Want a more just world? Be an unlikely ally | Dwinita Mosby Tyler

Transcriber: Leslie Gauthier Reviewer: Joanna Pietrulewicz

Translator: Hiwa Foundation Reviewer: Hiwa Foundation II

You can ask anyone you want,

ئەتوانی لە هەر کەسێکت بوێ بپرسیت، و

and they will tell you

ئەوانیش پێت ئەڵێن

that they are sick and tired of fighting for justice.

ماندوو بێزاربوون لە شەڕکردن بۆ دادپەروەری.

People of color and members of the LGBT community are tired

خەڵکی ڕەنگەکانی تر و کۆمەڵگا هاوڕەگەزباز و هاوشێوەکان بێزارن

of carrying the burden of speaking up

لە هەڵگرتنی بارگرانی قسەکردن و

and stepping up

هاتنە پێشەوە

even when they're being silenced

تەنانەت دوای بێدەنگ کردنیان و

and pushed back down.

پاڵپێوەنانیان بۆ دواوە. و

And white allies

هاوپەیمانە سپی پێستەکان و

and cis allies are tired, too.

بەرەکانی تریش بێزارن.

Tired of being told they're doing it wrong

بێزاربوون لەوەی پێیان ئەوترێت کە هەڵە ئەیکەن

or that it isn't even their place to show up at all.

یان تەنانەت شوێنی ئەوانیش نییە کە دەرکەون.

This fatigue is impacting all of us.

ئەم شەکەتییە کاریکردۆتە سەر هەموومان.

And in fact,

ڕاستییەکەشی،

I believe we won't succeed

باوەڕم وایە سەرکەوتوو نابین

until we approach justice in a new way.

هەتا ئەوکاتەی بە ڕێگایەکی نوێ لە دادپەروەری نزیک ئەبینەوە.

I grew up in the middle of the civil rights movement

من لە ناوەڕاستی جوڵەی مافی شارستانییا گەورەبووم

in the segregated South.

لە باشوورە جیاکراوەکە.

As a five-year-old girl,

وەک کچێکی پێنج ساڵ،

I was very interested in ballet.

زۆرم حەز لە بالێ بوو.

It seemed to be the five-year-old-girl thing to do in the 1960s.

لە کاری باوی کچە پێنج ساڵانەکان ئەچوو لە ١٩٦٠ەکاندا.

My mother took me to a ballet school.

دایکم بردمی بۆ قوتابخانەیەکی بالێ.

You know, the kind of school that had teachers

ئەزانن ئەو جۆرە قوتابخانانەی کە مامۆستایان هەبوو

that talked about your gifts and talents

کە باسی بەهرەکانیان ئەکردین

knowing that you'd never be a ballerina.

ئەشیانزانی کە هەرگیز نابین بە سەماکەری بالێ.

(Laughter)

(پێکەنین)

When we arrived,

کە گەشتین،

they said nicely that they "did not accept Negroes."

بەشێوەیەکی جوان وتیان کە "ڕەش پێست وەرناگرن."

We got back in the car as if we were just leaving a grocery store

وا چووینەوە ناو ئوتومبێلەکە وەک ئەوەی لە کۆگای خواردن بوبێتین و

that was out of orange juice.

کۆگاکە شەربەتی پرتەقاڵی نەبووبێت.

We said nothing ...

هیچمان نەوت ...

just drove to the next ballet school.

چووین بۆ قوتابخانەی دواتری بالێ.

They said, "We don't accept Negroes."

وتیان، "ڕەش پێست وەرناگرین."

Well, I was confused.

باشە، سەرم لێشێوا. و

And I asked my mother why they didn't want me.

لە دایکمم پرسی بۆچی منیان ناوێت. و

And she said, "Well, they're just not smart enough to accept you right now,

ئەویش وتی، "ئەوان تەنیا وەک پێویست زیرەک نین ئێستا وەرتگرن، و

and they don't know how excellent you are."

نازانن کە چەندێک بەتوانایت."

(Cheers)

(هاندان)

(Applause and cheers)

(چەپڵە و هاندان)

Well, I didn't know what that meant.

نەمزانی ئەوە واتای چییە.

(Laughter)

(پێکەنین)

But I was sure it wasn't good,

بەڵام دڵنیابووم کە باش نییە،

because I could see it in my mother's eyes.

چونکە لە چاوەکانی دایکما ئەمبینی.

She was angry,

تووڕە بوو، و

and it looked like she was on the verge of tears.

لەوە ئەچوو زۆر نزیک بێت لە فرمێسک ڕشتنەوە.

Well, I decided right then and right there

هەر ئەوکاتە و لەوییا بڕیارم یا

that ballet was dumb.

کە بالێ ناخۆشە.

(Laughter)

(پێکەنین)

You know, I had lots of experiences like that along the way,

ئەزموونی لەو شێوەیەم زۆر بووە بەدرێژایی ژیانم،

but as I got older,

بەڵام لەگەڵ گەورەتر بوونم،

I started to get angry.

خەریک بوو زیاتر تووڕە ئەبووم. و

And not just angry at the outright racism and injustice.

نەک بەتەنیا تووڕەبوون لەو ڕەگەزپەرستی و نادادپەروەرییەی ئەکرا.

I was angry at people that stood by and didn't say anything.

تووڕە ئەبووم لەو کەسانەی کە ئەوەستان و هیچ شتێکیان نەئەوت.

Like, why didn't the white parents in that ballet school say

باشە، بۆچی دایک و باوکە سپی پێستەکانی خوێندنگەی بالێکە ناڵێن

"Uh, that's wrong.

"ئاه، ئەوە هەڵەیە.

Let that little girl dance."

با ئەو کچە بچووکەش سەما بکات."

Or why --

یان بۆچی --

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

Why didn't the white patrons in the segregated restaurants say

بۆچی خاوەن کارە سپی پێستەکان لە رێستۆرانتە جیاکراوەکان نەیانوت

"Hey, that's not right.

"هێی، ئەوە ڕاست نییە.

Let that family eat."

با ئەو خێزانەش نان بخۆن."

Well, it didn't take me long to realize

زۆری پێنەچوو درکم بەوە کرد

that racial injustice wasn't the only place

کە نادادپەروەری ڕەگەزی تەنیا شوێن نەبوو

that people in the majority were staying quiet.

کە خەڵکی زۆرینە تیایا بە بێدەنگی ئەمانەوە.

When I'd sit in church and hear some homophobic comment

کاتێکیش لە کڵێسا دائەنیشم و گوێم لە تانەی دژ بە هاوڕەگەزبازان ئەبێت

being disguised as something scriptural,

کە وا ئەوترێت وەک ئەوەی لە دەقی ئاینییا بێت،

I'd say, "I'm sorry,

ئەڵێم، "ببورن،

why aren't the heterosexual churchgoers disrupting this nonsense?"

بەڵام بۆچی سەردانکەرەکانی کڵێسە کە زانیارییان هەیە ئەم قسە پڕووپووچانە ناوەستێنن؟"

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

Or ...

یان ...

in a room filled with boomers and Gen-Xers

لە ژوورێکا کە پڕە لە نەوەی چلەکان هەتا هەشتاکانیش

who started degrading their millennial colleagues

کە دەست ئەکەن بە کەمکردنەوە لە بەهای هاوپیشە گەنجەکانیان

as being spoiled, lazy and overconfident,

وایان نیشان ئەیەن نازپێدراو، تەمەڵ، و زۆر متمانەبەخۆبوو بن،

I'd say, "I'm sorry,

ئەڵێم، "بمبورن،

why isn't someone my age saying 'stop stereotyping?'"

بۆچی یەکێکی تەمەنی من هەڵناسێت و بڵێت ئەم چەمکدارکردنە هەڵەیە بووەستێنن؟"

(Audience) Yes!

(هەواداران) بەڵێ!

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

I was used to standing up on issues like this,

ڕاهاتبووم لەسەر ئەوەی بۆ ئەم جۆرە پرسانە بێمە قسە،

but why wasn't everyone else?

بەڵام بۆچی هەمووان وا نین؟

My fifth grade teacher,

مامۆستاکەی پۆلی پێنجم

Mrs. McFarland,

خاتوو ماک فارلاند،

taught me that justice requires an accomplice.

فێری کردم کە دادپەروەری پێویستی بە کەسێکە بەشدار بێت لەگەڵت.

Not just anyone will do.

هەر کەسێکی ئاساییش نابێت.

She said we need unlikely allies

وتی کە پێویستمان بە هاوپەیمانی نائاسایی هەیە

if we want to see real change happen.

ئەگەر بمانەوێت ڕوودانی گۆڕانکاری ڕاستەقینە ببینین.

And for those of us experiencing injustice up front,

بۆ ئەوانەشمان کە لە ڕیزی پێشەوەین و نادادپەروەریمان بەرامبەر ئەکرێت،

we need to be willing to accept the help,

پێویستە ئامادە بین یارمەتی قبوڵکەین،

because when we don't,

چونکە کە قبوڵی ناکەین،

change takes too long.

گۆڕانکاری زۆری پێئەچێت.

I mean, imagine if heterosexual and gay people had not come together

ئەگەر کەسە ئاساییەکان و هاوڕەگەزبازەکان نەهاتنایەتە پێشەوە

under the banner of marriage equality.

لەژێر درووشمی یەکسانی هاوسەرگیری.

Or what if President Kennedy

یان ئەگەر سەرۆک کێنێدی

just wasn't interested in the civil rights movement?

گرنگی نەیایە بە جوڵەی مافە شارستانییەکان؟

Most of our major movements in this country might have been delayed

لەوانەیە زۆربەی جوڵە سەرەکییەکانی ئەم وڵاتە دوابکەوتنایە

or even dead

یان هەر بشمردنایە

if it weren't for the presence of unlikely allies.

ئەگەر بەهۆی هەبوونی هاوپەیمانی بەرەکەی ترەوە نەبوایە.

When the same people speak up

کاتێک هەمان کەسەکان قسە ئەکەن

in the same ways they've always spoken up,

بە هەمان ئەو شێوەیەی پێشتر قسەیان پێکردووە،

the most we'll ever get are the same results

باشترین شت کە دەستیان بکەوێت هەمان ئەنجامەکانە و

over and over again.

دووبارە و دووبارە.

You know, allies often stand on the sidelines

زۆر جار هاوپەیمانەکان لە هێڵەکانی لاکانەوە ئەوەستن

waiting to be called up.

چاوەڕێ ئەکەن بانگ بکرێن.

But what if unlikely allies led out in front of issues?

بەڵام چی ئەبێت ئەگەر ئەو هاوپەیمانانە لە بەشی پێشەوە ڕێبەری بکەن؟

Like ...

بۆ نموونە ...

what if Black and Native American people stood in front of immigration issues?

چی ئەبێت ئەگەر ئەمریکییە ڕەش پێست و ڕەسەنەکان لە بەشی پێشەوەی پرسی کۆچبەراندا بن؟

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

Or what if white people led the charge

یان ئەگەر سپی پێستەکان سەرکردایەتی بکەن

to end racism?

بۆ کۆتاییهێنان بە ڕەگەزپەرستی؟

(Applause and cheers)

(هاندان و چەپڵەلێدان)

Or ...

یان ...

what if men led the charge on pay equity for women?

پیاوان سەرکردایەتی داواکردنی موچەی یەکسان بۆ ژنان بکەن؟

(Applause and cheers)

(هاندان و چەپڵەلێدان)

Or ...

یان ...

what if heterosexual people stood in front of LGBTQ issues?

ئەگەر خەڵکی ئاسایی لە بەرەی پێشەوەی کێشەی هاوڕەگەزبازەکان بن؟

(Applause and cheers)

(هاندان و چەپڵەلێدان)

And what if able-bodied people advocated

ئەگەر ئەوانەی توانای جەستەیان باشە داوای ماف بکەن

for people living with disabilities?

بۆ ئەوانەی پێداویستی تایبەتیان هەیە؟

(Applause and cheers)

(هاندان و چەپڵەلێدان)

You know, we can stand up for issues,

ئەزانن، ئەتوانین بۆ هەموو پرسەکان بێینە پێشەوە،

weigh in and advocate

قورسەیی درووستکەین و خۆمانی بۆ تەرخانکەین

even when it seems like the issue has nothing to do with us.

تەنانەت ئەگەر واش دەرکەوێت کە ئەو کێشەیە پەیوەندی بە ئێمەوە نییە.

And actually,

ڕاستییەکەشی،

those are the issues that are most compelling.

ئەوانە پرسەکانن کە گرنگترینن. و

And sure,

بێگومانیش،

people will have no idea why you are there,

خەڵک هیچ بیرۆکەیەکیان نابێت کە بۆ لەوێیت،

but that's why those of us facing injustice

بەڵام لەبەر ئەوەی ئەوانەمان کە ڕووبەڕووی نادادپەروەری ئەبینەوە

must be willing to accept the help.

پێویستە ئامادەبین یارمەتی قبوڵکەین.

You know, we have to fight injustice

ئەزانن پێویستە شەڕ لەگەڵ نادادپەروەری بکەین

with a consciousness of grace.

بە هۆشیاربوونەوە بۆ نیازپاکی.

When white guys stand up to fight

کاتێک سپی پێستەکان یەنە پێشەوە بۆ شەڕکردن

for the liberation of Black and Brown people,

بۆ ئازادکردنی خەڵکە ڕەش پێست و قاوەییەکان،

Black and Brown people will have to be willing to accept their help.

پێویستە خەڵکە ڕەش پێست و قاوەییەکان ئامادە بن یارمەتییەکەیان قبوڵکەن.

And I know that's complicated,

ئەشزانم ئەوە ئاڵۆزە،

but this is collective work

بەڵام ئەمە کاری پێکەوەییە و

and it requires everyone to be all in.

پێویستی بەوەیە هەمووان بەشێک بن لێی.

One day when I was at kindergarten,

ڕۆژێکیان کە لە باخچەی ساوایان بووم،

our teacher introduced us

مامۆستاکەمان ناساندینی

to this beautiful, tall, white lady named Miss Ann.

بەم خانمە سپی پێستە جوانە باڵابەرزە بەناوی خاتوو ئان.

I thought she was the prettiest white lady I'd ever seen.

وامزانی جوانترین خانمی سپی پێستە کە دیبێتم.

Well, if I can be honest with you,

ئەگەر ڕاستگۆ بم لەگەڵتان،

I think it was the first time we'd ever seen a white lady in our school ever.

هەر یەکەم جار بوو خانمێکی سپی پێست ببینین لە قوتابخانەکەمانا.

(Laughter)

(پێکەنین)

Miss Ann stood in front of us,

خاتوو ئان لەبەردەممانا وەستا، و

and she said she was going to start teaching ballet classes

وتی کە دەست ئەکات بە وتنەوەی وانەی بالێ

right there are our school

هەر لەوێ لە قوتابخانەکەمان و

and that she was proud to be our dance teacher.

وتی کە زۆر شانازی ئەکات بەوەی ببێت بە مامۆستای سەماکردنمان.

It was unreal.

باوەڕپێنەکراو بوو.

All of a sudden --

هەر لەناکاو --

(sings) I didn't think ballet was dumb anymore.

(گۆرانی وتن) چیتر وا بیرم نەئەکردەوە کە بالێ شتێکی ناخۆش بێت.

(Laughter)

(پێکەنین)

You see, what I know now is Miss Ann was fully aware

ئەزانن چۆنە، ئەوەی ئێستا ئەیزانم ئەوەیە کە خاتوو ئان بە تەواوەتی ئاگاداربوو

that the white ballet schools would not accept Black girls.

کە قوتابخانە بالێکانی سپی پێستەکان کچی ڕەشپێستیان وەرنەئەگرت.

She was incensed by that.

ئەوە تووڕەی کردبوو.

So she came to the Black neighborhood

بۆیە هاتبوو بۆ گەڕەکە ڕەشپێستەکە

to start teaching the dance classes herself.

بۆ ئەوەی خۆی وانەی سەماکردن بڵێتەوە. و

And you know, it took love and courage for her to do that.

بۆ ئەوە پێویستی بە خۆشەویستی و چاونەترسی بوو.

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

And where there was no justice,

لەو شوێنەیا کە نادادپەروەری هەبوو،

she just built it.

خۆی بنیاتی نا.

We all survived,

هەموو ڕزگارمان بوو،

because we stood on the shoulders of our Black ancestors.

چونکە چووینە سەر شانی باوباپیرە ڕەشپێستەکانمان.

We all thrived, because Miss Ann was an unlikely ally.

هەموو ماینەوە، چونکە خاتوو ئان هاوپەیمانێکی چاوەڕوان نەکراو بوو.

You know, when you add your voice

ئەزانن، کاتێک دەنگی خۆت و

and your actions

کردەوەکانی خۆت زیاد ئەکەیت

to situations that you don't think involve you,

بۆ بارودۆخێک کە پێتوانییە لەگەڵتا بگونجێت،

you actually inspire others to do the same.

ئیلهام بە خەڵکی تریش ئەبەخشیت کە هەمان شت بکەن.

Miss Ann inspired me to always be on the lookout

خاتوو ئان ئیلهامێ پێبەخشیم کە هەمووکات چاو بگێڕم

for situations that weren't about me

بۆ بارودۆخەکانی کە لەبارەی خۆمەوە نەبوون

but where I saw injustice

بەڵکو کە تیایا نادادپەروەری و

and inequality happening anyway.

نایەکسانیم ئەبینی ڕووئەیەن.

I hope she inspires you, too,

هیوادارم ئیلهام بە ئێوەش ببەخشن،

because to win the fight for equity

چونکە بۆ بردنەوەی شەڕ بۆ یەکسانی

we will all need to speak up

هەموومان پێویستمان بەوەیە کە قسە بکەین و

and stand up.

بێینە پێشەوە.

We will all need to do that.

هەموو پێویستمان بەوەیە کە ئەوە بکەین. و

And we will all need to do that

هەموو پێویستمان بەوەیە ئەوە بکەین

even when it's hard

تەنانەت ئەگەر قورسیش بێت و

and even when we feel out of place,

تەنانەت کاتێکیش هەست بکەین لە دەرەوەی شوێنی خۆمانین،

because it is your place,

چونکە شوێنی ئێوەیە و

and it is our place.

شوێنی ئێمەشە.

Justice counts on all of us.

دادپەروەری لەسەر شانی هەموومانە.

Thank you.

زۆر سوپاس.

(Applause and cheers)

(هاندان و چەپڵەلێدان)