Demolition, disease, and death: Building the Panama Canal - Alex Gendler

Translator: Vivian Pham Reviewer: Nhu PHAM

In the middle of the 19th century,

Vào giữa thế kỉ 19,

the California gold rush brought thousands of settlers to America’s west coast.

cơn sốt tìm vàng ở California đã khiến hàng nghìn người

đến định cư ở bờ Tây nước Mỹ.

But finding gold may have been easier than transporting it back east.

Nhưng việc tìm vàng lại dễ dàng hơn việc vận chuyển nó về lại phía Đông.

The only hope for avoiding a grueling six month wagon journey

Hy vọng duy nhất để không phải có

một hành trình mệt nhoài sáu tháng bằng xe ngựa

was to travel the narrowest portion of the continent—

là đi qua phần hẹp nhất của lục địa -

the 48-kilometer Isthmus of Panama.

eo đất Panama dài 48 km.

By 1855, a railroad spanning the region significantly shortened to the trip,

Năm 1855, một tuyến đường sắt trải khắp vùng

đã giúp rút ngắn đáng kể thời gian vận chuyển,

but unloading and reloading ships at each port cost time and money.

nhưng việc dỡ và xếp lại hàng trên tàu ở mỗi cảng lại tốn thời gian và tiền bạc.

To truly connect these two bodies of water shipping interests needed a canal—

Để thật sự kết nối hai bờ cho việc vận tải biển cần một kênh đào -

a continuous maritime passage through the isthmus.

một con đường hàng hải liên tục qua eo đất.

The first attempt at this colossal construction project was taken up in 1881

Nỗ lực đầu tiên cho công trình vĩ đại này bắt đầu vào năm 1881

by French diplomat Ferdinand de Lesseps.

bởi nhà ngoại giao người Pháp Ferdinand de Lesseps.

De Lesseps had supervised construction of Egypt's Suez Canal,

De Lesseps đã từng giám sát công trình kênh đào Suez ở Ai Cập,

but his success made him overconfident.

nhưng thành công đó đã làm ông ấy tự tin thái quá.

He insisted on digging the canal at sea level,

Ông kiên quyết đào kênh ngang mực nước biển,

even though it required boring directly through

dù việc này đòi hỏi phải khoan trực tiếp xuyên qua

the Continental Divide mountain range.

dãy núi phân chia lục địa.

Futile excavation efforts were buried under constant landslides.

Các nỗ lực khai quật đã bị chôn vùi bởi những trận lở đất liên tục.

And since the diplomat had only visited the site briefly

Và vì nhà ngoại giao chỉ ghé thăm công trường

during Panama’s dry season,

trong thời gian ngắn, vào mùa khô ở Panama,

his workers were unprepared for torrential storms, venomous jungle fauna,

các công nhân đã không được chuẩn bị cho các trận mưa xối xả,

and tropical diseases.

động vật rừng có độc, và bệnh nhiệt đới.

After spending $287 million and losing a staggering 22,000 lives,

Sau khi chi 287 triệu đô và mất đi tận 22.000 sinh mạng,

the French abandoned the project.

người Pháp này đã từ bỏ dự án.

The United States had been considering building a canal through Nicaragua,

Nước Mỹ đã luôn xem xét việc xây dựng kênh đào xuyên qua Nicaragua,

but at this point, the chance to succeed where France failed was tempting.

nhưng ở thời điểm này, cơ hội thành công nơi Pháp đã thất bại thật hấp dẫn.

Panamanian leaders were also eager to complete a canal

Các nhà lãnh đạo Panama cũng hăm hở hoàn thiện kênh đào

which would bring their country business and prestige.

nhằm mang lại việc kinh doanh và ưu thế cho đất nước.

However, Panama was still a part of Colombia at the time,

Tuy nhiên, Panama vẫn còn là một phần của Colombia lúc bấy giờ

and the country was stalling negotiations with the U.S.

và vẫn còn đình trệ việc đàm phán với Mỹ.

Sensing an opportunity,

Nhận thấy được cơ hội,

President Teddy Roosevelt went straight to the Panamanians.

Tổng thống Teddy Roosevelt đã trực tiếp gặp người dân Panama.

With encouragement and military support from the U.S.,

Với sự ủng hộ và hỗ trợ quân sự từ Mỹ,

Panama launched a coup in 1903.

Panama đã tiến hành một cuộc đảo chính vào năm 1903.

Within days, they became an independent nation

Sau chỉ vài ngày, họ trở thành một quốc gia độc lập

and signed a treaty to begin construction of the canal.

và ký kết hiệp ước để bắt đầu xây dựng kênh đào.

Just over a decade after the French left, the Americans were ready to dig in—

Chỉ hơn một thập kỷ sau khi Pháp rời đi, Mỹ đã sẵn sàng nhảy vào -

and they were determined to avoid their predecessor’s mistakes.

và họ quyết tâm không phạm phải những lỗi lầm của người đi trước.

Instead of cutting the mountain down to sea level,

Thay vì cắt núi xuống mực nước biển,

they would raise the sea up the mountain.

họ nâng nước biển lên trên núi.

The plan was to build massive steel gates

Kế hoạch là xây dựng những cánh cổng thép khổng lồ

separating the canal into multiple chambers with different water levels.

chia kênh thành nhiều khoang với mực nước khác nhau.

As a ship passed through each successive gate would open,

Để khi một con tàu đi qua mỗi cánh cổng sẽ liên tiếp mở ra,

lowering the water level in the next chamber,

hạ thấp mực nước ở khoang kế tiếp,

while raising the ship and allowing it to move on.

đồng thời nâng con tàu lên và cho phép nó đi tiếp.

The design called for five of these so-called canal locks—

Thiết kế năm khoang này được gọi là khóa kênh -

three on the Atlantic side and two on the Pacific,

ba khoang bên bờ Đại Tây Dương và hai khoang bên Thái Bình Dương,

raising traversing ships 26 meters above sea level.

nâng tàu cao lên 26 mét so với mực nước biển.

Operating this lock system would require a massive reservoir of water.

Việc vận hành hệ thống khóa này cần một hồ chứa nước khổng lồ.

And fortunately, the low-lying Chagres river valley provided a natural solution.

Và may mắn thay, vùng trũng của thung lũng sông Charges

là một giải pháp tự nhiên.

By building a dam across the gap where the river flowed out to sea,

Việc xây đập xuyên qua khoảng trống nơi sông chảy ra biển,

the entire valley could be flooded.

có thể khiến toàn bộ thung lũng bị ngập lụt.

At 32 meters high and over 800 meters wide,

Cao 32 mét và rộng hơn 800 mét,

the Gatun Dam would be larger than any built before.

đập Gatun sẽ lớn hơn bất kì công trình nào được xây dựng trước đó.

With this innovative plan,

Với kế hoạch sáng tạo này,

the Americans didn’t need to excavate the entire mountain,

người Mỹ không cần phải đào xới toàn bộ ngọn núi,

but rather, just the pathway for the canal itself.

mà chỉ cần một con đường cho chính con kênh.

Still, the work was staggering.

Tuy nhiên, công việc vẫn bị trì trệ.

Even after progress made by the French, it took over nine years for 24,000 workers

Ngay cả khi tiếp tục công việc dang dở của người Pháp,

vẫn cần đến 24.000 công nhân trong suốt hơn chín năm,

to blow up, shovel, and drill out the Culebra Cut—

để làm nổ tung, đào xới, và khoan eo đất Culebra Cut -

a roughly 14 kilometer passageway through the Continental Divide.

một lối đi dài 14km băng qua Đường phân chia lục địa.

The railway, now upgraded and rerouted to follow the canal,

Tuyến đường sắt, lúc này đã được nâng cấp và định tuyến lại dọc theo con kênh,

carted away over 76 million cubic meters of excavated rock

chở đi hơn 78 triệu mét khối đá đào

to be used at the Gatun Dam site.

để dùng ở con đập Gatun.

Construction was only half the battle.

Công việc xây dựng chỉ là một nửa của trận chiến.

Leading army officials struggled to maintain infrastructure and sanitation,

Các quan chức quân đội hàng đầu đã phải vật lộn để duy trì

cơ sở hạ tầng và vệ sinh,

but accidents and diseases took the lives of 5,000 workers—

nhưng tai nạn và bệnh tật đã cướp đi sinh mạng của 5.000 công nhân -

mostly Black Caribbean migrants.

chủ yếu là dân di cư vùng Ca-ri-bê Đen.

Then, in the fall of 1913, the moment finally came.

Rồi mùa thu năm 1913, khoảnh khắc cuối cùng đã đến.

A telegraph signal from President Woodrow Wilson triggered a dike explosion,

Một tín hiện điện báo từ tổng thống Woodrow Wilson

đã kích hoạt một vụ nổ,

flooding the Culebra Cut and joining the Atlantic and Pacific Oceans.

làm ngập thung lũng Culebra Cut

và nối liền Đại Tây Dương với Thái Bình Dương.

Today, nearly 14,000 vessels travel through the isthmus annually—

Ngày nay, có gần 14.000 tàu đi qua eo đất này hàng năm -

each in under 12 hours.

mỗi lần không quá 12 tiếng.

The canal remains Panama’s chief source of revenue;

Kênh đào vẫn là nguồn thu nhập chính của Panama;

and since the country gained ownership of the passage in 1999,

và kể từ khi quốc gia này giành được quyền sở hữu vào năm 1999,

it has also become a source of national pride.

kênh đào Panama đã trở thành niềm tự hào dân tộc.