانێدان

or under the bottom of the ocean.

یان لە ژێرەوەی زەریادا.

Then there's the fact that the substance takes 60 to 600 million years

دواتر ئەو ڕاستییە هەیە کە ئەو مادەیە ٦٠ بۆ ٦٠٠ ملیۆن ساڵ دەخایەنێت

to form from dead plankton.

بۆ ئەوەی لە پلانکتۆنی مردووەوە پێکبهێنرێت.

So there's that issue.

بۆیە ئەو کێشەیە هەیە.

We drill these incredibly deep holes to get it.

ئێمە ئەو کونە زۆر قوڵانە هەڵدەکۆڵین بۆ دەست کەوتنیان.

Then we pipe it, truck it

پاشان هەڵی دەکێشین، باری دەکەین

and ship it in tankers across the world to refineries,

هەروەها لە تانکەرەکان باریان دەکەین لە هەموو جیهاندا بۆ پاڵاوگەکان،

which are these incredibly expensive industrial facilities

کە ئەم ئاسانکارییە گرانبەها پیشەسازیانە

that take in crude oil and gas,

کە لە نەوتی خاو و گازدا وەردەگیرێ،

which are just a bunch of different hydrocarbon molecules,

کە تەنها کۆمەڵێک گەردیلەی هایدرۆکاربۆنی جیاوازن،

in order to sort those molecules into refined products.

بۆ ئەوەی ئەو گەردیلە پۆلێن بکرێن بۆ بەرهەمە پاڵێوراوەکان.

Refined natural gas is then delivered to homes and businesses

گازە سروشتییە پاڵاوەکە دواتر گەیاندنی بۆ ماڵەکان و دەزگای بازرگانی

via an invisible interstate highway system millions of miles long.

لە ڕێگەی سیستەمی ڕێگای گشتی ناوەوەی نادیاری ملیۆنان میل درێژ.

It's invisible because it's underground.

ئەوە نادیارە چونکە لەژێر زەوییە.

There's so much pipeline in this system that entire steel mills have been built

زۆر بۆری هەیە لەم سیستەمەدا کە هەموو کارگەکانی پۆڵا دروستی کردوون

only to produce pipeline for this system.

تەنها بۆ بەرهەمهێنانی بۆری بۆ ئەم سیستەمە.

And because there are millions of miles of gas

چونکە ملیۆنان میل لە گاز هەیە

getting pumped beneath us at high pressure at all times,

پەمپ دەدرێت لە ژێرەوەی ئێمە لە ژێر فشارێکی زۆردا لە هەموو کاتێکدا،

engineers send these intelligent robots called "smart pigs"

ئەندازیارەکان ئەم ڕۆبۆتە زیرەکانە بەناوی “بەرازە زیرەکەکان” دەنێرن

through the pipelines to check for safety defects.

لە ڕێگەی بۆڕیەکانەوە بۆ پشکنینی کەموکوڕیەکانی سەلامەتی.

Doing this is called "pigging the pipeline."

ئەم کارە بە “بەرازکردنی بۆڕی” ناودەبرێت.

(Pig snort sound)

(دەنگی حیلەی بەراز)

Yeah, that's a real thing.

بەڵێ، ئەمە شتێکی راستەقینەیە.

But even with these precautions, there are accidents.

بەڵام تەنانت لەگەڵ ئەو وریاکردنەوانەشدا، ڕووداوانێک هەن.

In 2010, the San Bruno natural gas pipeline exploded in California.

لە٢٠١٠، بۆری گازە سروشتییەکەی سان بڕۆنۆ لە کالیفۆڕنیا تەقیەوە.

Eight people died.

هەشت کەس مردن.

Eyewitnesses reported the blast looked like a wall of fire 1,000 feet tall.

شایەتحاڵەکان ڕایانگەیاند تەقینەوەکە وەک دیوارێکی ئاگر وابوو کە ١٠٠٠ پێ بەرز بوو.

More recently, in 2018, excess pressure in natural gas pipelines in Massachusetts

لەم دواییەدا، لە ساڵی ٢٠١٨دا، فشاری زیادە لە بۆریەکانی گازی سروشتی لە ماساچوسێتس

resulted in explosions that killed somebody

تەقینەوەی لێکەوتەوە کە مرۆڤ دەکوژێت

and forced 50,000 others from their homes.

هەروەها ٥٠٠٠٠ کەسی تریان ناچار کرد لە ماڵەکانیان.

But, you know, despite all of this,

بەڵام، دەزانی، سەرەڕای هەموو ئەمانە،

we're actually jealous of people who live close enough to these insane pipelines

ئێمە لە ڕاستیدا پەرۆشی ئەو کەسانەین کە زۆر نزیک لەم بۆرییە شێتانە دەژین

to get gas into their homes,

بۆ هێنانی گاز بۆ ناو ماڵەکانیان،

because everyone else is stuck with even worse options,

چونکە هەموو ئەوانی تر بە بژاردەی خراپترەوە گیران،

like fuel oil and propane.

وەک نەوتی سووتەمەنی و پرۆپان.

These fuels don't have pipelines in place for delivery,

ئەو سوتەمەنیانە بۆڕی نییە بۆ گەیاندنیان،

so instead, tens of thousands of trucks go from home to home

بۆیە لەجیاتی، دەیان هەزار بارهەڵگر لە ماڵ دەڕۆن بۆ ماڵ

in neighborhoods throughout the country,

لە گەڕەکەکانی سەرانسەری وڵات،

pumping these fuels into tanks in homeowners' basements and yards.

گواستنەوەی ئەو سوتەمەنیانە بۆ تانکەکان لە ژێرزەمینەکان و گۆڕەپانی خاوەن ماڵەکاندا.

And regardless of what heating fuel you use -- gas, propane or oil --

بێ گوێدانە ئەوەش کە سوتەمەنی گەرمکەرەوە بەکاردێنیت... گاز، پرۆپان یان نەوت..

you better have a carbon monoxide detector

تۆ باشترە دۆزەرەوەی ئۆکسیدی کاربۆنت هەبێت.

so your heating system doesn't accidentally kill you in the night,

کەواتە سیستەمی گەرمکردنەکەت بە ڕێکەوت لە شەودا ناتکوژێت،

because hundreds of Americans die in exactly that way each year.

چونکە هەموو ساڵێک سەدان ئەمریکی بەو شێوەیە دەمرن.

So that's the system we have today.

کەواتە ئەوە ئەو سیستەمەیە کە ئەمڕۆ هەمانە.

Safe to say, it has some downsides.

سەلامەت بێت بۆ ئەوەی بڵێم، چەند زیانێکیشی هەیە.

Don't get me wrong -- it's a marvel of human ingenuity,

بە هەڵەمدا مەبە… ئەوەش سەرسوڕهێنەرێکی مرۆڤی زیرەکە،

but with some pretty serious drawbacks.

بەڵام لەگەڵ ئەو ڕێگرە سەختانەوە

And the rigamarole of conventional heating feels even more over the top

هەروەها پڕۆسە ئاڵۆزەکەی گەرمی ئاسایی لە سەرەوە زیاتر هەستی پێدەکرێ

when you consider that every home

کاتێک ڕەچاوی ئەوە دەکەیت کە هەموو ماڵێک

is already sitting right on top of a vast reservoir of renewable energy:

لە ئێستاوە لە سەرەوەی کۆگەیەکی گەورەی وزەی تازەوە دانیشتووە:

geothermal energy.

وزەی گەرمی ناوەوەی زەوی.

Let's talk about geothermal energy.

با باسی وزەی گەرمی ناوەوەی زەوی بکەین.

Starting a few feet under the earth's surface,

دەستکردن بەچەند پێیەک لەژێر ڕووی زەویدا،

the ground is awash in thermal energy.

ئەو گەرمیکەرەوە زەمینیانە لە گاز پێک هاتوون.

This is why caves and wine cellars, they never get too hot or too cold.

بۆیە ئەشکەوت و ژێر زەمینی شەڕاب، هەرگیز زۆر گەرم و زۆر سارد نەدەبوون.

They're just bathed in this low-grade heat.

ئەوان تەنیا لەم گەرمایە نزمەدا پارێزراون.

Geothermal heating systems draw on this heat,

سیستەمی گەرمکەرەوەی ژێر زەوی لەسەر ئەم گەرمایە دەکێشرێت،

using what are called "ground loops,"

بەکارهێنانی ئەوەی پێی دەوترێت “بازنەی زەمینی“.

which are just simple plastic pipes buried under the yard.

کە تەنها بۆری پلاستیکی سادەن لە ژێر حەوشەدا شاردراوەتنەوە.

These ground loops are then connected to a heat pump that sits inside the home,

ئەم بازنە زەمینیانە دواتر بەستراون بە پەمپێکی گەرمەوە کە لە ناو ماڵدا دانراون،

typically where a furnace once was.

بە شێوەیەکی ئاسایی ئەو شوێنەی کە جارێک تەندوور بوو.

More and more homeowners are choosing geothermal over fuel-based options.

خاوەن ماڵەکان زۆر زیاتر گەرمکەرەوەی ژێر زەوی هەڵدەبژێرن بەسەر بژاردەکانی سوتەمەنی.

I see this shift up close every day,

هەموو ڕۆژێک ئەم ئامێرە لە نزیکەوە دەبینم،

because I cofounded a company to create a new kind of ground-up utility

چونکە من کۆمپانیایەکم کۆکردەوە بۆ دروستکردنی جۆرێکی نوێ لە ئامرازی زەمینی

by making it as easy and inexpensive as possible

بە ئاسانکردن و هەرزانکردنی

to switch from conventional heating to geothermal.

بۆ گۆڕینی لە گەرمی ئاسایی بۆ گەرمی ژێر زەوی.

We've done this by creating a service

ئێمە بە کردنی خزمەتێک ئەم کارەمان ئەنجام داوە

where homeowners can fill out a form on our website,

کە خاوەن ماڵەکان دەتوانن فۆڕمێک لە وێبسایتەکەمان پڕ بکەنەوە،

we design a geothermal heating system for them,

ئێمە سیستەمێکی گەرمکەرەوەی ژێر زەوی بۆ ئەوان دیزاین دەکەین،

and then we install that system using purpose-built tools and equipment.

دواتریش ئەو سیستەمە بە بەکارهێنانی ئامراز و کەرەستەی دروستکراوی مەبەست دادەمەزرێنین.

Once the installation is done,

that home will have moved on from fossil heating forever,

کاتێک دامەزراندنەکە تەواو بوو،

خانووەکان بۆ هەمیشە سەرچاوە بە بەربووەکان بەکاردەهێن

because those ground loops, they'll last as long as the home itself.

چونکە ئەم گەرمکەرانە بۆ ماوەیەکی درێژتر دەمێنێنەوە.

As each home switches over, a new kind of utility is taking hold --

کاتێک هەر ماڵێک دەگۆڕێت، جۆرێکی نوێ لە سوود وەرگرتن…

a distributed utility,

دابەشکردنێکی سوود بەخش،

made up of homes exchanging renewable energy with the ground.

لە ماڵەکان دروست بوون کە وزەی تازە لەگەڵ زەمیندا ئاڵوگۆڕ دەکەن.

This new infrastructure is simple, local and inexpensive to operate,

ئەم ژێرخانە ئابوریە سادە، ناوخۆیی و کەم تێچووە بۆ بەکارخستن،

and it represents a permanent and wholesale shift

هەروەها ئەوە نوێنەرایەتی گۆڕینێکی هەمیشەیی و بە کۆمەڵ دەکات

away from fossil fuels.

دوور لە سوتەمەنی بەبەردبوو.

The groundwork is being laid, so to speak,

ئەو بنچینەیەی کە دادەنرێت، کەواتە بۆ قسەکردن،

for the idea that maybe we don't need to destroy the world

بۆ ئەو بیرۆکەیەی کە ڕەنگە پێویست نەبێت جیهان تێکبشکێنین

in order to keep our rooms at a comfortable temperature.

بۆ ئەوەی ژوورەکانمان لە پلەیەکی گەرمی ئاسوودەدا بهێڵینەوە.

Let's leave the Arctic Circle and the seafloor alone,

با بازنەی جەمسەری و ژێردەریاکە بە تەنیا بەجێ بهێڵین،

bypass the refineries and the pipelines

بە تێپەڕکردنیان بە پاڵاوگەکان و بۆڕیەکاندا

and stop worrying that our families will accidentally be poisoned in the night.

هەروەها واز لە نیگەرانی ئەوە بهێنین کە خێزانەکانمان بەڕێکەوت لە شەودا ژەهراویبن.

Instead, let's use the massive amounts of energy

لەجیاتی، با بڕێکی زۆری وزە بەکاربهێنین

that are already right there for the taking,

کە لە ئێستادا لەوێن بۆ وەرگرتنی،

right beneath every building on earth.

لە ژێر هەموو بینایەکی سەر زەویدا.

Thank you.

سوپاستان دەکەم.