Eric Topol: The wireless future of medicine

Translator: Hiwa Foundation Reviewer: Hiwa Foundation II

Does anybody know when the stethoscope was invented?

ئایا کەسێ دەزانێ کەی بیستۆکی پزیشکی داهێنراوە؟

Any guesses? 1816.

هیچ بۆ چوونێ هەیە ؟ لەساڵی ١٨١٦ دابوو

And what I can say is, in 2016,

ئەوەی ئەتوانم بڵێم، لەساڵی ٢٠١٦ دا

doctors aren't going to be walking around with stethoscopes.

چیتر دکتۆرەکان نابینین کە بیستۆکیان پێ بێت

There's a whole lot better technology coming,

تەکنەلۆژیایەکی زۆر باشتر بەڕێوەیە

and that's part of the change in medicine.

ئەمەش بەشێکە لەو گۆڕانەی کە لەبواری پزیشکیدایە

What has changed our society

ئەوەی کۆمەڵگاکەمانی گۆڕیوە

has been wireless devices.

ئامێری بی تەلەکان" وایەرلێس" بووە

But the future are digital medical wireless devices, OK?

بەڵام داهاتوو هەمووی ئامێرە پزیشکییەکان وایەرلێسی دیجیتاڵە، باشە ؟

So, let me give you some examples of this

بۆیە باهەندێ نموونەتان پێبڵێم

to kind of make this much more concrete.

بۆئەوەی ئەم شتە لەڕاستییەوە زیاتر نزیک بێتەوە

This is the first one. This is an electrocardiogram.

ئەمە یەکەم نموونەیە، ئەمە نەخشەی هێڵکاری دڵە

And, as a cardiologist, to think that you could see in real time

وە من وەک دکتۆرێکی دڵ، ئەگەر بیربکەیتەوە لە راستیدا دەتوانیت بیبینیت

a patient, an individual, anywhere in the world

نەخۆشێک، تاکێک، لەهەر کوێیەکی جیهان

on your smartphone,

لەتەلەفۆنە زیرەکەکەتدا

watching your rhythm -- that's incredible,

ئاگاداری باری تەندرووستی خۆت بیت...ئەمە بڕوا پێنەکراوە

and it's with us today.

ئەمڕۆ ئەم تەکنەلۆژیایە لە ئارادایە

But that's just the beginning.

بەڵام ئەمە تەنها سەرەتایەکە

You check your email while you're sitting here.

تۆ ئیمێڵەکەی خۆت دەپشکنیت لەکاتێکدا لێرەدا دانیشتوویت

In the future you're going to be checking all your vital signs,

لەداهاتوودا تۆ دەتوانیت پشکنینی هەموو نیشانەکان بکەیت

all your vital signs: your heart rhythm,

هەموو نیشانەکانت، ڕیتمی لێدانی دڵت

your blood pressure, your oxygen, your temperature, etc.

پەستانی خوێنت، ئۆکسجینەکەت، پلەی گەرمیت، هتد

This is already available today.

ئەمە ئەمڕۆ لەبەر دەستە

This is AirStrip Technologies.

ئەمە تەکنەلۆجیای" ئێرستریپ"ە

It's now wired -- or I should say, wireless --

ئێستا وایەرییە، یان دەبێ بڵێم، وایەرلێسە

by taking the aggregate of these signals

ئەمە کاردەکات لە کۆکردنەوەی هەموو ئەم نیشانانە

in the hospital, in the intensive care unit,

لەنەخۆشخانەکان و لەبەشی چاودێری وورد

and putting it on a smartphone for physicians.

وە دابەزاندنی لەناو تەلەفۆنە زیرەکەکەت بۆ پزیشکەکان

If you're an expectant parent,

ئەگەر تۆ دایک و باوکێکی چاوەڕوانی منداڵ بوونی

what about the ability to monitor, continuously,

چی دەڵێیت لەبارەی چاودێریکردنێکی بەردەوام

fetal heart rate, or intrauterine contractions,

لێدانەکانی دڵی کۆرپەکەت یان منداڵان

and not having to worry so much that things are

پێویست ناکات زۆر نیگەران بیت کە شتەکان هەمووی

fine as the pregnancy,

باشە لەبارەی سکپڕییەوە

and moving over into the time of delivery?

وە چاوەڕوانی کاتی منداڵ بوونی بکەیت

And then as we go further,

وە پاشان هەتا دوورتر بڕۆین

today we have continuous glucose sensors.

ئەمڕۆ گلۆکۆزمان هەیە کەبەردەوام کاردەکەن

Right now, they are under the skin,

لە ئێستادا، لەژێر پێستەوەن

but in the future, they won't have to be implanted.

بەڵام لەداهاتوودا، پێویست ناکات بچێنێرێت

And of course, the desired range -- trying to keep glucose

بە شێوەیەکی گشتی، پاراستنی ڕێژەی گلۆکۆزە

between 75 and less than 200,

کە لەنێوان ٧٥ و لە ٢٠٠ کەمترە

checking it every five minutes in a continuous glucose sensor --

ئەمەش بەپێوانەکردنی هەموو ٥ خوولەک جارێک، ئەمەش پێوانە کردنی بەردەوامی گلوکۆزە

you'll see how that can impact diabetes.

دەبینی کە چۆن کاریگەری لەسەر شەکرە هەیە

And what about sleep?

ئەی لەبارەی خەوتنەوە

We're going to zoom in on that a little bit.

تۆزێک باسی ئەوەش دەکەین و تیشکی دەخەینە سەر

We're supposed to spend a third of our life in sleep.

ئێمە سێ بە شی ژیانمان لە خەوتن بەسەر دەبەین

What if, on your phone,

ئەی ئەگەر، لەسەر مۆبایلەکەت

which will be available in the next few weeks,

کەلە چەند هەفتەی داهاتوودا لەبەردەست دەبێ

you had every minute of your sleep displayed?

وێنەیەکی بەیانیت دەبێ کەهەموو خوولەکێکی خەوتنت نیشان دەدات

And this is, of course, as you can see, the awake is the orange.

وە ئەمەش بەدڵنیاییەوە وەک دەبینن ڕەنگە پرتەقالی یەکە کاتی بەخەبەربوونە

The REM sleep, rapid eye movement,

خەوی (ڕێم)، جووڵەی بەردەوامی چاو

dream state, is in light green;

شێوازی خەوبینینت سەوزە کاڵەکەیە

and light is gray, light sleep;

وەڕەساسی یەکاڵەکە خەوی سووکە، سووکە خەو

and deep sleep, the best restorative sleep,

وە خەوی قووڵ، خۆشترین خەو

is that dark green.

ئەو سەوزە تۆخەیە

How about counting every calorie?

ئەی هەژمارکردنی هەموو کالۆرییەک؟

And this is ability, in real time, to actually take

وە ئەمەش توانایە، لەڕاستیدا بتوانیت

measurements of caloric intake

هەموو کالۆری یە هەڵمژراوەکەن بپێوی

as well as expenditure, through a Band-Aid.

هەروەهە سەرجەم کالۆرییە بەکارهاتووەکانیش

Now, what I've talked about are physiologic metrics.

ئێستا ئەمەی من قسەم لەسەر کرد پێوەرە فیسۆلۆجییەکانە بوو

But what I want to get to, the next frontier,

بەڵام ئەوەی دەمەوێت بۆ دواتر باسی لێوە بکەم،

very quickly, and why the stethoscope

زۆر بە خێرایی، و هەروەها بۆچی بیستۆکی پزیشکی

is on its way out,

خەریکە دێتە ئاراوە

is because we can transcend listening to the valve sounds,

لەبەرئەوەی ئێستا دەتوانین لەو قۆناغەدا باز بدەین کە بە تەنها گوێ لە دەنگی مولولەکان بگرین و

and the breath sounds, because now,

و گوێ لە هەناسەدان بگرین، چونکە ئێستا

introduced by G.E. is a handheld ultra-sound.

ئامێرێک پەیدا بووە کە بە (جی - ئی ) ناسرواوە و تیشکە سەروو دەنگییەکان تۆمار دەکات

Why is this important? Because this is so much more sensitive.

چی وا لەم شتە دەکات کە گرنگت بێت؟ لەبەر ئەوەی ئەمە هەستەوەرترە

Here is an example of an abdominal ultrasound,

وە ئەمەش نموونەیەکە لەسەر دەنگی ناو سک

and also a cardiac echo, which can be sent wireless,

وە وێنەگرتنی دڵمان هەیە کەدەتوانرێ بەوایەرلێس بنێرڕێت

and then there's an example of fetal monitoring on your smartphone.

وە نموونەی چاودێری کردنی کۆرپەمان هەیە لەسەر تەلەفۆنە زیرەکەکەت

So, we're not just talking about physiologic metrics --

بۆیە باسەکەمان تەنها لەسەر پێوەرە فیسیۆلجییەکان و

the key measurements of vital signs,

پێوەرە گرنگەکان نی یە

and all those things in physiology -- but also all the imaging

وە هەموو ئەم شتانە پەیوەندی بە سایکۆلۆجییەوە هەیە...بەڵام هەموو وێنەکانمان

that one could look at in your smartphone.

کەدەتوانین لە ڕێگەی مۆبایلە زیرەکەکانەوە بیان بینن

Now, this is an example of another obsolete technology,

ئێستا، ئەمە نموونەیەکی ترە لەسەر تەکنەلۆجیای ماوە بەسەر چوو

soon to be buried: the Holter Monitor.

کەبەم زووانە بەکارهێنانی نامێنێت، پێوەرەکانی هۆڵتەر

Twenty-four hour recording, lots of wires.

کە ٢٤ کاتژمێر تۆماردەکات، وایەری زۆرە

This is now a little tiny patch.

ئەمە پینەیەکی شێوە بچووکە

You can put it on for two weeks

کە دەتوانی بۆ ماوەی دوو هەفتەداینبنێی

and send it in the mail.

وە بە ئیمەیڵ بینێریت

Now, how does this work? Well,

ئێستا، ئەمە چۆن کاردەکات؟

there is these smart Band-Aids or these sensors

ئێستا ئەم باند-ئێیدە زیرەکانە هەیە یان ئەم هەستەوەرانە

that one would put on, on a shoe or on the wrist.

کە ئەتوانیت بیکەیتە دەستت یان بیکەیتە پێڵاوەکانتەوە

And this sends a signal

ئەمە شەپۆل دەنێرێ

and it creates a body area network to a gateway.

ئەمە تۆڕێ بۆ تەواوی لەشمان درووست دەکات لەڕێی گەیەنەرێکەوە

Gateway could be a smartphone or it could be a dedicated gateway,

گەیەنەرەکە دەبێ مۆبایل بێت یان دەرگایەکی تایبەتمەندبێ

as today many of these things are dedicated gateways,

لەبەر ئەوەی زۆربەی زۆری شتەکان لەژیانماندا پێویستیان بە گەیەنەرێک هەیە

because they are not so well integrated.

لەبەر ئەوەی بەتەواوی بەیەکەوە نەبەستراونەتەوە

That signal goes to the web, the cloud,

ئەو شەپۆلە دەڕوات بۆ تۆڕەکە، هەورەکە

and then it can be processed and sent anywhere:

وە لەوێوە دەتوانری بنێردرێت بۆ هەموو شوێنێک

to a caregiver, to a physician,

بۆ پەرستار، بۆ دکتۆر

back to the patient, etc.

پاشان دەگەڕێتەوە بۆ نەخۆشەکە، هتد

So, that's basically very simplistic technology

ئەمە بنەمای تەکنەلۆجیایەکی سادەیە

of how this works.

لەبارەی چۆنییەتی کارکردنییەوە

Now, I have this device on.

ئێستا، ئەو ئامێرەم پێوەیە کە کاردەکات

I didn't want to take my shirt off to show you, but I can tell you it's on.

نامەوێت قەمیسەکەم داکەنم و نیشانتان بدەم، بەڵام ئەتوانم پێتان بڵێم کەکار دەکات

This is a device that not only measures cardiac rhythm,

ئەمە ئامێرێکە تەنها کار ناکات لەسەر پێوانەکردنی ڕیتمی دڵ

as you saw already,

هەروەکو دەیبینیت

but it also goes well beyond that.

بەڵام باشتر کاردەکات وەک لەوەی دەیبینیت

This is me now. And you can see the ECG.

ئەمە منم ئێستا، وە ئێوە دەتوانن ئامێری نەخشەکێشی دڵەکە ببینن

Below that's the actual heart rate and the trend;

لەخوارەوەی کۆی لێدانەکانی دڵە

to the right of that is a bioconductant.

وە لەلای ڕاست گوازەرەوەی زیندەوەرمان هەیە

That's the fluid status,

ئەمە شێوازی شلەکەیە

fluid status, that's really important

شێوازی شلەکە، ئەمە بەڕاستی گرنگە

if you're monitoring somebody with heart failure.

ئەگەر تۆ چاودێری کەسێ بکەیت کە جەڵدەی دڵ لێی داوە

And below that's temperature,

لەخوارەوە پلەی گەرمییەکەمان هەیە

and respiration, and oxygen,

وە هەناسەدان، وە ئۆکسجین

and then the position activity.

وە پاشان چالاکییەکەی

So, this is really striking, because this device

بۆیە، ئەمە سەرسوڕهێنەرە، لەبەر ئەوەی ئەم ئامێرە

measures seven things

حەوت شت دەپێوێت

that are very much vital signs

وە ئەمە نیشانەیەکی زۆر پێویستە

for monitoring someone with heart failure. OK?

بۆ چاودێری کردنی کەسێک کە جەڵدەی دڵ لێیداوە، وایە

And why is this important? Well,

وە بۆچی ئەمە گرنگە؟ باشە

this is the most expensive bed.

لێرەدا گرانترین جێگەمان هەیە

What if we could reduce the need for hospital beds?

چی دەبێت ئەگەر بتوانین پێویستی نەخۆشخانەکان بۆ جێگەکانیان کەم بکەینەوە

Well, we can. First of all, heart failure

باشە، دەتوانین، پێش هەموو شتێک، جەڵدەی دڵ

is the number one reason

هۆکاری یەکەمە

for hospital admissions and readmissions in this country.

بۆ داخڵبوونی نەخۆش لە نەخشخانەکان لەم وڵاتە

The cost of heart failure is 37 billion dollars a year,

تێچوونی جەڵدەی دڵ ٣٧ بلیۆن دۆلارە لە ساڵێکدا

which is 80 percent related to hospitalization.

کەلە سەدا هەشتای دەگەڕێتەوە بۆ داخڵ بوون لەنەخۆشخانەکە

And in the course of 30 days after a hospital stay

وە لەکۆتایی ٣٠ هەم ڕۆژی مانەوەت لە نەخۆشخانەکە

for a Medicare greater than 65 years or older,

چارەسەرکردنی ڕێژەی بەساڵاچووان لە ٦٥ ساڵ بەرەو سەر

is -- 27 percent are readmitted in 30 days,

لەماوەی مانگێکدا لەسەدا ٢٧ یان دەگەڕێنەوە بۆ نەخۆشخانە

and by six months, over 56 percent are readmitted.

وە هەتا ٦٥ مانگ لەسەدا ٥٦ یان دەگەڕێنرێنەوە بۆ نەخۆشخانە

So, can we improve that? Well the idea is

کەواتە، ئایا دەتوانین ئەمە چاک بکەین؟ کەواتە بیرۆکەکە

we take this device that I'm wearing,

ئەم ئامێرە دەبەین کەمن پێمەوەیە

and we put it on 600 patients with heart failure,

وە دابەشی ئەکەین بەسەر ٦٠٠ تووشبووی جەڵدەی دڵدا

randomly assigned, versus 600 patients

کە بە هەڕەمەکی هەڵدەبژێردرێن، بەرامبەر ٦٠٠ نەخۆش

who don't have active monitoring,

کە ئەم جۆرە چاودێرییە ناکرێت

and see whether we can reduce heart failure readmissions,

وە دەیبینین ئەگەر بتوانین ڕێژەی تووشبوان بەجەڵدەی دڵ کەمبکەینەوە

and that's exciting. And we'll start that trial,

وە ئەمەش سەرنج ڕاکێشە، وە ئەم گەشتە دەست پێدەکەین

and you'll hear more about how we're going to do that,

وە زیاتر گوێ بیست دەبیت کە چۆن ئەم کارە دەکەین

but that's a type of wireless device trial

وە ئەمە جۆرە تاقیکردنەوەیەکی ئامێری وایەرلێسە

that could change medicine in the years ahead.

بواری پزیشکی دەگۆڕێ لەساڵانی داهاتوودا

Why now? Why has this all of a sudden become

بۆچی ئێستا؟ بۆ ئەمە لەناکاو دەبێتە ڕاستی

a reality, an exciting direction in the future of medicine?

ئاراستەیەکی سەرنج ڕاکێشە بەرەو داهاتووی پزیشکی

What we have is, in a way, a perfect positive storm.

ئەوەی کە هەمانە، ڕێگەیەکە، گەردەلولێکی تەواوی ئەرێینەیە

This sets up consumer-driven healthcare.

وە ئەمە بنەڕەتێکی چاودێری کردنی تەندروستییە

That's where this is all starting.

ئەمانە هەمووی لێرەوە دەست پێدەکات

Let me just give you specifics about why this is

ڕێگەم پێبدەن ئەو بەیانانەتان نیشان بدەم لەبارەی کە بۆچی ئەمە دەکەین

a big movement if you're not aware of it:

شتێکی مەزن هەیە، نازانم ئاگادارین یاخود نا

1.2 million Americans

یەک ملیۆن و دوو سەد هەزار ئەمریکی

have gotten a Nike shoe, which is a body-area network

پێڵاوی نایکیان هەیە، کەبەستراوەتەوە بەتۆڕی لەشەوە

that connects the shoe, the sole of the shoe to the iPhone, or an iPod.

کە ئەمە پێڵاوەکە دەبەستێتەوە بە ئایفۆنەکەتەوە یان ئایپادەکەتەوە

And this Wired Magazine cover article

ئەمە بەرگی رۆژنامەی "وایەرد"ە

really captured a lot of this; it talked a lot about the Nike shoe

زۆری وام دیوە؛ زۆر باسی پێڵاوی نایک دەکات

and how quickly that's been adopted to monitor exercise physiology

و باسی خێراییەکەی دەکات لە چاودێری کردنی مەشقە سایکۆلۆجییەکان

and energy expenditure.

وە بەکارهێنانی ووزە

Here are some things, the principles

ئەمانە هەندێ شتە، بنچینەکان

that are guiding principles to keep in mind:

ئەمە ڕیبەرییەکانن، با بیرمان بمێنن کە

"A data-driven health revolution

شۆڕشی تەندروستی لەسەر بنەمای زانیاری

promises to make us all

بەڵێن دەدات کە وا لە هەموومان بکات

better, faster, and stronger. Living by numbers."

باشتر خێراتر و بەهێزتر بژین"

And this one, which is really telling,

وە ئەمەیان، کەبەڕاستی پێمان دەڵێت

this was from July, this cover article:

ئەمە هی مانگی ٧، بەرگی ئەم بابەتە

"The personal metrics movement goes way beyond

پێوەری جوڵەکانی مرۆڤ زیاترە لە

diet and exercise. It's about tracking every facet

ڕێجیم و ڕاهێنانە وەرزشییەکان، ئەمە دەربارەی بەدواداچوونی هەموو شتە بە نرخەکانە

of life, from sleep to mood to pain,

لەژیاندا، لەخەوەوە دەست پێدەکات تاکو خۆشی و ئازاریش

24/7/365."

بۆ هەمیشە

Well, I tried this device.

من ئەم ئامێرەم تاقی کردەوە

A lot of you have gotten that Phillips Direct Life.

زۆربەی زۆرتان ئامێری پێوانەیی چالاکیتان هەیە

I didn't have one of those,

من یەکێک لەوانەم نەبووە

but I got the Fitbit.

بەڵام "فیت بیتم" هەبووە

That looks like this.

کە لەمە دەچێت

It's like a wireless accelerometer, pedometer.

لەپێوەری خێرایی دەچێت، هەنگاو ژمێر

And I want to just give you the results of that testing,

ئەمەوێت ئەنجامی ئەو تاقیکردنەوەیەتان پێبڵێم

because I wanted to understand about the consumer movement.

لەبەر ئەوەی دەمویست لە چۆنییەتی کار کردنی تێ بگەم

I hope the, by the way, the Phillips Direct Life works better --

هیوادارم -- بە هەرحاڵ، "فیلیپ دایرێکت" باشتر کار دەکات

I hope so.

هیوادارم وا بێت

But this monitors food, it monitors activity and tracks weight.

بەڵام ئامێری چاودێری کردنی نان خواردن، چاودێری چالاکی و کێش دەکات

However you have to put in most of this stuff.

بەڵام لەزۆربەی زۆری ئامێرەکاندا ئەبێت خۆت زانیارییەکان داخڵ بکەیت

The only thing it really tracks by itself is activity,

تاکە شت کەخۆی چاودێری دەکا چالاکییە

and even then, it's not complete.

لەوەشدا بە تەواوەتی کار ناکات

So, you exercise and it picks up the exercise.

ئێوە ڕاهێنان دەکەن وە ئەویش ڕاهێنانەکەت پێوانە دەکات

You put in your height and weight, it calculates BMI,

ئێوە بەرزی باڵاو کێشتان داخڵ دەکەن، ئەویش ڕادەی قەڵەویتان دەپێوێ

and of course it tells you how many calories you're expending

وە بەدڵنیاییەوە پێت دەڵێ کەچەند کالۆری سەرف دەکەن

from the exercise, and how many you took in,

لەو ڕاهێنانەوە، وە چەند کالۆری تر دادەنێ

if you go in and enter all the foods.

گەر خواردنی تر بخۆیت

But it really wants you to enter all your activity.

بەڵام ئەیەوێت هەموو چالاکییەکانت داخڵ بکەیت

And so I went to this,

بۆیە گەیشتمە ئەمە

and of course I was gratified that it picked up

وە دڵ خۆشم لەبەر ئەوەی

the 42 minutes of exercise, elliptical exercise I did,

ئەو ٤٢ خوولەکەی کەڕاهێنانم کرد هەمووی بۆ حساب کردم

but then it wants more information.

بەڵام زانیاری زیاتری دەوێت

So, it says, "You want to log sexual activity.

بۆیە، ووتی، چالاکییە سێکسییەکانت داخڵ بکە

How long did you do it for?"

چەندت پێ چوو؟

(Laughter)

پێکەنین

And it says, "How hard was it?"

وە دەڵێ، ئایا چەنێک قوورس بوو

(Laughter)

پێکەنین

Furthermore it says, "Start time."

پاشان ووتی، کاتی دەست پێکردنە

Now, this doesn't appear -- this just doesn't work,

ئێستا دەر ناکەوێ...ئەمە کار ناکات

I mean, this just doesn't work.

مەبەست ئەوەیە کەبەکەڵک نایەت

So, now I want to move to sleep.

بۆیە ئێستا دەمەوێت بچم بنووم

Who would ever have thought you could have your own EEG

کێ بیری لەوە کردۆتەوە کە لێدانی چالاکی مێشکی دەست ئەکەوێ

at your home, tagged to a very nice alarm clock, by the way?

لەماڵەوە، زۆر جوان دایدەنێی لەسەر کاتژمێری جەڕەس، هەر چۆنێک بێت؟

This is the headband that goes with this alarm clock.

ئەمە ئەو پارچەیەیە کە لەگەڵ کاتژمێری جەڕەسدا کاردەکات

It monitors your brainwaves continuously, when you're sleeping.

وە بە بەردەوامی چاودێری ئەو شەپۆلانە دەکات کەلەمێشکەوە دێن لەکاتێکدا ئێوە نووستون

So, I did this thing for seven days

بۆیە من ئەم ئامێرەم بەکارهێنا بۆ ماوەی حەوت ڕۆژ

getting ready for TEDMed.

لەو کاتەدا کە خۆم بۆ "تێد مێد" ئامادە دەکرد

This is an important part of our life, one-third you're supposed to be sleeping.

ئەمە بەشێکی گرنگە لەژیانماندا، ئێمە دەبێت سێ یەکی ژیانمان لەخەودا بەسەربەرین

Of course how many here

بەدڵنیاییەوە چەند کەس لێرە

have any problems with sleeping?

کێشەی خەوتنیان هەیە ؟

It's usually 90 percent. So, you tell me you sleep better than expected.

بەزۆری لەسەدا نەوەد(%٩٠)، بۆیە پێم دەڵێن کە ئێوە باشتر دەخەون وەک لەوەی چاوەڕوان دەکرێت

Okay, well this was a week of

باشە، ئەم هەفتەیە بوو لە

my life in sleeping,

خەوتن لەژیانی مندا

and you get a Z.Q. score. Instead of an I.Q. score,

وە ئێوە ئەو نیشانەیە وەردەگرن لەباشێتی خەوەکەتان لەجیاتی نیشانەی زیرەکی

you get a Z.Q. score when you wake up.

وە ئێوە ئەم نیشانەیە وەردەگرن کاتێ هەڵدەستن لەخەو

You say, "Oh, OK." And a Z.Q. score

وە دەڵێن، ئۆه، باشە، وە ئەم نیشانەیە

is adjusted to age,

ئەمە بە تەمەنەوە بەستراوە

and you want to get as high as you possibly can.

وە دەتانەوێ بەرزترین و باشترین نیشانە وەربگرن

So this is the moment-by-moment,

بۆیە ئێمە وردەکاریمان هەیە بۆ هەموو ماوەیەک

or minute-by-minute sleep.

یان خوولەک بەخوولەکی خەوتنەکە

And you see that Z.Q. there was 80-odd.

وە نیشانەی نامۆیی لەخەوتنەکەدا هەیە کە ٨٠ بوو

And the wake time is in orange.

وە کاتی هەستان پرتەقاڵییە

And this can be a problem, as I learned.

وەک بزانم، ئەمە دەبێتە کێشە

Because it not only helps you with quantifying

لەبەر ئەوەی تەنها یارمەتیت نادات لە پێوانەکردنی

your sleep,

خەوتنەکەتدا

but also tells others you're awake.

بەڵام بەکەسانی تریش دەڵێت کەبەخەبەریت

So, when my wife came in and she

بۆیە کاتێ خێزانەکەم دێتە ژوورەوە

could tell you're awake.

ئەزانێ کەبەخەبەرم

"Eric, I want to talk. I want to talk."

ئێریک، ئەمەوێت قسەت لەگەڵ بکەم، ئەمەوێت قسەت لەگەڵ بکەم

And I'm trying to play possum.

وە منیش دەوری مردوو دەبینم

This thing is very, very impressive.

ئەم شتە زۆر زۆر سەرنج ڕاکێشە

OK. So, that's the first night.

باشە، ئەمە شەوی یەکەمە

And this one is now 67,

وە ئەمە ئێستا شەست و حەوتە

and that's not a good score.

تۆمارێکی باش نی یە

And this tells you, of course, how much you had in REM sleep,

وە ئەمە پێت دەڵێت، بەدڵنیاییەوە، کەچەند بەخەبەر بووین

in deep sleep, and all this sort of thing.

چەند لە خەووی قووڵدا بووین، وە هەموو ئەم جۆرە شتانە

This was really fascinating because

ئەمە زۆر سەرنج ڕاکێش بوو لەبەر ئەوەی

this gave that quantitation

زانیارییەکی پێداین

about all the different phases of sleep.

دەربارەی هەموو قۆناغەکانی نووستن

So, it also then tells you how you do compared to your age group.

وە پێشمان دەڵێت کە چۆن بەراورد بکەین بەپێی تەمەنەکان

It's like a managed competition of sleep.

ئەمەش لەپێشبڕکێیەکی ڕێکوپێکی خەوتن دەچێت

And really interesting stuff.

وە ئەمەش لەڕاستیدا ئیشێکی باشە

Look at this thing and say, "Well, I didn't think I was a very good sleeper,

سەیرێکی ئەم ئامێرە بکەو پاشان بڵێ، باشە، من بڕواناکەم کەوا باش دەخەوم

but actually I did better than average in 50 to 60 year olds." OK?

بەڵام لەڕاستیدا باشترین تێکڕایی هەیە بۆ گرووپی ٥٠ بۆ ٦٠ ساڵان، وانییە؟

And the key thing was, what I didn't know,

وە هۆکارەسەرەکییەکە ئەوەبوو، کە من نەمدەزانی

was that I was a really good dreamer.

کەوا باش دەخەوم

OK. Now let's move from sleep to diseases.

ئێستا با لە خەوتنەوە بچینە سەر نەخۆشییەکان

Eighty percent of Americans have chronic disease,

لەسەدا هەشتا(%٨٠)ی ئەمەریکییەکان نەخۆشیی درێژخایەنیان هەیە

or 80 percent of age greater than 65 have

یان لەسەدا هەشتای(%٨٠)ی ئەوانەی کەتەمەنیان لەسەروو ٦٥ ساڵەوەیە

two or more chronic disease,

دوو نەخۆشی درێژخایەنیان هەیە یان زیاتر

140 million Americans

سەدو چل ملیۆن ئەمەریکیی

have one or more chronic disease,

بەلایەنی کەمەوە نەخۆشییەکی درێژ خایەنیان هەیە

and 80 percent of our 1.5, whatever, trillion

وە لەسەدا هەشتای (%٨٠)ی ئەو ١.٥ تریلیۆنە

expenditures are related to chronic disease.

خەرجییەکانمان پەیوەندی بەنەخۆشییە درێژ خایەنەکانەوە هەیە

Now, diabetes is one of the big ones.

ئێستا، نەخۆشی شەکرە دیارترینیانە

Almost 24 million people have diabetes.

نزیکەی ٢٤ ملیۆن کەس تووشی نەخۆشی شەکرە بوون

And here is the latest map. It was published

ئەمە تازەترین نەخشەیە، کەبڵاوکراوەتەوە

just a little more than a week ago in the New York Times,

لە "نیۆرک تایم"ز هەفتەیەک لەمەوبەر بڵاو کراوەتەوە

and it isn't looking good.

وە باش دەرناکەوێت

That is, for men, 29 percent

بۆ پیاوان کە لەسەروو ٦٠ ساڵەوەن لەسەدا ٢٩ یان

in the country over 60 have Type II diabetes,

شەکرەی دەرەجە دوویان هەیە

and women, although it's less, it's terribly high.

وە ژنان هەرچەندە کەمترە، بەڵام ڕێژەیەکی بەرزی هەیە

But of course we have a way to measure that now

بەڵام بەدڵنیاییەوە ئێستا ڕێگایەکمان هەیە پێی بپێوین

on a continuous basis,

بەشێوەیەکی بەردەوام

with a sensor that detects blood glucose,

لەگەڵ هەستەوەرێکدا کە ڕێژەی گلوکۆز لەخوێندا دیاری دەکات

and it's important because we could detect

وە ئەمە گرنگە لەبەر ئەوەی دەتوانین هەموو نزم بوونەوەیەک لەڕێژەی گلوکۆزدا

hyperglycemia that otherwise wouldn't be known,

بدۆزینەوە کەئەمەش کارێکی ئاسان نییە

and also hypoglycemia.

تەنانەت بەرزبوونەوەی ڕێژەی گلوکۆز لەخوێندا

And you can see the red dots, in this particular patient's case,

دەتوانن سەیری ئەم خاڵە سوورانە بکەن کە تایبەتە بەم نەخۆشییە

were finger sticks, which would have missed both ends.

پەنجەکانت بلکێنە، هەردووکیان وون دەکەیت

But by continuous monitoring,

بەڵام بە چاودێری کردنی بەردەوام

it captures all that vital information.

دەتوانین ئاگامان لەهەموو زانیارییە زیندووەکان هەبێت

The future of this though,

هەرچەندە داهاتووی ئەمە

is being able to move this to a Band-Aid type phenomenon,

لەوەدایە کە دەکرێت ئەمە بکەین بە دیاریدەیەکی باند-ئید

and that's not so far away.

وە ئەمەش زۆر دوور نییە

So, let me just give you, very quickly,

ڕێگەم پێبدەن بەخێرایی، ئەوەتان بدەمی

10 top targets for wireless medicine.

گەورەترین ١٠ ئامانج بۆ بواری پزیشکی وایەرلێسی

All these things are possible --

هەموو ئەم شتانە دەگوونجێ

some of them are very close,

هەندێکیان زۆر نزیکن لێمانەوە

or already, as you heard,

یان، وەک گوێ بیستیان بووین

are available today, in some way or form.

بەردەستن ئەمڕۆ، بەهەندێ شێوە یان ڕێگە

Alzheimer's disease:

نەخۆشی ئەلزەهایمەر

there's five million people affected, and you can check

پێنج ملیۆن کەس تووشی ئەم نەخۆشییە بوون، دەتوانی چاودێری بکەیت

vital signs, activity, balance.

نیشانە زیندووەکان، چالاکی، دەتوانین هاوسەنگییان بکەین

Asthma: large number, we could detect things like

نەخۆسی ڕەبوو، ژمارەیەکی زۆر تووشبوو هەیە، دەتوانن ئەم شتانە بدۆزنەوە

pollen count, air quality, respiratory rate. Breast cancer,

کووتانەکەی، جۆری هەواییەکەی، ڕادەی هەناسەدان، شێرپەنجەی مەمک

I'll show you an example of that real quickly.

من بەخێرایی نموونەیەکی ڕاستیتان نیشان دەدەم

Chronic obstructive pulmonary disease.

نەخۆشی سی درێژ خایەن

Depression, there's a great approach to that in mood disorders.

نەخۆشی خەمۆکی، بەراوردێکی باش هەیە لەنێوان ئەوەو میزاج تێکچووندا

Diabetes I've just mentioned. Heart failure we already talked about. Hypertension:

باسی نەخۆشی شەکرەم کرد، نەخۆشی جەڵدەی دڵمان باس کرد، وە بەرزبوونەوەی پەستانی خوێن

74 million people could have continuous blood-pressure monitoring

حەفتاو چوار ملیۆن خەڵک دەتوانن چاودێری بەردەوامی پەستانی خوێنیان بکەین

to come up with much better management and prevention.

بۆ ئەوەی چاودێرییەکی باشتر و خۆپاراستنیان هەبێت

And obesity we already talked about, the ways to get to that.

باسی نەخۆشی قەڵەوی کردو چۆنییەتی چارەسەرکردنەکەی

And sleep disorders.

وەتێکچوونی خەو

This is effective around the world. The access to smartphones

ئەمە کاریگەری خۆی هەیە لەهەموو جیهاندا، بە بە کارهێنانی تەلەفۆنە زیرەکەکانن

and cell phones today is extraordinary.

وە مۆبایلەکانی کە ئەمڕۆ لە ئارادان زۆر باشن

And this article from The Economist summed it up beautifully

ئەم بابەتەی ڕۆژنامەی "ئیکۆنۆمیست" بە جوانی باس لە

about the opportunities in health across the developing world:

هەل و دەرفەتەکانی بواری پزیشکی دەکات لەم جیهانە گەشەکردووەدا و دەڵێت ؛

"Mobile phones made a bigger difference to the lives of more people,

مۆبایل گۆڕانکاری زۆر گەورەی کردوە لەژیانی زۆر کەسدا

more quickly, than any previous technology."

زۆر خێراتر لەچاو هەموو تەکنەلۆجیاکانی تردا

And that's before we got going on the m-health world.

وە ئەمە پێش ئەوەی بچینە جیهانی تەندروستییەوە لەڕێگەی مۆبایلەوە

Aging: The problem is enormous,

بەساڵاچوو: کێشەکە زۆر گەورەیە

300,000 broken hips per year;

سێ سەد هەزار سمتی شکاو بۆ هەر ساڵێک؛

but the solutions are extraordinary,

بەڵام چارەسەرەکان زۆر باشن

and they include so many different things.

وە چەند شتی جیاواز دەگرنەوە

One of the ones I just wanted to mention:

دەمەوێت یەکێکیان باس بکەم

The iShoe is another example of a sensor that

پێڵاوی (ئای) نمونەیەکی ترە کە

improves proprioception among the elderly

جوڵەی بێئاگا باشتر دەکات لە لای کەسە بە تەمەنەکان

to prevent falling.

وە ڕێگە لە کەوتنیان دەگرێت

One of many different techniques using wireless sensors.

ئەمەش تەکنیکێکی تری بەکارهێنانی وایەرلێسە

So, we can change medicine across the continuum of care,

کەواتە بەو هەموو ئامێرە خزمەتگوزارییانە دەتوانین گۆڕانکاری لە بواری پزیشکیدا درووست بکەین

across the ages from premies or unborn children

لە هەموو قۆناغەکانی ژیانی پێش لە دایک بوون

to seniors; the pharmaceutical arena changes;

تەنانەت تا گەورە بونیش، شیوازی دەرمانخانەکان دەتوانن

the full spectrum of disease -- I hope I've given you a sense of that --

نەخۆشییەکان بە تەواوی بگۆڕن... هیوادارم بیرۆکەیەکم پێدابن

across the globe.

لە بارەی هەموو جیهانەوە

There are two things that can really accelerate this whole process.

دوو شت هەیە کە دەتوانێت کارەکە خێراتر بکات

One of them -- we're very fortunate -- is to develop a dedicated institute

یەکێکیان... ئێمە زۆر بەختمان هەیە.... ئەویش دامەزراندنی ڕیکخراوێکی تایبەتە

and that's work that started with the work that Scripps with Qualcomm ...

ئەویش ئەو کارەیە کە لەگەڵ کارەکانی (سکریپس و کواڵکۆم) دەستی پێ کرد

and then the great fortune of meeting up with Gary and Mary West,

وە دوای ئەوە باشترین بەخت بینینی" گاری و ماری وێست"ە

to get behind this wireless health institute.

بۆ وەستان لەدوای ئەم پەیمانگەی وایەرلێسی تەندروستیە

San Diego is an extraordinary place for this.

سان دیەگۆ شوێنێکی زۆر تەواوی هەیە بۆ پەیڕەوکردنی ئەم بیرۆکانە

There's over 650 wireless companies,

زیاتر لە لە ٦٥٠ کۆمپانیای وایەرلێسی لێیە

100 of which or more are working in wireless health.

وە ١٠٠ یان زیاتر کار لە بواری وایەرلێسدا دەکات لە بواری پزیشکی دا

It's the number one source of commerce, and interestingly

سەرچاوەی یەکەم بۆ بازرگانییە بەشێوەیەکی سەرنجڕاکێش

it dovetails beautifully with over 500 life science companies.

لەگەڵ ٥٠٠ کارگەی زانستی تردا کار دەکات

The wireless institute,

پەیمانگەی وایەرلێسەکە

the West Wireless Health Institute,

پەیمانگای" ڕۆژئاوای تەندروستی وایەرلێس

is really the outgrowth of two extraordinary people

ئەمە ئەنجامی کاری دوو کەسی بەتوانایە

who are here this evening:

کە ئەمشەو لەگەڵمان ئامادەن

Gary and Mary West. And I'd like to give it up for them for getting behind this.

گاری و ماری وێست. دەمەوێت سوپاسیان بکەم بۆ ئەنجامدانی ئەم کارەیان

(Applause)

چەپڵە لێدان

Their fantastic philanthropic investment made this possible,

وەبەرهێنەرە چاکەخوازیەکانیان وای لەم کارە کرد سەربگرێت و بکرێت

and this is really a nonprofit education center

ئەمە سەنتەرێکی قازانج نەویستە

which is just about to open. It looks like this,

کە بەم زووانە دەکەوێتە کار. وادیارە

this whole building dedicated.

کە ئەم باڵەخانەیە هەمووی کاری تێ کراوە

And what it's trying to do is accelerate this era:

چی پێویستە بکرێت تاکو ئەم سەردەمی گەشەیە خێراتر بکرێت ؛

to take unmet medical needs, to work and innovate --

دەرمانە پێویستەکان بەدەست بهێنرێت، کار بکرێت تا وەکو بەرەو پێشتر بچین

and we just appointed the chief engineer, Mehran Mehregany,

تازە سەرۆکی ئەندازیارمان دامەزراندوە میهران میهریگانی

it was announced on Monday --

ڕۆژی دوو شەممە ئاشکرامان کرد

then to move up with development,

بابڕۆینە سەر باسی سەر گەشە سەندن

clinical trial validation and then changing medical practice,

وە لێکۆڵینەوە لە ڕاستی ئەزمونەکان، وە پاشان گۆڕینی ڕاهێنانە پزیشکیەکان

the most challenging thing of all,

وە ئەو شتەی کە زۆرترین ململانێ لە خۆدەگرێت

requiring attention to reimbursement, healthcare policy, healthcare economics.

گرنگی دانە بە بژاردن، چاودێری تەندروستی وە هەروەها ئابوری تەندروستی

The other big thing, besides having this fantastic

شتێکی تری گرنگ جگە لە هەبوونی ئەم

institute to catalyze this process

پەیمانگە چاکە، کە پڕۆسەی گەشە خێراتر دەکات

is guidance,

بریتی یە لە ڕێ نیشاندان

and that's of course relying on the fact that medicine goes digital.

ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت کە بواری پزیشکی هەمووی بوە بە ژمارە و ئامێری ژمارەیی

If we understand biology from genomics and omics

ئەگەر ئێمە بتوانین بایۆلۆجی تێبگەین لە بۆماوەزانی و

and wireless through physiologic phenotyping, that's big.

وایەرلێس لە زانستی ئەندامەکانی لەشدا بەکار بهێنین ئەمە شتێکی مەزن دەبێت

Because what it does is allow a convergence like we've never had before.

لەبەرئەوەی ئەمە ڕێگە بە پێگەیشتنێک دەدات کە لەوەو پێشتر ڕوی نەداوە

Over 80 major diseases have been cracked at the genomic level,

زیاتر لە ٨٠ نەخۆشی هەر لە ڕیگەی سیفاتە بۆماوەیەکانەوە دیاری دەکرێن

but this is quite extraordinary: More has been learned about

ئەمە شتێکی باشە: زیاتر زانراوە دەربارەی نەخۆشییەکان و

the underpinnings of disease in the last two and a half years

دۆزینەوەی نەخۆشییەکان لە ماوەی ئەم دوو ساڵ و نیوەدا زۆر زیاتر بووە

than in the history of man.

لە چاو هەموو میژووی مرۆڤایەتیدا

And when you put that together with, for example,

وە کاتێ ئەمانە پێکەوە دەبەستیتەوە ، بۆ نمونە

now an app for the iPhone with your genotype

پڕۆگرامی ئایفۆن بۆ جیناتەکان

to guide drug therapy ...

بۆ ڕێ نیشان دان و چارەسەر بە دەرمان

but, the future -- we can now tell who's going to get Type II diabetes

بەڵام، لە داهاتودا، دەتوانین بزانین کە کێ تووشی شەکرەی دەرەجە دوو دەبێت

from all the common variants,

لەگەڵ هەموو ئەم گۆڕانە هاوبەشانەدا

and that's going to get filled in more

ئەمە زیاتر پەرە دەسەنێت

with low-frequency variants in the future.

لەگەڵ هەندێ گۆڕانکاریدا بە پلەی یەکەم

We can tell who's going to get breast cancer

دەتوانین بزانین کە کێ توشی شێرپەنجەی مەمک دەبێت

from the various genes.

لە جیناتە جیاوازەکاندا

We can also know who's likely to get atrial fibrillation.

وە دەشتوانین بەئەگەرێکی کەم بزانین کێ توشی (رخجان) ی گوێ دەبێت

And finally, another example: sudden cardiac death.

وە لە کۆتایدا، نمونەیەکی زیاتر مردن بە سەکەتی

Each of these has a sensor.

هەریەک لەمانە ئامێرێکی هەستەوەری هەیە

We can give glucose a sensor for diabetes to prevent it.

ئێمە دەتوانین کلۆکۆز بەین بەوانەی توشی نەخۆشی شەکرە بوون بۆ پارێزگاری کردنیان

We can prevent, or have the earliest detection possible,

ئێمە دەتوانین پارێزگاری بکەین وە دۆزینەوەیەکی زوو بکەین

for breast cancer with an ultrasound device

بۆ شێرپەنجەی مەمک بە بەکارهێنانی ئامێرێک کە شپۆلی سەرو دەنگی

given to the patient.

دەدات بە نەخۆشەکە

An iPatch, iRhythm, for atrial fibrillation.

چاویلکەیەکی یەک چاو، (ئای رایثم) بۆ هێڵکاری دڵ

And vital-signs monitoring to prevent sudden cardiac death.

وە چاودێری کردنی نیشانە چالاکەکان بۆ ڕێ گرتن لە سەکەتی مەکبی کتوپڕ

We lose 700,000 people a year in the U.S. from sudden cardiac death.

حەوت سەد هەزار کەس گیانی لە دەست دا بە هۆی سەکەتی مەکبیەوە لە ئەمریکادا

So, I hope I've convinced you of this,

بۆیە هیوادارم کە قەناعەتم بە ئێوە کردبێت لەسەر

of the impact on hospital clinic resources is profound

ئەوەی کە کاریگەری هۆڵەکانی پشکنین لە نەخۆشخانەکاندا گرنگە

and then the impact on diseases is equally impressive

وە هەروەها کاریگەری نەخۆشییەکانیش هێندەی یەکتر جێی بایەخ پێدانن

across all these different diseases and more.

جا هەر جۆرە نەخۆشییەک بن

It's really taking individualized medicine to a new height

ئەمە بازدانێکی مەزنە لە بواری پزیشکی دا

and it's hyper-innovative,

هەروەها لوتکەی داهێنان و تازەگەریە

and I think it represents the black swan of medicine.

وە بە بیروڕای من ئەمە قازە ڕەشەکەیە بۆ بواری پزیشکی

Thanks for your attention.

سوپاسی بۆ سەرەنج دانتان

(Applause)

(چەپڵە)