Didier Sornette: How we can predict the next financial crisis

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Μετάφραση: Chryssa Takahashi Επιμέλεια: Νικολέτα Μάνου

Once upon a time

Μια φορά και ένα καιρό,

we lived in an economy of financial growth and prosperity.

ζούσαμε σε μια οικονομία ανάπτυξης και ευημερίας.

This was called the Great Moderation,

Αυτή ήταν η εποχή της Μεγάλης Μετριοπάθειας,

the misguided belief by most economists,

η λανθασμένη πεποίθηση από τους περισσότερους οικονομολόγους,

policymakers and central banks

αυτούς που χαράζουν τις πολιτικές και τις κεντρικές τράπεζες,

that we have transformed into a new world

ότι έχουμε μεταμορφωθεί σε ένα καινούργιο κόσμο

of never-ending growth and prosperity.

ατέρμονης ανάπτυξης και ευημερίας.

This was seen by robust and steady GDP growth,

Αυτό φαινόταν από την ισχυρή και σταθερή ανάπτυξη του ΑΕΠ,

by low and controlled inflation,

μέσω χαμηλού και ελεγχόμενου πληθωρισμού,

by low unemployment,

χαμηλής ανεργίας,

and controlled and low financial volatility.

και ελεγχόμενης και χαμηλής οικονομικής μεταβλητότητας.

But the Great Recession in 2007 and 2008,

Αλλά η Μεγάλη Ύφεση το 2007 και το 2008,

the great crash, broke this illusion.

το μεγάλο κραχ, διέλυσε αυτή τη ψευδαίσθηση.

A few hundred billion dollars of losses in the financial sector

Απώλειες μερικών εκατοντάδων δις δολλαρίων στον χρηματοπιστωτικό τομέα

cascaded into five trillion dollars

έφτασαν τα πέντε τρισεκατομμύρια δολλάρια

of losses in world GDP

στο παγκόσμιο ΑΕΠ

and almost $30 trillion losses

και σχεδόν $30 τρις ζημιά

in the global stock market.

στη παγκόσμια χρηματιστηριακή αγορά.

So the understanding of this Great Recession

Έτσι, η αντίληψη για αυτή τη Μεγάλη Ύφεση

was that this was completely surprising,

ήταν ότι αυτή ήταν εντελώς απροσδόκητη,

this came out of the blue,

ότι εμφανίστηκε από το πουθενά,

this was like the wrath of the gods.

ότι ήταν κάτι σαν την οργή των θεών.

There was no responsibility.

Δεν υπήρξε καμία υπαιτιότητα.

So, as a reflection of this,

Έτσι, με κίνητρο αυτό,

we started the Financial Crisis Observatory.

ξεκινήσαμε το Οικονομικό Παρατηρητήριο Κρίσεων.

We had the goal to diagnose in real time

Είχαμε τον στόχο να εντοπίζουμε σε πραγματικό χρόνο

financial bubbles

οικονομικές φούσκες

and identify in advance their critical time.

και να προσδιορίζουμε εκ των προτέρων την κρίσιμη στιγμή τους.

What is the underpinning, scientifically, of this financial observatory?

Ποιο είναι το επιστημονικό θεμέλιο αυτού του οικονομικού παρατηρητηρίου;

We developed a theory called "dragon-kings."

Αναπτύξαμε μια θεωρία που ονομάζεται «βασιλιάδες δράκοι».

Dragon-kings represent extreme events

Οι βασιλιάδες δράκοι αντιπροσωπεύουν ακραία γεγονότα,

which are of a class of their own.

τα οποία είναι ανήκουν σε δική τους κατηγορία.

They are special. They are outliers.

Είναι ιδιαίτερα. Είναι ακραίες περιπτώσεις.

They are generated by specific mechanisms

Δημιουργούνται από συγκεκριμένους μηχανισμούς,

that may make them predictable,

που μπορούν να τα κάνουν προβλέψιμα,

perhaps controllable.

ίσως και ελεγχόμενα.

Consider the financial price time series,

Σκεφτείτε τις οικονομικές χρονοσειρές τιμών,

a given stock, your perfect stock,

μια συγκεκριμένη μετοχή, την αγαπημένη σας μετοχή,

or a global index.

ή έναν παγκόσμιο δείκτη.

You have these up-and-downs.

Θα έχετε αυτά τα σκαμπανευάσματα.

A very good measure of the risk of this financial market

Ένα πολύ καλό μέτρο του ρίσκου αυτής της χρηματοοικονομικής αγοράς

is the peaks-to-valleys that represent

είναι η κατρακύλα από την κορυφή στον πάτο,

a worst case scenario

που αντιπροσωπεύει το χειρότερο σενάριο,

when you bought at the top and sold at the bottom.

όταν αγοράζεις στην κορυφή και πουλάς στον πάτο.

You can look at the statistics, the frequency of the occurrence

Μπορείτε να δείτε τις στατιστικές, τη συχνότητα της εκδήλωσης

of peak-to-valleys of different sizes,

της κατρακύλας από την κορυφή στον πάτο διαφορετικών μεγεθών,

which is represented in this graph.

από την κορυφή στον πάτο διαφορετικού εύρους

Now, interestingly, 99 percent

μπορεί να αντιπροσωπευτεί από έναν καθολικό νόμο της δύναμης

of the peak-to-valleys of different amplitudes

που αντιπροσωπεύεται από αυτή την κόκκινη γραμμή.

can be represented by a universal power law

Και ακόμη πιο ενδιαφέρον, υπάρχουν ακραίες τιμές, υπάρχουν εξαιρέσεις

represented by this red line here.

που είναι πάνω από αυτή την κόκκινη γραμμή,

More interestingly, there are outliers, there are exceptions

που συμβαίνουν 100 φορές πιο συχνά, τουλάχιστον,

which are above this red line,

απ'όσο θα προβλεπόταν να συμβεί από την προέκταση

occur 100 times more frequently, at least,

με βάση τη βαθμονόμηση των υπόλοιπων 99 τοις εκατό

than the extrapolation would predict them to occur

των σκαμπανευασμάτων.

based on the calibration of the 99 percent remaining

Αυτά οφείλονται σε δρυμείς εξαρτήσεις,

peak-to-valleys.

έτσι ώστε η απώλεια να ακολουθείται από μια απώλεια,

They are due to trenchant dependancies

η οποία ακολουθείται από μια απώλεια που ακολουθείται από μια απώλεια.

such that a loss is followed by a loss

Αυτά τα είδη των εξαρτήσεων

which is followed by a loss which is followed by a loss.

έχουν χαθεί σε μεγάλο βαθμό από τα εργαλεία διαχείρισης του τυπικού κινδύνου,

These kinds of dependencies

που τις αγνοούν και τις βλέπουν σαν σαύρες

are largely missed by standard risk management tools,

όταν θα έπρεπε να βλέπουν βασιλιάδες δράκους.

which ignore them and see lizards

Ο ριζικός μηχανισμός ενός βασιλιά-δράκου

when they should see dragon-kings.

είναι μια αργή ωρίμανση προς την αστάθεια,

The root mechanism of a dragon-king

που είναι η φούσκα,

is a slow maturation towards instability,

και η κορύφωση της φούσκας είναι συχνά το κραχ.

which is the bubble,

Αυτό είναι παρόμοιο με το αργό ζέσταμα του νερού

and the climax of the bubble is often the crash.

σε αυτό το δοκιμαστικό σωλήνα που φτάνει στο σημείο βρασμού,

This is similar to the slow heating of water

όπου παρουσιάζεται η αστάθεια του νερού

in this test tube reaching the boiling point,

και έχετε την φάση μετάβασης σε αέριο.

where the instability of the water occurs

Και αυτή η διαδικασία, που είναι απολύτως μη-γραμμική --

and you have the phase transition to vapor.

δεν μπορεί να προβλεφθεί από τυποποιημένες μεθόδους --

And this process, which is absolutely non-linear --

είναι η αντανάκλαση μιας συλλογικής αναδυόμενης συμπεριφοράς

cannot be predicted by standard techniques --

που είναι θεμελιωδώς ενδογενής.

is the reflection of a collective emergent behavior

Έτσι η αιτία του κραχ, η αιτία της κρίσης

which is fundamentally endogenous.

πρέπει να βρεθεί σε μια εσωτερική αστάθεια του συστήματος,

So the cause of the crash, the cause of the crisis

και οποιαδήποτε μικροσκοπική διαταραχή θα δημιουργήσει αυτή την αστάθεια.

has to be found in an inner instability of the system,

Τώρα, κάποιοι από εσάς μπορεί να σκεφτούν

and any tiny perturbation will make this instability occur.

ότι αυτό δεν σχετίζεται με την έννοια του Μαύρου Κύκνου

Now, some of you may have come to the mind

για την οποία ακούτε συχνά;

that is this not related to the black swan concept

Θυμηθείτε, ο Μαύρος Κύκνος είναι αυτό το σπάνιο πουλί

you have heard about frequently?

που θα το δείτε μία φορά και ξαφνικά γκρεμίζει τα πιστεύω σας

Remember, black swan is this rare bird

ότι όλοι οι κύκνοι πρέπει να είναι λευκοί,

that you see once and suddenly shattered your belief

κι έτσι αυτό έχει συλλάβει την ιδέα του απρόβλεπτου,

that all swans should be white,

της αγνωστότητας, ότι τα ακραία γεγονότα

so it has captured the idea of unpredictability,

είναι ουσιαστικά άγνωστα.

unknowability, that the extreme events

Τίποτα δεν μπορεί να πιο μακρυνό

are fundamentally unknowable.

από την έννοια του βασιλιά-δράκου που προτείνω,

Nothing can be further

που είναι ακριβώς το αντίθετο, ότι τα πιο ακραία γεγονότα

from the dragon-king concept I propose,

είναι στην πραγματικότητα αναγνωρίσιμα και προβλέψιμα.

which is exactly the opposite, that most extreme events

Έτσι μπορούμε να έχουμε την δύναμη και να αναλάβουμε την ευθύνη

are actually knowable and predictable.

και να κάνουμε προβλέψεις γι'αυτά.

So we can be empowered and take responsibility

Ας βάλουμε τον βασιλιά-δράκο μου να κάψει αυτή την έννοια του Μαύρου Κύκνου.

and make predictions about them.

(Γέλια)

So let's have my dragon-king burn this black swan concept.

Υπάρχουν πολλά σημάδια έγκαιρης προειδοποίησης

(Laughter)

που προβλέπονται από αυτή τη θεωρία.

There are many early warning signals

Επιτρέψτε μου μόνο να εστιάσω σε ένα από αυτά:

that are predicted by this theory.

η υπερ-εκθετική ανάπτυξη των θετικών σχόλιων.

Let me just focus on one of them:

Τι σημαίνει αυτό;

the super-exponential growth with positive feedback.

Φανταστείτε ότι έχετε μια επένδυση

What does it mean?

που το πρώτο έτος επιστρέφει το 5 τοις εκατό,

Imagine you have an investment

το δεύτερο έτος 10 τοις εκατό, το τρίτο έτος 20 τοις εκατό,

that returns the first year five percent,

το επόμενο έτος 40 τοις εκατό. Δεν είναι θαυμάσιο;

the second year 10 percent, the third year 20 percent,

Πρόκειται για μία υπερ-εκθετική αύξηση.

the next year 40 percent. Is that not marvelous?

Ένα πρότυπο εκθετικής αύξησης αντιστοιχεί

This is a super-exponential growth.

σε ένα σταθερό ποσοστό ανάπτυξης, ας πούμε, 10 τοις εκατό

A standard exponential growth corresponds

Το θέμα είναι ότι, πολλές φορές κατά τη διάρκεια μιας φούσκας,

to a constant growth rate, let's say, of 10 percent

υπάρχουν θετικά σχόλια που μπορεί να είναι πολλές φορές,

The point is that, many times during bubbles,

τέτοια ώστε να ενισχυθούν οι προηγούμενες αυξήσεις,

there are positive feedbacks which can be of many times,

να ωθηθούν προς τα εμπρός, να αυξήσουν την επόμενη ανάπτυξη

such that previous growths enhance,

μέσα από αυτήν την υπερ-εκθετική αύξηση,

push forward, increase the next growth

που είναι πολύ οξύ, δεν είναι βιώσιμο.

through this kind of super-exponential growth,

Και η βασική ιδέα είναι ότι η μαθηματική λύση

which is very trenchant, not sustainable.

αυτής της τάξης των μοντέλων παρουσιάζουν ιδιομορφίες πεπερασμένου χρόνου,

And the key idea is that the mathematical solution

πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχει μια κρίσιμη στιγμή

of this class of models exhibit finite-time singularities,

όπου το σύστημα θα σπάσει, θα αλλάξει το καθεστώς.

which means that there is a critical time

Μπορεί να είναι ένα κραχ. Μπορεί να είναι απλά μία σταθερότητα, κάτι άλλο.

where the system will break, will change regime.

Και η βασική ιδέα είναι ότι την κρίσιμη στιγμή,

It may be a crash. It may be just a plateau, something else.

οι σχετικές πληροφορίες περιέχονται

And the key idea is that the critical time,

στην πρόωρη ανάπτυξη αυτής της υπερ-εκθετικής αύξησης.

the information about the critical time is contained

Εφαρμόσαμε αυτή τη θεωρία έγκαιρα, αυτή ήταν η πρώτη επιτυχία μας,

in the early development of this super-exponential growth.

στη διάγνωση της ρήξης των βασικών στοιχείων

We have applied this theory early on, that was our first success,

στον ατσάλινο πύραυλο.

to the diagnostic of the rupture of key elements

Χρησιμοποιώντας ακουστική εκπομπή, αυτόν τον μικρό θόρυβο

on the iron rocket.

που ακούτε να εκπέμπει μία δομή, να σας τραγουδά

Using acoustic emission, you know, this little noise

όταν είναι στρεσσαρισμένη, και αποκαλύπτουν τη ζημία που γίνεται,

that you hear a structure emit, sing to you

υπάρχει ένα συλλογικό φαινόμενο από θετικά σχόλια,

when they are stressed, and reveal the damage going on,

η μεγαλύτερη ζημία δίνει μεγαλύτερη ζημιά,

there's a collective phenomenon of positive feedback,

έτσι μπορείτε πραγματικά να προβλέψετε,

the more damage gives the more damage,

στο πλαίσιο, φυσικά, μιας ζώνης πιθανοτήτων,

so you can actually predict,

πότε θα συμβεί η ρήξη.

within, of course, a probability band,

Τώρα έχει τόσο μεγάλη επιτυχία που χρησιμοποιείται

when the rupture will occur.

στην αρχική φάση των προϋποθέσεων της πτήσης.

So this is now so successful that it is used

Ίσως είναι ακόμη πιο εκπληκτικό, ότι το ίδιο είδος της θεωρίας

in the initial phase of [unclear] the flight.

ισχύει για τη βιολογία και την ιατρική,

Perhaps more surprisingly, the same type of theory

την γέννα, την πράξη του τοκετού, τις επιληπτικές κρίσεις.

applies to biology and medicine,

Από τους επτά μήνες της εγκυμοσύνης, μια μητέρα

parturition, the act of giving birth, epileptic seizures.

αρχίζει να αισθάνεται επεισοδιακές προειδοποιητικές συστολές της μήτρας

From seven months of pregnancy, a mother

που είναι το σήμα αυτών των οριμάνσεων

starts to feel episodic precursory contractions of the uterus

προς την αστάθεια, την γέννηση του μωρού

that are the sign of these maturations

του βασιλιά-δράκου.

toward the instability, giving birth to the baby,

Έτσι, εάν μετρήσετε το προειδοποιητικό σήμα,

the dragon-king.

μπορείτε να αναγνωρίσετε προβλήματα πριν και μετά την ωρίμανση

So if you measure the precursor signal,

εκ των προτέρων.

you can actually identify pre- and post-maturity problems

Και οι επιληπτικές κρίσεις έρχονται σε μια μεγάλη ποικιλία μεγέθους,

in advance.

και όταν ο εγκέφαλος πηγαίνει σε μια εξαιρετικά κρίσιμη κατάσταση,

Epileptic seizures also come in a large variety of size,

έχετε βασιλιάδες-δράκους που έχουν έναν βαθµό προβλεψιµότητας

and when the brain goes to a super-critical state,

και αυτό μπορεί να βοηθήσει τον ασθενή στην αντιμετώπιση αυτής της ασθένειας.

you have dragon-kings which have a degree of predictability

Εφαρμόσαμε αυτήν την θεωρία σε πολλά συστήματα,

and this can help the patient to deal with this illness.

κατολισθήσεις, κατάρρευση παγετώνων,

We have applied this theory to many systems,

ακόμη και για τη δυναμική της πρόβλεψης της επιτυχίας:

landslides, glacier collapse,

υπερπαραγωγές, βίντεο στο YouTube, ταινίες και ούτω καθεξής.

even to the dynamics of prediction of success:

Αλλά η πιο σημαντική εφαρμογή

blockbusters, YouTube videos, movies, and so on.

είναι για τα οικονομικα. Αυτή η θεωρία φωτίζει,

But perhaps the most important application

κατά τη γνώμη μου, τον βαθύτερο λόγο

is for finance, and this theory

για την οικονομική κρίση που περάσαμε.

illuminates, I believe, the deep reason

Έχει τις ρίζες της στα 30 χρόνια της ιστορίας των φουσκών,

for the financial crisis that we have gone through.

ξεκινώντας το 1980, με την παγκόσμια φούσκα

This is rooted in 30 years of history of bubbles,

που συνετρίβη το 1987,

starting in 1980, with the global bubble

και ακολουθήθηκε από πολλές άλλες φούσκες.

crashing in 1987,

Η μεγαλύτερη ήταν η φούσκα της «νέας οικονομίας» στο Διαδίκτυο

followed by many other bubbles.

το 2000, που συνετρίβη το 2000,

The biggest one was the "new economy" Internet bubble

οι φούσκες ακινήτων σε πολλές χώρες,

in 2000, crashing in 2000,

οι φούσκες των χρηματοοικονομικών παραγώγων παντού,

the real estate bubbles in many countries,

και οι φούσκες του χρηματιστήριου παντού,

financial derivative bubbles everywhere,

τα εμπορεύματα και όλες οι φούσκες, τα χρέη και οι πιστωτικές φούσκες--

stock market bubbles also everywhere,

φούσκες, φούσκες, φούσκες.

commodity and all bubbles, debt and credit bubbles --

Είχαμε μια παγκόσμια φούσκα.

bubbles, bubbles, bubbles.

Αυτό είναι ένα μέτρο της παγκόσμιας υπερτίμησης

We had a global bubble.

όλων των αγορών, εκφράζοντας αυτό που εγώ αποκαλώ

This is a measure of global overvaluation

η αυταπάτη μιας μηχανής αέναου χρήματος

of all markets, expressing what I call

που ξαφνικά έσπασε το 2007.

an illusion of a perpetual money machine

Το πρόβλημα είναι ότι βλέπουμε την ίδια διαδικασία,

that suddenly broke in 2007.

ιδίως μέσω της ποσοτικής χαλάρωσης,

The problem is that we see the same process,

με την σκέψη μιας μηχανής αέναου χρήματος σήμερα

in particular through quantitative easing,

για την αντιμετώπιση της κρίσης από το 2008 στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη,

of a thinking of a perpetual money machine nowadays

στην Ιαπωνία.

to tackle the crisis since 2008 in the U.S., in Europe,

Αυτό έχει πολύ σημαντικές επιπτώσεις

in Japan.

για την κατανόηση την αποτυχίας της ποσοτικής χαλάρωσης

This has very important implications

καθώς και τα μέτρα λιτότητας

to understand the failure of quantitative easing

όσο δεν κάνουμε επίθεση στον πυρήνα,

as well as austerity measures

η διαρθρωτική αιτία αυτής της σκέψης της μηχανής αέναου χρήματος.

as long as we don't attack the core,

Τώρα, αυτά είναι μεγάλες αξιώσεις.

the structural cause of this perpetual money machine thinking.

Γιατί να με πιστεύατε;

Now, these are big claims.

Ίσως επειδή, τα τελευταία 15 χρόνια

Why would you believe me?

έχουμε βγει από το γυάλινο πύργο μας,

Well, perhaps because, in the last 15 years

και άρχισαμε να δημοσιεύουμε ex ante --

we have come out of our ivory tower,

και τονίζω τον όρο ex ante, σημαίνει εκ των προτέρων —

and started to publish ex ante --

πριν το κραχ να επιβεβαιώσει

and I stress the term ex ante, it means "in advance" —

την ύπαρξη της φούσκας ή των χρηματοπιστωτικών υπερβάσεων.

before the crash confirmed

Αυτές είναι μερικές από τις μεγάλες φούσκες

the existence of the bubble or the financial excesses.

που έχουμε ζήσει στην πρόσφατη ιστορία.

These are a few of the major bubbles

Και πάλι, πολλές ενδιαφέρουσες ιστορίες για καθένα μία από αυτές.

that we have lived through in recent history.

Επιτρέψτε μου να σας πω μόνο μία ή δύο ιστορίες

Again, many interesting stories for each of them.

που έχουν να κάνουν με τεράστιες φούσκες.

Let me tell you just one or two stories

Όλοι γνωρίζουμε το κινεζικό θαύμα.

that deal with massive bubbles.

Αυτή είναι η έκφραση της χρηματιστηριακής αγοράς

We all know the Chinese miracle.

για μια τεράστια φούσκα, του γινομένου,

This is the expression of the stock market

300 τοις εκατό σε λίγα μόλις χρόνια.

of a massive bubble, a factor of three,

Τον Σεπτέμβριο του 2007,

300 percent in just a few years.

Είχα προσκληθεί ως κύριος ομιλητής σε ένα συνέδριο διαχείρισης

In September 2007,

μακροοικονομικών αμοιβαίων κεφαλαίων υψηλού κινδύνου,

I was invited as a keynote speaker of a macro hedge fund

και έδειξα στο συνέδριο μία πρόβλεψη

management conference,

ότι μέχρι το τέλος του 2007, αυτή η φούσκα

and I showed to the conference a prediction

θα άλλαζε το καθεστώς.

that by the end of 2007, this bubble

Ίσως να γινόταν ένα κραχ. Σίγουρα δεν θα ήταν βιώσιμο.

would change regime.

Πώς πιστεύετε ότι αυτοί οι πολύ έξυπνοι, δραστήριοι

There might be a crash. Certainly not sustainable.

και ενημερωμένοι διευθυντές μακροοικονομικών αμοιβαίων κεφαλαίων υψηλού κινδύνου

Now, how do you believe the very smart,

αντέδρασαν σε αυτή την πρόβλεψη;

very motivated, very informed macro hedge fund managers

Ξέρετε, είχαν βγάλει δισεκατομμύρια

reacted to this prediction?

απλά σερφάροντας στην φούσκα μέχρι τώρα.

You know, they had made billions

Μου είπαν, «Ντιντιέ,

just surfing this bubble until now.

ναι, η αγορά μπορεί να υπερεκτιμάται,

They told me, "Didier,

αλλά ξεχνάς κάτι.

yeah, the market might be overvalued,

Έρχονται οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Πεκίνου

but you forget something.

τον Αύγουστο του 2008, και είναι πολύ σαφές ότι

There is the Beijing Olympic Games coming

η κινεζική κυβέρνηση ελέγχει την οικονομία

in August 2008, and it's very clear that

και κάνει ό, τι χρειάζεται

the Chinese government is controlling the economy

για να αποφευχθεί κάθε κύμα και ελέγχει την χρηματιστηριακή αγορά.»

and doing what it takes

Τρεις εβδομάδες μετά την παρουσίασή μου,

to also avoid any wave and control the stock market."

τις αγορές έχασαν 20 τοις εκατό

Three weeks after my presentation,

και πέρασαν από μια φάση μεταβλητότητας,

the markets lost 20 percent

αναστάτωσης και μια συνολική απώλεια στις αγορές

and went through a phase of volatility,

70 τοις εκατό μέχρι το τέλος του έτους.

upheaval, and a total market loss of

Λοιπόν, πώς μπορούμε να είμαστε τόσο συλλογικά λάθος

70 percent until the end of the year.

από εσφαλμένη ανάγνωση ή αγνοώντας την επιστήμη

So how can we be so collectively wrong

του γεγονότος ότι όταν έχει αναπτύχθει μια αστάθεια,

by misreading or ignoring the science

και το σύστημα είναι ώριμο, οποιαδήποτε διαταραχή

of the fact that when an instability has developed,

την καθιστά ουσιαστικά αδύνατον να ελεγχθεί;

and the system is ripe, any perturbation

Η κινεζική αγορά κατέρρευσε, αλλά ανέκαμψε.

makes it essentially impossible to control?

Το 2009, αναγνωρίσαμε ότι αυτή η νέα φούσκα,

The Chinese market collapsed, but it rebounded.

μία μικρότερη, δεν ήταν βιώσιμη,

In 2009, we also identified that this new bubble,

έτσι δημοσιεύσαμε ξανά μια πρόβλεψη, εκ των προτέρων,

a smaller one, was unsustainable,

αναφέροντας ότι μέχρι τον Αύγουστο του 2009, η αγορά θα διορθωθεί,

so we published again a prediction, in advance,

δεν θα συνεχίσει με αυτό τον ρυθμό.

stating that by August 2009, the market will correct,

Οι επικριτές μας, διαβάζοντας την πρόβλεψη,

will not continue on this track.

είπαν, «Όχι, δεν είναι δυνατόν.

Our critics, reading the prediction,

Η κινεζική κυβέρνηση είναι εκεί.

said, "No, it's not possible.

Έμαθαν το μάθημά τους. Θα ελέγχουν.

The Chinese government is there.

Θέλουν να επωφεληθούν από την ανάπτυξη.»

They have learned their lesson. They will control.

Ίσως οι κριτικοί δεν έχουν μάθει ακόμη το μάθημα τους.

They want to benefit from the growth."

Έτσι συνέβη η κρίση. Η αγορά διορθώθηκε.

Perhaps these critics have not learned their lesson previously.

Οι ίδιοι επικριτές στη συνέχεια, είπαν,

So the crisis did occur. The market corrected.

Ναι, αλλά δημοσιεύσατε την πρόβλεψή σας.

The same critics then said, "Ah, yes,

Επηρεάσατε την αγορά.

but you published your prediction.

Δεν ήταν μια πρόβλεψη.»

You influenced the market.

Ίσως τελικά να είμαι πολύ δυνατός.

It was not a prediction."

Τώρα, αυτό είναι ενδιαφέρον.

Maybe I am very powerful then.

Δείχνει ότι ουσιαστικά ήταν αδύνατο μέχρι τώρα

Now, this is interesting.

να αναπτυχθεί μια οικονομική επιστήμη

It shows that it's essentially impossible until now

επειδή είμαστε αισθανόμενα όντα που προσδοκούν

to develop a science of economics

και υπάρχει ένα πρόβλημα αυτοεκπληρούμενων προφητειών.

because we are sentient beings who anticipate

Έτσι, έχουμε εφεύρει έναν νέο τρόπο για να κάνουμε επιστήμη.

and there is a problem of self-fulfilling prophesies.

Δημιουργήσαμε το Πείραμα της Οικονομικής Φούσκας.

So we invented a new way of doing science.

Η ιδέα είναι η ακόλουθη. Παρακολουθούμε τις αγορές.

We created the Financial Bubble Experiment.

Εντοπίζουμε τις υπερβολές, τις φούσκες.

The idea is the following. We monitor the markets.

Κάνουμε τη δουλειά μας. Γράφουμε μια αναφορά

We identify excesses, bubbles.

στην οποία βάζουμε την πρόβλεψή μας για την κρίσιμη στιγμή.

We do our work. We write a report

Δεν δημοσιεύουμε την έκθεση. Παραμένει μυστική.

in which we put our prediction of the critical time.

Αλλά με τις σύγχρονες τεχνικές κρυπτογράφησης,

We don't release the report. It's kept secret.

έχουμε ένα αποτύπωμα (hash) και δημοσιεύουμε ένα δημόσιο κλειδί.

But with modern encrypting techniques,

Έξι μήνες αργότερα, δημοσιεύουμε την έκθεση

we have a hash, we publish a public key,

και υπάρχει έλεγχος ταυτότητας.

and six months later, we release the report,

Όλα αυτά γίνονται σε ένα διεθνές αρχείο,

and there is authentication.

έτσι ώστε να μην μπορούμε να κατηγορηθούμε, ότι δημοσιεύουμε μόνο τις επιτυχίες.

And all this is done on an international archive

Επιτρέψτε μου να δώσω έμφαση με μια πολύ πρόσφατη ανάλυση.

so that we cannot be accused of just releasing the successes.

Στις 17 Μαΐου, το 2013, μόλις δύο εβδομάδες πριν,

Let me tease you with a very recent analysis.

αναγνωρίσαμε, ότι το χρηματιστήριο των ΗΠΑ

17th of May, 2013, just two weeks ago,

ήταν σε μια μη βιώσιμη πορεία

we identified that the U.S. stock market

και το δημοσιεύσαμε στην ιστοσελίδα μας, ότι στις 21 Μαΐου

was on an unsustainable path

θα υπάρξει μια αλλαγή του καθεστώτος.

and we released this on our website on the 21st of May

Την επόμενη μέρα, η αγορά άρχισε να αλλάζει καθεστώς, πορεία.

that there will be a change of regime.

Αυτό δεν είναι ένα κραχ.

The next day, the market started to change regime, course.

Αυτή είναι μόνο η τρίτη ή η τέταρτη πράξη

This is not a crash.

μιας τεράστιας φούσκας στα σκαριά.

This is just the third or fourth act

Κλιμακώνοντας τη συζήτηση στο μέγεθος του πλανήτη,

of a massive bubble in the making.

βλέπουμε το ίδιο πράγμα.

Scaling up the discussion at the size of the planet,

Έχει παρατηρηθεί παντού:

we see the same thing.

στη βιόσφαιρα, στην ατμόσφαιρα, στον ωκεανό,

Wherever we look, it's observable:

φαίνονται αυτές οι υπερ-εκθετικός τροχιές,

in the biosphere, in the atmosphere, in the ocean,

που χαρακτηρίζουν μια μη βιώσιμη πορεία

showing these super-exponential trajectories

και ανακοινώνοντας μια μεταβατική φάση.

characterizing an unsustainable path

Αυτό το διάγραμμα στα δεξιά

and announcing a phase transition.

δείχνει πολύ όμορφη συλλογή μελετών,

This diagram on the right

που υποδηλώνουν ότι πράγματι υπάρχει μία μη γραμμική --

shows a very beautiful compilation of studies

δυνατότητα για μια μη γραμμική μετάβαση, μόλις τις επόμενες δεκαετίες.

suggesting indeed that there is a nonlinear -- possibility

Υπάρχουν φούσκες παντού.

for a nonlinear transition just in the next few decades.

Από τη μία πλευρά, αυτό είναι συναρπαστικό

So there are bubbles everywhere.

για μένα, ως καθηγητής που κυνηγά φούσκες

From one side, this is exciting

και σκοτώνει δράκους, όπως λένε καμιά φορά τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.

for me, as a professor who chases bubbles

Αλλά μπορούμε πραγματικά να σκοτώσουμε τους δράκους;

and slays dragons, as the media has sometimes called me.

Πολύ πρόσφατα, με συνεργάτες,

But can we really slay the dragons?

μελετήσαμε ένα δυναμικό σύστημα

Very recently, with collaborators,

όπου βλέπετε τον βασιλιά-δράκο σαν μεγάλες θηλειές

we studied a dynamical system

και ήμασταν σε θέση να εφαρμόσουμε μικροσκοπικές διαταραχές την σωστή στιγμή

where you see the dragon-king as these big loops

που απομακρύνουν τους δράκους, όταν ο έλεγχος είναι ενεργοποιημένος,

and we were able to apply tiny perturbations at the right times

«Το να διοικείς, είναι να προβλέπεις (στα Γαλλικά).»

that removed, when control is on, these dragons.

Η διοίκηση είναι η τέχνη του σχεδιασμού και της πρόβλεψης.

"Gouverner, c'est prévoir."

Αλλά δεν είναι αλήθεια, ότι αυτό είναι πιθανώς

Governing is the art of planning and predicting.

ένα από τα μεγαλύτερα κενά της ανθρωπότητας,

But is it not the case that this is probably

που έχει την ευθύνη να κατευθύνει

one of the biggest gaps of mankind,

τις κοινωνίες μας και τον πλανήτη μας προς την αειφορία

which has the responsibility to steer

μπροστά στις αυξανόμενες προκλήσεις και κρίσεις;

our societies and our planet toward sustainability

Αλλά η θεωρία του βασιλιά-δράκου δίνει ελπίδα.

in the face of growing challenges and crises?

Μαθαίνουμε ότι τα περισσότερα συστήματα έχουν θύλακες προβλεψιμότητας.

But the dragon-king theory gives hope.

Είναι δυνατόν να αναπτυχθούν εκ των προτέρων διαγνωστικά των κρίσεων,

We learn that most systems have pockets of predictability.

έτσι ώστε να μπορούμε να είμαστε προετοιμασμένοι, να πάρουμε μέτρα,

It is possible to develop advance diagnostics of crises

να πάρουμε την ευθύνη,

so that we can be prepared, we can take measures,

και έτσι ποτέ ξανά δεν θα μας αιφνιδιάσουν

we can take responsibility,

ακραίες καταστάσεις και κρίσεις, όπως η Μεγάλη Ύφεση

and so that never again will

ή η Ευρωπαϊκή κρίση.

extremes and crises like the Great Recession

που παρουσιάζεται σε αυτό το γράφημα.

or the European crisis take us by surprise.

Ευχαριστώ.

Thank you.

Το 99 τοις εκατό

(Applause)

(Χειροκρότημα)