Can you actually boost your immune system? Here's the truth | Body Stuff with Dr. Jen Gunter

Transcriber:

Translator: lavin Azwar omar Reviewer: Daban Q. Jaff

Turmeric ginger shots, elderberry syrup, vitamin C tablets.

شەربەتی تێکەڵەی زەنجەفیل و زەردەچەوە، شەربەتی ئێلدەبێری، کەپسولی ڤیتامین سی.

No one likes to be sick,

هیچ کەسێک حەز ناکات نەخۆش بکەوێت،

so it’s 100 percent understandable why we’re all intrigued

ئەوەش لە سەدا سەد دیارە کە بۆچی ئێمە تێکەوتووین

by products that promise to boost our immune system.

بەو بەرهەمانەی بەڵێنی ئەوە دەدەن کە کۆئەندامی بەرگریمان بەهێز بکەن.

(Music)

(مۆسیقا)

[Body Stuff with Dr. Jen Gunter]

(بەشەکانی جەستە لەلایەن دکتۆر جین گەنتەر)

The problem is that we often think about the immune system in the wrong way.

کێشەکە ئەوەیە زۆڕبەی کات به هەڵە بیرمان لە کۆئەندامی بەرگری کردۆتەوە.

We think of it like a muscle that we can strengthen

پێم وایە کە دەتوانین وەکو ماسولکەکانمان بەهێزیان بکەین

by feeding it lots of antioxidants and supplements.

بە وەرگڕتنی بڕێکی زۆر لە دژە ژەهرەکان و دەرمانە ڤیتامینیەکان.

But that's just not how the immune system works.

بەڵام بەم شێوازە کۆئەندامی بەرگری کار ناکات.

While the immune system can be suppressed

لەو کاتەدا کۆئەندامی بەرگری لاواز دەبێت

and can be less effective --

یاخود کاریگەری کەم دەبێتەوە

for example, in people receiving chemotherapy --

بۆ نموونە، ئەو کەسانەی چارەسەری ژێڕپەنجەی وەردەگڕن

the reverse, strengthening the system overall,

بە پێچەوانەوە، ئەوە نابێتە هۆی بەهێزبوونی کۆئەندامەکانیان،

just doesn't happen.

ئەوە هەرگیز ڕوونادات.

Our immune system is what protects us

کۆئەندامی بەرگری ئەوەیە کە ئێمە دەپاڕێزێت

from the bacteria, viruses, fungi and toxins

لە بەکتریا، ڤایرۆس، کەڕوو و ژەهرەکان

we encounter on a constant basis.

کە بە شێوەیەکی بەردەوام تووشیان دەبین.

It also plays an integral part in wound healing.

هەروەها ڕۆلێکی بەرچاویشی هەیە لە سارێژکردنی برینەکانمان,

It’s an elegant network of cells, tissues and organs,

کۆمەڵەیەکە لە خانەکان، شانەکان و ئەندامەکان

all working together.

کە هەموویان بەیەکەوە کار دەکەن.

You can think of the immune system in two broad terms,

دەتوانین بڵێین کۆئەندامی بەرگڕی دوو جۆڕی هەیە،

innate immunity and adaptive immunity.

بەرگڕی چالاک و بەرگڕی دژەخۆیی.

Innate immunity means nonspecific defense mechanisms,

بەرگڕی دژەخۆیی هێڕشبەرێکی لەناکاوە،

and this is our first line of protection.

کە بە یەکەمین هێڵی بەرگڕی کردن لە جەستەماندا دادەندرێت

It helps fight off pathogens before they cause a problem.

هێڕش دەکاتە سەر ئەوە هۆکارە نەخۆشییانەی کە پێشتر بۆتنە هۆی نەخۆشی لە جەستەماندا.

It's like a bouncer at the door of a club.

هەر وەکو پاسەوانی بەر دەرگای یانەکان وایە.

The innate immunity keeps invaders out

بەرگڕی دژەخۆیی هێڕشبەرەکان دەکاتە دەرەوە

or neutralizes them shortly after entry so they don't start a fight inside.

یان لە پاش ماوەیەکی کەم لە هاتنە ژوورەوەی- ان تا چالاکیان دەکات بەمەش بەرگڕی ناکەن.

It can only recognize self,

ئەوەش تەنها خانەکانی خۆیی دەناسێتەوە،

meaning what's allowed in the club,

واتا ئەوەی ڕێگە پێثدڕاوە بێتە ناو یانەکەوە،

and nonself,

ئەوەی لە خۆی نەبێت،

meaning what's not allowed inside.

واتا رێگە پێدڕاو نییە بێتە جەستەوە.

Think the physical barriers of our skin,

بیر لە بەربەستەکان بکەوە لە پێستماندا،

the hairs in our nose, the eyelashes that blink out dirt,

مووکانی ناو لووتمان، پرژانگەکان کە پیسیەکان پاک دەکەنەوە،

even vaginal discharge that prevents infections.

تەنانەت ئەندامی زاوێشمان ڕێگری لە هەلوکردنەکان دەکات.

Now if a pathogen does manage to get past the first line of defense,

ئەگەر بەکتریای هۆکاری نەخۆشی توانی بە یەکەم هێڵی بەرگڕیدا تێپەڕ بێت،

we have another layer of protection,

ئەوە جۆڕێکی تری پاڕێزگاریکارمان هەیە،

the adaptive immune system,

کۆئەندامی بەرگری چالاکە،

which is more complex and targeted than our bouncer.

کە ئەو زۆڕ ئاڵۆزتر و کاریگەرتره له پاسەوانەکەمان.

The adaptive immune system responds to antigens.

کۆئەندامی بەرگری چالاک وەڵامی پڕۆتینەکانی دەوری بەکتریا دەداتەوە

Antigens are unique proteins on the surface of pathogens,

ئەنتیجینەکان پڕۆتینەکی دەگمەنە کە لە سەر رووی بەکتریاییەکاندا هەیە،

which helps identify what kind of pathogen it is.

کە ئەوەش یارمەتی دەدات لە دیاریکردنی جۆری بەکتریاییەکە.

Kind of like a name tag.

و جۆڕی کۆمەڵەی بەکتریاییەکە.

Your immune system is constantly reading name tags,

کۆئەندامی بەرگری بە بەردەوامی پێداچوونەوە بۆ لیستی بەکتریایەکان دەکات،

and when one is recognized as being on the no-entry list,

ئەگەر نەناسڕایەوە و ناوی لە لیستەکەدا نەبوو،

the adaptive immune system creates special immune cells to attack,

ئەوە کۆئەندامی بەرگری خانەیەکی بەرگڕیکەری تایبەت بەرهەم دەهێنێت بۆ هێڕش کردنە سەریان

which are specialized white blood cells called lymphocytes.

ئەوانیش خڕؤکە سپییە شارەزاییەکان کە پێیان دەوترێت (لیمفەسایتەکان).

Here's what's really amazing:

ئەوەی سەرسوڕهینەرە ئەوەیە:

our immune system remembers this process.

کۆئەندامی بەرگڕیمان ئەو هەنگاوانەی بە بیر دێتەوە.

So the next time we're exposed to that same pathogen,

بۆیە ئەگەر کاتێکی تر تووشی بەرکەوتن بووین بە هەمان بەکتریا،

our immune system recognizes it

ئەوە کۆئەندامی بەرگڕیمان دەیناسێتەوە

and remembers how to respond.

و دەزانێت چۆن وەڵامی بدادەتەوە.

While we're not sure how many different antigens we can recognize,

دڵنیاش نین لەوەی کە توانای ناسینەوەی چەند جۆڕی پڕۆتینی ڕووپۆشی بەکتریاییان هەیە،

some scientists think that we produce over a billion antibodies.

زاناکان پێیان وایە جەستەمان زیاتر لە بلێۆنێک لە دژە تەنەکان بەرهەم دەهێنێت.

But the important thing to remember

بەڵام ئەوەی گرینگە

is that our immune system has many different parts

ئەوەیە کە کۆئەندامی بەرگڕیمان زۆڕ بەشی جیاوازی هەیە

playing many different roles.

کە ئەرکی جیاوازییان هەیە.

That's what makes this concept of "boosting" so problematic.

ئەوەش لەگەڵ وشەی بەهێزکردندا ناگونجێت.

When people say "boost the immune system,"

کاتێک دەڵێن “بەهێزکردنی کۆئەندامی بەرگڕی،”

what do they even mean?

ئایا مەبەستیان لەوە چییە؟

Do they mean boost the histamine

ئایا مەبەستیان لە گەشەسەندنی هیستامینە

that's released when exposed to poison ivy?

کە کاتێک دەردەدرێت کە تووشی بەرکەوتن بە ژەهری گوڵی لاو لاوە دەبن؟

Well, that would you itch a lot more.

کە ئەوەش دەبێتە هۆی خوڕانی زیاتر.

Do they mean supercharge your T and B cells?

مەبەستیان لە بڕێکی زیاترە لە خانەکانی B،T؟

Might that lead your body to attack its own cells,

بەمەش کۆئەندامی بەرگڕیت هێڕش دەکاتە سەر خانەکانی خۆیی،

as we see with autoimmune conditions?

وەکو ئەوەی لە نەخۆشییە دژە خۆییەکاندا دەیبینین؟

Instead of thinking of a muscle that you can strengthen

لە جیاتی ئەوە بیر لە بەهێزکردنی ماسولکەکان بکەوە

with one simple exercise,

بە ڕاهێنانێک،

a better analogy may be a garden.

ئەوە زیاتر باوڕ پێکراو ترە.

Your immune system has many components,

کۆئەندامی بەرگڕیت پێکهاتەی زۆڕی هەیە،

just like a garden has many kinds of plants.

هەر وەکو باخچەیەک کە زۆڕ جۆڕی ڕووەکی تێدایة.

Each plant needs just the right amount of sun, shade and water.

کە هەر ڕووەکێکیان پێویستی بە بڕێکی تەواو لە تیشکی خۆڕ، سێبەر، و ئاو هەیە.

Too much sun might help one plant but destroys another.

دەکڕێت بڕێکی زۆری یشکی خۆر یارمەتیدەر بێت بۆ یەکێکیان بەڵام ئەوی تریان لەناوبەرێت.

Increasing any single element

زیادبوونی هەر پێکهاتەیەک

can throw off the balance of the ecosystem overall.

دەتوانێ ببێتە هۆی لەناوبردنی تەواوی کۆمەڵەکە.

If you're getting all the nutrients you need

ئەگەر تۆ هەموو ئەو ماددە خۆڕاکیانە وەرگڕیت کە پێویستە

from a healthy, balanced diet,

لە ژەمێکی جێگیر و تەندروستەوە،

taking more of a single vitamin

وەرگڕتنی بڕێکی زیاتر لە ڤیتامین

won't help your immune system function any better overall.

یارمەتی کۆئەندامی بەرگریت نادا بۆئەوەی باشتر کاربکات

For some vitamins, if you take in more than you need,

هەندێک لە ڤیتامینەکان، ئەگەر زیاتر وەربگڕین لەو بڕەی کە پێویستە

your body will just get rid of the excess as waste.

ئەوە جەستەت خۆی لەو بڕە زیادەیە ڕزگار دەکات وەکو پاشماوەیەک

Vitamin supplements are only needed if you have a true real deficiency.

دەرمانە ڤیتامینە جێگرەوەکان تەنها لەو کاتەدا پێویستن کە تووشی کەم بوون هاتبن.

In fact, some studies tell us that vitamins and supplements,

لە ڕاستیدا، هەندێک لە ڵێکۆڵینەوەکان پێمان دەلێن کە ڤیتامین و دەرمانە جێگرەوەکان،

when they're not medically needed,

ئەگەر پێویست نەبن،

may have negative effects.

ئەوە لەوانەیە کاریگەری لاوەکیان هەبیت.

Things can go wrong with our immune system for sure,

بە دڵنیایەوە کۆئەندامی بەرگڕیمان تووشی هەڵە کردن دەبێت،

like allergies or autoimmune conditions

وەکو هەستیاری یان حاڵەتەکانی دژەخۆیی

and failure to catch abnormal cells.

و نەتوانین لە گرتنی خانە ناتەواوەکاندا.

But the reasons for each of these things

بەڵام هۆکاری هەریەک لەمانە

are complex and often not fully understood.

ئاڵۆزە و زۆرینەی کاتیش تێگەیشتراو نییە.

And they certainly won't be solved by some immune-boosting miracle pill.

ئەوەش بەدڵنیایشەوە بە دەرمانە بەرگڕیکارەکان چارەسەر نابن.

There is however, one thing that has been shown again and again

هەرچەندە، شتێک هەیە کە بەردەوام جەختی لەسەر کراوەتەوە

to be incredible for your immune system.

کە کاریگەری ناوازەیان لەسەر کۆئەندامی بەرگڕیدا هەبووە.

Vaccines.

ڤاکسین

Vaccines are truly genius.

ڤاکسین زۆڕ داهێنەڕانەیە.

They contain a weakened or inactive part of a pathogen, like the flu,

کە پێکهاتوون لە بەکتریای هۆکاری نەخۆشی لاوازکرا و ناچالاک, وەکو ئەنفلۆزا،

that includes its antigen name tag.

کە پێک هاتووە لە ناوی بەرگە پڕۆتینیەکان.

They trigger the body into making antibodies

کە وا لە جەستە دەکەن دژەتەنەکان دروست بکات

without needing to get sick from an illness first.

بەبێ ئەوەی سەرەتا تووشی نەخۆشەکە بیت.

Instead of boosting the immune system overall,

لە جیاتی ئەوەی کۆئەندامی بەرگڕی بەهێزبکەن،

they give the system exactly what it needs to respond

بەتەواوی ئەوە دەدەن بە کۆئەندامە کە پێوستە وەڵامی بداتەوە

to a specific pathogen quickly and aggressively.

لە بەکتریایەکی دیاریکراوە.

So get your immunizations and get your flu shot every year.

بۆیە هەموو ساڵێک بەرگڕکەرەکان و کوتانە ئەنفلۆزایەکان وەربگڕە.

Eat a healthy, balanced diet.

ژەمی تەندروست، شیاو بخۆ.

If you want a healthy immune system,

ئەگەر کۆئەندامێکی بەرگڕی تەندروستت دەوێت،

don't smoke and try to get enough sleep.

جگەرە مەکێشە و بەباشی بخەوە.

And otherwise, just let your immune system do its thing.

ئەگەر ئەوەش نا، تەنها ڕێگە بدە کۆئەندامی بەرگڕیت ئەرکەکانی خۆی بکات.