Demolition, disease, and death: Building the Panama Canal - Alex Gendler

Tłumaczenie: Ola Królikowska Korekta: Agnieszka Fijałkowska

In the middle of the 19th century,

W połowie XIX wieku gorączka złota w Kalifornii

the California gold rush brought thousands of settlers to America’s west coast.

sprowadziła tysiące osadników na zachodnie wybrzeże Ameryki.

But finding gold may have been easier than transporting it back east.

Ale znalezienie złota mogło okazać się łatwiejsze niż sprowadzenie go na wschód.

The only hope for avoiding a grueling six month wagon journey

Jedyną nadzieją na uniknięcie wyczerpującej 6-miesięcznej podróży wozem

was to travel the narrowest portion of the continent—

była podróż najwęższą częścią kontynentu,

the 48-kilometer Isthmus of Panama.

48-kilometrowym Przesmykiem Panamskim.

By 1855, a railroad spanning the region significantly shortened to the trip,

W 1855 roku linia kolejowa w tym regionie znacznie skracała podróż,

but unloading and reloading ships at each port cost time and money.

ale rozładunek i przeładunek statków w każdym porcie to czas i pieniądze.

To truly connect these two bodies of water shipping interests needed a canal—

Żeby naprawdę połączyć te dwa zbiorniki wodne,

żegluga potrzebowała kanału, czyli przejścia morskiego przez przesmyk.

a continuous maritime passage through the isthmus.

The first attempt at this colossal construction project was taken up in 1881

Pierwszą próbę realizacji tego kolosalnego projektu budowlanego podjął w 1881 roku

by French diplomat Ferdinand de Lesseps.

francuski dyplomata Ferdynand de Lesseps.

De Lesseps had supervised construction of Egypt's Suez Canal,

De Lesseps nadzorował już budowę Kanału Sueskiego w Egipcie,

but his success made him overconfident.

ale jego sukces sprawił, że był zbyt pewny siebie.

He insisted on digging the canal at sea level,

Nalegał on na przekopanie kanału na poziomie morza,

even though it required boring directly through

choć wymagało to bezpośredniego przewiercenia

the Continental Divide mountain range.

pasma górskiego w wododziale kontynentalnym.

Futile excavation efforts were buried under constant landslides.

Próby przekopów znikały jednak zasypane pod ciągłymi osuwiskami.

And since the diplomat had only visited the site briefly

A ponieważ dyplomata był na miejscu krótko

during Panama’s dry season,

i to w porze suchej,

his workers were unprepared for torrential storms, venomous jungle fauna,

jego pracownicy nie byli przygotowani na ulewne deszcze, zabójczą faunę dżungli

and tropical diseases.

i choroby tropikalne.

After spending $287 million and losing a staggering 22,000 lives,

Po wydaniu 287 milionów dolarów i stracie ogromnej liczby 22 tysięcy żyć

the French abandoned the project.

Francuzi zrezygnowali z projektu.

The United States had been considering building a canal through Nicaragua,

Stany Zjednoczone rozważały budowę kanału przez Nikaraguę,

but at this point, the chance to succeed where France failed was tempting.

ale szansa na odniesienie sukcesu tam, gdzie Francja zawiodła, była kusząca.

Panamanian leaders were also eager to complete a canal

Przywódcy panamscy też chcieli ukończyć kanał,

which would bring their country business and prestige.

który przyniósłby ich krajowi biznes i prestiż.

However, Panama was still a part of Colombia at the time,

Jednak Panama była wówczas częścią Kolumbii,

and the country was stalling negotiations with the U.S.

a ta przeciągała negocjacje z USA.

Sensing an opportunity,

Wyczuwając okazję,

President Teddy Roosevelt went straight to the Panamanians.

prezydent Teddy Roosevelt zwrócił się do Panamczyków bezpośrednio.

With encouragement and military support from the U.S.,

Zachęcona i wspierana militarnie przez USA

Panama launched a coup in 1903.

Panama w 1903 roku przeprowadziła zamach stanu.

Within days, they became an independent nation

W ciągu kilku dni stała się niepodległym państwem

and signed a treaty to begin construction of the canal.

i podpisała traktat na budowę kanału.

Just over a decade after the French left, the Americans were ready to dig in—

Ponad dekadę po odejściu Francuzów Amerykanie byli gotowi do kopania

and they were determined to avoid their predecessor’s mistakes.

i uniknięcia błędów poprzednika.

Instead of cutting the mountain down to sea level,

Zamiast ścinać górę do poziomu morza

they would raise the sea up the mountain.

postanowili podnieść morze do poziomu góry.

The plan was to build massive steel gates

Plan zakładał budowę masywnych stalowych bram,

separating the canal into multiple chambers with different water levels.

rozdzielających kanał na wiele komór o różnych poziomach wody.

As a ship passed through each successive gate would open,

Kiedy statek przepływał, każda kolejna brama się otwierała,

lowering the water level in the next chamber,

obniżając poziom wody w kolejnej komorze,

while raising the ship and allowing it to move on.

jednocześnie podnosząc statek i umożliwiając mu dalszą podróż.

The design called for five of these so-called canal locks—

Projekt zakładał pięć śluz.

three on the Atlantic side and two on the Pacific,

Trzy po stronie Atlantyku i dwie po stronie Pacyfiku,

raising traversing ships 26 meters above sea level.

które podnosiłyby statki płynące 26 metrów nad poziom morza.

Operating this lock system would require a massive reservoir of water.

Obsługa takiego systemu śluz wymagała ogromnego zbiornika wodnego.

And fortunately, the low-lying Chagres river valley provided a natural solution.

Na szczęście dolina rzeki Chagres zapewniła naturalne rozwiązanie.

By building a dam across the gap where the river flowed out to sea,

Budowa tamy w szczelinie, w której rzeka wypływała do morza,

the entire valley could be flooded.

umożliwiała zalanie całej doliny.

At 32 meters high and over 800 meters wide,

Mierząca 32 metry wysokości i ponad 800 metrów szerokości

the Gatun Dam would be larger than any built before.

tama Gatun miała być większa niż jakakolwiek tama zbudowana wcześniej.

With this innovative plan,

Dzięki temu innowacyjnemu planowi

the Americans didn’t need to excavate the entire mountain,

Amerykanie nie musieli odkopywać całej góry.

but rather, just the pathway for the canal itself.

Wystarczyła tylko droga do samego kanału.

Still, the work was staggering.

Mimo to praca była niewyobrażalna.

Even after progress made by the French, it took over nine years for 24,000 workers

Nawet po postępach Francuzów 24 tysiącom ludzi zajęło ponad 9 lat,

to blow up, shovel, and drill out the Culebra Cut—

żeby wysadzić, wykopać i wywiercić cięcie “Culebra”,

a roughly 14 kilometer passageway through the Continental Divide.

około 14-kilometrowy korytarz przez wododział kontynentalny.

The railway, now upgraded and rerouted to follow the canal,

Koleją, teraz zmodernizowaną i skierowaną wzdłuż kanału,

carted away over 76 million cubic meters of excavated rock

wywieziono ponad 76 milionów metrów sześciennych wydobytych skał

to be used at the Gatun Dam site.

do wykorzystania przy tamie Gatun.

Construction was only half the battle.

Jednak budowa to tylko połowa sukcesu.

Leading army officials struggled to maintain infrastructure and sanitation,

Czołowi urzędnicy armii próbowali utrzymać infrastrukturę i warunki sanitarne,

but accidents and diseases took the lives of 5,000 workers—

ale wypadki i choroby odebrały życie pięciu tysiącom robotników,

mostly Black Caribbean migrants.

głównie czarnoskórym migrantom z Karaibów.

Then, in the fall of 1913, the moment finally came.

Jesienią 1913 roku nadeszła oczekiwana chwila.

A telegraph signal from President Woodrow Wilson triggered a dike explosion,

Sygnał telegraficzny od prezydenta Woodrowa Wilsona wywołał wybuch tamy,

flooding the Culebra Cut and joining the Atlantic and Pacific Oceans.

który zalał cięcie “Culebra” i połączył Atlantyk z Pacyfikiem.

Today, nearly 14,000 vessels travel through the isthmus annually—

Obecnie przez przesmyk przepływa rocznie prawie 14 tysięcy statków,

each in under 12 hours.

każdy w mniej niż 12 godzin.

The canal remains Panama’s chief source of revenue;

Kanał pozostaje głównym źródłem dochodów Panamy,

and since the country gained ownership of the passage in 1999,

a odkąd w 1999 roku kraj przejął go na własność,

it has also become a source of national pride.

kanał stał się też źródłem dumy narodowej.