Science in service to the public good | Siddhartha Roy

Translator: Leslie Gauthier Reviewer: Camille Martínez

Translator: Myo Aung Reviewer: sann tint

Fresh out of college,

ကောလိပ်ကျောင်း ဘွဲ့ရပြီးလို့

I went to work for a consulting firm.

တိုင်ပင်ရေး ကုမ္ပဏီကို ဝင်ပြီး အလုပ်လုပ်ခဲ့တယ်။

During orientation, the leaders dished out advice.

လမ်းညွှန်ပေးကြတဲ့ ခေါင်းဆောင်တွေက အကြံဉာဏ်တွေကို ပေးတတ်ကြတယ်။

Amongst them was one pithy counsel I will never forget.

ကျွန်တော် ဘယ်တော့ မှမေ့နိုင်မှာ မဟုတ်တဲ့ တိုတိုတုတ်တုတ် အကြံပေးသူရှိခဲ့တယ်။

He told us, "Be easy to manage."

"စီမံခန့်ခွဲလွယ်တဲ့ သူတွေ ဖြစ်ကြပါ" ဆိုပြီး အကြံပေးတယ်။

Considering how naïve I really was at the time,

ကျွန်တော်ဟာ တကယ့်ကို ရိုးအခဲ့လို့ အဲဒီတုန်းက ကြားလိုက်ရတဲ့

I took his advice to heart.

အကြံပေးချက်ကို နှလုံး သွင်းခဲ့တယ်။

I told myself,

ကိုယ့်ကိုယ်ကို ပြောလိုက်တယ်၊

"Yes, I will be the ultimate team player.

"ဟုတ်တယ်၊ အသင်းနှင့်အတူ တွဲပြီး ကစားသူ ငါဖြစ်မယ်။

I will do everything I'm told.

ငါ့ကိုပြောတဲ့ အရာတိုင်းကို လိုက်လုပ်မယ်။

I will be easy to manage."

ငါဟာ စီမံခန့်ခွဲရတာ လွယ်သူ ဖြစ်စေရမယ်။"

It wasn't until I arrived in graduate school

ဘွဲ့ယူမယ့် အတန်းတက်တဲ့အထိ အဲဒီလို ဟုတ်ခဲ့ပါတယ်၊

and witnessed firsthand the criminal actions of scientists and engineers

Flint၊ Michigan ရေအကျပ်အတည်း ကိစ္စမှာ သိပ္ပံပညာရှင်တွေနဲ့ အင်ဂျင်နီယာတွေရဲ့

in the water crisis in Flint, Michigan

ရာဇဝတ်မှု လုပ်ရပ်တွေကို ကိုယ့်ကိုယ်တိုင် မြင်လိုက်ရတော့၊

that I realized how dangerous and yet surprisingly common

အဲဒီလို တွေးခေါ်မှုဟာ အန္တရာယ်များပြီး တချိန်တည်းမှာ အံ့ဖွယ် လုပ်ရိုးလုပ်စဉ်

this line of thinking really is.

တွေးခေါ်မှု ဖြစ်တာကို နားလည်လိုက်တယ်။

Make no mistake:

အမှား မခံပါနဲ့-

the Flint water crisis is one of the most egregious environmental injustices

Flint ရေ အကျပ်အတည်းပြီး ဒီခေတ်ရဲ့ အဆိုးဝါးဆုံး သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ဆိုင်ရာ

of our time.

မတရားမှုကြီး တစ်ခုပါ။

For over 18 months,

၁၈ လကျော်အထိကို၊

100,000 residents, including thousands of young children,

ကလေးငယ် သောင်းချီ အပါအဝင် အဲဒီက ပြည်သူ ၁၀၀၀၀၀ တို့ဟာ

were exposed to contaminated drinking water with high levels of lead.

ခဲပါဝင်မှုနှန်း မြင့်ပြီး အဆိပ်သင့်နေတဲ့ သောက်ရေကို သောက်သုံးနေခဲ့ကြရပါတယ်။

Lead is a potent neurotoxin

ခဲဟာ ပြင်းထန်တဲ့ neurotoxin ဖြစ်လို့

which causes cognitive and developmental disabilities

သိမြင်နားလည်မှုနဲ့ ဖွံ့ဖြိုးမှုဆိုင်ရာ မသန်စွမ်းမှုကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်တယ်၊

and is especially harmful to growing fetuses and young children.

အထူးသဖြင့် ကြီးထွားဆဲ သန္ဓေသားနဲ့ ကလေးငယ် အတွက် အန္တရာယ်များတယ်။

We've known about its dangers since the Roman Empire.

အဲဒါ အန္တရာယ်များတာကို ကျွန်တော်တို့ဟာ ရောမခေတ် ကတည်းက သိကြပါတယ်။

Amongst a whole host of health issues,

ကျန်းမာရေး ပြဿနာတွေ မနည်းကြီး ဖြစ်စေတဲ့ အပြင်၊

12 people died by contracting Legionnaires' disease.

Legionnaire ရောဂါ ကူးစက်မှုကြောင့် လူ ၁၂ ဦး သေခဲ့ကြရတယ်။

Flint's water infrastructure --

Flint ရဲ့ ရေဆိုင်ရာ အခြေခံအဆောက်အအုံ-

the complex network of underground pipes --

မြေအောက်ရှိ ရှုပ်ထွေးလှတဲ့ ရေပိုင် ကွက်ရက်ကြီးဟာ -

has been severely damaged.

အပြင်းအထန် ပျက်စီးနေခဲ့တယ်။

And while the water quality is slowly improving

ရေရဲ့ အရည်အသွေးဟာ တဖြည်းဖြည်းချင်း တိုးတက်လာနေပြီး

and the pipes are being replaced now,

ရေပိုက်တွေကို အခု အစားထိုးပေးနေပေမဲ့၊

more than two years later,

နှစ်နှစ်ကျော် ကြာသွားတောင်မှ၊

the water is still not safe to drink.

ရေဟာ သောက်ဖို့ ဘေးကင်းသေးပါဘူး။

So, people are still in shock.

ဒါကြောင့် လူတွေဟာ ထိတ်လန့်နေရဆဲပါ။

They ask themselves,

သူတို့ဟာ သူတို့ဘာသာသူတို့

"How could this have happened?"

"ဒါ ဘယ်လိုလုပ် ဖြစ်နိုင်ခဲ့တာလဲ" မေးနေကြတယ်။။

The short answer is: the crisis began when an emergency manager,

တိုတိုနဲ့ ဖြေရရင်- Michigan မြို့တော်ဝန်က ခန့်ထားတဲ့အရေးပေါ် မန်နေဂျာ တစ်ဦးက

appointed by Michigan's governor,

အကုန်အကျ သက်သာဖို့ သူတို့ရဲ့ ရေကိုရယူတဲ့ ရင်းမြစ်ကို

decided to switch their water source to a local river to save money.

ဒေသထဲက မြစ်ဆီကို လွှဲပြောင်းရန် ဆုံးဖြတ်လိုက်မှုမှ အကျပ်အတည်း စခဲ့တယ်။

But it continued for so long

ဒါပေမဲ့ Michigan အစိုးရ အေဂျင်စီများမှ

because scientists and engineers at government agencies

သိပ္ပံပညာရှင်များနှင့် အင်ဂျင်နီယာများရော

in the state of Michigan and in the federal government

ဖက်ဒရယ်အစိုးရထဲက အလားတူ တာဝန်ရှိသူတွေပါ

did not follow federal regulations for treating the water right.

ရေကို သန့်စင်ရေးဆိုင်ရာ စည်းကမ်းချက်တွေကို မလိုက်နာခဲ့ကြလို့ အကျပ်အတည်း ကြာလာခဲ့တယ်။

What was more,

ပိုပြီးဆိုးတဲ့အချက်က၊

they actively cheated on the law and orchestrated cover-ups.

ဥပဒေကို မလိမ့်တပတ် အသုံးချခဲ့ကြပြီး လုပ်ကြံပုံပြင်တွေကို ထုတ်လွင့်ခဲ့ကြတယ်။

They ridiculed residents asking for help,

သူတို့ဟာ အကူအညီတောင်းဖို့ လာကြတဲ့ ဒေသခံတွေကို လှောင်ကြရင်း

while publicly insisting that the brown, smelly water coming out of the tap

ပိုက်ခေါင်းက ထွက်လာနေတဲ့ အညိုရောင်ရှိပြီး အနံ့ရတဲ့ ရေကို သောက်မှုဟာ ဘာမှ အန္တရာယ်

was safe to drink.

မရှိဘူးလို့ ကြေညာခဲ့ကြတယ်။

The system at the local, state and federal levels completely failed

ဒေသခံ၊ ပြည်နယ်နှင့် ဖက်ဒရယ် အဆင့် စနစ်များဟာ ကျွန်ုပ်တို့ရဲ့ ထိခိုက်လွယ်ဆုံး

to protect our most vulnerable,

သူတွေကို ကာကွယ်ပေးရန် ပျက်ကွက်ခဲ့ကြပြီး

and an entire population was left to fend for itself.

ပြည်သူကြီး တစ်ရပ်လုံးဟာ ကိုယ့်ကိုကိုယ်သာ အားကိုးလာခဲ့ကြရတယ်။

Now, amidst this injustice, Flint residents were rallying together.

ပြီးတော့၊ အဲဒီလို တရားမမျှတမှု အကြားမှာ Flint ဒေသခံများဟာ လက်တွဲချီတက်ခဲ့ကြရတယ်။

Amongst them were some amazing women of Flint --

သူတို့အကြားတွင် Flint ရဲ့ အံ့သြဖွယ် အမျိုးသမီးအချို့ ရှိခဲ့ကြတယ်-

mothers concerned about their kids --

မိခင်တွေ သူတို့ရဲ့ကလေးတွေ အတွက် စိုးရိမ်ခဲ့ကြတယ်-

who came together forming many grassroots coalitions,

သူတို့ဟာ အောက်ခြေ အဖွဲ့အစည်းတွေကို ဖွဲ့စည်းလာကြတယ်၊

and these groups started protesting and demanding change.

အဲဒီအုပ်စုတွေက စတင် ဆန္ဒပြလာကြကာ အပြောင်းလဲတွေကို တောင်းဆိုလာကြတယ်။

The group also reached out to outside scientists for help,

အဲဒီအုပ်စုဟာ ပြင်ပမှ သိပ္ပံပညာရှင်များကို အကူအညီတွေ တောင်းခဲ့ကြတယ်၊

and a few responded.

တချို့က ပြန်​ဖြေခဲ့ကြတယ်။

Amongst them was a guy named Miguel Del Toral,

သူတို့အကြားမှာ Miguel Del Toral ဆိုတဲ့သူလည်း ပါခဲ့ပါတယ်၊

a water expert at the US EPA -- the Environmental Protection Agency --

အမေရိကန် ပတ်ဝန်းကျင် ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရေး အေဂျင်စီ-EPA မှ ရေဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်သူပါ-

who actually wrote this scientific memo

ဒီသိပ္ပံနည်းကျ မှတ်စုတိုကို ရေးခဲ့သူပါ

and sent it to the state of Michigan and the federal government

Michigan နဲ့ ဖက်ဒရယ်အစိုးရထံကို ပို့ပေးခဲ့ပြီး ဒီပြဿနာကို

to bring their attention to this problem.

သူတို့ အာရုံစူးစိုက်ပေးဖို့ တင်ပြခဲ့တယ်။

He was characterized a "rogue employee,"

သူ့ကို "ဝန်ထမ်းဆိုး" လို့ ခေါ်ဝေါ်ခဲ့ကြကာ၊

and silenced.

အမှောင်ချခဲ့ကြတယ်။

In collaboration with Flint residents,

Flint ရပ်ကွက်ပြည်သူတွေနဲ့ ပူးပေါင်းလက်တွဲလျက်၊

Tech မှာရှိတဲ့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ သုတေသနအဖွဲ့က

our research team here at Tech,

of students and scientists led by professor Marc Edwards,

ပါမောက္ခ Marc Edwards ဦးဆောင်တဲ့ ကျောင်းသားတွေနဲ့ သိပ္ပံပညာရှင်တွေက၊

မြို့တဝိုက်မှာ စမ်းသပ်မှုတွေကို ပြုလုပ်ခဲ့ကြတယ်

conducted citywide testing

to prove that Flint's water was indeed contaminated,

Flint က ရေဟာ တကယ့်ကို ညစ်ညမ်းနေ​တာကို သက်သေထူပြန်ဖို့ပါ၊

even toxic in some homes.

တချို့အိမ်တွေမှာ ဆိုရင် အဆိပ်တောင် သင့်နေခဲ့တယ်။

Flint က လချီကြာ ငိုကြွေး တင်ပြလာခဲ့တာကို ကျွန်တော်တို့က အတည်ပြုနိုင်ခဲ့တယ်၊

We substantiated what Flint had been screaming for months,

and put it on the Internet for the world to see.

တကမ္ဘာလုံး ကြည့်ရှုနိုင်ရန် အဲဒါကို အင်တာနက်ပေါ် တင်ပေးလိုက်ကြတယ်။

Now, when I was getting involved,

အခုတော့၊ ဒီကိစ္စထဲ ပါဝင်ပတ်သက်ဖို့ စတင်စဉ်၊

when I said yes to this,

ဒါကို ထောက်ခံခဲ့စဉ်တုန်းက၊

I had no idea what I was getting into.

ဘာထဲကို ပါဝင်နေ​ကြောင်း ကျွန်တော် လုံးဝ နားမလည်ခဲ့ပါ။

But every second of this journey has been totally worth it.

ဒါပေမဲ့၊ ဒီလမ်းခရီးရဲ့ စက္ကန့်တိုင်းဟာ တကယ့်ကို ထိုက်တန်ခဲ့ပါတယ်။

အဲဒါက ပြည်သူ့အကျိုးက လုပ်ကျွေးပေးခဲ့တဲ့ သိပ္ပံပညာ ဖြစ်ခဲ့လို့ပါ။

This was science in service to the public.

This is what I came to graduate school for,

ကျွန်တော် ဘွဲ့ယူဖို့ ကျောင်းတက်ခဲ့တာ အဲဒါ့အတွက်ကိုပါ။

and this is how I would rather spend my life.

တကယ်တော့ ကျွန်တော်ဟာ ကိုယ့်ဘဝကို အဲဒီလိုနည်းဖြင့် သုံးရမှာပါ။

And so this coalition --

ဒီတော့ လက်ရှိ ညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့က-

this unlikely coalition of citizens, pastors, journalists and scientists --

နိုင်ငံသားများ၊ သင်းအုပ်ဆရာ၊ သတင်းထောက် သိပ္ပံပညာရှင်တို့ရဲ့ ညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့ဟာ-

came together to uncover the truth using science, advocacy and activism.

လက်တွဲလျက် သိပ္ပံပညာ၊ အကျိုးဆောင်မှု နှင့် တက်ကြွမှုကို အသုံးချပြီး အမှန်တရားကို ဖေါ်ထုတ်နိုင်ခဲ့ကြတယ်။

A local pediatrician figured out

ဒေသခံ ကလေးဆရာဝန် ဆိုရင် ကလေးတွေ

that the instances of childhood lead poisoning had indeed doubled

ခဲအဆိပ်သင့်မှု ဖြစ်ရပ်တွေ နှစ်ဆတောင် ဆိုးလာတာကို ရှာတွေ့ခဲ့တယ်၊

in Flint during the crisis.

အကျပ်အတည်းကာလ Flint ဒေသထဲမှာပါ။

And the state of Michigan was forced to acknowledge the problem

အဲဒါနဲ့ Michigan ပြည်နယ်က ပြဿနာကို အသိအမှတ် ပြုလာရကာ

and take steps to correct it.

အဲဒါ ပြင်ပေးရန် ချမှတ်လာခဲ့တယ်။

This group and many others got Flint's kids protected.

ဒီအုပ်စုနှင့်အခြားသော လူများစာတို့က Flint ရဲ့ကလေးတွေကို ကာကွယ်နိုင်ခဲ့ကြတယ်။

A few months later,

လအနည်းငယ် ကြာလာတော့၊

President Obama came in and declared a federal emergency,

သမ္မတ Obama ဝင်လာပြီး ဖက်ဒရယ် အရေးပေါ် ဥပဒေကို ကြေညာလိုက်တယ်၊

and now Flint is getting more than 600 million dollars

အခုဆို Flint ဟာ ဒေါ်လာသန်း ၆၀၀​ ကျော် ရရှိနေပါပြီ

in healthcare, nutrition, education

ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှု၊ အာဟာရ၊ ပညာရေး အတွက်ပါ၊

and overhauling their water infrastructure.

ပြီးတော့ အဲဒီက ရေဆိုင်ရာ အခြေခံအဆောက်အအုံကို ပြန်ထူထောင်နေတယ်။

However, the arrogance and the callous disregard for public health

ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ်၊ အစိုးရ အေဂျင်စီများမှ သိပ္ပံပညာရှင်များနှင့်အင်ဂျင်နီယာများက

shown by scientists and engineers at these government agencies

ပြသခဲ့ကြတဲ့ ပြည်သူကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ မာနနဲ့ စာနာစိတ်ကင်းမဲ့မှုဟာ

is beyond belief.

ယုံကြည်ဖို့ မလွယ်ပါ။

These unhealthy cultures that are festering in these groups,

အဲဒီလို အဖွဲ့များထဲမှာ ကျက်စားနေကြတဲ့ ယုတ်ညံ့တဲ့ နာမည်ခံ ပုဂ္ဂိုလ်များဟာ၊

where the focus is on meeting regulations and checking boxes

စည်းမျဉ်းများ ပြည့်မီရေးနဲ့ အကွက်များကို ဖြည့်ပြရေးကိုသာ အဓိက အာရုံစိုက်နေခြင်းဟာ၊

as opposed to protecting public health,

ပြည်သူ့ကျန်းမာရေးကို ကာကွယ်ရေးနဲ့ ဆန့်ကျင်နေခြင်းဟာ၊

is just appalling.

စိတ်တုန်လှုပ်စရာကြီးပါပဲ။

Just consider this email that an EPA employee wrote,

EPA ဝန်ထမ်းတစ်ဦး ရေးခဲ့တဲ့ ဒီအီးမေးလ်ကိုသာ စဉ်းစားကြည့်ကြပါ၊

where she goes,

ဖတ်ပြပါမယ်၊

"I'm not so sure Flint is a community we want to go out on a limb for."

"Flint ဆိုတဲ့ အသိုင်းအဝိုင်းဟာ သွားပြီး လေ့လာထိုက်တဲ့ နေရာလား ကျနော်မသေချာဘူး။"

The dehumanization of an entire population could not be more obvious.

ပြည်သူတစ်ရပ်လုံးကို လုံးဝစာနာမှုမရှိတဲ့ စကားလုံးတွေမှန်း ထင်ရှားနေတယ်။

Now, contrast that to the first canon of engineering,

အဲဒီအချက်ဟာ အင်ဂျင်နီယာပညာရဲ့ ပဓာန နိယာမကြီးကို ဆန့်ကျင်နေပါတယ်၊

which, in my opinion, should be the first law of humanity:

‘‘ပြည်သူတို့၏ ကျန်းမာရေး၊ ဘေးကင်းရေးနဲ့ ကောင်းစားမှုကို ရည်မှန်းရန်’’ဆိုတဲ့

"To hold paramount the health, safety and welfare of the public,"

လိုက်နာရမယ့် ပထမဦးဆုံး နိယာမကြီး ဖြစ်ရမှာပါ။

above all else.

အရာအားလုံးရဲ့ အထက်မှာ ရှိနေရမယ်။

This is the Hippocratic Oath we've rarely acknowledged,

ကျနော်တို့ ရှားရှားပါးပါး အသိအမှတ်ပြုတဲ့ Hippocratic ကျိန်ဆိုချက်ကို

let alone embraced.

ဖေါ်ညွှန်းပေးမှုပါ။

And so when scientists and engineers, very much like medical doctors,

ဒီတော့၊ ဆေးကုပေးကြတဲ့ ဆရာဝန်တွေနဲ့ တူကြတဲ့ သိပ္ပံပညာရှင်များနဲ့ အင်ဂျင်နီယာများက

screw up,

လက်တွဲ လုပ်ကြံကြပါက၊

people can get hurt --

ပြည်သူတွေ နစ်နာကြရမှာပါ-

even die.

သေတောင် သေနိုင်ကြပါတယ်။

If our professionals and even students fail to get that,

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ကျွမ်းကျင် ပညာရှင်များနဲ့ ကျောင်းသားတွေတောင် အဲဒါကို ပျက်ကွက်ကြရင်၊

society pays a huge price.

လူ့အဖွဲ့အစည်းဟာ ကြီးမားတဲ့ တန်ဖိုးကို ပေးဆပ်ရပါမယ်။

Buried deep in history lies a character I deeply admire --

ကျွန်တော် နက်ရှိုင်းစွာ ချီးကျူးတတ်တဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦး သမိုင်းထဲမှာ ရှိပါတယ်--

an engineer named Peter Palchinsky.

Peter Palchinsky ဆိုတဲ့ အင်ဂျင်နီယာပါ။

He lived in the time of the Soviet Union.

သူဟာ ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စု ခေတ်တုန်းက နေထိုင်ခဲ့တာပါ။

And Palchinsky repeatedly got in trouble for his radical honesty

Palchinskyဟာ သိပ်ကို ရိုးသားခဲ့လို့ စက်မှု လုပ်ငန်းတွေကို ထူထောင်ရေး ဆင်ခြင်မှုမဲ့

and willingness to point out major flaws in the Soviets' mindless pursuit

လမ်းညွှန်ချက်ရဲ့ လွဲချော်မှုကြီးတွေကို ထောက်ပြန်ဖို့ အသင့်ရှိနေခဲ့မှုကြောင့်

of rapid industrialization.

မကြာခဏ ပြဿနာတွေ တက်ခဲ့ရပါတယ်။

Everyone was expected to follow orders coming from the top.

လူတိုင်းဟာ အပေါ်ကနေ ချပေးလိုက်တဲ့ အမိန့်ကို လိုက်နာရမယ့် စနစ် ဖြစ်ခဲ့တယ်။

Anyone asking questions or offering feedback was unwelcome.

မေးခွန်း မေးတတ်သူကို၊ ထင်မြင်ချက် ပေးသူကို မနှစ်ခြိုက်ခဲ့ကြပါဘူး။

The Soviets had created the largest army of engineers the world had ever seen,

ဆိုဗီယက်နိုင်ငံက ကမ္ဘာပေါ်တွင် များပြားတဲ့ အင်ဂျင်နီယာတွေကို ထုတ်လုပ်နိုင်ခဲ့ပါတယ်၊

and yet most of them were mere cogs in a gigantic machine heading for doom.

အဲဒီအင်ဂျင်နီယာ အများစုတို့ဟာ ပျက်သုန်းရေး ယန္တရားကြီးရဲ့ ခွေးသွားစိပ်နဲ့ တူခဲ့ကြတယ်။

Palchinsky, on the other hand, implored engineers

Palchinsky ကျတော့ အင်ဂျင်နီယာတွေကို စူးစမ်းလေ့လာခဲသူပါ၊

to look at the economic, political and social consequences of their actions;

အင်ဂျင်နီယာတွေ လုပ်ခဲ့ကြတာရဲ့ စီးပွားရေး၊ နိုင်ငံရေးနှင့် လူမှုရေးအကျိုးဆက်တွေကို

in other words, be more public-focused.

လေ့လာခဲ့ပြီး ပြည်သူတွေကို အာရုံစိုက်စေလိုခဲ့ပါတယ်။

His fearless voice of reason was seen as a threat

သူရဲ့ ရဲရင့်လှတဲ့ အကျိုးအကြောင်း တင်ပြချက် တွေဟာ နိုင်ငံရေးစနစ်အတွက်

to the political establishment,

ခြိမ်းခြောက်မှု ဖြစ်ခဲ့တယ်၊

and Joseph Stalin had him executed in 1929.

အဲဒါနဲ့ စတာလင်ဟာ သူ့ကို ၁၉၂၉ နှစ်တွင် ကွပ်မျက်ခဲ့ပါတယ်။

Palchinsky's view on technocrats is very different

နည်းပညာပိုင်း ပညာရှင်တွေကို Palchinsky မြင်ခဲ့ပုံဟာ သိပ်ကို ခြားနားခဲ့တယ်၊

from one that is still very popular, still very common --

ဒီနေ့အထိ တော်တော်များများက လက်ခံထားကြတာနဲ့ မတူခဲ့ပါဘူး-

that of a dispassionate researcher working in his ivory tower lab,

ဆင်စွယ်ရဲတိုက်နဲ့တူတဲ့ ဓာတ်ခွဲခန်းတွင်း အလုပ်လုပ်နေကြတဲ့ ခံစားမှုမဲ့ သုတေသီတွေ

or a nerdy engineer working in his cubicle.

ဒါမှမဟုတ် ကိုယ့်အခန်းငယ်လေးထဲတွင် အလုပ် လုပ်နေတဲ့ အင်ဂျင်နီယာတွေနဲ့ မတူတဲ့အမြင်ပါ။

Brilliant, no doubt,

သူတို့ဟာ တော်ထက်ကြတာ မှန်ပေမဲ့၊

yet somehow cut off from the world,

ကမ္ဘာကြီးနဲ့ အဆက်ြပတ်နေခဲ့ကြတယ်၊

shows little emotion --

စိတ်ခံစားမှုဆိုလို့ နည်းနည်းလေးပါ--

kind of like Spock from "Star Trek," you know?

"Star Trek" ထဲက Spock လိုဟာမျိုး၊ ခင်ဗျားတို့ သိကြတယ်မှုတ်လား။

This guy.

ဒီအကောင်လေး။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Let's try and do the Spock salute.

အားလုံး Spock ကို နှုတ်ဆက်လိုက်ကြရအောင်။

I don't think I'll succeed ...

ကျွန်တော် အောင်မြင်မယ် မထင်မိပါဘူး ...

See, I can't be Spock.

ကျွန်တော်ဟာ Spock မဖြစ်နိုင်ပါ။

ကျွန်တော် Spock မဖြစ်နိုင်တာ ဘုရားသခင်ကို ကျေးဇူးတင်ရပါမယ်။

Thank goodness I can't be Spock.

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

I was reminded of this distinction because a recent article came out

ကျွန်တော် ဒါကို ထောက်ြပနေရတာက မကြာသေးမီက ပေါ်လာတဲ့ ဆောင်းပါး တစ်ခုထဲမှာ

in a very reputed scientific journal,

တော်တော့ကို သိက္ခာရှိတဲ့ ဂျာနယ်ထဲမှာ၊

which kind of characterized our Flint work as driven by "youthful idealism,"

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ Flint ကြိုးပမ်းမှုဟာဖြင့် "လူငယ် စိတ်ကူးယဉ်ဝါဒ"ပါ၊

and "Hollywood's dramatic sensibilities."

"Hollywood ဇာတ်လမ်းတွေရဲ့ ဩဇာသက်ရောက်မှု။" ဆိုထားလို့ပါ။

It asks scientists to protect their research funding and institutions

အဲဒီမှာ သိပ္ပံပညာရှင်တွေကို သူတို့သုတေသန ရန်ပုံငွေနဲ့ နှင့် အဖွဲ့အစည်းတွေကို

at all costs, no matter how just the cause.

အတတ်နိုင်ဆုံးဘယ်လို တန်ဖိုးပဲ ပေးရပေးရ တိုက်ပွဲဝင်ရန် လှုံ့ဆော်ထားတယ်။

And if you think you have to get involved in something,

ပြီးတော့ သင်ဟာ တစ်ခုခုထဲမှာ ပါဝင်လှုပ်ရှားချင်ရင်၊

even if it's an emergency,

အရေးပေါ်ကိစ္စဆိုတောင်မှ၊

try finding an activist group or an NGO,

လှုပ်ရှားသူ အုပ်စု ဒါမှမဟုတ် NGO တစ်ခုကို ရှာ၊

and obtain the full support of the academic community --

ပြီးတော့ ပညာရှင် အသိုင်းအဝိုင်းကြီးရဲ့ ထောက်ခံမှု အပြည့်အဝကို ရယူ--

whatever that means --

ဘယ်လောက်ပဲ ခက်ပေစေ--

before you get involved.

အဲဒီနောက်မှသာ ပါဝင်ပေတော့။

Not one mention of our moral and professional obligation

ဘယ်သူမှ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ကိုယ်ကျင့်တရားလာ ကျွမ်းကျင်ပညာ တာဝန်တွေ အ​ကြောင်းကို

of preventing harm to the public,

အများပြည်သူအတွက် အန္တရာယ်ကို ဟန့်တားရေး အ​ကြောင်း၊

or the fact that we have all this expertise,

ဒါမှမဟုတ် ကျွန်တော်တို့ဆီမှာ လိုအပ်တဲ့ ကျွမ်းကျင်မှု ရှိနေတာကို၊

အရင်းအမြစ်များနှင့် တချို့မှာဆိုရင် လုပ်ပိုင်ခွင့်တောင် ရှိနေတာကို

resources and, for some, even tenure

to, you know, accomplish this task.

ဒီတာဝန်ကို ရုပ်လုံးဖေါ်နိုင်စွမ်း ရှိတာကို ထည့်တောင် မ​ဆိုခဲ့ကြပါဘူး။

I'm not saying every scientist should be an activist.

သိပ္ပံပညာရှင်တိုင်းဟာ တက်ကြွလှုပ်ရှားသူ ဖြစ်ရမယ်လို့ မဆိုလိုပါဘူး။

There are real and sometimes very painful consequences of speaking up.

ကိုယ်က တစ်ခုခု ထုတ်​ပြောလိုက်ရင် တခါတစ်ရံ လေးနက်တဲ့ နာကျင်ဖွယ် အကျိုးဆက် ရှိတတ်တယ်။

But to denounce this idea, this possibility so completely

ဒါပေမဲ့ အဲဒီစိတ်ကူး၊ ဒီလိုလုပ်ရနိုင်တာကို လုံးဝကြီး မေ့ပစ်လိုက်ပြီး

ကိုယ့်သုတေသနအတွက် ရနေတဲ့ ထောက်ပံ့မှုတွေကို ခုခံကာကွယ်ပေးဖို့

so that you can protect research funding,

simply screams of self-serving cowardice,

ဒီလို လုပ်ကိုင်နေကြတာကတော့ သိပ်ကို သူရဲဘော် ကြောင်တဲ့ လုပ်ရပ်ပါ၊

and these are not the ideals we would want to pass to our students.

ကျွန်ုပ်တို့ရဲ့ ကျောင်းသားတွေကို မျှဝေ ပေးသင့်တာက အဲဒီလို အတွေးအခေါ်များ မဟုတ်ပါ။

And so you may think, "OK, all this sounds great,

သိပါတယ်၊ ခင်ဗျားတို့ အားလုံးက "ခင်ဗျား​ပြောတာတွေ သိပ်ကောင်းပါတယ်၊

but you'll never completely change organizational cultures,

ဒါပေမဲ့ လက်ရှိ စည်းရုံးဖွဲ့စည်းပုံတွေ လုံးဝ​ပြောင်းလဲဖို့က လုပ်မရနိုင်ပါဘူး။

or imbibe mindsets in students and professionals

ဒါမှမဟုတ် ကျောင်းသားတွေနဲ့ ပညာရှင်တွေရဲ့ စိတ်ထားကို ​​ပြောင်းပစ်ဖို့ မဖြစ်နိုင်ဘူး၊

to look at their work as a public good --

သူတို့ရဲ့ အလုပ်ကို အများပြည်သူ ကောင်းစားဖို့၊

အများပြည်သူ အကျိုးကို သည်းပိုးပေးတဲ့ သိပ္ပံပညာ ဆိုတာ မလွယ်ပါဘူး။ "

science in service to the public."

Maybe so.

အဲဒါ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

But could a big reason for that be

အဲဒီလို ဖြစ်ရခြင်းအတွက် အ​ကြောင်းရင်းကြီး တစ်ခုက ကျောင်းသားတွေကို

that we are not training our students right?

လေ့ကျင့်ပေးပုံ မမှန်ကန်လို့ ဖြစ်နိုင်တယ်၊ ဟုတ်တယ်မဟုတ်လား။

Because if you look closely,

ဒါတွေကို နီးနီးကပ်ကပ် လေ့လာကြည့်ရင်၊

our education system today is focused more on creating

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ပညာရေးစနစ် အာရုံပြုနေတာက Yale ပါမောက္ခ Bill Deresiewicz က

what ex-Yale professor Bill Deresiewicz calls "excellent sheep" --

"တော်တဲ့ သိုးကောင်"လို့ ခေါ်ထားတဲ့ သူတွေကိုပါ--

young people who are smart and ambitious,

တော်ပြီး ရည်မှန်းချက် ကြီးမားကြတဲ့ လူငယ်တွေ ဖြစ်ကြပေမဲ့၊

and yet somehow risk-averse, timid, directionless

သိပ်ပြီး အရဲမစွန့်လို၊ သိမ်မွေ့လှပြီး ဦးတည်ချက်မဲ့နေကြပြီး

and, sometimes, full of themselves.

တချိန်တည်းမှာ သူတို့ကိုသူတို့ အဟုတ်ကြီး ထင်နေကြတဲ့ သူတွေပါ။

Now, kids ... you know,

ကလေးတွေဆိုတာကတော့၊ သိကြတဲ့အတိုင်း၊

we fell in love with science when we were kids,

ငယ်စဉ်တုန်းက အားလုံး သိပ္ပံကို သိပ်ကြိုက်ကြတယ်၊

and yet we somehow spend most of our time during high school and college

ဒါပေမဲ့ အထက်တန်းနဲ့ ကောလိပ်မှာကျတော့ ကျွန်ုပ်တို့ရဲ့ အချိန်အများစုကို

just jumping through hoops

တစ်ဆင့်ပြီးတစ်ဆင့် ခုန်ကျော်နေကြရတာပါ၊

and doing things so that we can polish our résumé

ကိုယ် လုပ်ချင်တာနဲ့ ကိုယ်ဖြစ်ချင်တာကို လုပ်ကြဖို့ ကြိုးစားကြမယ့်အစား

instead of sitting down

ကိုယ်ရဲ့ ကိုယ်ရေးမှတ်တမ်း လှပဖို့ ချောမွေ့ဖို့ကို

and reflecting on what we want to do and who we want to be.

ပိုပြီး စဉ်းစားရင်း အချိန်တွေကို ကုန်ခဲ့ကြရတာ များပါတယ်။

And so,

ဒီတော့၊

the markers of empathy in our college graduates

ကျွန်ုပ်တို့ရဲ့ ကောလိပ် ဘွဲ့ရတွေအကြားမှာ လွန်ခဲ့တဲ့ အနှစ်နှစ်ဆယ်အတွင်း

have been dropping dramatically in the past two decades,

စာနာမှုစိတ်တွေဟာဖြင့် သိသိသာသာကြီး ကျဆင်းလာခဲ့လျက်

while those of narcissism are on the rise.

ကိုယ့်ကိုယ်ကို ချစ်ြမတ်နိုးသူတွေရဲ့ ဦးရေဟာ တိုးလာခဲ့ပါတယ်။

There is also a growing culture of disengagement

ပြီးတော့ နည်းပညာတွေကို သင်ယူနေကြတဲ့ ကျောင်းသားတွေနဲ့

between engineering students and the public.

ပြည်သူလူထု အကြားမှာ ချိတ်ဆက်မှုဟာ နည်းနည်းလာနေပါတယ်။

We are trained to build bridges and solve complex problems

တံတားကြီးတွေ ဆောက်လုပ်ဖို့၊ ပြဿနာတွေ ဖြေရှင်းဖို့ ကျွန်ုပ်တို့ကို သင်ပေးပါတယ်၊

but not how to think or live or be a citizen of this world.

ဒါပေမဲ့ တွေးခေါ်ပုံ၊ နေထိုင်ပုံ၊ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံသားဖြစ်ဖို့ သင်မပေးပါဘူး။

My undergraduate years were explicit job preparation,

ကျွန်တော့ရဲ့ ကောလိပ်ကျောင်းသား နှစ်တွေဟာ အလုပ်အတွက် ပြင်ဆင်နေခဲ့တဲ့့ နှစ်တွေပါ၊

and I cannot tell you how suffocating and painful it was at times.

အဲဒါဟာ တစ်ခါတစ်ရံတွင် အတော့်ကို နစ်မွန်စရာနဲ့ နာကျင်စရာ ကောင်းခဲ့ပါတယ်။

And so,

အဲဒါနဲ့၊

some people think the solution to great engineers, to great scientists,

တော်တဲ့ အင်ဂျင်နီယာတွေ သိပ္ပံပညာရှင်တွေ ဖြစ်လာဖို့ အတွက် နည်းလမ်းက

is more technical training.

နည်းပညာတွေကို ပိုသင်ပေးရန်လို့ တချို့က ယူဆကြပါတယ်။

Maybe so.

မှန်ချင်မှန်နိုင်ပါတယ်။

But where are the discussions on ethical decision-making,

ဒါပေမဲ့၊ လူ့ကျင့်ဝတ်နဲ့ ကိုက်ညီစွာ စဉ်းစားဆုံးဖြတ်နိုင်ရေး ကိစ္စကျတော့ကော၊

or building character,

အကျင့်စာရိတ္တ ပျိုးထောင်ပေးရေး၊

or discerning right from wrong?

အမှန်ကို အမှားမှ ခွဲခြားရေးကို ကျတော့ကော။

Consider this project that I deeply love and admire.

ကျွန်တော် အရမ်းကြိုက်ပြီး ချီးကျူးတဲ့ စီမံကိန်း တစ်ခု ရှိပါတယ်။

It's called, "Heroic Imagination Project."

"သူရဲကောင်းလို စိတ်ကူးရေး စီမံကိန်း"ပါ။

A brainchild of Dr. Phil Zimbardo,

Dr. Phil Zimbardo က မွေးပေးလိုက်တာပါ။

famous for the Stanford Prison Experiment,

Stanford Prison Experiment အတွက် နာမည် ကျော်ကြားလာခဲ့သူပါ။

this program seeks to train school-going children around the world

ကမ္ဘာတဝှမ်းက ကျောင်းတက်နေကြတဲ့ ကျောင်းသားတွေကို သူတို့ကိုယ်တိုင်ရဲ့

to look at themselves as heroes-in-waiting,

ဘဝကို သူရဲကောင်း​ြဖစ်လာဖို့ စောင့်စားနေသူတွေအဖြစ် လေ့ကျင့်ပေးဖို့ပါ၊

or heroes-in-training.

အားလုံးဟာ သင်တန်း တက်နေရတဲ့ သူရဲကောင်းတွေပါ။

So, these young minds work over time to develop skills and virtues

အဲဒီလိုနည်ဖြင့် အဲဒီလူငယ်တွေရဲ့ အသိစိတ်ကို ကျွမ်းကျင်မှုတွေနဲ့ အကျင့်သီလကောင်းတွေ

so that when the opportunity comes,

ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ဖို့ လေ့ကျင့်ပေးထားရာ အခွင့်အလမ်းပေါ်လာတာနဲ့၊

no matter what that opportunity be,

ဘယ်လို အခွင့်အလမ်းမျိုးပဲ ဖြစ်ဖြစ်၊

to stand up and do the right thing.

ထရပ်လျက် မှန်ကန်တဲ့ အရာတွေကို လုပ်ဖို့ လေ့ကျင့်ပေးနေတာပါ။

In other words,

တစ်နည်းပြောရရင်၊

anyone can be a hero.

ဘယ်သူမဆို သူရဲကောင်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

Think about that idea for a second.

အဲဒီလို တစ်စက္ကန့်လောက် စိတ်ကူးကြည့်ကြပါ။

Why don't we teach science and engineering like that --

ကျွန်ုပ်တို့ဟာ သိပ္ပံ၊ အင်ဂျင်နီယာ ပညာကို ဘာဖြစ်လို့ အဲဒီလိုနည်းနဲ့ သင်မပေးကြတာလဲ--

where heroism and public service are seen as key values,

သူရဲကောင်းဝါဒနဲ့ ပြည်သူကို လုပ်ကျေးရွေးကို သော့ချက် တန်ဖိုးများအဖြစ် ခံယူဖို့ပါ၊

because indeed, it's often heroism

တကယ်ပါ၊ အဲဒါဟာ မကြာခဏဆိုသလို သူရဲကောင်း လုပ်ရပ် ဖြစ်နိုင်ပါတယ်၊

that is not only the antidote to public indifference,

အများပြည်သူတွေရဲ့ အရေးကို လျစ်လျူ ရှုလိုစိတ်အတွက် ကုသနည်း ဖြစ်နိုင်တယ်၊

but also to systemic evil like we saw in Flint.

ပြီးတော့ Flint ဖြစ်ရပ်ထဲ မြင်ခဲ့ကြရတဲ့ ကပ်ဘေးကိုလည်း ရှောင်နိုင်မှာပါ။

And so, dream with me

ကျွန်တော်နဲ့အတူ စိတ်ကူးကြည့်ကြရအောင်

what a 21st-century scientist slash engineer could look like:

တော်တဲ့ ၂၁ ရာစု သိပ္ပံပညာရှင် ဘယ်လိုပုံစံမျိုး ဖြစ်သင့်သလဲ-

individuals who are driven to master the sciences

သိပ္ပံပညာကို ကျွမ်းကျင်ကြသူတွေဟာ လူ့အဖွဲ့အစည်းကို

so that they can serve society,

လုပ်ကျွေးဖို့ ဦးတည်ကြမယ်၊

and are also aware

ပြီးတော့ သူတို့ဟာ

of the tremendous power their knowledge and decisions have;

သူတို့ရဲ့ အသိပညာနှင့်ဆုံးဖြတ်ချက်တွေရဲ့ ဧရာမ စွမ်းပကားကိုလည်း သိကြပါတယ်၊

folks who are developing their moral courage at all times,

တချိန်လုံး တိုးတက်ဖွံ့ဖြိုးဖို့အားထုတ်ရင်း ကိုယ်ကျင့်တရားကို မြှင့်တင်ရင်း သူတို့ဟာ

and who realize that conflict and controversy

ပဋိပက္ခနှင့်အငြင်းပွားမှုတွေကို အမြဲတမ်း ဆိုးတဲ့အရာတွေလို မမြင်သင့်တာကို၊

are not necessarily bad things

ကိုယ်က အများပြည်သူရဲ့ အကျိုးကို ကမ္ဘာဂြိုဟ်ကို သစ္စာရှိမယ်ဆိုရင်၊

if our ultimate loyalty is to the public and the planet.

နောက်ဆုံးတွင် ကိုယ်ဟာ အများကောင်းကျိုးကို သည်းပိုးပေးနိုင်မှာပါ။

These are the people who will stand up like we did in Flint --

အဲဒီလိုသူတွေဟာ ကျွန်တော်တို့ Flint ကိစ္စထဲ မားမားကြီးရပ်တည်ခဲ့ကြသလို ရပ်မယ့်သူတွေပါ--

not to be saviors or heroes in the media,

မီဒီယာထဲမှာ ကယ်တင်ရှင်ြဖစ်လို့ သူရဲကောင် ဖြစ်ဖို့ ကြိုးစားမယ့်သူတွေ မဟုတ်ကြပါ။

but altruistic and fundamentally good actors that you and I can trust.

ကျွန်ုပ်တို့ ယုံကြည်လို့ရမယ့် ကိုယ်ကျိုး စွန့်သူ၊ အခြေခံအရ ကောင်းမွန်တဲ့ သူတွေပါ။

Imagine fostering such a public-focused mindset

အဲဒီလို ပြည်သူအား လုပ်ကျွေးရေး စိတ်ဓာတ် ပျိုးထောင်ရေးကို စိတ်ကူးကြည့်ကြပါ၊

in classes, on service trips and during activities

အတန်းများထဲတွင်၊ ဝန်ဆောင်မှု ခရီးစဉ်တွေ ထဲတွင်၊ လှုပ်ရှားမှုတွေထဲတွင်

during college or even high school,

ကောလိပ် ဒါမှမဟုတ် အထက်တန်းးကျောင်းမှာ၊

so that these young minds will hold onto those ideals

အဲဒီလို ရည်မှန်းချက် ရှိကြမယ့် စိတ်ဓာတ်ရှိ လူငယ်တွေ

when they actually enter the real world,

ဒီအရှိတရား ကမ္ဘာကြီးထဲ လက်တွေ့ ခြေချဝင်လာကြတဲ့အခါမှာ

whether that be consulting, academia, policy making --

သူတို့ဟာ အကြံပေး ပညာရှင်တွေ ဖြစ်ကြမလား၊ မူဝါဒကို ပြုစုပေးကြတဲ့ သူတွေ ဖြစ်ကြမလား--

or even becoming the president of a country.

ဒါမှမဟုတ် နိုင်ငံတော် သမ္မတပဲ ဖြစ်လာမလား အရေးမကြီးတော့ပါ။

Some of mankind's greatest challenges lie ahead of us;

လူသား တစ်ရပ်လုံးရဲ့ ရှေ့မှာ စိန်ခေါ်မှုတွေ အများကြီး ရှိနေကြပါတယ်၊

contaminated drinking water is just one example.

ညစ်ညမ်းတဲ့ သောက်သုံးရေ ဖြစ်ရပ် ဥပမာ တစ်ခုမျှပါ။

တကယ့်ကို မှန်ကန်တဲ့ အရာတွေအတွက် ကြိုးပမ်းအားထုတ်ကြလျက်

We could definitely use more --

nay, we desperately need more -- compassionate upstanders

လွယ်ကူစွာ စီမံအုပ်ချုပ်လို့ ရမှာ မဟုတ်တဲ့ အများပြည်သူ အကျိုးအတွက် မားမားကြီး

and public-focused scientists and engineers

ရပ်တည်လျက် အားထုတ်ဆောင်ရွက်ပေးကြမယ့်

who will strive to the do right thing,

သိပ္ပံပညာရှင်တွေနဲ့ အင်ဂျင်နီယာတွေကို

and not be easy to manage.

ကျွန်ုပ်တို့ အများကြီး လိုအပ်တာ အမှန်ပါပဲ။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)