How do daily habits lead to political violence? | Christiane-Marie Abu Sarah

Transcriber: Leslie Gauthier Reviewer: Camille Martínez

Translator: Hiwa Foundation II Reviewer: Hiwa Foundation

So I'm starting us out today with a historical mystery.

ئەمڕۆ دەستپێئەکەم بە ڕووداوێکی تەمومژاوی مێژوویی.

In 1957, there were two young women,

ساڵی ١٩٥٧، دوو ژنی گەنج هەبوون،

both in their 20s,

هەردووکیان لە ٢٠ەکانی تەمەنیان،

both living in the same city,

هەردووکیان لە هەمان شاردا ئەژیان،

both members of the same political group.

هەردووکیان ئەندامی هەمان گرووپی سیاسی بوون.

That year, both decided to commit violent attacks.

ئەو ساڵە، هەردووکیان بڕیاریان یا کاری توندتویژی ئەنجام بەن.

One girl took a gun and approached a soldier at a checkpoint.

کچێکیان چەکێکی هەڵگرت و نزیکبۆوە لە سەربازێک لە خاڵی پشکنین.

The other girl took a bomb and went to a crowded café.

کچەکەی تریان قومبەلەیەکی هەڵگرت و چوو بۆ کافێیەکی قەرەباڵغ.

But here's the thing:

بەڵام ئەمە ڕووی یا:

one of the those girls followed through with the attack,

یەکێک لەو کچانە هێرشەکەی ئەنجام یا،

but the other turned back.

بەڵام ئەوەی تریان گەڕایەوە.

So what made the difference?

کەواتە چی جیاوازییەکەی درووستکرد؟

I'm a behavioral historian, and I study aggression,

من مێژووناسی ڕەفتاریم، و هەڵسوکەوتی دووژمنکارانە،

moral cognition

ڕۆڵی مێشک لە ڕەوشتدا و

and decision-making in social movements.

توانای بڕیاردان ئەخوێنم لە جموجۆڵە کۆمەڵایەتییەکاندا.

That's a mouthful. (Laughs)

زۆر ئەکات. (پێکەنین)

So, the translation of that is:

کەواتە، وەرگێڕانی ئەوە ئەمەیە:

I study the moment an individual decides to pull the trigger,

توێژینەوە لەسەر ئەو ساتە ئەکەم کە کەسەکە بڕیار ئەیات بیتەقێنێت،

the day-to-day decisions that led up to that moment

لەگەڵ بڕیارە ڕۆژانەکانی ئەیگەیەنێتە ئەو ساتە و

and the stories that they tell themselves about why that behavior is justified.

چیرۆکەکانی بەخۆیانی ئەڵێن دەربارەی ئەوەی بۆچی ڕەفتارەکەیان ڕەوایی هەیە.

Now, this topic --

ئێستا، ئەم تەوەرە --

it's not just scholarly for me.

تەنیا توێژەرانە نییە بۆ من.

It's actually a bit personal.

ڕاستییەکەی کەمێکیش کەسییە.

I grew up in Kootenai County, Idaho,

من لە ناوچەی کووتینای ئایداهۆ گەورەبووم، و

and this is very important.

ئەمە زۆر گرنگە.

This is not the part of Idaho with potatoes.

ئەمە بەشەکەی ئایداهۆ نییە بە پەتاتەوە.

We have no potatoes.

پەتاتەمان نییە. و

And if you ask me about potatoes,

ئەگەر پرسیارم لێبکەیت دەربارەی پەتاتە،

I will find you.

ئەتدۆزمەوە.

(Laughter)

(پێکەنین)

This part of Idaho is known for mountain lakes,

ئەم بەشەی ئایداهۆ ناسراوە بە دەریاچەی شاخەکان،

horseback riding,

ئەسپسواری،

skiing.

خلیسکێنە.

Unfortunately, starting in the 1980s,

بەداخەوە، سەرەتای ١٩٨٠کان،

it also became known as the worldwide headquarters

بوو بە شوێنێکی ناسراویش وەک بارەگا جیهانییەکانی

for the Aryan Nations.

نەتەوە ئاریانەکان.

Every year, members of the local neo-Nazi compound

هەموو ساڵێک، ئەندامەکانی ڕێکخراوە نازییە نوێکە

would turn out and march through our town,

یەنە دەرەوە و بەناو شارۆچکەکەمانا ئەڕۆن و

and every year,

هەموو ساڵێکیش،

members of our town would turn out and protest them.

ئەندامەکانی شارۆچکەکەمان ئەچنە دەرەوە و ناڕەزایی دەرئەبڕن لەدژیان.

Now, in 2001, I graduated from high school,

ساڵی ٢٠٠١، لە ئامادەیی دەرچووم، و

and I went to college in New York City.

چووم بۆ زانکۆ لە شاری نیو یۆرک.

I arrived in August 2001.

مانگی ئابی ٢٠٠١ گەشتم.

As many of you probably are aware,

وەک هەندێکتان لەوانەیە ئاگادار بن،

three weeks later,

سێ هەفتە دواتر،

the Twin Towers went down.

دوو باڵەخانە بەرزەکە تەقێنرانەوە.

Now, I was shocked.

زۆر تاسام بەوە.

I was incredibly angry.

زۆر تووڕەبووم.

I wanted to do something,

ئەمویست شتێک بکەم،

but the only thing that I could think of doing at that time

بەڵام تەنیا شت کە ئەمتوانی ئەوکاتە بیری لێبکەمەوە بیکەم

was to study Arabic.

فێربوونی عەرەبی بوو.

I will admit,

دانی پیا ئەنێم،

I was that girl in class that wanted to know why "they" hate "us."

ئەو کچەی ناو پۆلەکە بووم کە ئەمویست بزانم بۆچی "ئەوان" ڕقیان لە "ئێمە"یە.

I started studying Arabic for very wrong reasons.

لەبەر هۆکاری زۆر خراپ خۆم فێری عەرەبی ئەکرد.

But something unexpected happened.

بەڵام شتێکی چاوەڕوان نەکراو ڕووی یا.

I got a scholarship to go study in Israel.

زەمالەیەکی خوێندنم دەستکەوت بۆ خوێندن لە ئیسرائیل.

So the Idaho girl went to the Middle East.

بۆیە کچەکەی ئایداهۆ چوو بۆ خۆرهەڵاتی ناوەڕاست.

And while I was there, I met Palestinian Muslims,

ئەوکاتەش کە لەوێ بووم، چاوم بە فەڵەستینییە موسوڵمانەکان کەوت،

Palestinian Christians,

فەڵەستینییە مەسیحییەکان،

Israeli settlers,

دانیشتووانەکانی ئیسرائیل،

Israeli peace activists.

چالاکەوانە ئاشتیخوازەکانی ئیسرائیل.

And what I learned is that every act has an ecology.

ئەوەی فێریبووم ئەوە بوو کە هەر کردەوەیەک ژینگەناسی هەیە.

It has a context.

چوارچێوەیەکی هەیە.

Now, since then, I have gone around the world,

لەوکاتەوە، بە جیهاندا گەڕاوم،

I have studied violent movements,

توێژینەوەم لەسەر چالاکییە توندوتیژییەکان کردووە،

I have worked with NGOs and ex-combatants in Iraq,

کارم لەگەڵ ڕێکخراوە ناحکومی و جەنگاوەرەکانی پێشووی شەڕی عێراق،

Syria,

سوریا،

Vietnam,

ڤێتنام،

the Balkans,

باڵکان، و

Cuba.

کوبا کردووە.

I earned my PhD in History,

دکتۆراکەم لە مێژووا هێناوە، و

and now what I do is I go to different archives

ئەوەی ئێستا ئەیکەم ئەوەیە ئەچم بۆ ئەرشیفە جیاوازەکان و

and I dig through documents,

بەناو بەڵگەنامەکانا ئەگەڕێم،

looking for police confessions,

بۆ دانپیانانەکانی پۆلیس ئەگەڕێم،

court cases,

بۆ دۆسییەکانی دادگا،

diaries and manifestos of individuals involved in violent attacks.

دەفتەری بیرەوەری و مەنەفێستی کەسەکانی تێوەگلاون لە کاری توندوتیژییەوە.

Now, you gather all these documents --

ئێستا، هەموو ئەم بەڵگەنامانە کۆئەکەیتەوە --

what do they tell you?

چیت پێئەڵێن؟

Our brains love causal mysteries,

مێشکمان حەزی لە نهێنی پشت هۆکارەکەیە،

it turns out.

ئەوە ڕاستییەکەیە.

So any time we see an attack on the news,

بۆیە هەر جارێک هێرشێک ئەبینین لە هەواڵەکاندا،

we tend to ask one question:

بەزۆری یەک پرسیار ئەکەین:

Why?

بۆچی؟

Why did that happen?

بۆچی ئەوە ڕووی یا؟

Well, I can tell you I've read thousands of manifestos,

ئەتوانم پێتان بڵێم کە هەزارەها مەنەفێستم خوێندۆتەوە، و

and what you find out is that they are actually imitative.

ئەوەی ئەیدۆزیتەوە ئەوەیە کە لە ڕاستیدا لاساییکەرەوەن.

They imitate the political movement that they're drawing from.

لاسایی ئەو جوڵە سیاسییە ئەکەنەوە کە لێوەی هاتوون.

So they actually don't tell us a lot about decision-making

بۆیە ڕاستییەکەی زۆرمان پێناڵێن دەربارەی بڕیاردان

in that particular case.

لەو دۆسییە دیاریکراوەیا.

So we have to teach ourselves to ask a totally different question.

بۆیە پێویستە خۆمان فێرکەین پرسیارێکی تەواو جیاواز بکەین.

Instead of "Why?" we have to ask "How?"

لەجیاتی "بۆچی"؟ پێویستە بپرسیت "چۆن؟"

How did individuals produce these attacks,

ئەو کەسانە چۆن ئەم هێرشانەیان کرد، و

and how did their decision-making ecology contribute to violent behavior?

چۆن ژینگەی بڕیاردانەکەیان ڕۆڵی هەبووە لە کردارە توندوتیژییەکەیا؟

There's a couple things I've learned from asking this kind of question.

دوو شت هەیە فێری بووم لە کردنی ئەم جۆرە پرسیارانەوە.

The most important thing is that

گرنگترین شت ئەوەیە

political violence is not culturally endemic.

توندوتیژی سیاسی شتێک نییە تایبەت بێت بە کلتورێکەوە

We create it.

ئێمە درووستی ئەکەین.

And whether we realize it or not,

ئەگەر درکیشی پێبکەین یان نا،

our day-to-day habits contribute to the creation of violence

خووەکانی ڕۆژانەمان دەبنە هۆی درووستکردنی توندوتیژی

in our environment.

لە ژینگەکەماندا.

So here's a couple of habits that I've learned contribute to violence.

ئەمەش دوو خوون کە بۆم دەرکەوت هۆکارن بۆ توندوتیژی.

One of the first things that attackers did

یەکێک لە یەکەمین شتەکانی هێرشبەرەکان کردوویانە

when preparing themselves for a violent event

کاتێک خۆیان ئامادەکردووە بۆ ڕووداوێکی توندوتیژی

was they enclosed themselves in an information bubble.

ئەوەیە خۆیان داپۆشیوە بە بڵقێکی زانیاری.

We've heard of fake news, yeah?

هەواڵی ساختەمان بیستووە، وانییە؟

Well, this shocked me:

ئەمە منی تاساند:

every group that I studied had some kind of a fake news slogan.

هەموو کۆمەڵێک کە توێژینەوەم لەسەر کردووە جۆرێک لە درووشمی هەواڵی ساختەی هەبووە.

French communists called it the "putrid press."

کۆمەنیستە فەڕەنسییەکان پێیان ئەوت "ڕاگەیاندنی گەنیو."

French ultranationalists called it the "sellout press"

نەتەوەپەرستە فەڕەنسییەکان پێی ئەڵێن "ڕاگەیاندنی فرۆشراو" و

and the "treasonous press."

"ڕاگەیاندنی ناپاک."

Islamists in Egypt called it the "depraved news."

جوڵە ئیسلامییەکانی میسڕ پێی ئەڵێن "ڕاگەیاندنی بەدڕەوشت." و

And Egyptian communists called it ...

کۆمەنیستە میسڕییەکانیش پێیان ئەوت...

"fake news."

"هەواڵی ساختە."

So why do groups spend all this time trying to make these information bubbles?

کەواتە بۆچی گروپەکان ئەم هەموو کاتە بەسەر ئەبەن بۆ دروستکردنی ئەم بڵقە زانیارییانە؟

The answer is actually really simple.

ڕاستییەکەی وەڵامەکەی زۆر سادەیە.

We make decisions based on the information we trust, yeah?

لەسەر بنەمای زانیارییەکەی متمانەی پێئەکەین بڕیار ئەیەین، وانییە؟

So if we trust bad information,

کەواتە ئەگەر متمانە بە زانیاری خراپ بکەین،

we're going to make bad decisions.

بڕیاری خراپیش ئەیەین.

Another interesting habit that individuals used

خوێکی تری سەرنجڕاکێشیش کە بەکاریان هێناوە

when they wanted to produce a violent attack

کاتێک ویستویانە هێرشێکی توندوتیژی بکەن ئەوەیە

was that they looked at their victim not as an individual

وەک کەسێک سەیری قوربانییەکەیان نەکردووە

but just as a member of an opposing team.

بەڵکو وەک ئەندامێکی گرووپی دژ.

Now this gets really weird.

لێرەیا شتەکان سەیر ئەبن.

There's some fun brain science behind why that kind of thinking is effective.

زانستێکی خۆشی مێشک هەیە لەپشتی ئەوەی بۆچی ئەو جۆرە بیرکردنەوەیە کاریگەرە.

Say I divide all of you guys into two teams:

با بڵێین هەمووتان بکەین بە دوو تیمەوە:

blue team,

تیمی شین،

red team.

تیمی سوور. و

And then I ask you to compete in a game against each other.

ئینجا داواتان لێئەکەم لە یارییەکدا ڕکابەری بکەن دژی یەکتر.

Well, the funny thing is, within milliseconds,

ئەوەی جێگەی پێکەنینە ئەوەیە، لە چەند میلی چرکەیەکدا،

you will actually start experiencing pleasure -- pleasure --

دەست ئەکەن بە هەستکردن بە خۆشی -- خۆشی--

when something bad happens to members of the other team.

کاتێک شتی خراپ بەسەر ئەندامەکانی تیمەکەی تردا یەت.

The funny thing about that is if I ask one of you blue team members

ئەوەی جێگەی پێکەنینە لەوەیا ئەوەیە ئەگەر داوا لە یەکێک لە ئێوەی تیمی شین بکەم

to go and join the red team,

بڕۆن و بچنە ناو تیمە سوورەکەوە،

your brain recalibrates,

مێشکتان دووبارە پێوانەیی ڕێکئەخاتەوە، و

and within milliseconds,

لەماوەی چەند میلی چرکەیەکدا،

you will now start experiencing pleasure

دەست ئەکەن بە هەستکردن بە خۆشی

when bad things happen to members of your old team.

کاتێک شتی خراپ بەسەر ئەندامەکانی تیمەکەی پێشووترتاندا یەت.

This is a really good example of why us-them thinking is so dangerous

ئەمە نموونەیەکی زۆر باشە لەسەر ئەوەی بۆچی بیرکردنەوەی ئێمە-ئەوان ئەوەنە مەترسیدارە

in our political environment.

لە ژینگە سیاسییەکەماندا.

Another habit that attackers used to kind of rev themselves up for an attack

خوێکی تر کە هێرشبەرەکان بەکاریانهێناوە بۆ ئەوەی خۆیان خێراترکەن بۆ هێرشێک

was they focused on differences.

ئەوەیە تیشکیان خستۆتە سەر جیاوازییەکان.

In other words, they looked at their victims, and they thought,

بە واتایەکی تر، سەیری قوربانییەکانیان کردوون، و بیریان کردۆتەوە،

"I share nothing in common with that person.

"هیچ شتێکی هاوبەشم نییە لەگەڵ ئەو کەسەیا.

They are totally different than me."

تەواو جیاوازن لەمن."

Again, this might sound like a really simple concept,

دووبارە، ئەمە لەوانەیە لە چەمکێکی زۆر سادە بچێت،

but there's some fascinating science behind why this works.

بەڵام زانستێکی سەرنجڕاکێش هەیە لەپشت ئەوەی بۆچی ئەمە کارئەکات.

Say I show you guys videos of different-colored hands

با بڵێین ڤیدیۆی چەند دەستێکی ڕەنگ کراوتان نیشان ئەیەم و

and sharp pins being driven into these different-colored hands,

دەرزی تیژ ئەکرێت بەم دەستانەی ڕەنگی جیا جیا کراون،

OK?

باشە؟

If you're white,

ئەگەر سپی بیت،،

the chances are you will experience the most sympathetic activation,

ئەگەری هەیە تووشی زۆرترین هەڵچوون بیت،

or the most pain,

یان زۆرترین ئازاربیت،

when you see a pin going into the white hand.

کاتێک ئەبینیت دەرزییەکە ئەکرێت بە دەستێکی سپیدا.

If you are Latin American, Arab, Black,

ئەگەر ئەمریکی لاتینی بیت، عەرەب، ڕەش پێست،

you will probably experience the most sympathetic activation

هەست بە زۆرترین هەڵچوون ئەکەیت

watching a pin going into the hand that looks most like yours.

کاتێک ئەبینیت دەرزییەکە ئەکرێت بەو دەستەی لە هی خۆت ئەچێت.

The good news is, that's not biologically fixed.

هەواڵە باشەکە ئەوەیە، لەڕووی بایۆلۆجییەوە جێگیرکراو نییە.

That is learned behavior.

ئەوە هەڵسوکەوتێکە فێری ئەبیت.

Which means the more we spend time with other ethnic communities

واتە هەتا کاتی زیاتر بەسەر بەرین لەگەڵ کۆمەڵە ڕەگەزەکانی تردا و

and the more we see them as similar to us and part of our team,

زیاتر سەیریان بکەین وەک هاوشێوەی خۆمان و بەشێک لە تیمەکانی خۆمان،

the more we feel their pain.

زیاتر هەست بە ئازاریان ئەکەین.

The last habit that I'm going to talk about

دوایین خوو کە باسی ئەکەم

is when attackers prepared themselves to go out and do one of these events,

ئەوەیە کاتێک هێرشبەرەکان خۆیان ئامادەکردووە بۆ ئەوەی بچن و یەکێک لەم کارانە بکەن،

they focused on certain emotional cues.

تیشکیان خستۆتە سەر ئاماژەی دەستپێکردنی سۆزی دیاریکراو.

For months, they geared themselves up by focusing on anger cues, for instance.

بۆ چەندین مانگ، خۆیان بەستووە بە تیشکخستنە سەر ئاماژەی دەستپێکردنی توڕەیی، بۆ نموونە.

I bring this up because it's really popular right now.

بۆیە باسی ئەکەم چونکە ئەمە ئێستا زۆر بەبرەوە.

If you read blogs or the news,

ئەگەر ماڵپەڕەکان یان هەواڵەکان بخوێنیتەوە،

you see talk of two concepts from laboratory science:

قسەکردن لەسەر دوو چەمک ئەبینیت لە زانستی تاقیگەدا:

amygdala hijacking and emotional hijacking.

دەستبەسەردا گرتنی ئەمیگدالا و دەستبەسەرداگرتنی سۆزی.

Now, amygdala hijacking:

دەستبەسەرداگرتنی ئەمیگدالا:

it's the concept that I show you a cue -- say, a gun --

ئەو چەمکەیە کە ئاماژەیەکی دەستپێکردنت پێ نیشان ئەیەم -- با بڵێین چەکێک --

and your brain reacts with an automatic threat response

مێشکیشت کاردانەوەی ئەبێت بە وەڵامێکی خۆدرووستکەری

to that cue.

بۆ ئەو ئاماژەی دەستپێکردنە.

Emotional hijacking -- it's a very similar concept.

دەستبەسەرداگرتنی سۆزی -- چەمکێکی زۆر هاوشێوەیە.

It's the idea that I show you an anger cue, for instance,

ئەو بیرۆکەیەیە کە ئاماژەیەکی دەستپێکردنی توڕەکردنت نیشان ئەیەم، بۆ نموونە، و

and your brain will react with an automatic anger response

مێشکت کاردانەوەی ئەبێت بە وەڵامێکی خۆدروستکەری تووڕەبوون

to that cue.

بۆ ئەو ئاماژە درووستکەرە.

I think women usually get this more than men. (Laughs)

پێموابێت ژنان زیاتر تووشی ئەمە ئەبن وەک لە پیاوان. (پێکەنین)

(Laughter)

(پێکەنین)

That kind of a hijacking narrative grabs our attention.

ئەو جۆرە لە باسکردنی دەستبەسەرداگرتن سەرنجمان ڕائەکێشێت.

Just the word "hijacking" grabs our attention.

تەنیا وشەی "دەستبەسەرداگرتن" سەرنجمان ڕائەکێشێت.

The thing is,

مەسەلەکە ئەوەیە،

most of the time, that's not really how cues work in real life.

زۆربەی کات، ئاماژەی دەستپێکردن بەو شێوەیە نابێت لە ژیانی ڕاستیدا.

If you study history,

ئەگەر مێژوو بخوێنیت،

what you find is that we are bombarded with hundreds of thousands of cues

ئەوەی ئەیدۆزیتەوە ئەوەیە کە ڕۆژانە بۆردوومان ئەکرێین بە سەدان هەزار

every day.

ئاماژەی دەستپێکردنەوە.

And so what we do is we learn to filter.

بۆیە ئەوەی ئەیکەین فێربوونی فیلتەرکردنە.

We ignore some cues,

هەندێک لە ئاماژەکان بۆ دەستپێکردن فەرامۆش ئەکەین،

we pay attention to other cues.

سەرنجیش بەوانی تر ئەیەین.

For political violence, this becomes really important,

بۆ توندوتیژی سیاسی، ئەمە زۆر گرنگ ئەبێت،

because what it meant is that attackers usually didn't just see an anger cue

چونکە واتاکەی ئەوە بووە کە هێرشکەرەکان زۆربەی کات ئاماژەی دەستپێکردنی توڕەبوونیان نەبینیوە و

and suddenly snap.

لەناکاو هاتبێتنەوە هۆش خۆیان.

Instead,

لەجیاتی ئەوە،

politicians, social activists spent weeks, months, years

سیاسییەکان، چالاکەوانە کۆمەڵایەتییەکان چەندین هەفتە، مانگ و ساڵیان بەسەربردووە

flooding the environment with anger cues, for instance,

لە پڕکردنی ژینگە بە ئاماژەکانی دەستپێکردنی توڕەیی، بۆ نموونە، و

and attackers,

هێرشکەرەکانیش،

they paid attention to those cues,

سەرنجیان یاوە بەو ئاماژەی دەستپێکردنانە،

they trusted those cues,

متمانەیان پێکردوون،

they focused on them,

تیشکیان خستۆتە سەریان،

they even memorized those cues.

تەنانەت ئەو ئاماژانەی دەستپێکردنیشیان لەبەرکردووە.

All of this just really goes to show how important it is to study history.

هەموو ئەمە نیشانی ئەیات چەند گرنگە مێژوو بخوێنیت.

It's one thing to see how cues operate in a laboratory setting.

بینینی کارکردنی ئاماژەی دەستپێکردن لە ڕێکخستنی تاقیگەدا شتێکە. و

And those laboratory experiments are incredibly important.

ئەو تاقیکردنەوانەی تاقیگە هەتا بڵێیت گرنگن.

They give us a lot of new data about how our bodies work.

چەندین زانیاری نوێمان ئەیەنێ دەربارەی ئەوەی لەشمان چۆن کار ئەکات.

But it's also very important to see how those cues operate in real life.

بەڵام هەروەها گرنگیشە ببینیت ئەو ئاماژەی دەستپێکردنانە لە ژیانی ڕاستیدا چۆن کار ئەکەن.

So what does all this tell us about political violence?

کەواتە هەموو ئەمە چیمان پێئەڵێت لەسەر توندوتیژی سیاسی؟

Political violence is not culturally endemic.

توندوتیژی سیاسی پەیوەست نییە بە کلتورێکەوە.

It is not an automatic, predetermined response to environmental stimuli.

کاردانەوەیەکی خۆبەڕێوەبەر و پێشتردیاریکراو نییە بۆ بزوێنەری چواردەور.

We produce it.

خۆمان بەرهەمی ئەهێنین.

Our everyday habits produce it.

خووەکانی ڕۆژانەمان بەرهەمی ئەهێنێت.

Let's go back, actually, to those two women that I mentioned at the start.

با بگەڕێینەوە، بۆ ئەو دوو ژنەی کە لە سەرەتایا باسمان کرد.

The first woman had been paying attention to those outrage campaigns,

ژنی یەکەم سەرنجی یاوە بەو هەڵمەتی خراپکارییە گەورانە،

so she took a gun

بۆیە چەکەکەی هەڵگرتووە و

and approached a soldier at a checkpoint.

نزیک بۆتەوە لە سەربازی خاڵێکی پشکنین.

But in that moment, something really interesting happened.

لەو ساتەدا، شتێکی زۆر سەرنجڕاکێش ڕوویداوە.

She looked at that soldier,

سەیری ئەو سەربازەی کردووە، و

and she thought to herself,

بیری کردۆتەوە،

"He's the same age as me.

"هەمان تەمەنی خۆمی هەیە.

He looks like me."

لە خۆم ئەچێت."

And she put down the gun, and she walked away.

چەکەکەی داگرتووە، و دوورکەوتۆتەوە.

Just from that little bit of similarity.

تەنیا بەو یەکتۆز لێکچوونە.

The second girl had a totally different outcome.

کچی دووەم ئەنجامێکی تەواو جیاوازی هەبووە.

She also listened to the outrage campaigns,

گوێی لە هەڵمەتەکانی خراپەکارییەکان گرتووە،

but she surrounded herself with individuals

بەڵام چواردەوری خۆی گرتووە بەو کەسانەی

who were supportive of violence,

کە پشتیوانی توندوتیژی بوون،

with peers who supported her violence.

هاوەڵەکانیشی پشتیوانی توندوتیژی بوون.

She enclosed herself in an information bubble.

خۆی داپۆشیوە بە بڵقێکی زانیاری ساختە.

She focused on certain emotional cues for months.

بۆ چەندین مانگ تیشکی خستۆتە سەر ئاماژەی دەستپێکردنی سۆزی.

She taught herself to bypass certain cultural inhibitions against violence.

خۆی فێرکردووە هەندێک ڕێگری کلتوری دژی توندوتیژی تێپەڕێنێت.

She practiced her plan,

ڕاهێنانی لەسەر پلانەکەی کردووە،

she taught herself new habits,

خووى نوێی فێری خۆی کردووە، و

and when the time came, she took her bomb to the café,

کە کاتی هاتووە، قومبەلەکەی بردووە بۆ کافێکە، و

and she followed through with that attack.

هێرشەکەی ئەنجامییاوە.

This was not impulse.

ئەمە هەڵچوون نەبووە.

This was learning.

ئەمە فێربوون بووە.

Polarization in our society is not impulse,

جەمسەرگیری لە کۆمەڵگاکەماندا هەڵچوون نییە،

it's learning.

فێربوونە.

Every day we are teaching ourselves:

هەموو ڕۆژێک خۆمان فێری ئەمانە ئەکەین:

the news we click on,

هەواڵەکانی ئەیکەینەوە،

the emotions that we focus on,

سۆزەکانی تیشک ئەخەینە سەریان،

the thoughts that we entertain about the red team or the blue team.

بیرکردنەوەکانی خۆمانی پێ ئاسوودە ئەکەین لەسەر تیمە سوورەکە یان تیمە شینەکە.

All of this contributes to learning,

هەموو ئەمانە ڕۆڵ دەگێڕن لە فێربوونەکەدا،

whether we realize it or not.

ئەگەر درکی پێبکەین یان نا.

The good news

هەواڵە باشەکە ئەوەیە

is that while the individuals I study already made their decisions,

ئەو کەسانەی توێژینەوەیان لەسەر ئەکەم بڕیاری خۆیان یاوە،

we can still change our trajectory.

هێشتا ئەتوانین ئاراستەی خۆمان بگۆڕین.

We might never make the decisions that they made,

لەوانەیە هەرگیز ئێمە ئەو بڕیارە نەیەین کە ئەوان یاویانە،

but we can stop contributing to violent ecologies.

بەڵام ئەکرێت بوەستین لەوەی ڕۆڵمان هەبێت لەو ژینگەی توندوتیژی دروستکەرانە.

We can get out of whatever news bubble we're in,

ئەتوانین بچینە دەر لەو بڵقی هەواڵانەی تیایداین،

we can be more mindful about the emotional cues

ئەکرێت زیاتر بەئاگا بین بۆ ئەو ئاماژەی دەستپێکردنە سۆزییانەی

that we focus on,

تیشک ئەخەینە سەریان،

the outrage bait that we click on.

ئەو داوی خراپەکارییە گەورەیەی کلیکی لەسەر ئەکەین.

But most importantly,

بەڵام لەهەموی گرنگتر،

we can stop seeing each other as just members of the red team

ئەکرێت چیتر سەیری یەکتر نەکەین وەک ئەندامەکانی تیمی سور

or the blue team.

یان تیمی شین.

Because whether we are Christian, Muslim, Jewish, atheist,

چونکە ئەگەر مەسیحی بین، یان موسوڵمان، جولەکە، و بێباوەڕ،

Democrat or Republican,

دیموکراسیی یان کۆماری،

we're human.

ئێمە مرۆڤین.

We're human beings.

ئێمە مرۆڤین.

And we often share really similar habits.

زۆربەی جار خووی زۆر هاوشێوەمان هەیە.

We have differences.

جیاوازیمان هەیە.

Those differences are beautiful,

ئەو جیاوازییانە جوانن، و

and those differences are very important.

ئەو جیاوازییانە زۆر گرنگن.

But our future depends on us being able to find common ground

بەڵام داهاتوومان پشتی بە خۆمان بەستووە و پێویستە مەیدانی هاوبەش بدۆزینەوە

with the other side.

لەگەڵ لایەنەکەی تر.

And that's why it is so, so important

لەبەر ئەوەشە زۆر گرنگە،

for us to retrain our brains

ڕاهێنان بە مێشکمان بکەینەوە و

and stop contributing to violent ecologies.

چیتر ڕۆڵ نەگێڕین لەو ژینگانەی توندوتیژی درووست ئەکەن.

Thank you.

زۆر سوپاس.

(Applause)

(چەپڵەلێدان)