Humans are all almost exactly the same... almost - Greg Foot

212,970 views ・ 2023-05-09

TED-Ed


Vui lòng nhấp đúp vào phụ đề tiếng Anh bên dưới để phát video.

Translator: Mai Tran Reviewer: 24 Anh
00:07
Medical science has a problem— it’s missing something.
0
7128
3378
Y khoa có một vấn đề— nó đang thiếu vắng điều gì đó.
00:10
Something that means that not only is it harder to find
1
10506
2711
Điều gì đó có nghĩa là
không chỉ thật khó khăn để tìm ra nguyên nhân của vài căn bệnh—
00:13
the causes of some diseases—
2
13217
1961
00:15
and effective ways to treat them—
3
15178
2002
và các cách hiệu quả để chữa trị chúng—
00:17
some diseases are getting overlooked entirely.
4
17180
3461
một vài căn bệnh đang bị bỏ qua hoàn toàn.
00:20
It turns out what it’s missing could be you—
5
20975
3504
Hóa ra điều còn thiếu có thể là bạn—
00:24
but I’ll get to that in a bit.
6
24479
1626
nhưng tôi sẽ giải thích chuyện đó sau chốc nữa.
00:26
Because first, a story.
7
26314
2002
Bởi vì trước tiên, một câu chuyện.
00:28
Or 8 billion stories, to be precise.
8
28316
2919
Hay chính xác là tám tỉ câu chuyện.
00:31
See, our DNA is our body's instruction manual, sure.
9
31235
3838
Thấy không, DNA chính là cẩm nang sử dụng cho cơ thể của ta, chắc chắn là vậy rồi.
00:35
But it’s also a history book that records our own, unique genetic story.
10
35073
5046
Nhưng nó cũng là quyển sách lịch sử ghi lại câu chuyện di truyền
độc nhất của riêng ta.
00:40
All our stories begin around 300,000 years ago
11
40286
3128
Tất cả các câu chuyện của chúng ta bắt đầu khoảng 300.000 năm trước
00:43
when humans arose in Africa.
12
43414
1919
khi con người xuất hiện ở châu Phi.
00:45
Some genetic stories tell of leaving a couple of hundred thousand years later,
13
45333
4045
Một vài câu chuyện di truyền kể về việc rời đi vài trăm nghìn năm sau,
00:49
journeying into Europe, East Asia, or the Americas.
14
49378
3087
hành hương tới châu Âu, Đông Á hoặc châu Mỹ.
00:52
Some genetic stories speak of expanding empires.
15
52799
3712
Một số câu chuyện di truyền nói tới sự mở rộng của các đế chế.
00:56
Others the diseases we evolved to ward off,
16
56969
3295
Vài chuyện khác là về các căn bệnh mà ta đã tiến hóa để tránh khỏi chúng,
01:00
and some the simple act of settling down, raising cattle, and drinking their milk.
17
60264
4713
và vài hành động đơn giản như định cư, chăn nuôi gia súc và dùng sữa của chúng.
01:05
Each of our genetic stories are different,
18
65103
2669
Mỗi câu chuyện di truyền của ta đều khác nhau,
01:07
but maybe not as different as you might expect.
19
67772
3128
nhưng có lẽ không quá khác biệt như bạn mong đợi.
01:10
We share 99.9% of our DNA with each other.
20
70983
4046
Chúng ta chia sẻ 99,9% DNA với nhau.
01:15
Our stories are 99.9% identical,
21
75029
3670
Những câu chuyện của chúng ta giống nhau đến 99,9%,
01:18
but that 0.1% difference is incredibly powerful.
22
78699
4255
nhưng 0,1% khác nhau đó thì vô cùng mạnh mẽ.
01:23
In that tiny difference between our genetic stories
23
83037
2836
Sự khác biệt nhỏ bé giữa các câu chuyện di truyền của ta
01:25
is where we have the potential to develop better treatments for diseases—
24
85873
3754
là nơi chúng ta có tiềm năng phát triển các phương pháp chữa bệnh tốt hơn—
01:29
treatments that work for everyone.
25
89627
2211
các cách chữa trị hiệu quả cho tất cả mọi người.
01:31
But medical science isn’t currently reading all those stories.
26
91921
4254
Tuy nhiên y học hiện chưa đọc hết toàn bộ những câu chuyện đó.
01:37
To explain let me tell you how researchers work out the causes of diseases,
27
97135
4337
Để giải thích, tôi sẽ chỉ ra cách các nhà nghiên cứu tìm ra nguyên nhân gây bệnh,
01:41
and develop and test the effectiveness and safety of new treatments.
28
101472
3879
phát triển và thử nghiệm độ hiệu quả và an toàn
của các phương pháp điều trị mới.
01:45
To find out the causes of a particular disease,
29
105351
2628
Để tìm ra nguyên nhân của một căn bệnh cụ thể,
01:47
researchers find lots of people who have that condition
30
107979
3044
các nhà nghiên cứu tìm kiếm rất nhiều người mắc bệnh đó
và tìm hiểu về câu chuyện di truyền của họ.
01:51
and comb through their genetic stories.
31
111023
2253
01:53
They look for little variations they share—
32
113276
2419
Họ tìm kiếm các biến thể ít ỏi giữa những người này—
01:55
little bits of their DNA stories that are spelt differently.
33
115695
3670
một mẩu nhỏ trong câu chuyện DNA của họ được gọi tên khác nhau.
01:59
If they find some, then they try all sorts of different ways
34
119365
2961
Nếu tìm thấy một vài thứ, sau đó họ sẽ thử đủ mọi cách khác nhau
02:02
of dealing with the effect of them.
35
122326
1877
để xử lý hệ quả của chúng.
02:04
And if that uncovers something that looks promising,
36
124203
2544
Và nếu quá trình đó mở ra một điều mang tính hứa hẹn,
02:06
they then run a clinical trial to see if it actually is.
37
126747
3462
họ sẽ làm thử nghiệm lâm sàng để xem liệu nó có thực sự như thế không.
02:10
In phase one, a small group of volunteers try the treatment.
38
130585
3670
Ở giai đoạn một, một nhóm nhỏ các tình nguyện viên sẽ được chữa trị thử.
02:14
Well, often only half of them do,
39
134338
2253
Chà, thường chỉ nửa nhóm thật sự thử,
02:16
with the other half getting a placebo that does absolutely nothing.
40
136591
3920
nửa nhóm còn lại sẽ nhận được giả dược hoàn toàn không có tác dụng gì.
02:20
If there aren’t any notable side effects at the target dose,
41
140511
2961
Nếu không có bất kì tác dụng phụ đáng lưu ý nào ở liều đích,
02:23
the treatment is cleared to move on to the next stage of the clinical trial.
42
143472
3879
phương pháp này sẽ được chuyển sang giai đoạn kế tiếp của thử nghiệm lâm sàng.
02:27
Phase two, this time with a bigger group of participants
43
147727
3086
Giai đoạn hai, lúc này có sự tham gia của nhóm lớn hơn,
02:30
who all have the condition the researchers hope the drug will treat.
44
150813
3337
họ đều mắc bệnh mà các nhà nghiên cứu hi vọng thuốc sẽ trị khỏi.
02:34
If the drug appears effective, it moves on to phase three,
45
154150
4171
Nếu thuốc có hiệu quả, nó sẽ được chuyển qua giai đoạn ba,
02:38
with more participants trying it for even longer.
46
158321
3211
có thêm nhiều người tham gia thử nghiệm trong thời gian dài hơn.
02:41
Only after all this is the new treatment then reviewed
47
161699
3587
Chỉ sau tất cả, phương pháp điều trị mới toanh này mới được xem xét lại,
02:45
and— hopefully— approved for use by us, the general population.
48
165286
5589
và hy vọng là được chấp thuận cho chúng ta, dân chúng nói chung, sử dụng.
02:51
But there's a problem with it.
49
171834
1752
Nhưng nó tồn tại một vấn đề.
02:53
Here is the ethnicity of lots and lots of people used to recently find
50
173586
3962
Đây là sắc tộc của vô số người gần đây từng tìm ra
02:57
the causes of various diseases.
51
177548
2086
các nguyên nhân của nhiều loại bệnh.
02:59
And here is how that compares to the ethnic diversity
52
179634
3044
Và đây là số người đó so sánh với đa dạng sắc tộc
03:02
of the world’s population.
53
182678
2002
của dân số trên toàn thế giới.
03:04
Spot the difference?
54
184764
1334
Bạn phát hiện khác biệt chưa?
03:06
The genetic stories that researchers are combing through are heavily biased
55
186098
4130
Các câu chuyện di truyền mà các nhà nghiên cứu đang tìm hiểu
phần lớn thiên về những người có nguồn gốc châu Âu.
03:10
to those of people from European descent.
56
190228
2669
03:12
Which means that if you’re searching
57
192897
1752
Tức là nếu bạn đang tìm kiếm những đoạn DNA gây bệnh đó
03:14
for those disease-causing bits of DNA to target new drugs against,
58
194649
3837
để điều chế các loại thuốc mới,
03:18
and you're mainly reading the stories of people of European descent,
59
198486
3628
và bạn đang chủ yếu đọc các câu chuyện của những người gốc châu Âu,
03:22
you might completely overlook key bits in the stories
60
202114
3337
bạn có lẽ hoàn toàn sẽ bỏ qua những đoạn mấu chốt của các câu chuyện
03:25
of other diverse groups that tell of, say,
61
205451
2544
của các nhóm đa dạng khác mà chẳng hạn đã cho thấy
03:27
a changed risk of disease or even shed light on how a disease occurs—
62
207995
4797
nguy cơ mắc bệnh đã thay đổi hoặc thậm chí làm sáng tỏ cách thức bệnh nảy sinh.
03:32
for example, scientists may not have found the mutation
63
212792
2586
Ví dụ, các nhà khoa học có lẽ đã không tìm ra đột biến
03:35
that causes sickle cell disorder
64
215378
1960
gây ra bệnh rối loạn hồng cầu hình liềm
03:37
if we’d only looked in the stories of people of European descent.
65
217338
3754
nếu chúng ta chỉ nhìn vào các câu chuyện của người gốc Âu.
03:41
And the thing is, what medical science is missing doesn't end there.
66
221592
3712
Và vấn đề là, những gì thiếu vắng trong y khoa không dừng lại ở đó.
03:45
When new treatments or medical devices are being tested,
67
225304
2878
Khi thử nghiệm phương pháp chữa trị hoặc thiết bị y tế mới,
03:48
they need to be tested on everyone that may use them.
68
228182
3337
chúng cần được thử nghiệm với tất cả những người có thể phải dùng chúng.
03:51
If the genetic stories involved don’t reflect the breadth of stories
69
231519
3670
Nếu câu chuyện di truyền được xét đến không phản ảnh hết các câu chuyện
03:55
in our worldwide library then, again, something might be missed.
70
235189
4379
trong thư viện trải khắp thế giới của ta, một lần nữa, điều gì đó có lẽ đã bị bỏ lỡ.
03:59
Take, for example, the medicine Warfarin; used to prevent blood clots.
71
239568
3921
Lấy ví dụ, thuốc Warfarin, được dùng để ngăn ngừa các cục máu đông.
04:03
Researchers have found that, to produce the same effect,
72
243489
2711
Các nhà nghiên cứu đã phát hiện, để cho hiệu quả tương tự,
04:06
most people of East Asian descent need a lower dose
73
246200
2711
phần lớn người gốc Đông Á cần một liều thấp hơn
04:08
than some people of European descent,
74
248911
2252
so với một số người gốc châu Âu,
04:11
and most people of African ethnicity need a larger dose.
75
251163
3546
và hầu hết người thuộc sắc tộc châu Phi cần một liều lớn hơn.
04:14
Which means the dose that works best for someone
76
254709
2586
Tức là liều lượng phù hợp nhất đối với một người
04:17
may vary according to their ethnicity.
77
257295
2460
có thể thay đổi tùy theo sắc tộc của họ.
04:19
It’s this kind of important information that can be missed if clinical trials
78
259755
3879
Loại thông tin quan trọng này có thể đã bị bỏ sót
nếu các thử nghiệm lâm sàng không bao gồm nhiều người từ các sắc tộc đa dạng.
04:23
don’t include people from across a range of ethnicities.
79
263634
3420
04:27
So what’s the solution?
80
267722
1835
Vậy thì giải pháp là gì?
04:29
Well, it’s quite simple... in theory.
81
269932
2878
Chà, nó thì khá đơn giản... về lý thuyết.
04:32
In order to develop treatments that work better for everyone,
82
272810
3253
Để phát triển các phương pháp điều trị hiệu quả hơn cho tất cả,
04:36
we need to involve everyone’s stories in medical research—
83
276063
3671
ta cần đưa câu chuyện của mọi người vào nghiên cứu y khoa—
04:39
in the early stage research, in the drug development process,
84
279734
3461
ở giai đoạn đầu của nghiên cứu, trong quá trình phát triển thuốc,
04:43
and right through the clinical trial.
85
283195
2336
và ngay trong lúc thử nghiệm lâm sàng.
04:45
The good news is that more and more people are thinking about this.
86
285531
3629
Tin tốt là càng ngày càng có nhiều người suy nghĩ về việc này.
04:49
For example, cancer researchers at University College London
87
289285
3128
Chẳng hạn, các nhà nghiên cứu về ung thư tại Đại Học College Luân Đôn
04:52
researching genetic markers for cancer want to analyze tissue samples
88
292413
3754
nghiên cứu các dấu hiệu di truyền của ung thư
muốn phân tích các mẫu mô từ nhiều sắc tộc khác nhau,
04:56
from a wide range of ethnicities so that the biomarkers of cancer they identify
89
296167
4504
để dấu hiệu sinh học ung thư mà họ nhận dạng
05:00
will be relevant for people from as many ethnicities as possible.
90
300671
3420
sẽ có liên quan đến nhiều người thuộc nhiều sắc tộc nhất có thể.
05:04
Bottom line: medical science needs to ensure
91
304300
2544
Điểm mấu chốt: y khoa cần đảm bảo nó có nguồn thông tin tốt nhất có thể—
05:06
it’s got the best library it can have—
92
306844
2336
05:09
the one with the widest collection of genetic stories possible,
93
309180
3670
thư viện chứa bộ sưu tập đồ sộ nhất có thể về các câu chuyện di truyền,
05:12
so that everyone’s story can be considered—
94
312850
2961
để câu chuyện của tất cả mọi người có thể được xem xét—
05:15
including yours.
95
315811
1502
bao gồm cả câu chuyện của bạn.
05:17
That is the only way to ensure everyone, everywhere
96
317313
3503
Đó là cách duy nhất để đảm bảo
mọi người, ở mọi nơi đều có thể tiếp cận điều trị y tế tốt nhất có thể.
05:20
can get the best medical treatment they possibly can.
97
320816
3003
Về trang web này

Trang web này sẽ giới thiệu cho bạn những video YouTube hữu ích cho việc học tiếng Anh. Bạn sẽ thấy các bài học tiếng Anh được giảng dạy bởi các giáo viên hàng đầu từ khắp nơi trên thế giới. Nhấp đúp vào phụ đề tiếng Anh hiển thị trên mỗi trang video để phát video từ đó. Phụ đề cuộn đồng bộ với phát lại video. Nếu bạn có bất kỳ nhận xét hoặc yêu cầu nào, vui lòng liên hệ với chúng tôi bằng biểu mẫu liên hệ này.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7