Why people fall for misinformation - Joseph Isaac

Reviewer: Ngoc Nguyen

In 1901, David Hänig published a paper

Vào năm 1901, David Hänig công bố một nghiên cứu

that forever changed our understanding of taste.

làm thay đổi vĩnh viễn hiểu biết của con người về vị giác,

His research led to what we know today as the taste map:

nguồn gốc của bản đồ vị giác ngày nay:

an illustration that divides the tongue into four separate areas.

một hình vẽ chia lưỡi thành bốn vùng riêng biệt.

According to this map,

Theo bản đồ này,

receptors at the tip of our tongues capture sweetness,

thụ thể ở đầu lưỡi nhận biết vị ngọt,

bitterness is detected at the tongue’s base,

đáy lưỡi phát hiện vị đắng,

and along the sides, receptors capture salty and sour sensations.

và hai bên, thụ thể nhận biết vị mặn và chua.

Since its invention, the taste map has been published

Vừa mới ra đời, nó đã được in

in textbooks and newspapers.

trong sách giáo khoa và trên mặt báo.

The only problem with this map, is that it’s wrong.

Chỉ có duy nhất một vấn đề, là nó không chính xác.

In fact, it’s not even an accurate representation

Trên thực tế, nó thậm chí còn chẳng giống

of what Hänig originally discovered.

với phát hiện ban đầu của Hänig.

The tongue map is a common misconception—

Bản đồ vị giác là một ngộ nhận phổ biến,

something widely believed but largely incorrect.

được nhiều người tin nhưng hầu như không chính xác.

So where do misconceptions like this come from,

Vậy ngộ nhận này do đâu,

and what makes a fake fact so easy to believe?

điều gì khiến người ta dễ tin một tin giả đến vậy?

It’s true that the tongue map’s journey begins with David Hänig.

Đúng là bản đồ vị giác do David Hänig tạo ra,

As part of his dissertation at Leipzig University,

là một phần trong luận án của ông tại đại học Leipzig,

Hänig analyzed taste sensitivities across the tongue for the four basic flavors.

phân tích độ nhạy vị giác trên bốn vùng cơ bản của lưỡi.

Using sucrose for sweet, quinine sulfate for bitter,

Vị ngọt dùng đường sucrose, vị đắng dùng quinine sulfate,

hydrochloric acid for sour, and salt for salty,

vị chua dùng axit clohydric, và vị mặn dùng muối,

Hänig applied these stimuli to compare differences in taste thresholds

dùng các tác nhân kích thích này so sánh ngưỡng vị giác

across a subject’s tongue.

trên lưỡi đối tượng nghiên cứu,

He hoped to better understand the physiological mechanisms

nhằm hiểu rõ hơn các cơ chế sinh lý

that affected these four flavors,

ảnh hưởng lên bốn vị này.

and his data suggested that sensitivity for each taste

Kết quả nghiên cứu cho thấy độ nhạy của từng vị

did in fact vary across the tongue.

thực sự khác nhau ở các vùng lưỡi.

The maximum sensation for sweet was located at the tongue’s tip;

Vị ngọt được cảm nhận rõ nhất ở đầu lưỡi,

bitter flavors were strongest at the back; salt was strongest in this area,

vị đắng rõ nhất ở cuống lưỡi; vị mặn rõ nhất ở khu vực này,

and sour at the middle of the tongue’s sides.

và vị chua ở giữa hai bên lưỡi.

But Hänig was careful to note that every sensation

Hänig đã ghi chú cẩn thận:

could also be tasted across the tongue,

có thể cảm nhận được mọi vị trên toàn lưỡi,

and that the areas he identified offered very small variations in intensity.

và có sự khác nhau rất nhỏ tại các vùng nêu trên.

Like so many misconceptions,

Cũng như nhiều sự ngộ nhận khác,

the tongue map represents a distortion of its original source,

bản đồ vị giác là một biến thể của bản gốc,

however the nature of that distortion can vary.

tuy nhiên, có nhiều nguyên nhân dẫn đến hiện tượng này.

Some misconceptions are comprised of disinformation—

Vài ngộ nhận do đưa tin sai sự thật -

false information intentionally designed to mislead people.

cố tình đưa thông tin sai lệch để đánh lừa mọi người.

But many misconceptions, including the tongue map,

Nhưng nhiều ngộ nhận khác như bản đồ vị giác

center on misinformation— false or misleading information

xảy ra do thông tin không chính xác hoặc gây hiểu lầm,

that results from unintentional inaccuracy.

do vô tình.

Misinformation is most often shaped by mistakes and human error,

Thông tin sai lệch thường phát sinh do sai lầm và sơ suất,

but the specific mistakes that lead to a misconception

nhưng sai lầm dẫn đến ngô nhận

can be surprisingly varied.

có thể nhiều đến kinh ngạc.

In the case of the tongue map,

Trong trường hợp bản đồ vị giác,

Hänig’s dissertation was written in German,

luận án của Hänig được viết bằng tiếng Đức,

meaning the paper could only be understood by readers fluent in German

nghĩa là người hiểu phải thạo tiếng Đức,

and well versed in Hanig’s small corner of academia.

và biết rõ chuyên ngành nhỏ này.

This kicked off a game of telephone that re-shaped Häing’s research

Khởi đầu như trò tam sao thất bản, nghiên cứu của Häing bị biến đổi

every time it was shared with outside parties.

qua mỗi lần chia sẻ lại.

Less than a decade after his dissertation,

Chưa đầy một thập kỷ sau khi luận án được viết,

newspapers were falsely insisting that experiments

báo chí khẳng định rằng thí nghiệm này

could prove sweetness was imperceptible on the back of the tongue.

chứng tỏ cuống lưỡi không nhận biết được vị ngọt.

The second culprit behind the tongue map’s spread

Thủ phạm thứ hai đằng sau sự phát tán bản đồ vị giác

were the images that Hänig’s work inspired.

là các hình ảnh ăn theo nghiên cứu của Hänig.

In 1912, a rough version of the map appeared in a newspaper article

Vào 1912, bản đồ vị giác sơ lược xuất hiện trong một bài báo

that cautiously described some of the mysteries

cẩn thận giải thích bí ẩn

behind taste and smell research.

đằng sau nghiên cứu vị giác và khứu giác.

Featuring clear labels across the tongue, the article’s illustration

Đánh dấu từng vùng rõ ràng trên lưỡi, ảnh minh họa trên bài báo

simplified Hänig’s more-complicated original diagrams.

đơn giản hóa biểu đồ gốc phức tạp của Hänig.

Variations of this approachable image became repeatedly cited,

Biến thể của bức ảnh này không ngừng được chia sẻ,

often without credit or nuanced consideration for Hänig’s work.

thường không dẫn nguồn cũng như quan tâm đến yếu tố học thuật.

Eventually this image spread to textbooks and classrooms

Cuối cùng, hình ảnh này xuất hiện trong sách giáo khoa và trường học

as a purported truth of how we experience taste.

như cách ta cảm nhận hương vị.

But perhaps the factor that most contributed to this misconception

Nhưng có lẽ nguyên nhân chính dẫn đến ngô nhận này

was its narrative simplicity.

là do đơn giản hóa vấn đề.

In many ways,

Bằng nhiều cách,

the map complements our desire for clear stories about the world around us—

bản đồ đáp ứng mong muốn của ta, một câu chuyện rõ ràng về thế giới -

a quality not always present in the sometimes-messy fields of science.

một đặc tính không phải lúc nào cũng thấy trong các ngành khoa học đôi khi rối rắm.

For example,

Ví dụ,

even the number of tastes we have is more complicated than Hänig’s work suggests.

thậm chí, có nhiều loại vị hơn các vị được đề cập trong luận án của Hänig.

Umami— also known as savory— is now considered the fifth basic taste,

Vị ngọt thịt - vị ngọt của nước dùng, hiện nay, được xem là vị thứ năm,

and many still debate the existence of tastes

và nhiều người vẫn tranh cãi về sự tồn tại các vị

like fatty, alkaline, metallic, and water-like.

như vị béo, vị kiềm, vị kim loại, vị nước.

Once we hear a good story,

Khi nghe một câu chuyện thú vị,

it can be difficult to change how we see that information,

rất khó để ta thay đổi nhận thức về thông tin đó,

even in the face of new evidence.

dù có những bằng chứng mới.

So, next time you see a convenient chart or read a surprising anecdote,

Lần sau, khi thấy một biểu đồ đơn giản, hoặc đọc một giai thoại li kỳ

try to maintain a healthy skepticism—

hãy cố giữ thái độ hoài nghi -

because misconceptions can leave a bitter taste

vì ngộ nhận có thể để lại vị đắng

on every part of your tongue.

trên toàn lưỡi.