How much of human history is on the bottom of the ocean? - Peter Campbell

Lịch sử nhân loại có bao nhiêu phần trăm là nằm dưới đáy đại dương? - Peter Campbell

Translator: CẨM NHƯ LÊ Reviewer: Tâm Đan

Sunken relics,

Các di tích bị chìm,

ghostly shipwrecks,

các vụ đắm tàu ma quái,

and lost cities.

và những thành phố biến mất.

These aren't just wonders found in fictional adventures.

Không phải điều kỳ diệu được tìm thấy trong cuộc phiêu lưu giả tưởng

Beneath the ocean's surface,

Bên dưới bề mặt của đại dương

there are ruins where people once roamed

có những tàn tích nơi mà con người đã một lần rong ruổi

and shipwrecks loaded with artifacts from another time.

và những vụ đắm tàu chở cổ vật từ một thời điểm khác.

This is the domain of underwater archaeology,

Đây là tên gọi của ngành khảo cổ học dưới nước,

where researchers discover and study human artifacts that slipped into the sea.

nơi các nhà nghiên cứu khám phá và tìm hiểu đồ tạo tác của con người dưới biển.

They're not on a treasure hunt.

Chúng không phải là kho báu để săn

Underwater archaeology reveals important information

Ngành khảo cổ học dưới nước tiết lộ thông tin quan trọng

about ancient climates and coastlines,

về khí hậu và đường bờ biển cổ đại,

it tells us how humans sailed the seas,

nó cho ta biết về cách con người giong buồm ra khơi

and what life was like millennia ago.

và những gì diễn ra trong cuộc sống hàng thiên niên kỷ trước.

So what exactly can we find?

Vậy chính xác là chúng ta có thể tìm thấy gì?

At shallow depths mingled in with modern-day items,

Ở nơi nước nông ,pha lẫn với các vật dụng hiện đại ngày nay,

we've discovered all sorts of ancient artifacts.

chúng ta phát hiện ra tất cả các loại hiện vật cổ đại.

This zone contains evidence of how our ancestors fished,

Vùng này chứa bằng chứng về cách tổ tiên chúng ta đánh bắt,

how they repaired their ships,

cách họ sửa chữa tàu,

disposed of their trash,

cách xử lý rác

and even their convicted pirates, who were buried below the tide line.

và thậm chí là những tên cướp biển bị buộc tội đã bị chôn vùi dưới dòng thủy triều.

And it's not just our recent history.

Và nó không chỉ là lịch sử cận đại

800,000-year old footprints were found along the shore in Norfolk, Britain.

dấu chân cũ 800.000 năm tuổi đã được tìm thấy dọc theo bờ biển ở Norfolk, Anh.

In these shallow depths,

Trong những vùng nước nông này

the remains of sunken cities also loom up from the sea floor,

phần còn lại của thành phố chìm cũng hiện ra từ xa từ đáy biển,

deposited there by earthquakes,

đọng lại do những trận động đất

tsunamis,

sóng thần

and Earth's sinking plates.

và những rung chuyển của Trái Đất

Almost every sunken city can be found at these shallow depths

Hầu hết các thành phố bị chìm có thể được tìm thấy ở nơi nước nông

because the sea level has changed little in the several thousand years

vì mực nước biển đã bị thay đổi ít nhiều trong nhiều ngàn năm

that city-building civilizations have existed.

mà nền văn minh xây dựng thành phố đã tồn tại.

For instance, in shallow waters off the coast of Italy lies Baia,

Ví dụ, ở các vùng nước nông ngoài khơi bờ biển của Ý nằm ở Baia,

a Roman seaside town over 2,000 years old.

một thị trấn ven biển Roman hơn 2.000 năm tuổi.

There, it's possible to swim among the ruins of structures

Ở đó, chúng ta có thể bơi giữa những tàn tích cổ

built by Rome's great families, senators, and emperors.

được xây dựng bởi các đại gia tộc của Rome, thượng nghị sĩ, và hoàng đế.

And then there are shipwrecks.

Và ngoài ra còn có các vụ đắm tàu.

As ships grow too old for use, they're usually abandoned near shore

Khi tàu trở nên quá cũ để sử dụng, chúng thường bị bỏ rơi gần bờ

in out-of-the-way places like estuaries, rivers, and shallow bays.

ở những nơi ngoài rìa như cửa sông, sông và vịnh cạn.

Archaeologists use these like a timeline to map a harbor's peaks and declines,

Các nhà khảo cổ dùng mốc thời gian từ điểm cao nhất trên bản đồ và lùi xuống

and to get clues about the historic art of shipbuiding.

để có được manh mối về nghệ thuật đóng tàu trong lịch sử

At Roskilde in Denmark, for example, five purposefully sunken vessels

Tại Roskilde ở Đan Mạch, ví dụ, có năm con tàu bị đắm

reveal how Vikings crafted their fearsome long ships 1,000 years ago.

đã tiết lộ cách người Viking chế tác con tàu của họ 1000 năm về trước.

When we descend a bit further,

Khi chúng tôi xuống sâu chút nữa

we reach the zone where the deepest human structures lie,

đến khu vực nơi sâu nhất có các công trình của con người tọa lạc

like ancient harbor walls and quays.

như các bức tường bến cảng cổ kính và cầu cảng.

We also see more shipwrecks sunk by storms, war, and collisions.

Chúng tôi cũng thấy nhiều con tàu đắm chìm bởi cơn bão, chiến tranh, xung đột.

We're still excavating many of these wrecks today,

Chúng tôi vẫn hiện đang tiến hành khai quật các xác tàu

like Blackbeard's ship,

như tàu của Râu Đen,

which is revealing secrets about life as an 18th century pirate.

tiết lộ bí mật về cuộc sống của cướp biển vào thế kỷ 18.

But past 50 feet, there are even deeper, better preserved shipwrecks,

Lùi hơn 15m và sâu hơn, con tàu đắm được bảo quản tốt hơn

like the wreck at Antikythera,

như xác tàu tại Antikythera,

which sank during the 1st century BC.

bị chìm trong thế kỷ thứ 1 trước Công nguyên.

When it was discovered, it contained statues,

Khi được phát hiện, nó chứa các bức tượng,

trade cargo,

hàng thương mại

and also the earliest known computer,

và được xem là chiếc máy tính được biết đến sớm nhất,

a mysterious device called the Antikythera mechanism

một thiết bị bí ẩn được gọi là cơ cấu Antikythera

that kept track of astronomical changes and eclipses.

để theo dõi các thay đổi thiên văn và nhật thực.

Today, it gives archaeologists vital information

Ngày nay, nó mang lại cho các nhà khảo cổ các thông tin

about the knowledge possessed by the Ancient Greeks.

quan trọng về kiến thức sở hữu bởi những người Hy Lạp cổ đại

It is in this zone that we also begin to find aircraft and submarines,

Nó ở trong vùng mà chúng tôi bắt đầu tìm máy bay và tàu ngầm,

such as those from the World Wars.

ví dụ từ các cuộc Chiến tranh Thế giới

Plunging as deep as 200 feet,

Xuống sâu đến gần 61 mét,

we can find some of the earliest and rarest signs of human history.

chúng tôi tìm được những dấu hiệu sớm và hiếm nhất của lịch sử nhân loại

Trước đó 5.000 năm, đã từng có những vùng đất khô hơn rất nhiều

Prior to 5,000 years ago, there was a lot more dry land

because glaciers trapped much of the water that now forms the sea.

vì các dòng sông băng bị mắc kẹt nhiều nên bây giờ tạo thành biển cà,

Our ancestors spread across these lands,

tổ tiên của chúng ta trải rộng trên những vùng đất này,

and so on the sea floor, we find their camps,

và dưới đáy biển, chúng ta tìm thấy trại của họ

stone tools,

những công cụ bằng đá và xương của

and the bones of animals they hunted.

động vật bị họ săn bắn

These sites give us invaluable knowledge about our ancestor's migration patterns,

Những địa điểm này cung cấp cho chúng ta sự hiểu biết vô giá

hunting methods,

về mô hình các phương pháp săn bắn

and technologies.

và công nghệ.

In the deepest zone, no human has ever walked.

Trong khu vực sâu nhất, nơi con người chưa từng đặt chân đến

This area has been submerged since well before mankind evolved.

Khu vực này đã bị nhấn chìm trước khi loài người tiến hóa.

The only artifacts we find are those that have drifted down from above,

Các hiện vật duy nhất được tìm thấy là những thứ đã trôi dạt từ trên xuống

like NASA's Saturn V rocket engines at 14,000 feet,

như động cơ tên lửa Saturn V của NASA 4.2672 m,

and the deepest shipwrecks.

và các con tàu đắm sâu nhất.

The ocean is like a huge underwater museum

Các đại dương giống như bảo tàng khổng lồ dưới nước

that constantly adds to our knowledge about humanity.

mà liên tục làm tăng hiểu biết của chúng ta về nhân loại.

With only a fraction of it explored,

Mới chỉ là một phần nhỏ của cuộc tìm tòi, những cuộc phát kiến sẽ còn tiếp tục.

discoveries are sure to continue long into the future.