How we study the microbes living in your gut | Dan Knights

Translator: Hawzheen Ali Reviewer: Daban Q Jaff

If I asked you to name a microbe that's living in your gut,

ئەگەر پرسیارت لێ بکەم ناوی میکرۆبێک بڵێت کە لە ڕێخۆڵەتدا دەژیت،

many of you would probably say E. coli.

زۆربەتان لەوانەیە بڵێن ئیکۆلای.

A lot of people say this. It's the best-known of the gut microbes.

زۆربەی خەڵک ئەم وەڵامە دەدەن. باشترین میکرۆبی ناسراوی ڕیخۆڵەیە

But it turns out that E. coli is outnumbered in your gut

بەڵام ژمارەی هەندێ جۆری بەکتریا لە ڕیخەڵەت زیاترە لە ژمارەی ئیکۆلای

about a thousand to one

نزیکەی یەک لە هەزار

by other species, many of which you probably haven't heard of.

تۆ لەوانەیە ناوی زۆربەیانت نەبیستبێت.

These are Bacteroides; Prevotella is another example.

ئەمانە ڕەگەزی بەکتریان؛ بەکتریایی پریڤۆتێلا نموونەیەکی ترە

Those are the two that dominate the modern human gut.

ئەوانە ئەو دووانەن کە ڕیخۆڵەی مرۆڤی مۆدێرنیان داگیرکردووە.

There are about a hundred trillion microbes living inside you.

بەنزیکەی سەد تریلیۆن میکرۆب لە لەشدا دەژی.

We call this your microbiome,

ئێمە پێی دەڵێین ژینگەی میکرۆبی لەشت

so it's like a little world living inside you --

وەک جیهانێکی بچوک وایە لە لەشتدا دەژی --

actually more like a universe.

لە ڕاستیدا زیاتر لە گەردوونێک دەچێت.

A hundred trillion means if you took a blade of grass

سەد تریلیۆن مانای وایە ئەگەر چڵە گیایەکت وەرگرتبێت

and planted it for every microbe living in your gut,

و چاندبێتت بۆ هەر میکرۆبێک کە لەڕیخۆڵەتدا دەژی،

that could fill a million football fields.

ئەوە دەتوانێت یەک ملیۆن یاریگای تۆپێن پڕ بکاتەوە.

So it's incredibly complex.

بۆیە بێ ئەندازە ئاڵۆزە.

But interestingly,

بەڵام شتێکی سەیرە،

as our bodies have been adapting to life in modern society,

لە کاتێکدا لەشمان خۆی گونجاندووە لەگەڵ ژیان لە کۆمەڵگەی مۆدێرندا،

we're losing some of our normal microbes,

ئێمە هەندێک لە میکرۆبە ئاساییەکانی لەشمان لە دەست دەدەین،

and at the same time,

لە هەمان کاتدا،

چەند نەخۆشییەکی کەمی پەیوەست بە کۆئەندامی هەرسەوە

there are quite a few diseases related to the gut

that are skyrocketing in developed nations all around the world.

لە ووڵاتە گەشەسەندووەکان لە سەرانسەری جیهان لە هەڵکشاندایە.

And many of you probably know someone who suffers from obesity,

هەروەها زۆربەتان لەوانەیە بزانن کە کەسێک توش بە قەڵەوی دەبێت،

diabetes, Crohn's disease or ulcerative colitis,

شەکرە، قورحەی کۆڵۆن، هەوکردنی درێژخایەنی ڕیخۆڵە،

allergies and asthma.

حەساسیەت و ڕەبۆ.

Every one of these diseases

هەریەکە لەم نەخۆشیانە

and many others related to metabolism and autoimmunity

و زۆر نەخۆشی تر پەیوەست بە زیندەچالاکی و سیستەمی بەرگری لەش

are linked to a loss of healthy diversity in the gut.

پەیوەندییان بە لە دەستدانی هەمەجۆری دروستی ڕیخۆڵەوە هەیە.

My lab got our first indication of this

لە تاقیگەکەماندا یەکەم حاڵەتی لەم جۆرەمان دەست نیشان کرد

when actually we were studying non-human primates.

کاتێک لێکۆڵینەوەمان لەسەر جۆرەکانی ئاژەڵی مەیمون دەکرد.

We wanted to find out what happens to a monkey's microbiome

دەمانویست بزانین چی بەسەر ژینگەی میکرۆبی نێو مەیمونەکان هاتووە

when they move from the jungle to a zoo.

کاتێک ئەوان لە دارستانەوە بۆ باخچەی ئاژەڵان دەگوازرێنەوە.

Does their microbiome change? Do they pick up new bugs?

ژینگەی میکرۆبەکانیان دەگۆڕێت؟ ئەوان مشەخۆری تازە هەڵدەگرن؟

Do they lose some? Does it get better or worse?

ئەوان بڕێک لە دەست دەدەن؟ میکرۆبی باش یان خراپ وەردەگرن؟

We tracked two different species in the jungle,

لە دارستاندا چاودێری دوو جۆری جیاوازمان کرد،

one in Vietnam, one in Costa Rica,

یەکێک لە ڤێتنام، یەکێک لە کۆستاریکا

and then we sequenced the DNA from their stool.

لە ڕێگەی پاشەڕۆکانیانەوە خوێندنەوەی ترشە ناوکییەکانمان بۆ ئەنجام دان

This is how we study the microbiome in my research lab.

لە تاقیگە بەم شێوەیە لێکۆڵینەوە لەسەر ژینگەی میکرۆب دەکەین

And what we found in the DNA is that in the wild,

لە ترشە ناوەکیەکانی، ئەو ئاژەڵانەی کە لە جەنگەڵ دەژین،

these two species had totally different sets of microbes.

ئەم دوو جۆر مەیمونە کۆمەڵە میکرۆبی تەواو جیاوازیان هەبوو.

It was like a fingerprint for the species.

کە بۆ ئەم جۆرە مەیمونانە وەکو پەنجەمۆر وایە.

But in the zoo, they had lost most of that diversity

بەڵام لە باخچەی ئاژەڵاندا، بڕێکی زۆر لەم هەمەجۆرییان لە دەستداوە.

و کۆمەڵەی میکرۆبی دیکەیان هەڵگرتووە.

and had acquired some other set of microbes.

So this was very curious.

بۆیە زۆر جێی تێڕامان بوو.

We've got these two different microbiomes.

ئێمە ئەم دوو جۆر لە ژینگەی میکرۆبەمان دەستکەوت

In the wild, picture a lush tropical rainforest

لە ژیانی کێویدا، داراستانە سەوزەکانی هێڵی کەمەرەیی بهێنە بەرچاو،

living the guts of these monkeys.

لە کۆئەندامی هەرسی مەیمونەکاندا دەژین.

That's the kind of diversity that we're talking about.

ئەوە ئەم شیێوە هەمەچەشنییە کە ئێمە باسی دەکەین.

کە دواتر لە باخچەی ئاژەڵاندا، هەمەچشنییەکەیان لە دەست داوە.

Then in the zoo, they've lost diversity.

Picture a rainforest that's been burned to the ground

وێنای دارستانێک بکە کە سوتێنراوەو تەختی زەوی کراوە.

and taken over by a few invasive species.

چەند جۆرێکی کەم لە میکرۆبی زیان بەخشی تێدا ماوە.

زیاتر لە ژینگەی میکرۆبی مەیمونێکی دەستبەسەر دەچێت.

That's more like the microbiome in a captive primate.

Now, in the meantime,

لەهەمان کاتدا،

many of the animals in the zoo are not doing so well.

زۆربەی ئاژەڵەکان تەندروستییان باش نییە لە باخچەی ئاژەڵاندا

They have issues with obesity,

کێشەی زیادبوونی کێشیان هەیە،

wasting,

لاوازی جەستەی،

gastroenteritis, diarrhea, bloating,

هەوکردنی گەدەو ڕیخۆڵە، سکچوون، کۆبونەوەی غازات

and some of them were barely holding onto their lives.

هەندێکیان زۆر بەزحمەت ژیان بەسەر دەبەن.

Now, of course, we were very interested to find out

ئێستا، بەدڵنیاییەوە، ئێمە زۆر پەرۆش بووین بۆئەوەی بزانین

what are these so-called invasive species that are taking over in the zoo.

ئەم میکرۆبە زیان بەخشانە چین که باخچەی ئاژەڵانیان داگیرکردووە.

So we went back to the DNA, and what the DNA told us

بۆیە گەڕاینەوە بۆ ترشەناوکییەکان، و ترشەناوکییەکان پێیان گوتین:

is that every monkey in the zoo

کە هەر مەیمونێک لە باخچەی ئاژەڵاندا

had become dominated by Bacteroides and Prevotella,

ڕیخۆڵەی لە لایەن بەکتەرۆید و میکرۆبی پریڤۆتێلا داگیرکراوە،

the same microbes that we all have in our guts as modern humans.

هەمان ئەو میکرۆبانەی کە ئێمە هەموومان لە گەدەماندا وەکو مرۆڤی مۆدێرن هەمانە .

ویستمان ڕێگەیەک بدۆزینەوە بۆ نیشاندانی ئەمە

We wanted to find a way to visualize this,

and we used some tools from multivariate ecology

و هەندێک ئامێرمان بەکارهێنا لە جۆرە جیاوازەکانی تاقیگەی ژینگەزانی

to put all of the microbiomes we were studying onto an axis.

بۆ دانانی ژینگە میکرۆبییەکان لەسەر تەوەرەیەک کە لێکۆڵینەوەمان لەسەریان دەکرد.

And what you're seeing here is a distance plot

هەروەها ئەوەی کە دەیبینیت لێرە نەخشەی دوورییە

where every point is a different animal's microbiome.

کە تیایدا هەرخاڵێک ژینگەی میکرۆبی جیاوازی ئاژەڵێکە.

So every point represents a whole zoo of microbes.

هەر خاڵێک گشت میکرۆبەکانی باخچەیەکی ئاژەڵان نیشان دەدات.

And the microbiomes that have a lot of microbes in common

هەروەها ژمارەیەکی زۆر لە میکرۆبەکان کە هاوبەشن لەم ژینگە میکرۆبییەکانەدا.

are close to each other.

لەیەکەوە نزیکن.

The ones that are very different are farther apart.

کامەیان زۆر جیاوازە ئەوە لێیانەوە دوورە

So this is showing you

ئەمە نیشانمان دەدات

that the two groups of wild monkeys are over on the left.

کە دوو گروپە مەیمونە کێوییەکان لەسەرەوەی لەلای چەپن.

The top left are these highly endangered monkeys

بەشی سەری سەرەوە لای چەپ ئەم مەیمونانەن کە خەریکە لە ناو دەچن..

called the red-shanked douc in Vietnam.

کە ناسراون بە میمونە ڕان-سورەکان لە ڤێتنام

هەروەها لە بەشی خوارەوەی لای چەپ مەیموونەکانی کۆستاریکان.

And at the bottom left are monkeys from Costa Rica.

So you can see that they have totally different microbiomes in the wild.

بۆ ئەوەی بتوانین جیاوازی ژینگەی میکرۆبەکان لە سروشتدا ببینیت ؟.

And then the same two species of monkey in the zoo are converging,

پاشان مەمیمونە هاوشێوەکانی باخچەی ئاژەڵان لێک نزیکن،

so their microbiomes change

لەبەر ئەوەی ژینگەی میکرۆبەکانیان دەگۆڕێت

and they become much more similar to each other,

و بەتەواوی دەبنە هاوشێوەی یەک

even though these are zoos on different continents,

هەرچەندە ئەم باخچەی ئاژەڵانە لە کیشوەری جیاوازن،

different geographical regions, and they're eating different diets.

ناوچەی جیوگرافی جیاواز هەروەها خواردنی جیاوازیش دەخۆن.

Now, we did study some other species of primate.

ئێستا، ئێمە لێکۆڵینەوەمان لەسەر چەند جۆرێکی تری جیاوازی مەیمونەکان کرد

What species of primate do you think is even more divergent

چ جۆرێکی گواندارێک زۆر لە گواندارە کێوی و دیل کراوەکان

from the wild primates than the captive primates?

لە جۆری باوی ژینگەی میکرۆبەکان زۆر جیاوازە؟

Modern humans.

مرۆڤی مۆدێرن.

ئەوانە ئەو مرۆڤانەن کە لە ووڵاتە دواکەوتووەکاندا دەژین.

These are humans living in developing nations.

So they were more different from the wild primates

بۆیە ئەو میکرۆبانە لە مەیمونە کێوییەکاندا زۆر جیاواز بوون

than those in the zoo.

بە بەراورد بە ئەوانەی لە باخچەی ئاژەڵاندان

And the final group that we studied, all the way on the right,

هەروەها دوواین گروپ کە لێکۆڵینەوەمان لە سەری کرد، ئەوەی لە لای ڕاستدایە،

is people living in the USA.

ئەو خەڵکانەن کە لە وڵایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا دەژین.

و کاتێک ئەم وێنەیەم بینی

And when I saw this figure,

the hairs raised up on the back of my neck,

مووەکانی پشتە ملم گرژبوون

چونکە یەک ڕێگە بۆ تێروانین لەمە، "ئۆو" جێی بایەخە

because one way to think about it is, "Oh, that's interesting,

captive monkeys are sort of on their way to becoming like Americans."

مەیمونی قەفەز خەریکە وەک ئەمریکییەکانیان لێبێت".

( پێکەنین)

(Laughter)

But the other way to think about it

بەڵام ڕێگەیەکی تر بۆتێگەیشتن لەمە

is that Americans are like super-captive monkeys.

ئەوەیە کە ئەمریکییەکان لە مەیمونی گەشەسەندوی نێو قەفەز دەچن.

And I was actually looking at this figure on my computer screen

من سەیری ئەم وێنەیەم لەسەر شاشەی کۆمپیوتەرەکەم دەکرد

when I got the news that four of the red-shanked doucs

کاتێک هەواڵەکەم پێگەیشت کەوا چوار لە مەیمونە ڕان سورەکان

had died in the zoo of gut-related issues.

لە باخچەی ئاژەڵاندا بەهۆی کێشەی پەیوەندیدار بە کۆئەندامی هەرسەوە مردوون.

So for some of these animals,

بۆیە بۆ هەندێک لەم ئاژەڵانە

having the right microbes living inside them

بوونی میکرۆبی سودبەخش کە لە ناو لەشییاندا بژی

may be a matter of survival.

لەوانەیە هۆکاری مانەوەیان بێت.

ئێستا، لەم چیرۆکەدا سەرنجمان بۆ دۆخی مرۆڤ دەچێت.

Now this brings us to the human part of the story.

Obviously, the microbiomes in the USA

بە ئاشکرا، ژینگەی میکرۆب لە ولایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا

aren't causing premature death as frequently as in the zoo,

وەک ئەوەی کە لە باخچەی ئاژەڵاندا دووبارە دەبێتەوە، نابێتە هۆی مردنی پێش وەختە،

but we have major risk of obesity, diabetes,

بەڵکو ئێمە مەترسی گەورەی قەڵەوی، شکرە و ژمارەیەک

a number of these other diseases.

نەخۆشی ترمان هەیە.

And this applies not just to people who have been living in the USA

ئەمە تەنها بۆ ئەم خەڵکانەی کە بۆ چەند پشتێک لە ئەمریکا ژیاون

for many generations,

ڕاست نییە،

but also to immigrants and refugees,

بەڵکو بۆ گروپی پانەبەرانیش،

who, for most immigrant and refugee groups,

زۆربەی گروپی پەنابەرەکان

arrive in the USA metabolically healthy,

بە زیندەچالاکی تەندروستەوە کە دەگەنە ئەمریکا ڕاستە،

and then within a few years,

پاشان لە چەند ساڵێکی کەمدا،

they become just as high-risk for obesity and diabetes

ئەوانیش ڕووبەڕووی مەترسی تووشبوون بە شەکرە و قەڵەوبوون دەبنەوە

as other Americans.

وەکو ئەمریکییەکانی تر.

And we discussed this issue with two groups

هەروەها ئێمە گفتوگۆمان لەسەر ئەم کێشەیە لەگەڵ دوو گروپ کرد

that have been coming to the USA from Southeast Asia:

کە لە باشوری ڕۆژئاوای ئاسیاوە بۆ ئەمریکا هاتبوون:

همۆنگییەکان، کە لە ناوەڕاستی ۱۹۷۰ هاتبوون

the Hmong, who started coming in the mid-1970s

as refugees from the Vietnam War and the US secret war in Laos;

وەکو پەنابەری جەنگی ڤێتنام و جەنگی نهێنی ئەمریکا لە لەۆس:

and the Karen, who have been coming more recently as refugees from Myanmar.

هەروەها کەیرینییەکان کە زۆر دواتر وەکو پەنابەری مایەنمار بۆ ئەمریکا هاتبوون.

So we've been working for a few years

لەبەرئەوە ئێمە چەند ساڵێکی کەم کارمان کرد

with these local communities and clinicians

لەگەڵ ئەم کۆمەڵگە نێوخۆییانە و پزیشکەکان

to study what happens to the Hmong and Karen microbiomes

بۆ لێکۆڵینەوە لە گۆڕانکاریەکانی ژینگەی میکرۆبیی همۆنگییەکان و کەیرینەکاندا

when people move from refugee camps and villages in Thailand to the USA.

کاتێک لە کەمپی پەنابەران و گوندەکانی تایلاندەوە دەهاتنە ئەمریکا.

And what we found

بۆمان دەرکەوت

is that when people come to the USA from these groups,

کە کاتێک خەڵکانێک لەم گروپانە بۆ ئەمریکا دێن،

they lose a large fraction of their microbiome,

بەشێکی گەوری ژینگەی میکرۆبییان لە دەست دەدەن،

somewhere around 20 percent,

دەگاتە نزیکەی ۲۰ لە سەد

and those who come to the USA and become obese

هەروەها ئەوانەی کە ها توون بۆ ئەمریکا و توشی قەڵەوی بوون

lose about a third of their microbes.

سێ بەشی میکرۆبەکانیان لە دەست دەدەن

So we know that moving to the USA

بۆیە ئێمە دەزانین کە هاتن بۆ ئەمریکا

is sufficient to cause a dramatic change in your microbiome,

بەسە تا ببێتە هۆی گۆڕانکارییەکی گەورە لە ژینگەی میکرۆبیی لەشتدا

probably not for the better.

لەوانەیە بۆ باشتر نەبێت.

Are these microbes actually causing the obesity,

ئایا ئەم میکرۆبانە بەڕاستی دەبنە هۆی قەڵەوی

or is the obesity causing a change in the microbes?

یان قەڵەوییەکە دەبێتە هۆی گۆڕانکاری لە میکرۆبەکاندا؟

This is something that we're following up on,

ئەمە شتێکە کە ئێمە بەدواداچوونی بۆ دەکەین

هەروەها ئێمە لە تاقیگە بەڵگەکەمان هەیە لەگەڵ بەڵگەی

and the evidence we have now in my lab

combined with evidence from a number of labs around the world

ژماریەک بەڵگەی تاقیگەکان لە سەرانسەری جیهاندا لێکدراوە

tells us that certain changes in the microbiome

کە پێمان دەڵێت گۆڕانی دیاریکراو لە ژینگەی میکرۆبیدا

دەبێتە هۆی قەڵەوی،

do lead to obesity,

and a number of other modern, kind of Westernized diseases.

هەروەها ژماریەک لە نەخۆشی تری مۆدێرن، جۆرێک لە نەخۆشی ڕۆژئاوایی.

The good news is that your microbiome can actually change.

هەواڵە خۆشەکە ئەوەیە ژینگەی میکرۆبی لەشت لەڕاستیدا دەتوانێت بگۆڕێت

Unlike your own genome,

بە پێچەوانەی بۆماوەی لەشت

it's a living, breathing thing,

شتێکی زیندووە و هەناسەدەدات،

and there's a broad front of research happening right now

هەروەها توێژینەوەی بەرفراوان لە ئیستادا ئەنجام دەدرێت

بۆ باشتر تێگەیشتن لەوەی کە چۆن ژینگەی میکرۆبی لەشمان بگێڕینەوە

to better understand how we can restore our microbiomes

when something goes wrong,

کاتێک شتێک بەهەڵە تێدەپڕێت،

using diet,

بە پارێزی،

using live microbes.

بەکارهێنانی میکرۆبی زیندوو.

And in fact, one of the next steps for us

لەڕاستیدا، یەکێک لە هەنگاوەکانی داهاتوومان

is collecting and preserving microbes from healthy people around the world

کۆکردنەوە و پاراستنی میکرۆبی بە سودی خەڵکانی تەندروستە لە سەرانسەری جیهاندا

so that they can be kept as cultural assets for those groups

بۆ ئەوەی بیانپارێزین وەکو سەرمایەی کەلتوری ئەو خەڵکانە

to potentially protect them as they adapt to modern society,

بۆ پاراستنی ئەوان کاتێک کە خۆیان لە کۆمەڵگەی مۆدێرندا دەگونجێنن.

and to protect future generations

هەروەها بۆ پاراستنی نەوەکانی داهاتوو

who are currently growing up to have increased risk of these diseases

کە ئێستا لەگەڵ هەر نەوەیەکدا لەگەڵ زیادبوونی مەترسی ئەم نەخۆشییانە لەسەریان

with every generation.

گەورە دەبن.

I'm looking forward to a future

من بەهیوای داهاتوویەکم

کە تێیدا ئامێرمان بۆ بنیادنەنەوە و پڕکردنەوەی ژینگە میکرۆبییەکانمان هەبێت،

where we have the tools that we need to restore and replenish our microbiomes,

and in that world, the monkeys will live happier and healthier lives,

لەو جیهانەدا مەیمونەکان ژیانێکی ئاسودەتر و تەندروستر دەژین و

and so will we.

هەروەها ئیمەش.

( چەپڵە)

(Applause)